________________
ઘણ અને અતિ નિર્મળ પાણીમાં રહેતું અને સુખપૂર્વક નિડરપણે રમવાના સ્વભાવવાળું મત્સ્ય, રસનેન્દ્રિયના વિષયમાં લુબ્ધ થઈ નિષ્કારણ ઘણાં કષ્ટપૂર્વક મૃત્યુને પ્રાપ્ત કરે છે.
પાણીની અંદર આનંદ કરી રહેલ મચ્છ અને કચ્છપાદિ પણ અસાધારણ દુઃખવેદનાઓ પૂર્વક મૃત્યુને પ્રાપ્ત થાય છે, તેનું કારણ માત્ર રસનેન્દ્રિયના વિષયની લાલચજ છે. મચ્છીમારે જ્યારે માછલાને પકડવાને જાળ કે દેરી નાખે છે, ત્યારે તેની અંદર આટાની ગળીયે કે એવા ખાદ્ય પદાર્થો રાખે છે. આ પદાર્થ ખાવાને માટે માછલું અંદર જાય છે, કે તુર્તજ તે તેમાં ફસાઈ જાય છે. જે વખતે માછલું જાળની અંદર ફસાય છે, તે જ વખતે અધમ તે લગભગ થઈ જાય છે. તે પછી મચ્છીમારે પત્થર ઉપર ઘસી ઘસીને તેની ઉપરના કાંટા કાઢી નાખે છે. આ વખતે તે માછલાને કેટલી વેદના થતી હશે, તેનું કેઈ વર્ણન કરી શકે તેમ છે? આટલું છતાં તે માછલું મરતું તે નથી જ. તે પછી તે માછલાના લેઢાના શસ્ત્રથી ટુકા કરે છે. અહિં સુધી પણ માછલું સચેતન જેવાય છે, કારણ કે માછલાને જીવ એટલે બધે કઠેર હોય છે, કે તે એકદમ શરીરથી છૂટે થઈ શક્તિ નથી. અરે, કેઈ કોઈ વખત તે ચૂલા ઉપર તેને પકાવતાં સુધી પણ ટુકડા હાલતા માલુમ પડે છે. વાચક! માછલાની આવી કહેર અવસ્થા શાથી થાય છે? એક માત્ર રસનેન્દ્રિયના વિષયની લાલચથીજ, બીજું કંઈજ નહિ - હવે જેઓ રસનેન્દ્રિયના વિષચને આધીન થઈ મસ્થાનુિં ભક્ષણ કરે છે, તેઓની દશા તે મત્સ્ય કરતાં પણ વધારે ખરાબ થાય છે. પહેલાં તે જુઓ, મત્સ્યને ખાવાવાળો માણસ તમામ તુચ્છ વસ્તુઓને ખાનાર છે, એમ કહી શકાય છે. “અચાવ સર્વનરા એ એક સામાન્ય વચન છે. કારણ કે સભ્ય માલા જીને ખાય છે. તેમ વિષ્ઠા વિગેરે તુચ્છ પદાર્થોને પશુ ખાય છે, તે પછી મસ્જને ખાવાવાળે, સઘળા તુચ્છ પદાર્થોને આમ છે એમ
