Jain Darshan ke Maulik Tattva

Author(s): Nathmalmuni, Chhaganlal Shastri
Publisher: Motilal Bengani Charitable Trust Calcutta

Page 502

५०६ ]
जैन दर्शन के मौलिक तत्त्व
चौथा विभाग
आचार मीमांसा
जीवाजीवपुण्यपापात्रबसम्बर निर्जराबन्धमोक्षास्तस्त्वम् ||प्र० २ | १ ||
aei पारमार्थिकं वस्तु ।
उपयोग लक्षणो जीवः ॥ प्र० २१२ ॥
अनुपयोगलक्षणोऽजीवः ॥ प्र० ३।३५ ॥
यस्मिन् साकाराऽनाकारलक्षण उपयोगो नास्ति सोऽजीवः, श्रचेत इति
यावत् ।
धर्माधर्माकाशकालपुद्गलास्तद्भेदाः ॥ प्र० ३।३६ ।। एतेषां लक्षणानि पानिरूपितानि । इति मूलतत्त्वद्वयीनिरूपणम् । शुभं कर्म पुण्यम् ॥ प्र० ४ १३ ॥
शुभं कर्म सातंवेदनीयादि पुण्यमभिधीयते । उपचाराश्च यद्यन्निमितो भवति पुण्यबन्धः, सोऽपि तत् तत् शब्दवाच्यः, ततश्च तन्नवविधम्, यथा संयमिने अन्नदानेन जायमानं शुभं कर्म श्रन्नपुण्यम् एवं पानलयन' शयन वस्त्रमनोवाक्काय नमस्कारपुण्यानि अपि भावनीयानि ।
तथ धर्माविनाभावि ॥ प्र० ४।१४ ॥
सत्प्रवृत्त्या हि पुण्यबन्धः, सत्प्रवृत्तिश्च मोक्षोपायभूतत्वात् श्रवश्यं धर्मः, wara धान्याविनाभावि बुसवत् तद् धर्म विना न भवतीति मिथ्यात्वनां धर्मात्मसम्भवं प्रकल्प्य पुण्यस्य धर्माविनाभावित्वं नारेकणीयम्, तेषामपि मोक्षमार्गस्य देशाराधकत्वात् । निर्जराधर्मे विना सम्यक्त्वलामाऽसंभवाच । संवरहिता निर्जरा न धर्म इत्यपि न तथ्यम् । किं च तपसः मोक्षमार्गत्वेन धर्म विशेषणत्वेन च व्याख्यातत्वात् । श्रनयैव दिशा लौकिकेऽपि कार्ये धर्मातिरिक्तं पुण्यं पराकरणीयम् ।
-लयनम् - श्रालयः । २- शयनम् -- पट्टादि ।
३- नाणं च दसवां चेव, चरितं च तबो वहा 1
एस म ति पण्णत्तो, जिखेहिं वर दंसिहिं ॥ उ० १८०१ ४- धम्मो मंगल मुकिङ, अहिंसा संजमो तबो । द० १-१