________________
જૈનદર્શનમાં માંસાહારની ભ્રમણ
ગોશાલકને મળ્યા હતા તેમને સહવાસ કહી શકાય. આ છ દિશાચરે ટીકાકાર ભગવન્તના અભિપ્રાય પ્રમાણે પ્રભુ મહાવીરના શિથિલ થયેલા શિષ્યો હતા. આ શિષ્ય પ્રભુના કેવલ્પ પછીના હોવાથી સિદ્ધ થાય છે કે પ્રભુ મહાવીર પ્રથમ જિન અને સર્વસ થયા હતા અને ગોપાલક પાછળથી જિન અને સર્વ કહેવરાવવા લલચાયો હતો. ચૂર્ણિકારના વ્યાખ્યાન પ્રમાણે આ છ દિશાચરને પ્રભુ પાર્શ્વનાથના શિષ્ય તરીકે ગણીએ તે પણ અડચણ નથી, કારણકે પ્રભુ મહાવીરના કેવલ્ય જીવનબાદ ઘણુ કાળ સુધી પ્રભુ પાર્શ્વનાથના શિષ્યો હતા. કદાચ એમ કહેવામાં આવે કે ગોશાલકને તેલેસ્યા સિદ્ધ થયા બાદ થડા સમયના અંતરે છ દિશાચરે મળ્યા હોય અને તેની પાસેથી તત્કાળ ગોશાલકે જાણી લીધું હોય તો પ્રથમ જિન કહેવરાવવા કેમ ન લલચાય? આના જવાબમાં જણાવવાનું કે આ ઘટના, ઉપર જણાવ્યા પ્રમાણે બે વર્ષના કાળની અંદરની છે. જિન અને સર્વ કહેવરાવવાની હુંફ આપનાર અષ્ટાંગ નિમિત્તનું અધ્યયન સાધારણું કટીનું તે ન જ હેય. ઉચ્ચ કોટીનું અધ્યયન વિશેષકાલ માગે તે સ્વાભાવિક છે. તેમાં પણ ગશાલક જેવા ચપલને તે ઘણે લાંબે કાલ જોઈએ તેમાં તે કહેવું જ શું? અર્થાત આ રીતે પણ ગોશાલક પ્રથમ જિન કહેવરાવા લલચાઈ શકે તેમ નથી, તથા ભગવતી સત્રમાં ગોશાલકે પિતાની જિન તરીકેની પ્રસિદ્ધિ કર્યાનું સ્થાન શ્રાવસ્તી નગરી જણાવી છે અને તે સમય શાલકની પ્રવજ્યાનું વીસમું વર્ષ હતું અને ભગવાન મહાવીરને જિન અને સર્વજ્ઞ થયાનું તેરમા વર્ષની ઉપરનું દલ હતું. આની પૂર્વે જિન તરીકે ગોશાલકે પ્રસિદ્ધિ કર્યાને કાળ અને સ્થાન જોવામાં આવતું નથી.
સપ્તમ સારાંશને જવાબ પ્રભુ મહાવીરના જિનપણમાં ગોશાલકને સંદેહ હતો નહિ, કારણે પ્રભુ મહાવીર જિન છે, એ વાત તેણે પિતે કબુલ કરી છે. ગોશાલક જિન છે કે નહિ તે સંદેહ ભગવાન મહાવીરને હતે જ નહિ. તેમને તે ગોશાળક જિન નથી એવો નિર્ણય જ હતા. વળી ગોશાલકે પણ પ્રાતે એ વાત કબુલ કરી છે. આ હકીકત ભગવતીનું ૧૫ મું શતક સ્પષ્ટ બતાવી આપે છે.
આગળ ચાલતાં લેખકે પરમાત્મા મહાવીરને માંસાહાર સિદ્ધ કરવા શ્રી ભગવતી સૂત્રના પંદરમા શતકને સામે રાખી તેના સારરૂપે કેટલુંક લખાણ કરેલ છે. આ લખાણમાં કેટલાએ અગત્યના મુદ્દાઓ જતા કરવામાં આવ્યા છે અને કેટલાએક પિતાના ઘરના મૂકવામાં આવ્યા છે. હાલ એ બાબતમી ચર્ચા જતી કરી શ્રી ભગવતી સૂત્રનાં ૧૫ મા શતકમાં જે આવે છે, તેને અનુસરીને, કેટલુંક ઉપયોગી વર્ણન નીચે પ્રમાણે જણાવીએ છીએ
શ્રાવસ્તી નગરીના ઈશાન કોણમાં કોષ્ટક નામનું ચિત્ય હતું. આ નગરીમાં આજીવિકા મતની ઉપાસિકા હાલાહાલા નામની કુંભારણું રહેતી હતી. એકદા મંખલિપુત્ર ગશાલક, કે જેની પ્રવજ્યાને ૨૪ વર્ષ થયાં છે તે, એ કુંભારણુની આvમાં (વિક્રય હમ રાખવાની શાલામાં) આવીને ઉતર્યો, અને આજીવિક સમુદાય સહિત આજીવિક તથી પિતાના આત્માને ભાવ હતો.
પૂર્વે એકદા ગોશાલકની પાસે છ દિશાચરે આવ્યા હતા. જેનાં નામ-(૧) સાણ (૨) કંદલ (2) કર્ણિકાર (૪) અછિદ્ર (૫) અગ્નિસ્પાયન અને (૬)ગમાયુપુત્ર અર્જુન,
