________________
અંક ૭]
જૈનદર્શનમાં માંસાહારની ભ્રમણ
ગ્રંથમાં બિલાડિકા કહેવામાં આવે છે તે સંભવે છે. તે બિલાડિકાને અર્થે ભેળે થાય છે. જુઓ શબ્દાર્થચિન્તામણિ “દિલ્હી : ભૂમિwiા તથા જુઓ વૈદ્યક શબ્દસિંધુ “વિઢિw at મfમ માટે.”
માન– શા જુઓ હૈમ અનેકાર્થ “મારા રચાર વાંસજિક
૪ત શબ્દનો અર્થ તા-વિઠ્યવણ, કૃત્રિમ, મિથ્યા કલ્પિત.
તર– પ્રત્યય સ્વાર્થમાં લેવાથી અથત ને કઈ અર્થ નહિ હેવાથી 9ત શબ્દને જે અર્થે તે આને પણ સમજ, શત શબદનો એક અર્થ નીચે પ્રમાણે છે.
ત–સંસ્કૃત, સંસ્કાર પમાડેલ, ભાવિત કરેલ. કૃત શબ્દને અર્થ સંસ્કૃત કેવી રીતે થાય તેના પુરાવામાં આ યુતિ ધ્યાનમાં લેવી. સન્ વગેરે શબ્દોને વ્યાકરણમાં ઉપસર્ગ તરીકે ઓળખાવ્યા છે. તથા ક્રિયા બોધક મૂલ શબ્દોને ધાતુ તરીકે ઓળખાવેલ છે. “' ઉપસર્ગ પૂર્વક “' ધાતુથી “ત' પ્રત્યય આવીને સંસ્કૃત શબ્દ બનેલ છે. અને કેવળ ધાતુથી ત પ્રત્યય આવીને શત શબ્દ બનેલ છે. સંત શબ્દમાં સંસ્કાર કરવા રૂ૫ અર્થ તે શું ધાતુનો જ છે. કારણકે ઉપસર્ગો ઘોત્તક હોવાથી તેને સ્વતન્ત્ર અર્થ માનેલ નથી, પરંતુ ધાતુને જ જે અર્થ તેને પ્રકાશમાં લાવે છે. અને તે ઉપસર્ગ ન પણ મૂકેલ હોય છતાં પણ તેની હાજરીવાળા અર્થ થઈ શકે છે. આટલા જ માટે આપ્ત વૈયાકરણે ધોતકની વ્યાખ્યા નીચે પ્રમાણે કરે છે–
વિના થી પ્રતિતિર્મવતિ થતા એટલે કે જેની ગેરહાજરીમાં પિતાની હાજરીવાળો અર્થ થઈ શકતો હોય તે જોતા કહેવાય છે.
દૃષ્ટાન તરીકે મેં ધાતુને અર્થ ધાતુ પાઠમાં કહેવું એ જણાવેલ છે. પરંતુ સદ્ ઉપસર્ગ સહિત રાખીએ ત્યારે ઉત્પન થવું એ થાય છે. આ રજૂ ઘાતક હેવાથી કેવલ મ્ ધાતુને અર્થ પણ ઉત્પન્ન થવું થઈ શકે છે. જેમનૂ ઘરો મતિ માટીથી ઘડો ઉત્પન્ન થાય છે. આ યુકિતથી કેવલ શું ધાતુને અર્થ પણ “સંસ્કારવું થઈ શકે છે. તેથી તેનો અર્થ સંસ્કૃત થાય. આ જ અર્થને લગતે અર્થ ટીકાકાર મહારાજ જણાવે છે. “ર્ત મrtવત' ત એટલે ભાવના અપાયેલ, સંસ્કારેલ વસ્તુ. કેટલાએક ધાતુઓને અનેકાર્થ માનીને પણ આ અર્થે લાવે છે. કેવલ તે અર્થને સિદ્ધ કરનાર આસપાસના અનુકૂલ શબ્દો અને અનુકૂલ પ્રકરણ હોવું જોઈએ.
૫ ર શબ્દનો અર્થ છે --કુકડી------
ર–અગ્નિને કણ સુર-વન કુકડે
કુદ-માતા નિષાદી અને બાપ શુદ્ધ હોય છે?—ઘાસની ઉકા
, તેનાથી થયેલ વર્ણસંકર પ્રજા. કુર-સુનિષષ્ણુ નામનું શાક, જેનું અપર નામ સ્વતિક છે. જુઓ શાલિન ગ્રામ નિઘંટુભૂષણ.
