________________
( ૧૦ ) પૂર્વકાલમાં જૈન અને હિન્દુ કઈ રાત્રિભોજન કરતા નહતા. આ વાત એક દષ્ટાંતથી સિદ્ધ થાય છે. “જૈને રાત્રિભૂજન કરતા નથી,”આવી પ્રથા જગતમાં સુપ્રસિદ્ધ છે. પરંતુ હિન્દુઓને માટે તેવી પ્રણાલી નથી. બલકે તેથી ઉલટી જ પ્રથા જગજાહેર છે. કેટલાક હિન્દુઓ માસામાં રાત્રિભૂજન કરતા નથી અને આઠ મહીના રાત્રિભૂજન કરે છે, જ્યારે ઘણા તે બારે માસ રાત્રિભૂજન કરે છે, આ પ્રથા પ્રાચીન નહિ, પરંતુ અર્વાચીન છે. વિચારે
બ્રાહ્મણ માત્રને એકજ વખત ભેજન કરવાની આજ્ઞા પુરામાં છે. તેમાં બે વખત પણ ભેજન કરવાની આજ્ઞા તેજ પુરાણમાં છે. આ વાત આપણે આગળ જોઈશું, પરંતુ અહીં એટલું બતાવવું સમુચિત સમજાય છે કે, દષ્ટાને બે પ્રકારનાં હોય છે–૧ લૈકિક, અને ૨ લેટેત્તર. પહેલાં લૈકિક દાન્ત જોઈએ.
' મુસલમાનની રીતિ તપાસીએ તે તે રીતિ હિંદુ અને જૈનેથી ભિન્નજ માલૂમ પડશે. હિંદુ અને જૈને અહિંસા-જીવદયાને પાળે છે, ત્યારે મુસલમાને હિંસામાં ધર્મ માને છે. હિન્દુઓએ બીજા પશુઓની અપેક્ષાએ ગાયને પૂજનીય માની, ત્યારે મુસલમાને ગાયની કુરબાની કરે છે. આવી રીતે પ્રાયઃ સમસ્ત સાંસારિક અને ધાર્મિક વ્યવહારમાં વિપરીતતા દેખવામાં આવે છે. હિન્દુઓ શિર પર ચેટલી રાખે છે, તે. મુસલમાને ચોટલી રાખતા નથી. હિન્દુઓ દાઢી રાખતા નથી, તે મુસલમાને ખાસ કરીને દાઢી રાખે છે. આવી રીતે કપડાં પહેરવામાં, વેશમાં, વ્યવહારમાં બધે ઉલટેજ ઉલટું દેખાય છે. લગભગ એક પણ વસ્તુ સંપૂર્ણ રીતે આર્યજને સાથે મળતી આવશે નહિ. ક્યાં સુધી કહેવું? જે શરીરને ધર્મ આર્ય અને મુસલમાનોને એકસરખે છે, તેમાં પણ મુસલમાનેએ એ ફરક પાડ્યું કે, પુરૂષચિવું કંઈક કપાવે, ત્યારેજ મુસલમાન થઈ શકે. ઈત્યાદિક વ્યાવહારિક બાબતે જનસમાજમાં સુપ્રસિદ્ધ છે. ધાર્મિક બાબતમાં પણ તેવીજ ભિન્નતા રહેલી છે. જૂઓ, સમસ્ત આર્યોની દેવમૂર્તિ બેઠેલી કે
