________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૪.
આત્માનદ પ્રકાશ
ઉપગ સાચવવાને જે રી નાદથી ઉપદેશ આપ્યા કરે છે, તેનો હેતુ પણ આજ છે. આત્માએ હમેશા સાવધ, સચેતન, તત્પર અને જાગૃત રહેવું જોઈએ. જેઓએ પોતાની સર્વ પ્રકારની વાસનાઓના ક્ષય પૂર્વક આત્મરવરૂપ સિદ્ધ કર્યું છે. અર્થાત જેઓ ક્ષાયક સમીકીતી છે તેમને જ પ્રમાદ અસર કરી શકતું નથી. અને એ અવસ્થામાં પ્રમાદ સંભવતે પણ નથી પરંતુ જેમનું સમ્યકત્વ માત્ર વ્યવહાર કેટીનું છે. અને તે કરતાં પણ ઉચ્ચપણે ક્ષપશમીક કે ઉપશમીક કેટીનું છે તેમણે તે પ્રમાદ મદિરાના નશાથી બહુ ચેતવાનું છે. :
પ્રમાદમાં પડી રહેવું આત્માને ઘણી વાર બહુ પ્રીય લાગે છે તેના અનેક કારણે છે. પરંતુ તે માંહેના બે મુખ્ય કારણેના ઉપર આપણે આ સ્થળે નજર ફેરવી જશું.
કેટલીક વાર પ્રમાદ શારીરિક કારમાંથી ઉદ્દભવેલો હોય છે. શરીરમાં ગ્રહવામાં આવતા પુદ્ગલના છ પ્રકાર ઉપર મનની સ્થિતિને ઘણે ભાગે આધાર રહે છે. અને જેટલા અંશે પોતાનું જીવન નિભાવવા માટે મનુષ્યને બાહ્ય પુગલીક પદાર્થો ઉપર આધાર રાખવું પડે છે તેટલે અંશે તેના ઉપર પુદગલના પ્રકાર પ્રમાણે અસર થવા પામે છે. જડ પદાર્થમાં એવા શુભાશુભ ગુણે કેવા કારણથી ઉત્પન્ન થાય છે તેના વિવેચનમાં ઉતરવાને પ્રસંગ નથી. તે વિવેચનને આગળ ઉપર એક જુદાજ લેખન વિષય કરવા અમારી ધારણું છે. આ સ્થળે માત્ર એટ. કુંજ સ્વિકારને આગ્રહ કરવામાં આવે છે કે જડ પદાર્થમાં મન ઉપર અનેક પ્રકારની વિલક્ષણ અસરે ઉપજાવવાની શક્તિ છે. કર્માવૃત અવસ્થામાં મનુષ્યનું જ્ઞાન ક્ષપશમીક હોવાથી તેને જ્ઞાનના ગ્રહણ માટે ઇન્દ્ર યરૂપ હથીઆરને આશ્રય કર્યા વિના ચાલતું નથી, અને તેથી આ જડ પદાર્થોના બનેલા હોવાથી તેના ઉપર બહારથી સંઘટ્ટન પામતા જડ પદાર્થોની અસર થાય છે. ખરૂં છે કે ચૈિતન્ય સ્વરૂપ અરૂપી હોવાથી તે જડની અસરને આધીન થતું નથી અને તેથી જડની પ્રકૃતિને અનુરૂપ વિકાર આત્માના અરૂપી સ્વરૂપમાં નિશ્ચય નય પ્રમાણે થ સંભવ નથી. બાહ્ય પદાથની અસર જે પદાર્થ ઉપ૨ થવા પામે છે, તે આત્માના સત્ય સ્વરૂપ ઉપર નહી પણ તેના કરણે-હથી આરે ઉપર થાય છે. અને આત્માને તેની બધી ક્રિયાઓ માટે તે હથીઆરે ઉપરજ બધો આધાર રાખે પડતે હેવાથી, જડના સંસર્ગથી તે હથીઆરે ઉપર થયેલી અસરનું પરિણામ આત્માને આડકતરી રીતે ભેગવવું પડે છે. ગમે તેવા ઉત્તમ પિલાદના પાણીદાર હથિર ઉપર કાટ ફરી વળતાં અથવા તે બું ડું બનતા જેમ કારીગરની બધી આવડત ને બહિર્ભાવ થતું અટકી પડે છે તેમ આત્માને ઉત્તમ ઈન્દ્રીરૂપી સાધન પ્રાપ્ત હેવા છતાં અને આત્માના વિવિધ અને કાયરૂપે સ્પષ્ટ થવા માટે સંકુલ ચેતના વ્યુહ (Complete nervous system) હોવા છતાં તે કરણે ઉપર, નહીં ઈચ્છવા
For Private And Personal Use Only
