________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પાટણના જેન જ્ઞાનભંડારે.
૨૩
આ સાધના કંઇ જેવી તેવી ન ગણાય. આના પ્રતાપે જ દેશનું મેટું વિદ્યાધન આપણું હાથમાં રહી ગયું છે, પરંતુ જેનેતર પ્રજાવાગે આ સંબંધમાં જોઈએ તેવું લક્ષ આપ્યું નથી. ડો. ભંડારકર, ડે. બુહર, ડો. હરિલાલ ધ્રુવ, અને સ્વ. ચિમનલાલ દલાલે ચલાવેલી શોધખોળ પછી જે હકીકત મળી શકી છે તે ઉપરથી પ્રમુખ શ્રી માને છે કે પાટણના તેર ભંડારોમાં જુદી જુદી જાતના બધા મળીને સાડાબાર હજાર હસ્તલિખિત ગ્રંથો હોવા જોઈએ વગેરે વગેરે.
ઉપર પ્રમાણે પાટણના જૈન જ્ઞાન ભંડારોના સંબંધમાં તેઓનું વકતવ્ય હતું. આ પરિષના પ્રસંગે માન માઈ અમીન સાહેબનો “ જૈન જ્ઞાન ભંડારની ઉત્પત્તિ, વિકાસ અને હાલની સ્થિતિનું દિગદર્શન અને પાટણના જન જ્ઞાન ભંડારોએ સંબંધમાં એક લેખ પ્રગટ કરેલ છે. જેમાં ભંડારોની ઉત્પત્તિ, વિકાસ, પુસ્તકો તે લખવાના સાધનો, લખવામાં વપરાતી ચીજો, પુસ્તકના પાના તરીકે વપરાતી ચીજો વગેરે હકીકતો લેખકશ્રીએ મેળવી પ્રગટ કરેલી છે તે જાણવા જે હોવાથી આ નીચે આપીએ છીયે.
(સેક્રેટરી) જૈન જ્ઞાન ભંડારોની ઉત્પત્તિ વિકાસ અને હાલની
સ્થિતિનું દિગદર્શન.
જ્ઞાનભંડારો, જ્ઞાનભંડારેની સ્થાપના:- પુરાતન હસ્તલિખિત, તાડપત્ર૫ર, કપડાંના તેમ જ કાગળનાં પુસ્તકાના અંતમાં દષ્ટિગોચર થતા અનેક નાના મોટા ઉલેખ તથા આચાર્ય ઉદયપ્રભકૃત ધર્માલ્યુદય (વસ્તુપ.લ ચરિત્ર), પ્રભાવક ચરિત્ર, જનહર્ષત વસ્તુપાલ ચરિત્ર, કુમારપાલ પ્રબંધ, સુકૃત સાગર મહાકાવ્ય, ઉપદેશ તરંગિણુ આદિ ઐતિહાસિક ચરિત્ર ગ્રંથે, કુમારપાલ રાસ, વસ્તુપાલ તેજપાલરાસ આદિ એતિહાસિક રાસાઓ તેમજ છુટક પાનાએમાં મળતી વિવિધ નાના આધારે સપષ્ટ રીતે જાણી શકાય છે કે જૈન ધર્મ અને તેના આચાર્યોને મળતા રાજ્યા બયથી ૧૦ થી ૧૩મા શતક સુધીમાં જેન આચાર્યોએ ગુજરાતના પાટનગરમાં તથા અન્ય સ્થળે રહીને ઈતિહાસ, ધર્મ, નીતિ, તત્વજ્ઞાન, સાહિત્ય વિગેરે સંબંધી અનેક અગત્યના પ્રથે લખીને ગુજરાતમાં જે સાહિત્ય ઉત્પન્ન કર્યું છે તે અતિ વિશાળ છે. દરેક ગચ્છના આચાદિ મુનિ વર્ગના ઉપદેશ કે પોતાના આંતરિક ઉલ્લાસથી અનેક રાજાઓએ, મંત્રીઓએ તેમ જ ધનાઢય ગૃહસ્થોએ તપશ્ચર્યાના ઉદ્યાપન નિમિતે, જીનાગમ શ્રવણ નિમિત્તે, પો નાના અગર પિતાના પરલોકવાસી સ્વજનના કલ્યાણ માટે, સાહિત્ય પ્રત્યેની પોતાની અભિરૂચના કારણે અગર તેવા કોઈ પણ શુભ નિમિત્તે નવીન પુસ્તકાદર્થો લખાવીને અથવા પુરાતન જ્ઞાનભંડારે અસ્તવ્યસ્ત થવાને કારણે કોઈ વેચતું હોય તેને વેચાતાં લઈને મોટા મોટા જ્ઞાનભંડારોની સ્થાપના કરી છે અથવા પોતપિતાના શ્રદ્ધેય આચાર્યાદિ મુનિ વર્ગને તેવાં પુસ્તકે સંગ્રહ અધ્યયનાદિ નિમિત્તે ભેટ આપ્યાં છે. સાધારણમાં સાધારણ વ્યકિતઓએ પણ અ૫સંપન્ન હોવા છતાં ઉપર જણાવેલાં શુભ નિમિત્તો પૈકીનું કોઈ પણ નિમિત્ત પ્રાપ્ત થતાં ટીપે ટીપે સરોવર ભરાય એ ન્યાયે મહાનમાં
For Private And Personal Use Only
