________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૩૪
શ્રી આત્માનં પ્રકાશ
લીસાપણું કાઢી નાખી કલમવડે સાહીથી અક્ષરે લખવામાં આવ્યા છે. તાડપત્ર પર પુસ્તક લખવાના પ્રારંભ વિક્રમ સંત ૫૧૦ માં કરાયેા હતેા, પશુ તેટલાં જૂનાં તાડપત્રીય પુસ્તકા હાથ આવતા નથી, ખારમી શતાબ્દિના પ્રારંભમાં લખાએલ તાડપત્રા હજી સુધી એટલાં બધાં સુકુમાર છે કે તેને વચમાંથી આપણે ઉપાડીએ તેા તેની બન્ને તરફના ભાગ ભાંગ્યા સિવાય સ્વમેવ નમી જાય છે ચિત્રવાળ તાડપત્રના પુસ્તકેા ઠીક સખ્યામાં મળી આવે છે.
# કાગળ: જૂના વખતમાં અને છેક ઓગણીસમી સદીના અંત સુધીમાં આપણા દેશના દરેક વિભાગમાં પાતપાતાની ખપત અને જરૂરિયાત પ્રમાણે ભુંગળીઆ સાહેબખાની આદિ અનેક પ્રકારના કાગળા બનતા અને તેમાંથી જેને જે સારા અને ટકાઉ લાગતા તેને તે પુસ્તક લખવા માટે ઉપયાગ કરતા. આજકાલ આપણા ગુજરાતમાં શાસ્ત્રીય ગ્રંથા તથા વેપારી ચેાપડા લખવા માટે અમદાવાદી તેમ જ કાશ્મીરી કાગળના ઉપયેગ થાય છે. કાશ્મીરી કાગળ રેશમના અનતા હાઇ એટલા મજબુત ાય છે કે તેને ણા જોરથી આંચકા મારવામાં આવે તે પણ એકાએક કાટતા નથી, પુસ્તક લખવા માટે જે કાગળા આવે છે તે ત્યાંથી ઘૂંટાઈને જ આવે છે કે જેચી લખતાં અક્ષરો ફૂટી નીકળતા નથી. એમ અનુમાન કરવામાં આવે છે કે ગુજરાતમાં પહેલવહેલા કાગળના પ્રવેશ કુમારપાલના વખતમાં થયા હોય પરન્તુ તેના એટલે ૧૩ માં સૈકામાં લખાયેલાં કાગળ ઉપરનાં પુસ્તકા ખામ મળી આવતાં નથી. ભંડારમાં જૂનામાં જૂનાં કાગળ ઉપરનાં પુસ્ત। સંવત ૧૩૫૬-૫૭ માં નકલ કરાયેલાં છે. અને તે તાડપત્રનાં પુસ્તકાની માફક કાપેલાં છૂટાં પાનાં ઉપર છે. આવાં કાળ ઉપરનાં પુસ્તકામાં ચિત્રા સાનેરી રંગથી ચીતરવામાં આવતા.
ક' ડું: - સામાન્ય પ્રાદીનાં કડાંના એ કટકા ઘઉંના આટાની ખેળથી ભેગા ચોંટાને ઉપરની બન્ને બાજુએ ખેળ લગાડી સકાયા પછી તે કપડાના પાનાને અકીકના અગર તેવા કાઇ ઘૂંટાવડે ઘૂટવાથી તે લખવા લાયક પાનાં બને છે. પાટણના વખતજીની શેરીના ભંડારમાં કપડા ઉપર લખેલાં બે પુસ્તકા સારી સ્થિતિમાં છે. એક પુસ્તક સ૦૧૪૧૮ માં લખાયલુ છે તેના પાનાનુ માપ ૨૫ ઇંચ લંબાઇ તથા ૫ ઈંચ પહેાળાઇ છે. તેમાં ૯૨
* ભાજપત્રપર વખાએલ • સંયુક્તાગમ ” નામના ખાધ ગ્રંથ મળ્યે તે ઈ. સ. ની ચાથી રાતાબ્દિમાં લખાયેલ મનાય છે.
અહીં જે લખવામાં આવ્યું છે તે માત્ર જૈન સમ્પ્રદાયના લેખનને આધારે સમજવાનું છે, ઇતર સોંપ્રદાયને આધારે નહિ. કારણ કે તાડપત્રપર લખાએલ એક નાટકના ખંડ મળ્યા છે જે ઈ. સ. ની બીજી રાતાબ્દિમાં લખાએલ માનવામાં આવે છે. જે ડે, લડસે` છપાવેલ છે. ( Kleimere Sanskrit text Part I)
*
લડાઇના વૃત્તાંતમાં જણાવ્યુ છે કે
બાદશાહ અલેક્ઝાન્ડરના સેનાપતી નિઆસે પેાતાની ભારતવાસી લેાકા ને અને ચિંથરાને કૂટી ફૂટીને કાગળ બનાવતા હતા તેમ જ ડા. વેખરને મચ એાિચામાંના યારક ંદ નગરથી દક્ષિણમાં ૬૦ માઇલ પર આવેલ કુગિમ્બર ' નામના સ્થાનમાંથી કાગળપર પ્રાચીન લિપિમાં લખાયેલ ચાર સાંસ્કૃત ગ્ર ંથે મળ્યા છે જે ડા. હા`લીના કહેવા પ્રમાણે
ઈ. સ. ની પાંચમી શતાબ્દિનાં છે.
For Private And Personal Use Only
