Agam Suttani Satikam Part 10 Pragnapana

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Agam Shrut Prakashan

Page 257

२५४
प्रज्ञापनाउपाङ्गसूत्रं-१-१०/-1-1३७२
कयरेशहितोअ० ब०तु० वि०?, गो०! जहारयणप्पभाए अप्पाबहुयंतहेव निरवसेसंभाणियव्वं, एवं जाव आयते।
परिमंडलस्स णं भंते ! संठाणस्स अनंतपएसियस्स संखेजपएसोगाढस्स अचरिमस्स य ४दव्वट्ठयाए ३ कयरेशहितोअ० ब० तु०वि० गो०! जहा संखेजपएसिअस्स संखेजपएसोगाढस्स, नवरं संकमेणं अनंतगुणा, एवं० जाव आयए, परिमंडलस्सणंभंते! संठाणस्स अनंतपएसियस्स असंखेज्जपएसोगाढस्स अचरमस्स यजहारयणप्पभाए, नवरं संकमे अनंतगुणा, एवंजाव आयते
वृ. 'कइणंभंते! संठाणापं०' इत्यादि सुगमं, परिमण्डलादीनां संस्थानानां स्वरूपस्याधः प्रथमपदएवसविस्तरंप्ररूपितत्वात् शेषंपाठसिद्धं, नवरं परिमंडलेणंभंते! संठाणेसंखेजपएसिए किं संखेज्जपएसोगाढे पुच्छा, गो०! संखेज्जपएसोगाढेनोअसंखेज्जपएसोगाढे नोअनंतपएसोगाढे' इति यस्मात् तस्य सङ्खयेया एव प्रदेशास्ततः कथमसङ्खयेयष्वनन्तेषु वा प्रदेशेष्ववगाहते इति, असङ्ख्यातप्रदेशात्मकमननप्रदेशात्मकं वा पुनः परिमण्डलसंस्थानं सङ्घयेयष्वसङ्खयेयेषु वा प्रदेशेष्ववगाहते विरोधाभावान्नानन्तप्रदेशेषु असङ्ख्यातप्रदेशात्मकस्यानन्तेषु प्रदेशेष्वगाहनाविरोधात् अनन्तप्रदेशात्मकस्यापि विरोध एव, यस्माल्लोकोऽप्यसभङ्ख्यतप्रदेशात्मक एव, लोकादन्यत्र चपुद्गलानांगत्यसम्भवः, तस्मादनन्तप्रदेशिकमप्यसङ्खयेयेषुप्रदेशेष्ववगाहतेनानन्तेषु, एवं वृत्तादीन्यपि संस्थानानि प्रत्येकं भावनीयानि, सङ्ख्यातप्रदेशासङ्ख्यातप्रदेशानन्तप्रदेशपरिमण्डलादिसंस्थानचरमाचरमादिचिन्तायां निर्वचनसूत्राणि रत्नप्रभाया इव प्रत्येतव्यानि, अनेकावयवाविभागात्मकत्वविवक्षायामचरमं च चरमाणि चेति निर्वचनं प्रदेशविवक्षायां चरमान्तप्रगदेशाश्चचरमान्तप्रदेशाश्च।
सम्प्रति सङ्ख्यातप्रदेशस्य सङ्ख्यातप्रदेशावगाढस्य परिमण्डलादेश्चरमाचरमादिविषयमल्पबहुत्वमभिधित्सुराह-'परिमंडलस्सणं भंते!' इक्यादि, सुगमनवरंद्रव्यार्थताचिन्तायां 'चरमाणि संखेज्जगुणाई'; इति सर्वात्मना परिमण्डलसंस्थानस्य सङ्ख्यातप्रदेशात्मकत्वात्, असङ्ख्यातप्रदेशस्यासङ्ख्यातप्रदेशवगाढस्यल्पबहुत्वं रत्नप्रभाया इव भावनीयं, अनन्तप्रदेशकस्याप्यसङ्ख्यातप्रदेशवागढस्य, नवरं 'सङ्कमे अनन्तगुणा' इति क्षेत्रचिन्तातो यदा द्रव्यचिन्तां प्रति सङ्कमणं तदा तानि चरमाण्यनन्तगुणानि वक्तव्यानि, तद्यथा-'सव्वत्थोवे एगे अचरमे चरमाइं खेत्ततो असंखेज्जगुणाई दव्वओ अनंतगुणाई अचरमंचरमाणि य दोवि विसेसाहियाई' इति ॥
तदेवं संस्थानान्यपि चरमाचरमादिविभागेन चिन्तितानि, सम्प्रति जीवादीन् चरमाचरमविभागेन चिन्तयति।
मू. (३७३) जीवे णं भंते ! गतिचरमेणं किं चरमे अचरमे ?, गो० ! सिय चरमे सिय अचरमे, नेरइएणं भंते ! गतिचरमेणं किं चरिमे अचरिमे?, गो० ! सिय चरमे सिय अचरमे एवं निरंतरं जाव वेमाणिए, नेरइया णं भंते ! गतिचरमेणं किं चरिमा अचरिमा?, गो० ! चरिमावि अचरिमावि, एवं निरंतरं जाव वेमाणिया।
नेरइएणं भंते ! ठितीचरमेणं किं चरमे अचरमे?, गो० ! सिय चरमे सिय अचरमे, एवं निरंतरं जाव वेमाणिए, नेरइया णं भंते ! ठितीचरमेणं किं चरमा अचरमा?, गो० ! सिय चरमे पिया अचरमे, एवं निरंतरं जाव वेमाणिए, नेरइया णं भंते ! भवचरमेणं किं चरमा अचरमा?,