________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૪૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
કબાટ વિગેરેમાં તેમની ખાસ જરૂરીયાત પ્રમાણે કપડાં વગેરેમાં મજબુત બધી ગોઠવવાની તજવીજ કરવામાં આવે તો તે ઘણું લેકેની જાણમાં સહેલાઈથી આવે અને વિદ્વાનેને તેનું અધ્યયન કરવું ઘણું સહેલું થઈ પડે.
- હવા પાણી અને શરદી સામે રક્ષણ--હરતલિખિત પુસ્તાની શાહીમાં ગુંદર વપરાતે લેવાથી હવામાં ભીનાશનું પ્રમાણ વધતાં અને ખાસ કરીને ચોમાસાના દિવસોમાં પુસ્તકેનાં પાનાં એક બીજા સાથે ચેટી જાય છે. આ પ્રમાણે ચેટી ન જાય તે માટે દરેકે દરેક ગ્રંથ તે માટેના કપડામાં મજબૂત રીતે બાંધી રાખવું જોઈએ. મજબૂત બાંધેલ પુરતકમાં શરદી-ભીની હવા પ્રવેશી શકતી નથી. પુસ્તકને તેના લાંબા આયુષ્ય માટે શત્રુની જેમ મજબુત બાંધવું. અષયનાદ માટે જે પુસ્તક બહાર રાખ્યું હોય તેની પણ જરૂરી પાનાં બહાર રાખી બાકીનાં પાનાં મજબુત બાંધીને જ રાખવા અને બહાર રાખેલ પાનાંને પણ વધારે પડતી હવા ન લાગે તે માટે કાળજી રાખવી જોઈએ. જેન હસ્તલિખિત ગ્રંથોના ભંડારના કાર્યવાહકે ચોમાસામાં ભંડારને બનતાં સુધી ઉઘાડતા નથી તેનું મુખ્ય કારણ પુસ્તકને હવા ન લાગે એ ખાસ છે.
કાગળનાં ચાંટી જતાં અને ચુંટી ગયેલ પુસ્તક ચાટી જતાં પુસ્તક:--કેટલાંક પુરતમાં શાહી બનાવનારની અણસમજ અગર ધૂર્તતાને લીધે શાહીમાં વધારે પ્રમાણમાં ગુંદર નાંખવાથી સહજ માત્ર ભીની હવા લાગતાં તેનાં પાનાં ચાંટવા માંડે છે. આવાં પુસ્તકના દરેક પાના ઉપર ગુલાલ ભભરાવી દેવો એટલે ફરી ચોંટવાને ભય ઓછો થઈ જશે.
ચોંટી ગયેલ પુસ્તક --કેટલાંકપુસ્તકને વધારે પ્રમાણમાં ભીની હવા લાગવાથી તે ચેટીને રોટલા જેવાં બની જાય છે. તેવા પ્રસંગે તેમને ઉખેડવા માટે પાણીઆરાની કોરી જગ્યામાં અથવા પાણી ભર્યા બાદ:ખાલી કરેલ માટલા કે ઘડામાં અંદરની ભીની હવા લાગે તેમ મૂકવાં અને ભીની હવા બરાબર લાગ્યા પછી ચાંટી ગએલ પાનાંને ધીરે ધીરે ઉખેડવાં. જે વધારે ચેટી ગયાં હોય તો વધારે પ્રમાણમાં ભીનાશ લાગ્યા પછી ઉખાડવાં. કોઈ પણ પ્રસંગે પાનાં ઉખાડી જુદાં પાડવા માટે ઉતાવળ ન કરવી. ચોમાસાનાં આવાં ચાંટી ગએલ પુસ્તકને જ્યારે ખૂબ વરસાદ પડતું હોય ત્યારે મકાનમાં ખૂલ્લું મુકવાથી જોઈતા પ્રમાણમાં ભીનાશ લગાડી શકાય છે અને રોટલો બની ગએલ પુસ્તકનાં એક એક પાન સહેલાઈથી છૂટાં ઉખેડી શકાય છે. આવું પુસ્તક કરી ચોંટી ન જાય તે માટે તેના દરેક પાના ઉપર ગુલાલ છાંટવો.
તાડપત્રનાં ચૂંટી ગયેલ ગ્રંથ--તાડપત્રીય પુસ્તક ચોંટી ગયું હોય તો તેને એક પાથી નીતરતા કપડામાં લપેટવું અને જેમ જેમ ઉપર ઉપરનાં પાનાં હવાતાં જાય તેમ તેમ ઉખાડતા જવું. તાડપત્રીય પુસ્તકની શાહી પાકી હોવાથી તેની આસપાસ નીતરતું કપડું લપેટતાં તેના અક્ષર ભૂસાવાને કે ખરાબ થવાને જરા પણ ભય રાખ નહિ. પરંતુ ઇરાદાપૂર્વક ભીનું કપડું અક્ષરો ઉપર ઘસવું નહિ. પાનાં ઉખાડતી વખતે પાનાની ઉપરની ત્વચા એક બીજા પાના સાથે ચોંટીને તૂટી ન જાય તેની ખાસ સાવધાનતા રાખવી જોઈએ.
પુસ્તકે રાખવાના દાબડા:- હસ્તલિખિત તાડપત્રીય પુરનકોને સારી રીતે વ્યવસ્થિત
For Private And Personal Use Only
