________________
પુરુષાર્થને કારણે થઈ હોય અથવા તો એની બીજી બાબત એ કે ભૂલ કરવામાં આંધળું પામરતાને કારણે પણ થઈ હોય. પ્રગતિની સાહસ છે, તો ભૂલ-સ્વીકાર એ હિંમતભર્યું ઘેલછામાં વ્યક્તિ ભૂલ કરતી હોય છે અને સાહસ છે. કેટલીક વ્યક્તિઓના જીવન પર વિકારોની દોડમાં પણ એ ભૂલ કરતી હોય છે. ભૂતકાળની ભૂલો એટલી બધી છવાઈ જાય છે જે કોશિશ કરે છે, એનાથી ભૂલ તો થવાની. કે એમને એમનું જીવન દોષભર્યું, વિકારપૂર્ણ, જીવનમાં ભૂલ, દોષ, અલન કે પતનની ઘટનાઓ પતનયુક્ત અને તિરસ્કારભર્યું લાગે છે . બનતી હોય છે અને કેટલીક વ્યક્તિના જીવનમાં બાળપણની કોઈ ભૂલ એને યુવાનીમાં પણ સતાવે પોતાની ભલ અંગે એક એવી મનોવત્તિ ઘર છે. દસ વર્ષ પહેલાંની કે પછી ગઈ કાલે કરેલી કરી જતી હોય છે કે પ્રત્યેક પળે પોતાના એ ભૂલ કેટલીક વ્યક્તિને એવી પરેશાન કરતી દોષના ઓથાર હેઠળ જીવતો હોય છે. હોય છે કે એને પરિણામે એમનું જીવન નિરસ
એનાથી એક વખત આવું પાપ, દોષ કે કે વિષાદભર્યું બની જાય છે. ભૂલ થઈ ગયાં હતાં, એની પીડા જીવનની પ્રત્યેક જીવનને જરા ઊંડાણથી જોઈશું તો ખ્યાલ પળ અનુભવતો હોય છે. કેટલાક લોકો આવી આવશે કે આપણા જીવનમાં ઘટનાનું મહત્ત્વ તો ગુનાની લાગણીમાંથી પ્રયત્ન કરવા છતાં મુક્તિ માત્ર વીસેક ટકા જેટલું હોય છે. બાકીના એંસી મેળવી શકતા નથી. એ સતત પાપભાવના કે ટકા તો એ ઘટના પ્રત્યેનું આપણું વલણ અસરકર્તા દોષભાવનાથી પીડાય છે. હકીકતમાં જીવન હોય છે. ઘટના તરફ કેવો અભિગમ દાખવવો જીવતા સહુએ અમુક ભૂલ તો કરી હોય છે, તેનો પોતાનો અધિકાર છે. પોતાના ગુના, ભૂલો પરંતુ પોતાની આવી ભૂલો પ્રત્યે બે બાબત કે દોષ તરફ યોગ્ય વલણ કેળવવું જોઈએ. વિચારવી જોઈએ. પહેલી બાબત એ કે દરેક ભૂલના આ સ્વીકાર માટે પરમતત્ત્વ પરની આસ્થા ભૂલ જીવનમાં કંઈક ને કંઈક શીખવી જતી હોય આવશ્યક છે અને એ આસ્થા જ માનવીના છે. આથી એ ભૂલનો બોધપાઠ એણે મનમાં ધારણ મનમાંથી ભૂલની, ગુનાની, “ગિલ્ટ'ની ભાવના કરવો જોઈએ. એનું પુનરાવર્તન ન થાય એ દુર કરી શકે માટે જાગૃતિ રાખવી જોઈએ. ચીની વિદ્વાન અને ભક્ત કવિ સુરદાસે સ્નિગ્ધસ્નાતા તત્ત્વચિંતક કફ્યુશિયસે કહ્યું છે, “એ જાણી ચિંતામણિને જોયાં અને આંખ ફોડી નાખી એ ગયો છે કે એણે ભૂલ કરી છે અને એ પછી એ આત્યંતિકતા કહેવાય. કોઈ સાધુ કે સંત દૃષ્ટિ ભૂલને સુધારવાનો પ્રયત્ન કરતો નથી, તો તે સમક્ષ વિકારી દશ્ય જુએ અને મનમાં થોડીક એક વધુ મોટી ભૂલ છે.” કેટલીક વ્યક્તિઓ ક્ષણ વિકાર જાગે અને પોતાની આંખોમાં મરચું તો અન્ય વ્યક્તિએ એના જીવનમાં કરેલી ભૂલોને ભરી દે, તે કૃત્ય કેટલું યોગ્ય કહેવાય ? જાણીને પોતાની ભૂલો સુધારતી હોય છે.
વ્યક્તિએ એની ભૂલને ભૂલી જવાની નથી
૧૪ uિuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuu દિવ્યધ્વનિ + મે - ૨૦૧૧]
