________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સંસ્કૃતિને જીવિત રાખવા માટે સમન્વય જરૂરી છે.
લેખક : ( સીમાં) કે તિપ્રસાદ જૈન સમગ્ર વિશ્વમાં અગણિત પ્રાણીઓ અથવા જીવન પ્રમાણે મનુષ્યોએ પોતાને જ અનેક વિભાગમાં વહેંચી ધારીઓ છે. તેઓ અસંખ્ય જાતિઓમાં વિભાજિત દીધા છે. આ ભેદ-વિદેશમાં કેટલાક પરંપર ગત છે, થયેલા છે. ભારતીય માન્યતા અનુસાર સંસારમાં જીવની કેટલાક પરિસ્થિતિ જન્ય. પરંતુ આ વિભાને મનુષ્યચોરાશી લાખ વેનિઓ છે. આધુનિક જીવ-વિજ્ઞાન પ્રમાણે સમાજને એકબીજાથી અલગ કરી નાખેલ છે અને ઇવપણ તેઓ લાખોની સંખ્યામાં છે. આ યોનિઓ અથવા નમાં એટલી વિષમતા એટલે ષષ અને વિરોધ જીવજાતિઓમાં મનુષ્યજાતિ અથવા મનુષ્યનિ પણ છે. ઉત્પન્ન કર્યો છે કે મનુષ્ય મનુષ્ય રહેવાને બદલે પશુ આકાર- પ્રકાર, શરીરની રચના, આહાર-ભય-મૈથુન- બની ગયો છે. જો કે ખરું જોતાં તે આવું કહેવું પશુપરિગ્રહ વગેરે ક્રિયાઓ, ભોગ-ધન-પુત્ર-લોક વગેરે સાથે સૃષ્ટિ પર અન્યાય કરવા જેવું છે, કારણકે પશુઓમાં સંબંધ ધરાવતી એષણાઓ, સુખ-દુઃખની અનુભૂતિઓ મનુષ્ય જેવી વિષમતા અને ભેદ-ભાવવૃત્તિ ભાગ્યે જ વગેરેની દષ્ટિએ મનુષ્ય-મનુષ્યમાં કોઈ ભેદભાવ નથી. આ જોવા મળે છે. બધું મનુષ્યમાત્રમાં સમાન રૂપે જોવામાં આવે છે. પ્રકૃ મનુષ્યની આ કૃત્રિમ વિષમતાના પરિહાર અથે જે તિએ મનુષ્યમાં આ રીતે ઈ ફરક રાખ્યું નથી. મનચેતાઓ થયા, તેઓ મહામા કહેવાયા, તેઓએ વિશિષ્ટ બુદ્ધિ તથા દેપાદેયની વિવેક બુદ્ધિને કારણે ધર્મભાવનાનો પ્રાદુર્ભાવ કર્યો. મનુષ્યને તેને સ્વભાવ મનુષ્ય પોતાને બીજા પ્રાણીઓમાં શ્રેષ્ઠ ગણતે આવ્યા છે. ધર્મને પરિચય કરાવ્યો, એને સન્માર્ગ ચીંધ્યો અને
પરંતુ આ “ સર્વ પ્રાણ” એ પિતાના અહમ અનેકતામાં એકતાને અનુભવ કરીને પોતાની જાતને અને મમત્વને કારણે પિતાની પર્યાયબુદ્ધિથી પિતાને જ
ઉન્નત બનાવવાની પ્રેરણા આપી. સંસારના લગભગ
બધા ધર્મોપદેશકેએ પિત પિતાની ક્ષમતા, અનુભૂતિએ અંતેક ભેદ-પ્રભેદોમાં વહેંચી નાખેલ છે. ભૌગોલિક કારને લીધે એક ભૂમિભાગના નિવાસીઓ પોતાને બીજા
અને પરિસ્થિતિઓ પ્રમાણે પિતાના સંપર્કમાં આવનાર ભૂમિભાગોના નિવાસીઓથી તદ્દન અલગ માનવા
માણસોને માર્ગદર્શન આપ્યું. જૈન પરંપરામાં ભગવાને માંડ્યા. રાજનૈતિક કારણોને લીધે વિભિન્ન રાષ્ટ્રોના
ઋષભદેવથી માંડીને મહાવીર સુધીના વીસ શ્રમણ
આ તીર્થકરોએ તે માણસ-માણસ વચ્ચે જ નહીં, પરંતુ નાગરિકે પરસ્પર અલગ થઈ ગયા. આર્થિક કારણોએ ના ધનિક અને નિર્ધન, મૂડીવાદીઓ અને શ્રમજીવીઓ વગેરે પ્રાણીમાત્ર પર અભેદની સ્થાપના કરી. વર્ગભેદે ઉત્પન્ન કર્યા. સામાજિક કારણેએ ઉચ્ચ નીચ, પરંતુ મનુષ્યની કમનસીબી તે એ છે કે મેં જ સ્પૃશ્ય-અસ્પૃશ્ય, કુલીન અને હીનકુલ એવા ભેદભાવ ઊભા એને જે રીતે વિષમ વિભાગમાં વિભાજિત કરેલ છે કર્યા. બ્રાહ્મણ-ક્ષત્રિય વૈશ્ય-શૂદ્ર એવી કઢિપત વર્ણવ્યવસ્થા એ રીતે, એટલા પ્રમાણમાં બીજા કોઈ એક કાર અથવા પણ એનું જ પરિણામ છે અને એણે અતિહાસિક અનેક કારણેએ મળીને પણ કરેલ નથી. ધર્મને નામે પરિસ્થિતિઓને ટ મળતાં એક-એક વર્ણમાં પણ જેટલા મનમાલિત્ય, વૈશ-વિરોધ, રક્તપાત અને અમાનઅનેક જાતિઓ તથા ઉપજાતિઓ ઊભી કરી. શિક્ષણ ષિક અત્યાચારને વ્યવહાર માણસોએ પરસ્પર કર્યો છે વગેરેની સગવડેએ અમુકને સુશિક્ષિત અને વિદ્વાન બનાવ્યા એનું બીજું ઉદાહષ્ણ ઇતિહાસમાં મળતું નથી. લગભગ તે અમુક અશિક્ષિત અને મૂઢ જ રહ્યા. શાસક અને સર્વત્ર અને સર્વકાળમાં મનુષ્યના ધાર્મિક વિષ અને શાસિત, નેતા અને જનતાના પણ વર્ગ બની ગયા. આ સામ્પ્રદાયિક વૈમનસ્યના નિકૃષ્ટ પ્રસંગે મોટી સંખ્યામાં
સમન્વય જરૂરી છે
२०१
For Private And Personal Use Only
