Jain Darshan ke Maulik Tattva

Author(s): Nathmalmuni, Chhaganlal Shastri
Publisher: Motilal Bengani Charitable Trust Calcutta

Page 494

जैन दर्शन के मौलिक तत्व
अपराधेरिवेतियंग नियमितगतिमत्वात्, छेदादिभिर्लान्यादिदर्शनाच्च क्रमेण पृथिव्यादीनां जीवत्वं संसाधनीयम् । श्राप्तवचनाद् वा, तथाचागमः -- सागारोवउत्ता प्रणागारोवउता ।
"दविकाइयाणं भन्ते' ! किं !
गोषमा | सागारोवउत्तावि अणागारोवउत्तावि” इत्यादि ।
8851
समनस्काऽमनस्काश्च ॥ प्र० ३६ ॥
समनस्काः, दीर्घकालिक विचारणात्मिकया संज्ञया युक्ताः संशिन इति
यावत् । श्रसंशिनोऽमनस्काः ।
नारकदेबागर्भजतिर्यङ मनुष्याश्च समनस्काः ॥ प्र० ३ ७ ॥ अन्येऽमनस्काः ॥ प्र० ३३८ ॥
अन्ये संमूर्च्छास्तिर्यञ्चो मनुष्याश्चामनस्का भवन्ति । भवारम्भेपौद्गलिकसामर्थ्यानिर्माणं पर्याप्तिः ॥ प्र० ७ १६ ॥ आहारशरीरेन्द्रियोच्छ्वासनिःश्वासभाषा मनांसि । प्र० ७१२० ॥
तत्र आहारप्रायोम्पपुद्गलग्रहणपरिणमनोत्सर्गरूपं पौदग लिकसामथ्यत्पादनम् — श्राहारपर्याप्तिः । एवं शरीरादिपर्याप्तियोऽपि भावनीयाः । षण्णामपि प्रारम्भः उत्पत्तिसमये, पूर्त्तिस्तु श्राहारपर्याप्त रेकसमयेन शेषाणां च क्रमेण एकेकेनाsन्तर्मुहूर्तेन । यत्र भवे येन यावत्यः पर्याप्तयः करणीयाः, तावतीष्वसमासासु सोsपर्याप्तः, समातासु च प्रर्याप्त इति ।
तदपेक्षिणी जीवनशक्तिः प्राणाः ॥ प्र० ७१२१ ॥ इन्द्रिय बलोच्छ्वासनिःश्वासाऽऽयूंषि ॥ प्र० ७१२२ ॥
तत्र पंच इन्द्रियाणि मनोवाक्कायरूपं बलत्रयम्, श्वास- निःश्वास श्रायुश्वेति दशविधाः प्राणाः ।
रत्नशर्कराबालूकापकधूमतमो महातमः प्रभाअधोऽधोविस्तृताः
सप्तभूमयः ॥ प्र० ३६ ॥
ताश्च घनोदविचनतनुबाताकाशप्रतिष्ठिताः ॥ प्र० ३।१० ॥ तासु नारकाः ॥ प्र० ३।११ ॥ प्रायोऽशुभतरलेश्यापरिणामशरीरवेदनाविक्रियावन्तः ॥ प्र० ३।१२ ॥ परस्परोदीरितवेदनाः ॥ ०३३१३ ॥
१- पन्नवणा २६ उपयोग पद ।