Atmanand Prakash Pustak 037 Ank 08

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 6

શ્રી શ્રુતજ્ઞાન
લેખક—શાસનપ્રભાવક શ્રીમદ્ વિજયમેાહનસૂરીશ્વરજી પ્રશિષ્ય ૫. શ્રી ધર્મવિજયજી ગણિ ॥ ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૯૪ થી શરૂ ] [ અવાન્તર સમ્યગ્દર્શન સ્વરૂપ ]
આ પ્રમાણે સિધ્ધાન્તકારના મતે સર્વથી પ્રથમ ક્ષાપશમ સમ્યગ્દર્શન પ્રાપ્ત કરવાની ચેાગ્યતા હેાવાનુ જણાવવામાં આવ્યું. સિધ્ધાન્ત કાર અને કર્મગ્રન્થકાર એ બન્નેમાં આ એક જ વસ્તુ માટે વિવાદ નથી પરંતુ બીજી પણ કેટલીક એવી ખાખતા છે કે જેમાં બન્નેનાં મન્તવ્યે ભિન્નભિન્ન હેાય છે. જેમકે કર્મ ગ્રન્થ કારના મત પ્રમાણે અનાદિ મિથ્યાટષ્ટિ ઉપશમ સમ્યક્ત્વ પ્રાપ્ત કર્યાં બાદ વિશુદ્ધિ અનુસારે ક્ષયેાપશમમાં, મિશ્રમાં અથવા તે મિથ્યાત્વમાં જઇ શકે છે. જ્યારે સિદ્ધાન્તકારના મત પ્રમાણે અનાદિ મિથ્યાટષ્ટિ સર્વથી પ્રથમ ઉપશમ સભ્ય ત્વ પામે તે ઉપશમના કાળ પૂર્ણ થયા બાદ અવશ્ય મિથ્યાત્વે જ જાય, પરંતુ ક્ષયાપશમ અથવા મિશ્રમાં ન જઇ શકે. જે માટે કહ્યું છે કેआलंबणमलहंती, जह सहाणं न मुंचए इलिया । एवं अकयतिपुंजी मिच्छं चिय उवसमी पइ ॥ [રમાથ સમ્યક્ત્વની સાથે દેશિવરતિ, સવિરતિની પ્રાપ્તિ
અનાદિ મિથ્યાદષ્ટિ આત્મા જે અવસરે સમ્યગ્દર્શન ગુણને પ્રાપ્ત કરે છે તે અવસરે વધારે વિશુધ્ધ પરિણામવાળા કાઇક આત્મા સમ્યક્ત્વથી આગળની કોટિના દેશિવરિત તેમજ સર્વવિરતિ ગુણને પણ પ્રાપ્ત કરે છે, જે માટે કહ્યુ છે કે-“ ૩૪પપનíકી બાળે દેશો જો ફેવતિ જરે, કોલમત્તાપમત્ત
માવિ ॥ ” ભાવાર્થ સ્પષ્ટ છે.
આ ચાલુ પ્રસ્તાવમાં એ પણ ખાસ ધ્યાન રાખવા જેવી બીના છે કે જેમ પહેલી વાર સભ્ય
શ્ર્વને પામતી વખતે ત્રણ કરણાને કરવાનુ કહ્યું તમ દેશિવરતિ ગુણને અથવા સર્વવિરતિ ગુણને પામતી વખતે તે ત્રણે કરા કરવામાં આવતા નથી, પરંતુ પ્રથમના એ કરણા કરવામાં આવે છે, કારણ કે અપૂર્વકરણના પહેલા સમયમાં જ તે ખેમાંનાં એકને લાભ થતા હોવાથી અનિવૃત્તિકરણ કરવાનીજરૂર રહેતી નથી, દેશવિરતિને અથવા સર્વવતિને પામેલા જીવ અન્તર્મુહૂત્ત સુધી તે વધતા પરિણામવાળા હોય છે, તેમજ જે જીવ ઉપયેગની શૂન્યતામાં વિરતિપણાના ત્યાગ કરે તે જીવ કરણાની ક્રિયા કર્યા વિના જ પુનઃ વિરતિ ગુણને પ્રાપ્ત કરે છે અને જે જીવ ઉપયાગ અવસ્થામાં વિરતિનો ત્યાગ કરે છે, યાવત્ સમ્યકૃત્વ વીને મિથ્યાત્વે જાય છે તે આત્મા શીઘ્રમાં શીઘ્ર અન્તર્મુહ જેટલે વખત વીત્યાબાદ અને વધુમાં વધુ અપા પુદ્ગલપરાવર્ત્ત જેટલા કાળે પહેલાં કહેવામાં આવેલા ત્રણે કરણે કરીને જ પુનઃ વિરતિગુણુને પ્રાપ્ત કરી શકે છે.
સમ્યક્ત્વના પ્રકારો
જુદી જુદી દષ્ટિએ સમ્યક્ત્વના અનેક પ્રકારો શાસ્ત્રમાં જણાવ્યા છે. અહિં તે સર્વનું નિરૂપણ ન કરતાં આપમિક, ક્ષાર્યપશમિક, ક્ષાયિક, વૈદક અને સાસ્વાદન એ પાંચ ભેદનુ' જ સહ્યેપમાં સ્વરૂપ કહેવાનું સમુચિત ધાર્યું છે.
આપમિક સમ્યકત્વ-આપશમિકાદિ સમ્યક્ત્વના ભેદોનું સ્વરૂપ જાણવા પહેલાં એકદ’ર સફ્ત્વનું વ્યાપક સ્વરૂપ શું છે? તે ખાસ ધ્યાનમાં લેવુ' જોઇએ. ‘ i Rfx સત્ત તમેય નિŘર્જ સજ્જ । '' રાગદ્વેષાદિ દુર શત્રુઓના પરાભવ કરી અકાન્તિક આવ્યન્તિક અવિચલ