________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
હોવાથી એને ઉપયોગ પણ આ માર્ગે થાય એ વધુ અર્થ એટલો જ છે કે જે દેશે માટે આ ક્ષમા હિતાવહ છે. એને અર્થ એવો નથી કે બીજા કોઈ માગવામાં આવે છે એ દે ફરીથી પિતાના દ્વારા પ્રયોજન માટે દાન ન આપવું પરંતુ સામાન્ય રીતે નહિ થાય તથા બીજાએ જે દેશે કર્યા છે એની આ પ્રોજન પ્રત્યે જે ઉપેક્ષા સેવવામાં આવે છે. ક્ષમાપના દ્વારા એવી ભાવના કેળવીશ કે બીજાના એની યાદ દર વર્ષે આ પર્વમાં કરાવવામાં આવે છે. દે પ્રત્યે ધ્યાન આપવા કરતાં એ સારું શું કરે છે આવી યાદ અપાવીને વર્ષ દરમ્યાન જ્ઞાન માટે દાન એ હું જઈશ. વસ્તુતઃ આ ક્ષમાપનામાં નિર્વતા આપતા રહેવું એ અત્યંત જરૂરી છે એવી એક ભાવના સમાએલી છે. સામી વ્યક્તિના નાના દોષો કે બાબતને ફરી ફરી સજીવન કરવામાં આવે છે. આ અપરાધને કારણે આ જીવનમાં પરસ્પર દેવ કે વેરની પ્રકારને દાન આપવાનો શિરસ્તો માત્ર પર્યુષણ પર્વ ભાવના વ્યક્તિઓ ખીલવે છે. આ વેરની ભાવના પુરતો મર્યાદિત ન રહેતાં પિતાની કમાણીમાંથી વધતાં વધતાં જ વ્યક્તિઓ અને સમૂહે અકારણ નિયતભાગ જુદા જુદા પ્રયોજન માટે આપવાનો છે. યુદ્ધ કરતા હોય છે. ક્ષમાપનાને ઉદ્દેશ આ જાતની અને પિતે પિતાની બુદ્ધિથી જે કાંઈ પણ કમાય છે વેરની ભાવનાને ક્રમશઃ દૂર કરવાને છે. એ માત્ર પોતાના ઉપગ માટે નથી એ પ્રકારની સમજ આ રીતના આચારમાં રહેલી છે. પ્રત્યેક
આમ “ખમવું અને ખમાવવું એ માત્ર બાહ્યાશ્રદ્ધાળુ જૈન આ બાબતને આ પર્વ સમયે સમજે
ચાર નથી પરંતુ આ જીવનસંગ્રામમાં મનુષ્યની એ અત્યન્ત જરૂરી છે.
મનુષ્યો પ્રત્યેની જે વેરભાવના છે એ શકય એટલી
દૂર થાય અને પ્રાણીમાત્ર પ્રત્યે અવૈરદાર એક આ સાંવત્સરિક મહાપર્વનું સૌથી મહત્ત્વનું મૈત્રીભાવનાને ઉદય થાય એ છે. આ વેરભાવનાને અંગ તે ખમવું અને ખમાવવું એ છે. આખરે ચિત્તમાંથી નાશ થવો એ એક સત્ય કઠણ બાબત ઉપવાસ કરવાનો ઉદ્દેશ પણ વ્યક્તિ પિતાને ચિત્તની છે. આપણે બધા જાણીએ છીએ કે નહિ જૈન શુદ્ધિ કરી ખરા અંતઃકરણથી પિતે આખા વર્ષ વેરાળ સમન્વીધ કરાવન | અર્થાત અ વિશ્વમાં દરમ્યાન કરેલ બધાયે પ્રકારના અપરાધની ક્ષમા કોઈપણ સ્થળે વેરથી વેર શમતું જોવામાં આવ્યું ભગવાન પાસે માગે છે તથા પિતાના જીવનમાં અનેક નથી. એક નાનું બાળક પણ જે એને શારીરિક ભૂલથી તે જે વ્યક્તિઓને જે કાંઈ આછાત પહોંચાડ્યા શિક્ષા કરવામાં આવે તો એ શિક્ષા કરનાર ભલે હોય એની પણ ક્ષમા માગે છે. સાથે જ બીજી કોઈ પોતાના જ માબાપ હોય અને એ શિક્ષા પણ વ્યક્તિએ યા નાનામાં નાના પ્રાણીએ પોતાની પ્રત્યે કોઈકવાર એણે જે ભૂલ કરી હોય એ ન કરે માટે જે કાંઈ દોષે કર્યા હોય યા અજાણુતા એનાથી થયા જ કરવામાં આવી હોય છતાં પણું આવી શિક્ષા હોય એની ક્ષમા અંતઃકરણપૂર્વક એ આપે છે. કરનાર પ્રત્યે એ બાળક પ્રેમ નથી રાખતું. આમ આમ મિચ્છામિ દુક્ર કહી આ ક્ષમા યાચના વેર કિવા તજજન્ય હિંસા એ જગતમાં હિંસા ફેલા દ્વારા માત્ર પિતાના અપરાધોની ક્ષમા માગતો નથી થવાનું મોટામાં મોટું સાધન છે. આજના વિશ્વમાં પણ સાચો ધાર્મિક “હવેથી હું મારા દૈનં દિન બહારના યુદ્ધ કરવા માટે પણ પહેલા શાંત યુદ્ધો જીવનમાં આવા અપરાધો યા દેશે નહિ થાય તેની કરવામાં આવે છે. અર્થાત પહેલા સમગ્ર પ્રજાની વેર પૂરેપૂરી તકેદારી રાખીશ” એવી પ્રતિજ્ઞા પણ લે છે. વૃત્તિને બીજી પ્રજાની રીતરસમ પ્રત્યે ઉશ્કેરવામાં
આવે છે અને પછી એના પરિણામે શસ્ત્રયુદ્ધ થાય છે. ઉપવાસ દ્વારા ચિત્તશુદ્ધિ કરી ખમવું અને ખમાવવું-ક્ષમા માગવી અને ક્ષમા આપવી એને આ સાંવત્સરિક મહાપર્વનો મુખ્ય ઉદ્દેશ ખમવું
૧૮૬
આત્માનંદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
