Book Title: Gyandhara 06 07
Author(s): Gunvant Barvalia
Publisher: Saurashtra Kesari Pranguru Jain Philosophical and Literary Research Centre
View full book text
________________
પ્રક્રિયા પણ જાણી શકતો નથી. જ્ઞાન દ્વારા જ સાચી સમજ કેળવી શકાય છે. આવી સમજ જ જીવનને દૃષ્ટિ આપી શકે છે. આવી જ ચર્ચા અતિ પ્રસિદ્ધ આગમ દશવૈકાલિક સૂત્રમાં પણ કરવામાં આવી છે. તેમાં જણાવ્યું છે કે
सोच्चा जाणइ कल्लाणं सोचा जाणइ पावंग | उभयंपि जाणइ सोच्चा जं सेयं तं समायरे ।।
સાંભળીને, વિચારીને કલ્યાણને જાણે છે. સાંભળી-વિચારીને પાપને જાણે છે. કલ્યાણ અને પાપને સાંભળીને જ જાણે છે. માટે જે શ્રેયસ્કર હોય તેનું આચરણ કર। અર્થાત્ સર્વ પ્રથમ જ્ઞાનને જ મહત્ત્વ આપવામાં આવ્યું છે. જ્ઞાન અર્થાત્ સમજ. જો જ્ઞાન ન હોય તો સમ્યક્ આચરણ થઈ શકતું નથી. અજ્ઞાનીને કલ્યાણઅકલ્યાણનો બોધ ન હોવાને કારણે તે સમ્યક્ આચરણ અને આત્મકલ્યાણ સાધી શકતો નથી.
આથી ત્યાં સ્પષ્ટ ઉપદેશ કર્યો છે અર્થાત્ પ્રથમ જ્ઞાન પછી દયા. જેને જ્ઞાન નથી તેઓ શ્રેયસ્કર આત્મહિતકર અને આત્મ અહિતકર એવા કાર્યનું સમ્યક્ જ્ઞાન ન હોવાને કારણ આગળ વધી શકતા નથી. જે જીવને જાણતો નથી. જે અજીવને જાણતો નથી તે સંયમને જાણી શકતો નથી. જે જીવ અને અજીવને જાણે છે તે સંયમને જાણે છે. અને જે સંયમને જાણે છે તે કર્મો ખપાવી આત્મ કલ્યાણ સાધી શકે છે.
આમ તો આધુનિક ચિંતકોએ જૈનદર્શનના મુખ્ય ત્રણ સિદ્ધાન્તો તારવ્યા છે. તે અહિંસા, અપરિગ્રહ અને અનેકાંતવાદ છે. આ ત્રણ સિદ્ધાન્તો ઉપર જ જૈનદર્શનની આખી ઈમારત રચાઈ છે. અહિંસા એ સહુથી મોટો ધર્મ છે. વિપાકસૂત્રમાં અહિંસાને સહુથી મોટું વ્રત જણાવ્યું છે અને કહ્યું છે કે આ વ્રતમાં બાકીના બધાં જ વ્રતો સમાઈ જાય છે. અહિંસાના આચરણથી જ બાકીના બધા વ્રતોનું પાલન થાય છે. અહિંસાના ઘાતમાં બાકીના બધાં જ વ્રતોનો ઘાત થઈ જાય છે. આથી જ આચારાંગ સૂત્ર, સૂત્રકૃતાંગ
જ્ઞાનધારા ૬-૭
૪૨
જૈનસાહિત્ય જ્ઞાનસત્ર ૬-૭)
