________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સુખ અને શાંતિ
લે. ઉપાધ્યાય શ્રી અમરમુનિ
સંસારમાં બધા જીવ સુખ ઇચ્છે છે. ભગવાન એને મેળવી લીધા પછી સુખનાં સાધન ઓછાં પણ મહાવીરે પોતાના એક પ્રવચનમાં કહ્યું હતું કે બધા કેમ ન હોય, તે પણ દુઃખ, પીડા અને કલેષ જીવોને સુખ પ્રિય છે. જગતમાં કોઈપણ પ્રાણીને નથી રહેતો એ છે-શાંતિ, પરમ શાંતિ અને પરમ દુઃખ પ્રિય નથી. એટલા માટે સૌ કોઈ સુખ મેળવ- આનંદની સ્થિતિ. વાની ઈચ્છા રાખે છે. સામાન્ય રીતે સુખ પ્રાપ્તિના મોટા મોટા રાજા-મહારાજાઓ અને ચક્રવર્તી અર્થ એ છે કે વ્યક્તિને કઈ સારી વસ્તુ મળી જાય, સમ્રાટેની પાસે બધી જાતનાં સુખ હતાં, છતાં પણ ધન-વૈભવ મળી જાય, પિતાના મનને અનુકૂળ પરિવાર શાંતિ ન હતી. સ્વર્ગના દેવ અને દેવેન્દ્રોની પાસે અને સારા પરિજન મળી જાય, સ્વસ્થ, સુંદર અને સુખના સાધનો અંબાર લાગ્યા છે. છતાં પણ સશક્ત શરીર મળી જાય, સાધન-સામગ્રીનું મળી અને શાંત કયાં છે? આજના વિશ્વમાં અમેરિકા જવું સુખ છે. વ્યકિતને સુખ-સાધનાને અભાવે સદા ધન-કુબેરને દેશ છે. લગભગ બધી જાતનાં ભૌતિક ખટકતો રહે છે. અભાવથી પીડિત વ્યક્તિ કોઈ પણ સુખ-સાધન ત્યાં ઉપલબ્ધ છે. છતાં પણ એક અભાવ કાને સારી રીતે વ્યક્તિગત કે સામાજિક રીતે પૂર એવો છે, જેનાં કારણે અમેરિકાવાસી ત્રસ્ત છે. નથી કરી શકતે. ગુજરાત-સૌરાષ્ટ્રના મહાન ભક્ત
અમેરિકાના અનેક યુવાન અને યુવતિઓ ભારતમાં નરસિંહ મહેતા અમાનાં દુઃખને ઘણાં દિવસે સુધી
અહીં-તહીં ફરતાં આપે જોયાં હશે. મેં કેટલાક યુવાસહન કરતા રહ્યા, પરંતુ જ્યારે અભાવે સહનશક્તિની 25
તેને ભારત આવવાનું કારણ પૂછ્યું તે એમણે કહ્યું સીમાથી આગળ વધી ગયા ત્યારે એને સ્વર પણ
કે, ધન-વૈભવ અને ભૌતિક સુખ-સાધન તે અમારા મુખરિત થઈ ઊઠ્યો :
દેશમાં બહુ છે, પરંતુ શાંતિ નથી. અમને આ અતિ ભૂખે ભજન ન હોઈ ગેપાલા,
સુખ-સગવડતાઓથી અવળે પડી ગઈ છે. એટલા લે યે અપની કંઠી માલા!
માટે શાંતિની શોધમાં ભારત આવ્યા છીએ.
વાત એમ છે કે, સુખ જૂદી વસ્તુ છે અને શરીર છે તે એની ભૂખ-તરસ મિટાવવા માટે,
શાંતિ અલગ છે. સુખ બાહ્ય વસ્તુ સાથે સંબદ્ધ છે, એને ઠંડી-ગરમીથી બચાવવા માટે, એને રોગોના
ભૌતિકસાતાનું સંવેદન છે, એથી કર્મજન્ય છે. પરંતુ આક્રમણથી સુરક્ષિત રાખવા માટે સાધનોની આવ
5 શાંતિ અંદરની આભાની વસ્તુ છે; સુખનાં સાધન શ્યકતા છે. સુખ-સાધન જીવન માટે જરૂરી છે. અને
ભલે ઓછાં હોય, તે પણ પરમ શાંતિની અનુભૂતિ આ સુખ-સાધન ઓછાં કે વધારે પ્રમાણમાં લગભગ
થઈ શકે છે. જ્યારે વ્યક્તિ પિતાની અંદર ઊતરે છે બધાને પ્રાપ્ત છે. કોઈ પણ એવું પ્રાણી નથી જેને
તથા પિતાનામાં સ્થિર થાય છે, ત્યારે એ બહારથી સુખ જેવું કંઈ મળ્યું નથી.
સંકોચાઈને પોતાની અંદર કેન્દ્રિત થાય છે અને શાંતિ પરંતુ ભગવાન મહાવીર કહે છે કે, સુખથી પણ અને પરમ શાંતિની અનુભૂતિ કરે છે. કહેવાનું તાત્પર્ય ઉપર એક બીજી વસ્તુ છે. એ બધાને મળતી નથી. એ છે કે સુખ બહારમાં છે, પરસાપેક્ષ છે અને શાંતિ
પર્યુષણ વિશેષાંક)
[૧૯૩
For Private And Personal Use Only
