Agam Suttani Satikam Part 21 Vyavahara

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Agam Shrut Prakashan

Page 433

४३२
व्यवहार - छेदसूत्रम्-१-३/७४ तैर्वैनयिकानि कुलानिकृतानियेनतेभ्यो यथाकालमुपधिभक्तचोपजायते ।इतिएतेन अस्थिणंथेराणं तथारुपाणिकुलाणीतिव्याख्यातम् । नकेवलं तैस्तथारूपाणिकुलानि कृतानि किन्तुगुरुबालासहादय आदिशब्दात्वृद्धग्लानादिपरिग्रहःअनेकप्रकारैरुपगृहीताःसङ्ग्रहोपग्रहान्यामुपष्टम्भेनीताः पत्तियानीति सुप्रतीतत्वान्न व्याख्यातं, तच्चेत्यत्र द्वितीयं व्याख्यानमाह[भा.१५४०] ताइंपीतिकराईअसईपुव्वत्ति होतिथेजानि ।
वेसिय अणवेक्खाए जिम्हजढा ईति विस्संभो ।। वृ-अथवेति प्रतीतप्रथमव्याख्यानापेक्षयाव्याख्यानान्तरोपदर्शनस्थेयानीतिकिन्त्वसकृदिति तथा वैश्वासिकानीति कोऽर्थः अनपेक्षया स्वपरविशेपाकरणेन प्रभूततराणां सञ्चिता (संवतिना) ड्रेनेत्यर्थः वैष्याणि विशेषतः एषणीयान्यभिलषनीयानि कृतानि यतस्तानि जिम्हजढानि जिम्हं मायारहितानि कृतानीति तेषु, विथम्भो विश्वासो विश्रंभस्थानत्वासाद्यव्यपेणीतिसंमुईकराणीतिव्याख्यानार्थमाह[भा.१५४१] सव्वत्थ अविसमत्तेण कारगो होइसंमुदीनियमा ।
बहुसोय विग्गहेसुंअकासिगणसम्मुदिंसोउ ।। वृ-सर्वत्र सर्वेषु प्रयोजनेषु यो नियमादविषमत्वेनाकुटिलतया कारको भवति संमदित्तिपदैकदेशे पदसमुदायोपचारात सम्मुदिकरः तान्यपि कुलानि तेन तथारूपाणि कृतानि न केवलं तेन कुलानि संमुदिकराणि कृतानि किन्तु सोऽपि तु शब्दोऽपि शब्दार्थः बहुशो बहुभिः प्रकारैर्विग्रहेषु समुत्पन्नेषु तदुपशमनतो गणस्य गच्छस्य सम्मुदिमकार्षीत् ।शेषाणितुपदानि सुप्रतीतत्वान्नव्याख्यातानि । [भा.१५४२] थिरपरिच्चिय पुव्वसुतोसरीरथामावहारविजढो उ ।
पुट्विं विनीयकरणो करेइ सुत्तंसफलमेयं ।।। वृ-स्थिरो नाम अचपलः परिचितं पूर्वस्मिन् पर्याये श्रुतं यस्य स परिचितपूर्वश्रुतः यदि वा प्रत्यागतस्यापि स्वाभिधानमिव परिचितंपूर्वपठितंयस्य स तथा ततः पूर्वपदेन विशेषणसमासः । तथा शरीरस्य स्थामप्राणस्तस्यापहारोऽपलपनं तेन विजढो रहितः शरीरस्थानापहाररहितः । किमुक्तं भवति ? पूर्वं तेन शारीरं बलं वैयावृत्यवाचनादिषु परिहारापितमिति तथा पूर्वं पूर्वपर्याये विनीतानि विशेषतः संयमयोगेषु नीतानि करणानि मनोवाक्कायलक्षणानि येन स विनीतकरणः संयमयोगादिकं सर्वं तेन पूर्वमपरिहीनं कृतमिति भावः । य ईशः पूर्वमासीत् । स एतत्सूत्र सफलं करोति । ईशस्य तद्दिवसमाचार्यत्वमुपाध्यायत्वं वा उद्दिश्यतेन शेष्यततो न कश्चित्पूर्वापरविरोध इतिभाव ।। [भा.१५४३] किह पुन तस्स निरुद्धो परियातो होज्जतद्दिवसतोउ ।
पच्छाकडसावेक्खो सणईहिंबलानीतो ।। वृ-कथं केन प्रकारेण तस्य पूर्वः पर्यायो निरुद्धः कथं तावदेवसिकस्तदिवसभावीपर्यायोऽभवत् । अत्रोत्तरमाह-पच्छाकडेत्यादि स्वज्ञातिभिः स्वकीयैः स्वजनैः सापेक्षो गच्छसापेक्षः सन् बलानीतः सोऽभूदतः सर्वं सर्वपृष्टनमभूत् । एतदेव प्रपञ्चयन्नाह[भा.१५४४] पव्वज्जअप्पंचम कुमारगुरुमादि उवहितेनयनं ।
निज्जंतस्स निकायणपव्वइतेतेतदिवसपुच्छा ।। वृ- राजा कोप्यमात्यपुरोहितसेनापतिश्रेष्ठिसहितो राज्यमनुशास्ति । ए (ते) षामेकैकः पुत्रस्तत्र राजपुत्रो राज्ञा राजा भविष्यतीति संभावितः अमात्यपुत्रो अमात्येनामात्यत्वे पुरोहितेन पुरोहितत्वे सेनापतिपुत्रः सेनापतिना सेनापतित्वेश्रेष्टिपुत्रोऽपि श्रेष्टिनाश्रेष्टित्वे ।तेपञ्चापिसहक्रीडन्ति।अन्यदा कुमारो राजपुत्र आत्मपञ्चमो अमात्यपुरोहितसेनापतिश्रेष्टिपुत्रैः सहेत्यर्थः प्रव्रज्यामग्रहीत् । सर्वेचते अतीव बहुश्रुताजाताग्रहणशिक्षांआसेवनाशिक्षांचातिशिक्षितवन्तः । कुलानिच प्रीतिकरादिरूपाणि
For Pri