Agam Suttani Satikam Part 21 Vyavahara

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Agam Shrut Prakashan

Page 461

४६०
व्यवहार - छेदसूत्रम् - १- ३ / ९४
पाएण अहातोन्निव उत्तरिसो वाहणेणंति ।।
वृ-पक्वस्य व्यवहारः फलमिव पक्कं पतति न पुनः स्थिरोऽवतिष्ठति, अथवा तद्योगात् व्यवहारः पाकं न गच्छति । यथा चाणाक्यस्य सन्यासे शशीगुप्तश्रीचन्द्रगुप्तस्य लक्ष्मीः । अत एव एतेन पाको गमनेन वा पक्कफलसदृशव्यवहार करणात् स पक्व इति व्यवह्रियते । अथवा यस्य पक्ककोल्लापभयात् कार्यमपि न शेषका उद्दीरयन्ति ब्रुवते स पक्वः । किमुक्त भवति ? पक्वपक्वानि तादृशानि संभाषते यैः भाषिताः सन्ती अन्ये सद्वादिनस्तूष्णीका आसते, ततः पक्कोल्लापयोगात्सपक्व इति पादेन सोपानहा आहत इत्युत्तरसदृशोत्तरकारी उत्तरः । इयमत्र भावना - केनापि क्वचित्सोपानहा पादेनोपहतः तेन च गत्वा राजकुले निवेदिते कारिणिकैश्च स आकारितः । किं त्ययैष आहतः सप्ताह नमयैस आहत, किन्तु सोपानहा पादेन एवं सोऽपि दुर्व्यवहारं कुर्वनगीतार्थेन सुत्रोपदेशतः उपालब्धः सन्नेताद्दशैः छलवचनैरुत्तरं ददाति । ततः कदुत्तरकरणात् स उत्तर इति । सम्प्रति चार्वाकिबधिरं चाह
[भा. १६९६ ]
मंथयते वच्चागी नीरसं च विसनेतिं । कहिते कहिते कजे भणाति बहिरोवन सुर्यमे ।।
वृ- यथा वृषनेत्रंवृषसागारिकंनीरसमपरो वृषभश्चर्वयति एवं यः कार्यं रोमन्थायमाणो निष्फलं रचयन् तिष्ठन् चर्वणशीलः चार्वादिकः, । तथा यः कथिते कार्ये बधिर इव ब्रूते, न सुष्ठु मया श्रुतमिति स बधिर इव बधिरः; गुण्ठ समानमम्लसमानं चाह
[भा. १६९७ ]
मरहट्ठलाsपुच्छा केरिसिया लाडगुंठसाहिंसु । पावारभंडिछुभणं दसिया गणणे पुनो दानं ।। गुंठाहिं एवमादीहिं हरति मोहित्तु तंतु ववहारं । अंबफरिसेहिं अंबो, न तेहिं सिद्धिं तु ववहारं ।।
[भा. १६९८ ]
,
वृ- एको लाटो गन्त्र्या किमपि नगरं व्रजति अपान्तराले च पथि महाराष्ट्रिको मिलितस्तेन लाटस्य पृच्छा कृता कीदृशाः खलुलाटा गुण्ठामायाविनोभवन्ति । स प्राह-पश्चात्साधयिष्यामि । मार्गे च गच्छतां शीतवेलाऽपगता ततो नष्टे शीते महाराष्ट्रिकेण प्रावारो गन्त्र्यां क्षिप्तः, । तस्य च प्रावारस्य दशका लाटेन गणितास्ततो नगरप्राप्तौ महाराष्ट्रिकेण प्रावारो ग्रहीतुमारब्धः । लाटो ब्रूते किं मदीयं प्रावारं गृह्णासि ? । एवं तयोः परस्परं विवादो जातो महाराष्ट्रिकेण लाटो राजकुले कर्षितो विवादे लाटोऽवादीत् । पृच्छत महाराष्ट्रिक यदि तव प्रावारः तर्हि कथय, कति दशास्य सन्ति । महाराष्ट्रिकेण न कथितास्तेन च लाटेन कर्षिता इति महाराष्ट्रिको जितस्ततो राजकुलादपसृत्य लाटेन महाराष्ट्रकमाकार्य प्रावारं च तस्मै दत्वा ब्रूते, - वर मित्र यत्त्वया पृष्टं कीद्दशा लाटगुण्ठा भक्तीति तत्रेदृशालाटगुण्ठा भवन्तीति । एवमादिभिर्गुण्ठाभिर्मायाभिर्यो मोहयित्वा तं प्रस्तुतं व्यवहारं हरति अपनयति स गुण्ठसमानः । तथा येषुवचनेषूक्तेषु परस्य शरीरं विडविडायतेतानि अम्लानि अम्लैः पुरुषश्चवचनैर्व्यवहारं न सिद्धिं नयति, सोऽम्लवचनयोगादम्ल इति उपसंहारमाह
1
[भा. १६९९ ]
एए अकज्जकारी तगराए आसिं तंमि उजुगंमि ।
जेहिं कया ववहारा खोडिज्जंत अणकजेसु ।।
वृ- एते अनन्तरोक्तस्वरुपा अष्टौ कार्यकारिणो दुर्व्यवहारिणस्तस्मिन् गुणे तस्मिन् विवक्षिते काले तगरायामासीरन् । यैः कृता व्यवहारा अन्येषु राज्येषु खोद्यन्ते, दुर्व्यवहारिणामिह परलोके च फलमाहइह लोएय अकित्ती, परलोए दुग्गती धुवा तेसिं ।
[ भा. १७०० ]
अणाणा जिणेंदाणं जे ववहारं ववहरति ।।
वृ-ये जिनेन्द्राणामनाज्ञया व्यवहारं व्यवहरन्ति तेषामिह लोकेऽकीर्तिः परलोके ध्रुवा दुर्गतिः ।