________________
(૩૦) શિકારી જ્યારે શિકાર કરવાને જાય છે, ત્યારે વનમાં જઈને મનહર રાગ આલાપીને ગાવું શરૂ કરે છે. તે સાંભળવાને માટે હરિણ બરાબર કાન દઈને ચિત્રવત્ સ્થિર થઈ જાય છે. પછી તે પારધી એકાએક બાણ કે ગોળીથી તે હરિને સંહાર કરી નાખે છે. શ્રવણેન્દ્રિયના વિષયનું જોર ઘણુજ હેય છે. મનુષ્ય ગમે તે કેવાએ કાર્યમાં પ્રવૃત્ત થએલે હોય, પ્રભુની ભક્તિમાં લીન થયે હેય, અથવા ગુરૂ મહારાજના મુખની વાણું સાંભળવા એકચિત્ત થયે હોય, પરંતુ તેની પણ ચિત્તવૃત્તિ લગાર સ્ત્રીના પગના ઝાંઝરને ઝણકાર સાંભળતાં અસ્થિર બની જાય છે અને જ્યાં ચિત્તવૃત્તિ અસ્થિર બની, કે તુરત આંખની ચંચલતા ચટપટ કરવા લાગી જાય છે. આ તે શું? બે માણસ ગમે તેવી વાત કરતા હોય, પરંતુ પાસે બેઠેલે ત્રીજો માણસ ઝટ તેને સાંભળવાનું મન કરે છે. આ પણ શ્રવણેન્દ્રિયને વિષયજ છે અને લગાર જે કમ સંભળાતું હોય, તે તે પેલા માણું સને પૂછે કે “ભાઈ ! શું કહ્યું?” કેટલું બધું શ્રવણેન્દ્રિયના વિષયનું જોર? આજ કારણથી ધ્યાન કરવાવાળા ગિએ જંગલકે પર્વતની ગુફાઓને વધારે પસંદ કરે છે. કેમકે ત્યાં શબ્દ કમ સાંભળવામાં આવે છે. યેગી લેકે પણ શ્રવણેન્દ્રિયના વિષયને રેકી શકતા નથી. શ્રવણેન્દ્રિયના વિષયની ચપલતા ઘણું જ હોય છે. આ ઇંદ્રિયને વશ કરવી, દુર્ઘટ કાર્ય છે. શ્રવણેન્દ્રિયને વિષય છે શબ્દ. આ શબ્દ જ્યારે ગાનરૂપે બહાર આવે છે, ત્યારે તે તે યોગી, ભેગી, રેગી, સોગી, સંતાપી તમામ જીને સુખકર માલુમ પડે છે. આથી જેગી પણ જેમને ભૂલી તલ્લીન થઈ જાય છે. ભેગી બમણે કામી થાય છે, રોગી ક્ષણભર શાતાદનીયની માફક કાલ વ્યતીત કરે છે. રેગી, વિગજન્ય દુઃખને ભૂલી જાય છે, અને સંતાપી આધિ, વ્યાધિ, ઉપાધિને એક સ્થાનમાં મૂકી એક વાર તે શ્રવણેન્દ્રિયના વિષયને રસ લેવા લુબ્ધ બની જાય છે. અહે! આ શ્રવણેન્દ્રિયને વિય બીજી ઈન્દ્રિયેના વિષયેથી કોઈ જુદા જ પ્રકારનું છે. બસ, આ વિષયને જીતનાર સાચો ધીર, વીર અને ગંભીર છે. એમાં જરા પણ સંશય જેવું નથી.
