Anekantajay patakakhyam Prakaranam Part 2

Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri
Publisher: Oriental Research Institute Vadodra

Page 413

282
NOTES
[P.79, 1. 28
गृह्यते । सब्रहणजनितसंस्कारसचिवनायनरश्मिभिर्दूरस्थमपि गृह्यते।। I. In Kalyānamandirastotra (v. 18) it is said:
"किं काचकामलिभिरीश सितोऽपि शखो
नो गृह्यते विविधवर्णविपर्ययेण?" For kācakāmala' see p. 116, L. 29 and Vol. II, p. 84, I. 21. Kāmala' occurs on p. 274, 1. 14 and 'Kamalin' on p. 132, I. 3; p. 272, 1, 3; & p. 273, 1. 28.
P. 79, I. 23. Maru' means a desert, a country destitute of water, It is also the name of a country and its people. Both the meanings suit the context. But, on taking into account the following line occurring in Hemacandra's com. (p. 37) on his own work Abhidhānacintamani, the word ' maru' need not be treated separately:--
"ग्रीष्मे हि सिकतास्वर्ककराः प्रतिफलिता जलत्वेनाभान्ति अत एव मरुमरीचिकेत्युच्यते."
P. 79, 1, 23. Marisika' means 'mirage'. This word ocours on p. 116, 1. 27 & p. 244, 1. 27 and its synonym 'mrgatrsuika.ts in Vol. II, p. 76, 1. 30. For a diagram and explanation of this phenomenon see any elementary book on light e. g. A Test-Bools of Light (pp. 108-109) by R. W. Stewart. Municandra has said on p. 116 that the illusion of water in & mirage etc. is due to the kõla being heated in summer etc. In Sribhāsya (p. 187) we have:
"मरीचिकाजलझानेऽपि तेजपृथिव्योरप्यम्बुनो विद्यमानत्वादिन्द्रियदोषेण तेजःपृथिव्योरग्रहणात्, अदृष्टवशाच अम्बुनो ग्रहणाद् यथार्थत्वम्."
P.79, I. 24. Dvicandra.' means two moons'. This word occurs on pp. 130, 249 & 348 of Vol. I and pp. 51, 72 & 73 of Vol. II, 'indudvaya' on pp. 225-227 and 'candra-dvaya' in Vol. II on p. 98. Ramanujacārya explains this phenomenon in his Sribhāsya (pp. 187-188) as under:
__ "द्विचन्द्रज्ञानादावष्यङ्गल्यवाष्टम्मतिमिरादिभिनयनतेजोगति मेदेन सामग्रीभेदात् सामग्रीद्रयमन्योन्य. निरपेक्ष चन्द्रग्रहणद्वयहेतुर्भवति । तत्रैका सामग्री स्वदेशविशिष्टं चन्द्रं गृह्णाति, द्वितीया तु किन्चितक्रगतिश्चन्द्रसमीपदेशग्रहणपूर्वकं चन्द्रं स्वदेशवियुक्तं गृह्णाति । अतः सामग्रीद्वयेन युगपद्देशद्वयविशिष्टचन्द्रग्रहणे ग्रहणमेदेन ग्राधाकारमेदात्, एकत्वग्रहणाभाव.च-द्वौ चन्द्राविति भवति प्रतीतिविशेषः । देशान्तरस्य तद्विशेषणत्वम. देशान्तरस्य, अगृहीतस्वदेशचन्द्रस्य च निरन्तर ग्रहणेन भवति । तत्र सामग्री द्वित्वं पारमार्थिकम् । तेन देशद्यविशिष्टचन्द्रग्रह दयं च पारमार्थिकम् । ग्रहणद्वित्वेन च द्रस्यैव ग्राह्याकारद्वित्वं च पारमाथिकम् । तत्र विशेषणद- विशिष्टचन्द्रग्रहणद्वयस्यक ए चन्द्रो ग्राह्य इति ग्रहणे प्रत्यभिशात् केबलचक्षुषः सामाभावाचाक्षुषं ज्ञानं तथैवावात ठते। योश्चक्षुषोरेकसामयन्तर्भावेऽपि तमिरादिदोषभिन्नं चाक्षुषं तेजः सामग्रीद्वयं भवतीति कार्यकल्प्यम् । अपगते तु दोषे स्वदेशविशिष्टस्य चन्द्रस्यैकग्रहणवेद्यत्वादेकश्चन्द्र इति भवति प्रत्ययः। दोषकृतं तु
1 This is followed by "जपाकुसुमसमीपवर्तिस्फटिकमणिरपि तत्प्रभाऽभिभूतया रक्त
इति गृह्यते । जपाकुसुमप्रभा वितताऽपि स्वच्छद्रव्यसंयुक्ता स्फुटतरमुपलभ्यत इत्युपलब्धि
व्यवस्थाप्यमिदम्". 2 This ocourg in Tattvabodhavidhāyini ( 376). 3 This is met with in Abhijñānasākuntala (VI) and 'mrga-trgnā' in
Paramarthasāra (v. 22), Lankāvatarasūtra (II, 157 ) and Mahā. Shāsya (p. 196) on IV,1,3. In the latter work (p. 196) 'gandhaFyanagars' is also mentioned.