________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સાંવત્સરિક મહાપર્વ
લેખક : શ્રી જિતેન્દ્ર જેટલી પ્રત્યેક વર્ષ બધાં ધાર્મિક પર્વોની જેમ આપણે આ રીતે ઉપવાસ કરવાનું કારણ પણ સામાન્ય આ મહાપર્વની ઉજવણી કરીએ છીએ. બાહ્ય રીતે પણ દરેકને સુવિદિત છે. ઉપવાસદારા મનની કદિ આ પર્વના દિવસોમાં પ્રત્યેક શ્રદ્ધાળુ જૈન ઉપવાસ તે થાય છે જ પરંતુ આ શરીરની શુદ્ધિ દ્વારા કરે છે, જુદા જુદા પ્રકારે દાન પણ કરે છે સાથે મનની શુદ્ધિ તથા એકાગ્રતા થાય એ એને મુખ્ય જ પર્વને અંતે મિરઝામ દવું કહી પોતે આખા ઉદ્દેશ છે. વધારે ઉપવાસ કરનારને માન આપવાનું વર્ષ દરમ્યાન કરેલ દોષોની ક્ષમા યાચે છે તથા કારણ પણ આજ છે. એની ઉપવાસ કરવાની શકિતને બીજી વ્યક્તિએ કરેલ દોષોની ક્ષમા આપે છે. આમ કારણે આ માને નથી અપાતું પરંતુ ચિત્તશુદ્ધિની બાહ્યશુદ્ધિ સાથે આંતરિક શુદ્ધિ પશુ આ પર્વની એ અત્યન્ત સમીપ છે એમ સમજીને એની પ્રત્યે ઉજવણીના ઉદેશમાં રહેલી છે. આમ છતાં આ શ્રદ્ધાળુ સાધામિકે આદર વ્યક્ત કરે છે. આમ છતાં પ્રકારની ઉજવણી એક બાહ્યાચાર કે રૂઢિ બની જઈ આ પ્રકારના ઉપવાસથી જે ચિત્ત શુદ્ધ ન થાય અને અત્યારે તંત્ર-જડતામાં ફેરવાઈ ગઈ છે. એ કેમ દૂર એ માત્ર એક રૂઢિ જ રહે તે આ પર્વમાં આ થઈ શકે એનો વિચાર આ પર્વના પ્રસંગે અપ્રસ્તુત ઉપવાસ એ વ્યક્તિએ નિરર્થક કર્યા છે એમ જ નથી.
ગણાશે. ઉપવાસનું એક પ્રયોજન શરીરશુદ્ધ દ્વારા બાહ્ય આચારમાં ઉપવાસ તથા જે શ્રદ્ધાળ જૈન ચિત્તશુદ્ધિનું છે. મૃત જક હશે તે દેવદર્શન પણ કરશે. આમ તે આ જ પ્રમાણે આખા વર્ષ દરમ્યાન કદાચ કશું આખા વર્ષમાં જુદા જુદા ધાર્મિક નિમિત્તથી જુદા પણ દાન કરનાર શ્રદ્ધાળુ જેન આ પર્વમાં પિતાની જુદા અનેક ઉપવાસ જેન પ્રહસ્થા તથા સાધુ શક્તિ અનુસાર વિશેષ કરીને જ્ઞાન પ્રાપ્તિ માટેનું સાધ્વીઓ કરતા હોય છે. આમ છતાં આખા વર્ષ દાન આપે છે. કેટલાએક જેને શાળાઓનાં બાળકોને દરમ્યાન આ રીતે જેઓ ઉપવાસ નથી કરતા એવા લખવાની નોટબુક કિવા પેન્સીલ વગેરે વસ્તુઓ જૈન ધર્મ પ્રત્યે શ્રદ્ધા હોય તે પર્યુષણના દિવસોમાં પણ આ પર્વના દિવસે દરમ્યાન વહેચતા જોવામાં ઓછામાં ઓછો એક ઉપવાસ તે કરતા હોય છે. આવે છે. આ રીતે પોતાની કમાણીમાંથી જ્ઞાન પ્રાપ્તિ પર્યુષણના બધાએ દિવસો પર્યન્ત ઉપવાસ ન થાય માટે કાંઈક દાન કરી પુણ્ય મેળવ્યાને સંતોષ લે છે. તો વાંધો નહિ પરંતુ ઓછામાં ઓછું, એક દિવસને વસ્તુતઃ જે કઈ પણ જૈન આખા વર્ષ દરમ્યાન ઉપવાસ કરવામાં આવે છે. જે વ્યક્તિ બધાયે જ્ઞાન પ્રાપ્તિ માટે આર્થિક સહાય કરવાનું ભૂલી જતો દિવસ ઉપવાસ કરે છે એનું માન પણ કરવામાં હોય તો આ પર્વ એનું એક સ્મારક બની રહે છે. આવે છે. આમ ઉપવાસરૂપી બાથતપ કરનારની એ એમ જણાવે છે કે પ્રત્યેક વ્યક્તિએ પિતાની સંખ્યા આ પર્વ પ્રસંગે ઓછી નથી હોતી. પુરુષે કમાણીમાંથી પોતાના ઉપભોગ માટે જ બધું દ્રવ્ય કરતાં સ્ત્રીઓની સંખ્યા આ પર્વમાં વિશેષ હોય છે. નથી વાપરવાનું પણ આ જીવનમાં જ્ઞાનપ્રાતિઆમ પણ પ્રત્યેક સંપ્રદાયમાં બાહ્ય તપના આચરણમાં આધ્યાત્મિક જ્ઞાનપ્રાપ્તિ એ મુખ્ય હેવાથી તથા સ્ત્રીઓ જ વિશેષ આગળ પડતી હોય છે.
સામાન્ય જ્ઞાનપ્રાપ્તિ માટે પણ અર્થ એ એક સાધન
સાંવત્સરિક મહાપર્વ
૧૮૫
For Private And Personal Use Only
