________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જોવામાં મળે છે.
મહાવીરે કરેલ સુધારણાને માન્ય નહતા કરતા. ગૌતમદરેકે દરેક ધાર્મિક પરંપરામાં અમુક કાળ દેવ અને દેશી સંવાદની અનુશ્રુતિમાં ઉક્ત બંને પરંપરાઓના
ભાસ પરિસ્થિતિને કારણે અથવા આતહાસિક પરિસ્થિતિ. સમય માટે કરવામાં આવેલ પ્રયત્નનો ઘેડ એના પરિણામે સંપ્રદાય-ઉપસંપ્રદાયે ઉત્પન્ન થતા રહ્યા
મળે છે. આપણે જાણીએ છીએ કે મહાવીરના સમયમાં
જ એવા છ-સાત સ્વતંત્ર સંપ્રદાયે જન્મ લઈ રહ્યા છે. જે પરંપરા જેટલી પ્રાચીન હોય અથવા જેટલી
હતા કે જે બધાના પ્રવર્ત કે પિતાને તીર્થિક અથવા વિશેષ વ્યાપક રહી હોય એમાં આ પ્રકારના એટલા જ વધારે ભેદ ઉદ્દભવ્યા. વખતની સાથે સાથે લગભગ
તીર્થકર જ કહેતા હતા. ઓછાવત્તા સમય સુધી પ્રચપ્રત્યેક પરંપરાના વ્યવહારધર્મમાં—ધર્મપાલનના બાહ્ય
લિત રહીને એમાંના મોટા ભાગના સમાપ્ત થઈ ગયા— વિધિ-વિધાનમાં – અનેક વિકારો અને શિથિલતાઓ
પરંતુ બોદ્ધ ધર્મ પણ તેમાં જ એક છે અને આજે ઉત્પન્ન થઈ જ જાય છે. આ જોઈને કોઈ પ્રબુચેતા
આ પણ, ભલે પછી તે પોતાના મૂળ સ્વરૂપથી ગમે તેટલે
અલગ પડી ગયો હૈય, છત છવિત છે, અને વળી સ હસી સુધારક એ ત્રુટિઓ અને દેષના પરિહાર અથવા
પોતાના અનુયાયીઓની સંખ્યાની દષ્ટિએ વિશ્વના મુદ્દીપરંપરાધમની સુધારણાનું નેતૃત્વ લે છે અને એને માટે
ભર મુખ્ય ધર્મોમાને એક છે. આંદોલન ચલાવે છે. પોતાના વ્યકિતગત પ્રભાવ અને પિતાની યુક્તિથી અથવા કયારેક – કયારેક બીજા આર્થિક, મહાવીર પછી તેમણે સ્થાપિત કરેલ ધર્મપર પ સામાજિક અને રાજનૈતિક કારણોથી પણ એ પિતાના અથવા જૈન-સંધમાં જુદા જુદા સમયે થયેલ છ-સાત અનેક અનુયાયીઓ બનાવી લે છે. પરંતુ સંપૂર્ણ નિન્ટ (મતભેદે ને ઉલ્લેખ સાહિત્યમાં જોવા મળે છે. સમાજને આજ સુધી કોઈ પણ સુધારક બદલી નથી શિલાલેખો અને સાહિત્યિક અનુશ્રુતિઓ દ્વારા એવા અનેક શકો. રિતિપાલકે અથવા રૂઢિવાદીઓ તે મોટી સંધ ભેદ, ગણગચ્છાદિ અથવા સંપ્રદાય-ઉપસંપ્રદાય સંખ્યામાં હેય છે, જેઓ અંધવિશ્વાસ, અજ્ઞાન અથવા પ્રકારની જાણ થાય છે જે વિભિન્ન સમયે વિભિન્ન ભાવુક્તાવશ તેમજ સ્થાપિત સ્વાર્થોને કારણે ઉક્ત પ્રદેશમાં ઉત્પન્ન થયા અને જેમાંના મોટા ભાગનું સુધારણાના આંદોલન અને તેને આવિને જોરદાર અત્યારે કેઈ અસ્તિત્વ નથી. વિરોધ કરે છે. અને જે સંભવ હોય તે એમના પર
જૈન સમાજ જે મુખ્યત્વે ભારતમાં જ ટકી રહ્યો
છે. કોઈ પ્રકારને અત્યાચાર કરવામાં પણ પાછી પાની નથી
છે, જેની સંખ્યા પણ કમશ, ઘટતાં-ઘટતાં કરોડોમાંથી કરતા. આ પ્રમાણે આવા સુધારાના પ્રયત્નોના પરિણામે
ફક્ત ૨૫-૧૦ લાખની જ થઈ ગઈ છે અને જેના માત્ર એક નવા સંપ્રદાયનો જન્મ થાય છે. આગળ જતાં આ સંપ્રદાય પણ તેની પિતાની પરંપરાના સંરક્ષણ માટે
અનુયાયીઓ પણ મેટે ભાગે તથાકથિત વૈશ્ય વાંમાં– એટલે જ કદર, અસહિષણ અને સ્થિતિપાલક
તેની પણ ગણીગાંઠી જાતિ-ઉપજાતિઓમાં જ-પ્રાપ્ત થાય થતો જાય છે કે જેટલે એની પહેલાંનો સંપ્રદાય હતે.
છે, તે પણ હાલમાં કેટલાય વિભાગોમાં વહેંચાયેલ છે.
| મુખ્ય બે સંપ્રદાયો-દિગંબર અને વેતામ્બર છે. દિગંબમોટે ભાગે આ જ ક્રમ ચાલ્યા કરતો હોય છે.
રામાં એક મૂર્તિપૂજા વિરોધી સમૈયા અને તારણપથ પૂર્વવત તીર્થકરોના સમયમાં તે શું થયું એ છે, પરંતુ એના અનુયાયીઓ બહુ ઓછી સંખ્યામાં જાણવા માટે સાધન નથી, પણ ૨૩મા તીર્થંકર પાર્થ છે-મેટો ભાગ મૂર્તિપૂજક છે. પરંતુ એમાં પણ બે જૂથ નાથના ૨૫૦ વર્ષ પછી જ્યારે છેલ્લા તીર્થંકર મહાન છે-એક પિતાને બીસપંથી કહે છે, બીજો તેરહપથી; વીરને પ્રાદુર્ભાવ થયે ત્યારે એવું જણાય છે કે પા આ સિવાય પણ હાલમાં જ કાનજી સ્વામીના પ્રભાવથી પરંપબના એવા ઘણું અનુયાયીઓ સમાજમાં હશે કે જેઓ એક નવું અધ્યાત્મપ્રધાન જુય ઊભું થઈ રહ્યું છે જે
૨૦૨
માનંદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
