Atmanand Prakash Pustak 072 Ank 10 11

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 9

વિશ્વમૈત્રી પ્રવક ભગવાન મહાવીરના અનુ યાયીએ. શ્રમણપ્રધાન ચતુર્વિધ સંધ પ્રતિદિન સવારે, તથા સાંજે રાત્રિક તથા દૈવસિક પ્રતિક્રમણમાં, તથા પાક્ષિક, ચાતુર્માસિક અને સાંવત્સરિક પ્રતિકમણુમાં (પયુષણ પર્વમાં) એ પાડને પુનઃ પુનઃ ઉચ્ચારે છે–સ્મરણ કરે છે કે— "खामेमि सव्वजीवे, सब्वे जीवा खमन्तु भे मित्ती मे सव्वभूप, वेर मज्झ न केणई ॥”
1
અર્થાત્~ુ' સ` જીવાને ખમાવું છું, સ જીવા મને ક્ષમા કરા; સવ પ્રાણીએ પ્રત્યે મને મંત્રી છે, મારે કાઈ સાથે વેર નથી.
એજ પ્રમાણે પ્રતિક્રમણ સૂત્રામાં ૩ ગાથાઓ વડે એવી રીતે ઉચ્ચારાય છે કે,
"आयरिय - उवज्झाए, सीसे साहम्मिए कुल गणेअ जे मे केइ ( कया) कसाया, सव्वे तिविहेण દ્વામિ ?” ભાવાર્થ :-(૧) આચાર્યાં, (૨) ઉપાધ્યાય, (૩) શિષ્યા, (૪) સાધમિકા-સમાન ધમ વાળાએ, (૫) કુલ અને (૬) ગણ-મુનિ-સમુદાયના વિષયમાં મારાથી જે કષાયે (ક્રોધ, માન, માયા, લાલ) કરાયા હાય, તે સર્વાંને હું ત્રિવિધે-મન, વચન કાયાથી ખમાવુ છુ'. ૧
" सव्वस्स समणस घस्स,
भगवओ अंजलि करिय सीसे ।
सव्वं खमावइत्ता,
मामि सव्वस्स अहयं पि ॥५॥
પ્યું પણ વિશેષાંક
શ્રમણુસંધને,
ું મસ્તક ઉપર અંજલિ કરીને (બે હાથ જોડીને સને ખમાવીને, હુ' પણ સર્વાંને ક્ષમા કરૂ છું.ર
6
સુન્નતનીવાસન્ન, भावओ धम्म-निहिय निअचित्तो ।
सव खमावइत्ता,
मामि सव्वस्सअहयं पि ||३|| "
ભાષા :-ભાવથી જેણે ધર્માંમાં પેાતાનુ` ચિત્ત સ્થાપન કર્યું છે, એવા હું સર્વ જીવરાશિનેસમસ્ત જીવાને ખમાવીને, હું પણ સર્વ જીવાને ક્ષમા કરૂ છુ, ૩
સાધુ-સામાચારીમાં ઉપાનયમાં મહત્ત્વનું
સૂત્ર છે.
જીવÍમયવ્' સલમાવિયબ્ધ', મિય—', खमावियव, जो उवसमइ, तस्स अस्थि आराદળા, ગૈદ્ય ન જીવસમર, તપ્ત નસ્થિ અાદળા, तम्हा अपणा चेव उवसमियन्वं, जओ उव
શમ્મસાર ઘુ સામગ્ન' ''
ભાવાર્થ :-પેાતે ઉપશાન્ત થવુ જોઇએ અને ખીજાને ઉપશાન્ત કરવા જોઇએ. પોતે ખમવુ
જોઇએ-ક્ષમા કરવી જોઇએ અને ખીજાઓને ખમાવવા જોઇએ. જે ઉપશાન્ત થાય છે, તેને આરાધના થાય છે અને જે ઉપશાન્ત થતા નથી, તેને આરાધના થતી નથી, તે કારણથી પાતેજ ઉપશાન્ત થવુ જોઇએ; કારણકે શ્રામણ્ય (શ્રમણપશુ) એ ઉપશમથી સારરૂપ છે. એના આધારે શ્રાવકો અને શ્રાવિકાઓએ પણ પરસ્પર ક્ષમાપના કરવી જોઇએ.
ભાવાર્થ :-ભગવાન પૂજ્ય-સ
૧. પંદર દિવસમાં શાન્ત થનારા કષાયા (ક્રોધ, માન, માયા, લાભ)ને સ ંજવલન કહેવામાં આવે છે, ચાર મહિનામાં શાન્ત થનારા કષાયેાને પ્રતિપાતી, તથા વર્ષ સુધીમાં શાન્ત થનાર કષાયોને અપ્રતિપાતી કહેવામાં આવે છે અને જીવન-પર્યન્ત રહેનાર કષાયાને અનન્તાનુબન્ધી કહેવામાં આવે છે.
[૧૬૭