Jain Dharm Prakash 1915 Pustak 031 Ank 06

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 7

જ્ઞાનસાર સૂત્ર વિવરણમ. (ઉપવાસ વિગેરે) નોંદર્ય (ઉણાદરી-અ૫ અસ્કાર કરે તે), વૃત્તિ ( પગના સંબંધમાં મર્યાદા બાંધી અમુક નિયમ પાળવા તે), રસત્યાગ, કાયધેશ, અને સંદીનતા (આરાન કરવા માટે નિયમ વિશેષ.) એ બાહ્ય તપના છ પ્રકાર છે. વિવેકી આત્મા આહા તપના સાધનડે અભ્યતર તપની અધિક અધિક પુષ્ટિ-પોષણા કર્તા જ રહે છે. ૧.
आनुस्रोतासकी वृत्ति-लानां सुखशीलता ॥ " प्रातिस्रोतसिवी वृत्ति-ज्ञानिनां परमं तपः ॥ २ ॥
ભાવાર્થ–ઇદ્રિ અને મન દોરી જાય તેમ દોરાવારૂપ બાળજીવોની અનુસંત વૃત્તિ તે સર્વને સામાન્ય અને સુખસાધ્ય છે; પણ તે ઇન્દ્રિયાદિકને જ કરી સામાપૂરે ચાલવારૂપ જ્ઞાની પુરૂષની પ્રતિત વૃત્તિ છે તે જ પરમ તરૂપ છે. પ્રથમની (અનુસૂત) વૃત્તિ શીખવી પડતી નથી, ત્યારે બીજી તો ખાસ શીખવી પડે છે.
धनार्थिनां यथा नास्ति, शीततापादि दुस्सह ॥
तथा भवविरक्तानां, तत्त्वज्ञानार्थिनामपि ॥ ३ ॥ ભાવાર્થ-જેમ ધનના અથીને શીત તાપ વિગેરે સહેવા કઠીન પડતા નથી, તેમ તત્ત્વજ્ઞાનના અથી એવા ભગવાસથી વિમુખ ( વિરક્ત) જીવોને પણ તે સહેવા કઠણ પડતા નથી પણ સુલભ થઈ પડે છે. ૩.
सदुपायमवृत्ताना-मुपेयमधुरत्वतः ॥
ज्ञानिनां नित्यमानंद-वृद्धिरेव तपस्विनां ॥ ४ ॥ ભાવાર્થ-કાહા સાધવાના શ્રેષ્ઠ ઉપાયમાં લાગેલા તત્વજ્ઞાની તારવીને તે આદરેલા ઉપાયમાં મિઠાશ ઉપજવાથી નિરંતર આનંદની વૃદ્ધિજ થતી જાય છે. નિત્ય ચઢતે પરિણામે સદુપાય દ્વારા તે આત્મકલ્યાણનેજ સાધે છે. વિવેકી સાધકને તપ સુખરૂપજ થાય છે. ૪.
इत्थं च दुःखरूपत्वात् , तपो व्यर्थमितीच्छतां ॥
बौद्धानां निहता बुद्धि-द्धिानंदापरीक्षयात् ॥ ५ ॥ ભવાઈ–વસ્તુ સ્થિતિ આમ છતાં “દુ:ખરૂપ (કણકારી) હોવાથી તપ કરે વ્યર્થ-નિરૂપગી છે” એમ ઈચ્છનાર બોધ લેકની મતિ મારી ગઈ છે. કેમકે પૂર્વોકત તપ સાધનથી તે દુ:ખને બદલે સહજ આનંદ-સુખનીજ વૃદ્ધિ થાય છે. સુજ્ઞ જનેએ એવા કાયર અને સ્વચ્છદી સુખ–શીલજનોનાં વિપરીત વચન
૧. પ-રસ (છ પકારની વિગય ). ૨. કેરલોચાદિક અનેક જાતનું દેહદમન,