________________
સંસાર છેત્તું મણો, કર્માં ઉન્મૂલએ તદઢ્ઢાએ । ઉન્મૂલીજ્જ કસાયા, તમહા ચઈજ્જ સહનાઈ ।।
અર્થ : સંસારને જો ઘટાડવો હોય તો કર્મ સમૂહને જડમૂળથી ઉખેડી નાખવા પડશે. કર્મ સમૂહને જો ઘટાડવા-ઓછા કરવા હોય તો કષાયોની કાલીમાં જે ઘર કરી ગઈ છે તે સુધારવી-ઘટાડવી પડશે. ટૂંકમાં આ પરંપરાને અટકાવવી હોય તો આત્મામાં રહેલું વીર્ય-પુરુષાર્થને ફો૨વવો-વિકસાવવો પડશે.
દૂધમાં સાકર ન હોય, પાણીમાં મીઠાસ ન હોય કે રસોઈમાં મીઠું ન નાખ્યું હોય તો બધું નિરસ લાગે તેમ જીવનમાં ઉપકારી પુરુષોએ સંસારને ઘટાડવાની ચાવી પુરુષાર્થમાં બતાવી છે. આજ સુધી આ જીવે ઘણાં જન્મમરણ કર્યા પણ તે બધા એકડા વિનાના મીંડા જેવા, સમ્યગ્દર્શન કે સમ્યક્ત્વ વિનાના.
આંકડાશાસ્ત્રીઓએ ૧૦૦+૧૦૦=૧૦૦ એક એવું અટપટું ગણિત જગતની સામે મૂક્યું છે. ૧૦૦+૧૦૦=૨૦૦ એ તો સામાન્ય બુદ્ધિનું ગણિત છે. તેમાં કાંઈ ચિંતન-મનન કે વિચાર નથી. આજ સુધી આ જીવે ૧૦૦ ટકા સમય, શક્તિ, આયુષ્ય જે પોતાની પાસે ભંડોળરૂપે હતું તેમાં એજ પદ્ધતિનું ૧૦૦ ટકા બીજું ઉમેર્યું. પણ ઉમેરતા પહેલા પૂર્વનું બધું ખર્ચાઈ-વપરાઈ ગયું. એ તેને કાંઈ ન સમજાયું એટલે જેટલો ઉમેરો કર્યો એટલું જ એની પાસે (૧૦૦+૧૦૦=૧૦૦ દ્રષ્ટિએ) રહ્યું. હવે જાગૃતિ-સમજદારી આવી, બચાવવાની કે વધારો કરવાની બુદ્ધિ આવી તેથી એનું ગણિત ૧૦૦x૧૦૦= ૧૦૦૦ જેવું પરિણમવું જરૂરી છે. મનુષ્ય ભવ જન્મ-મરણ ઘટાડવા માટે છે. ચાલો, હવે વિદાયની વેળા આવી છે.
વિદાય એટલે મૃત્યુ નહિં પણ એવી અનોખી જગ્યાએ કાયમી નિવાસ કરવા જન્મ લેવાનો છે. જ્યાંથી ફરી મૃત્યુનો ઘંટ નહિં વાગે. શય્યાઃ માતાની કુક્ષીમાં વાત્સલ્ય આપે. અનસનની ભૂમિમાં જન્મ-મરણથી નિવૃત્તિ આપે. નનામીમાં મૃત્યુ પછી કર્મ અનુસાર જન્મ આપે. ફૂટપાથ ઉપરની શૈયા પાપનો ભોગવટો કરાવે. મિથ્યાત્વી જીવનની શય્યા જન્મ-મરણની વૃદ્ધિ આપે. જ્યારે સંથારાની શૈયા વિરતિ જીવનનો અનુભવ પાપોથી મુક્તિ આપે.
આ પાઠ્યપુસ્તક દ્વારા ઓપન બુક પરીક્ષાની એક વીસી પૂરી થશે. મનુષ્યની ચાર અવસ્થા ચાર વીસી દ્વારા પરિવર્તન પામે છે. એ અપેક્ષાએ પહેલી બાલ્યવસ્થા
૪
