Jain Darshanma Mansaharni Bhramna

Author(s): Vijaylavanyasuri
Publisher: Jain Satya Prakash

Page 6

અ'ક
૭ ]
જૈનદર્શનમાં માંસાહારની ભ્રમણા
[૪૧
].
વર્ણન આવે છે. તથા બેહ ગ્રંથમાં જણાવ્યા પ્રમાણે ગોશાલક મહાવીરની જેમજ અવસ્ત્ર રહી ટાઢ તડકો સહન કરતા હતા.
૪ તેજલેશ્યા–એટલે પિતાના શરીરમાંથી તેજને ગોળ બહાર કાઢી સામા પર ફેકી તેને બાળી દેવાનું સામર્થ્ય.
૫ શરૂઆતમાં ગોશાલક તથા મહાવીર સાથે રહ્યા હતા.
૬ ગોશાલક મહાવીર પહેલાં જિન થયું હતું, અને મહાવીર પાછલથી જિન થયા હતા.
૭ મહાવીર પ્રભુને ગેલિકના જિનપદમાં અને ગોશાલકને પ્રભુ મહાવીરના જિન પદમાં ખુલ્લે ખુલ્લી શંકા હતી.
પ્રથમ સારાંશને જવાબ–તીર્થકર એ, જેને ગુણ નિષ્પન્ન શબ્દ છે. એનો અર્થ એવો થાય છે કે જે તીર્થની સ્થાપના કરે તે તીર્થકર કહેવાય. હવે તીર્થ એટલે શું તે જાણવાનું બાકી રહે છે. આ બાબતમાં મહાપુરૂષે આ પ્રમાણે જણાવે છે. જેનાથી ભવસમુદ્ર તરી શકાય તે તીર્થ કહેવાય છે. આવી વસ્તુ કઈ હોઈ શકે ? જિનપ્રવચન. આ પ્રવચન નિરાધાર રહી શકતું નથી માટે તેના આધારભૂત પ્રથમ ગણધર યા ચતુર્વિધ સંધ પણ તીર્થ કહેવાય. આ રીતે બનેલા તીર્થંકર નામને પરમાત્મા મહાવીરે યથાર્થ કરી બતાવ્યું હતું. પરંતુ ગોશાલક તીર્થંકર હતા એવો એક પણ ઉલ્લેખ જૈન સાહિત્ય આપી શકતું નથી. ઈતર સાહિત્ય જ આપી શકતું હોય તો તે વાત મૂલ પાઠ સાથે બહાર પાડવાની લેખકને જરૂરત છે. તથા ભગવતીજીમાં ગોશાલને પિતાના માટે જે જિન શબ્દ વાપર્યો હતો તે પણ ખેટે છે, એમ પ્રભુ મહાવીરે કહ્યું, હતું. અને ગોશાલકે પણ પ્રાન્ત આજીવિક સમુદાય સમક્ષ કબુલ કર્યું હતું.
આજીવિક મતના તીર્થંકર થવાનું તે બાજુ પર રહી, પરંતુ આજીવિક મતના આદા સંસ્થાપક તરીકેનો ગોશાલાના જીવનમાં પ્રકાશ પાડતો એક પણ ઉલ્લેખ લેખક આપી શકેલ નથી. પાશ્ચાત્ય વિદ્વાને પણ બોદ્ધના “મઝિમનિકાય' નામના ગ્રંથને આધારે માને છે કે નન્દવચ્છ કિસસંકિચ્ચ, ગોશાલકની પહેલાંના આજીવિકા મતના ગુરૂ હતા. તથા ભગવતી સૂત્રમાં પણ આજીવિક સમયથી આત્માને ભાવતાર તરીકે ગોશાલાને ઓળખાવેલ છે, પરંતુ આજીવિક મતના સ્થાપક તરીકે નહિ. આ બાબતમાં હાલ એટલું કહી શકાય કે ગોશાલકે આજીવિક મતના ગુરૂ તરીકેનો ભાગ ભજવ્યો હતો. અત એવ આજીવિક–એટલે ગોશાલક શિષ્ય કહી શકાય, પણ ગોશાલક શિષ્ય હોય તે જ આજીવિક છે તેમ નહિ. આજીવિક શબ્દનો અર્થ ગશાલક શિષ્ય સિવાય પણ છે એ વાત ભગવતી ટીકાકાર સ્પષ્ટ જણાવે છે. જુઓ તેમનાં વચનआजीविका नाग्न्यधारिणो भिक्षुविशेषाः, गोशालकशिष्या इत्यन्ये ।
અર્થ–નગ્ન ફરનાર એક જાતના ભિક્ષુકે આજીવિક કહેવાય છે. અન્ય ગોશાલકના શિષ્ય એવો અર્થ કરે છે.
દિતીય સારાંશને જવાબ–ગશાલકને પ્રભુ મહાવીર સાથે ઝગડે થયો હત એમ નહિ લખતાં પ્રભુ મહાવીરને ગોશાલા સાથે ઝગડો થયો હતો એમ લખી, પ્રસ્તુત ઝગડામાં અગ્ર ભાગ ભજવવાનું સ્થાન પ્રભુ મહાવીરને સમર્પણ કરવા લેખક