________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આવમિમાંસા,
૨૧૨
કરતું નથી. એમ જેમ જેમ તે પ્રકારની અવગણના થાય છે, તેમ તેમ તે પુકાર વધારે ધીમે અને આખરે એક શાંત પડી જાય છે. કેમકે તે પ્રમાદવાળી અવસ્થામાં તે વખત સુધીમાં આસુરી સંપતિ ( વિષય કષાયમાં લુખ્યપણું) એ પોતાનું સામ્રાજ્ય આત્માના પ્રદેશ ઉપર જમાવી દીધું હોય છે અને આત્મા ઉપર ઘાટા આ વરણે જામી ચુક્યા હોય છે.
આટલા જ માટે શાસ્ત્રકારેએ પ્રમાદને આવના હેતુઓમાં મુકાયું છે. સામાન્યપણે પ્રાકૃત મનુષ્ય એમ માને છે કે પ્રમાદમય અવસ્થા એ એક ચિત્તની શુન્યકાર્ય અવસ્થા વિશેષ છે (negative state of mind ) આ માનવું મનેધમના અજ્ઞાનમાંથી ઉદ્દભવે છે. મન કદી જ સ્થીર રહેતું નથી. સ્થિરતા એ મનને સ્વભાવ જ નથી. મનને વેગ સર્વદા ચપળ જ હોય છે અને જ્યારે તેને એક કેન્દ્રમાં પુરવામાં આવે છે ત્યારે પણ તે કેન્દ્રમાં રિથર ન રહેતા તે કેન્દ્રના પ્રદેશને પોતાની ચપળતાને વિષય કરી તે ક્ષેત્રની પરિમિત મર્યાદામાં પોતાનું મનન કાય કયે જાય છે. તેના વેગને ધ્યાનમાં (meditation) કે એકાગ્રતાના (coneentration) કાયમાં જ શકાય છે. પણ તેને સદંતર અવધ (entire cessation) બની શકતું નથી. તેરમા ગુણસ્થાન સુધી તેને એગ રહે છે. આથી પ્રમાદવાળી અવસ્થામાં મને કશું જ કાર્ય કરતું નથી, અથવા માત્ર શાંતિથી પડયું રહે છે, અને તેથી તે અવસ્થા આત્માને કશીજ હાનિકર નથી એમ માનવું એ મેટામાં મોટી ગેરસમજ છે. જે ક્ષણથી આત્મા નવીન કમને આવતા અટકાવવાના પ્રયત્નથી દુર રહે છે, અથવા શુભ સંસ્કારને સંગ્રહ કરતે અટકે : છે તે કારણથી તેના આત્માના વાસનામય અંશમાં ગુપ્તપણે રહેલા અધમ સંસ્કારને અનુરૂપ સત્ય આત્માપ્રતિ આકર્ષવા માંડે છે. આત્માના સંબંધે શુભ કાર્યના અટકાવને અર્થ શુભ અને અશુભ ઉભયની નિવૃત્ત, અથવા શુભના પરિણામી ફળને અલાભ એટલો જ નથી પણ અશુભનું આગમ છે. સારૂ બંધ પડતા બુરૂ ત્યાં તુર્તજ ભરાવા માંડે છે. જેમ લોકીક કહેવત મુજબ “ચારને વંશ ખાલી પડતું નથી તેમ આત્માના પ્રદેશ ઉપર શુભ સર્વેનું ઉપગ અને પ્રયત્ન પુર્વક આવાહન કરવામાં ન આવે તે અશુભ સ ત્યાં ચઢી બેસે છે. આત્માને ચારે કદીપણુ, તેની કર્ભાવસ્થામાં ખાલી પડતું નથી. ત્યાં કઈને કઈ
અધિષ્ઠાત્રી સોને પ્રભાવ કાયમ જ હોય છે. જે ઉદ્યોગપૂર્વક ત્યાં સારા સોનું રાજ્ય સ્થાપવામાં ન આવે તે બુરા સનું જોર ફાવી જાય છે. કેમકે તેમની સંખ્યા અનંત પ્રમાણમાં આત્માના વાસના શરીરમાં ગુપ્તપણે, ઉપશમભાવે, તકની રાહ જોતી હમેશા હાજર જ હોય છે. અને જરા જેટલે પ્રસંગ મળતા અર્થાત આત્મા સહેજ પ્રમાદમાં ઝોકું ખાતા તે અધમ સત્યે તેના હૃદયના મહા રાજ્ય ઉપર પિતાનું શાસન જમાવી દેતા વાર લગાડતા નથી. જૈન શાસકારા
For Private And Personal Use Only
