Book Title: Bharatvarshiya Prachin Charitra Kosh
Author(s): Siddheshwar Shastri Chitrav
Publisher: Bharatiya Charitra Kosh Mandal Puna
View full book text
________________
वाल्मीकि रामायण
वाल्मीकि रामायण - वाल्मीकि कृत आदिकाव्यई. पू. ३००, वाल्मीकि का प्रचलित रामायणग्रंथ - ई. पू. २ री शताब्दी ।
कालनिर्णयकोश
अन्य मत -- डॉ. याकोबी - ई. पू. ६ वीं शताब्दी; डॉ. मॅक्डोनेल - ई. पू. ६ वीं शताब्दी; डॉ. मोनियर विल्यम्स - ई. पू. ५ वीं शताब्दी; श्री. चिं. वि. वैद्यई. पू. ५ वी शताब्दी, डॉ. कीथ - ई. पू. ४ थी शताब्दी; डॉ. विंटर नित्स - ई. पू. ३ री शताब्दी ।
विलुप्त धर्मसूत्रग्रंथ (काठक, कालापक, मौदक, पैप्पलाद, आर्थवण आंगिरस ) - ई. पू. ७०० ।
विश्वरूपकृत वृहदाण्यकोपनिषद भाष्य - ई. स. ७९०-८५०; याज्ञवल्क्य स्मृतिभाप्य - ई. स. ७९०.८५० ।
विष्णु पुराण -- ई. स. ३०० - ५०० (हजरा ); ई. स. ५ वी शताब्दी (पार्गि. ८० ); ई. स. ३ री शताब्दी ( ह. प्र. ) ।
विष्णुधर्मसूत्र - - ई. स. १००-५५० ( डॉ. काणे ) । विष्णुधर्मोत्तर पुराण -- ई. स. ६००-९०० (हजरा ) |
वेदांग ज्योतिष ( लगधकृत ) - ई. पू. ८०० - ४०० | वेदांतसूत्र - ई. पू. १५०-१०० ( म. उ. ५१ ) । उपलब्ध वेदांतसूत्रों में जैन, बौद्ध एवं पांचरात्र धर्मसिद्धांतों का खंडन प्राप्त है, जिससे प्रतीत होता है कि, इस ग्रंथ का उपलब्ध संस्करण बुद्धोत्तरकालीन है।
व्याडिकृत ' संग्रह ' ( व्याकरणग्रंथ ) -- ई. पू.
३०० ।
व्यासकृत योगसूत्रभाष्य - ई. स. ४००-५००। व्यासस्मृति - ई. स. २००-५०० ( डॉ. काणे, २३८ ) ।
शंकराचार्यकृत गीता, उपनिषद, एवं ब्रह्मसूत्रभाष्य - ई. स. ७८८ - ८२० ( डॉ. काणे. २६१ ) । शंखस्मृति - ई. पू. ४०२ - २०२ ( डॉ. काणे. २.३७) ।
शतपथ ब्राह्मण ई. पू. ४००० - १००० ( डॉ. काणे); ई. पू. ३१०० ( भा. ज्यो. १२८ ); ई. पू. २५०० ( रामायण समालोचना ८.४१ ); ई. पू. १४२२ ( विविधज्ञानविस्तार १९२८, पृ. २७ ) । इस ग्रन्थ का उत्तरार्ध काफी उत्तरकालीन माना जाता है, जिसका काल ई. स. पू. ११२२ माना जाता है । शबरकृत पूर्वमीमांसाभाष्य - ई. स. २०० - ४०० ।
हाल सातवाहन
शाकटायनकृत उणादि सूत्रपाठ -- ई. पू. १००० ( डॉ. वेलवलकर) ।
शिव पुराण - ई. स. ९ वीं शताब्दी (हजरा ) । शौनक गृत्समदकृत ऋग्वेदानुक्रमणी -- ई. पू. २०५० (पु. नि. २८५ - २८६ ) । संवर्त स्मृति-- (स्मृति देखिये ) | सत्याषाढ श्रौतसूत्र -- ई. पू. ८००-४०० । सांब पुराण -- ई. स. ९ वीं शताब्दी । सायण कृत ऋक्संहिता भाष्य - ई. स. १३००१३८६ ।
सुश्रुत संहिता - काल अनिश्चित, किंतु ८ वीं शताब्दी में इस ग्रन्थ की ख्याति विदेश में पहुँची थी । स्कंद पुराण -- ई. स. ७ वीं शताब्दी - ९ वीं शताब्दी |
स्मृति - विभिन्न स्मृतिग्रंथों की जानकारी कालानुक्रम से नीचे दी गयी है:
(१) गौतम स्मृति - ई. पू. ६०२ ।
( २ ) वसिष्ठ स्मृति-- ई. पू. ६०२ ( गौतमस्मृति के उत्तरकालीन ) ।
( ३ ) शंखलिखित स्मृति - - ई. पू. ४०२ - २०२ । ( ४ ) पौधायन स्मृति - ई. पू. ४०२ । (५) विष्णु स्मृति - ई. पू. १७५ । (६) मनुस्मृति - ( भृगुप्रोक्त. ) -- ई. पू. १५२ (७) बृहस्पति स्मृति - ई. पू. १२७ । (८) व्यास स्मृति - महाभारतकालीन । ( ९ ) अत्रिस्मृति (१०) अंगिरस्स्मृति (११) आपस्तं स्मृति (१२) उशनस्स्मृति (१३) कात्यायनस्मृति
(१४) दक्षस्मृति (१५) पराशरस्मृति (१६) यमस्मृति (१७) याज्ञवल्क्यस्मृति (१८) शांतात पस्मृति (१२) हारित स्मृति
पू. १०२
स्मृतिचंद्रिका (देवन्नभट्टकृत ) -- ई. स. १२००१२२५ ।
हरदत्तकृत गौतमसूत्रभाष्य – ई. स. ११५०१३०० ।
११७६
हाल सातवाहनकृत गाथासप्तशती - ई. स. ९९-१०२ (पु. नि. २१९ ) ।