Cosmology Old and New

Author(s): G R Jain
Publisher: Bharatiya Gyanpith

Page 34

2
(Jivas or souls, Pudgala or matter, Dharma and Adharma, the media of motion and rest and finally Space are called astikāyas.)
To quote the same principle from other Digambara Jaina works:
or
COSMOLOGY OLD AND NEW
Pancastikaya of Kundakundācārya gives the followingजीवा पुग्गलकाया धम्माधम्मा तहेव आयासं । अत्थितहि यणियदा अणण्णमइया अणुमहंता ।।
3
or
धर्माधर्मौ नभः कालः पुद्गलश्चेति पञ्चधा । अजीवः कथ्यते सम्यग् जिनैस्तत्त्वार्थदर्शिभिः ॥
धर्माधर्मावथाकाशं कालः पुद्गल इत्यपि । अजीवः पञ्चधा ज्ञेयो जिनागमविशारदैः ।। 5
अथ पुद्गल एवात्र धर्मोऽधर्मो द्विधा नभः । कालश्च पञ्चधैवेत्यजीवतत्त्वं जगौ जिनः ।। "
(Lord Jina has described five kinds of ajiva, viz., Pudgala, Dharma, Adharma, Akasa, and Kala)
Also from Svetämbara Agama we have the following
चत्तारि अथिकाया अजीवकाया पण्णत्ता, तं जहा - धम्मत्थिकाए, अधम्मत्थिकाए, आगासत्थिकाए, पोग्गलत्थिकाए ।।
(Amongst the non living astikāyas there are four, Dharma, Adharma, Akāśa and Pudgala.)
COMMENTARY
"अजीवकायाः- यथा शरीरं पुद्गलद्रव्यप्रचयात्मकं तथा धर्मादिष्वपि प्रदेशप्रचयापेक्षया काया इव काया इति । अजीवाश्च ते कायाश्च अजीवकायाः " ।।
8
Just as the body of any living-being is a conglomeration of matter, in the same way the substances dharma, adharma,
3. Pancastikaya, 1.4.
4. Dharma-sarmabhyudaya Kavya, 21.81.
5. Candraprabha-carita, 18.67.
6. Vardhamana Purána by Bhattaraka Sakalakirti, 16.15.
7. Sthananga, Sthana 4, Uddes aka 1, Sūtra 99; Vyakhya-prajñapti, Sataka 7, Uddeśaka 10, sutra 218.
8. Sarvārtha-siddhi by Pujyapada on Tattvartha-sutra 5.1.