Charak Samhita

Author(s): Muni Charak
Publisher: Muni Charak

Page 365

सूत्र यानम्
३६३ योनिशुक्रप्रदोषे च मूत्रेषु प्रदरेषु च । पुरीधे ग्रथिते पथ्यं वातपित्तविकारिणाम् ॥ नस्याले पावगाहेषु वमनास्थापनेषु च । विरेचने स्नेहने च पयः सर्वत्र युज्य ते ॥ यथाक्रमं क्षीरगुणा जकैकस्य पृथक् पृथक् । अन्नपाध्याये भयो वक्ष्याग्यशेषतः ॥ प्रति स्तनपानेनैव जीवनात् न सर्वप्राणभृतां सास्य पक्षिकोटादीनां तदभावात् परन्तु सजातीय विजासीययावद्दुग्ध सर्वेषां स्वस्थानां प्राणिनां सामंत्र स्थात् पीतमात्मना सकीभावः स्यादित्यर्थः । ५मनं संशमनं शोधनं मलदोषहरणं टष्णाघ्न दोपनीयं वङ्गेः श्रेष्ठं क्षीणक्षतेषु च क्षोणवत्सु क्षतकतमु चे त्यर्थः । प्रीण नत्वात् रहण त्वात् दृष्यत्वात् बल्य त्वादित्यादि ।
पाण्डरोगे इत्यादिना विधीयते इत्यन्तेनान्वयः । योनिशु क प्रदोषे च योनिदोषे शुक्रदोत्रे च मत्र चेति चकारात् दुष्टेष्वित्यर्थः । प्रदरेषु च कारः प्रत्येक. प्राधानवार्थः पुरीषे ग्रथिते ग्रन्थिलीभते पथ्यं वातपित्तविकारिणां मधुरत्वात् स्निग्धत्वाच्च वातरोगिणां ताभ्यां शीतत्वाच्च पित्तरोगिणां पथ्यं स्तरां तेभ्यो