Agam Suttani Satikam Part 10 Pragnapana

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Agam Shrut Prakashan

Page 303

३००
प्रज्ञापनाउपाङ्गसूत्रं-१-१३/-/-/४१२
संठाणपरि० जाव आवतसंठाणपरिणामे ३, भेदपरिणामे णं भंते ! कतिविधे पं०?, गो० ! पंचविधे पं०, तं०-खंडभेदपरि० जाव उक्करियाभेदपरि०४,
वण्णपरिणामेणं भंते ! कतिविधे पं०?, गो०! पंचविधे पं०, तं०-कालवण्णप० जाव सुक्किलवण्णपरि०५, गंधपरिणामेणंभंते! कतिविधे पं०?, गो०! दुविहे पं०, तं९-सुभिगंधपरि० दुभिगंधपरिणामे य ६,
रसपरिणामेणंभंते! कतिविधे पं०?, गो०! पंचविहे पं०, तं०-तित्तरसपरिणामेजाव महुररसपरिणामे ७, फासपरिणामे णं भंते ! कतिविधे पं० ?, गो० ! अट्ठविधे पं०, तं०-कक्खडफासपरिणामे य जाव लुक्खफासपरिणामे य८,।
अगुरुलहुयपरिणामे णं भंते कतिविहे पं०, ?, गो० ! एगागारे पं०?, सद्दपरिणामे णं भंते ! कतिविहे पं०?, गो०! दुविहे पं० तंजहा-सुब्भिसद्दपरिणामे यदुब्भिसद्दपरिणामे य १० सेतं अजीवपरिणामे य
__वृ.उक्तोबन्धनपरिणामोऽधुना गतिपरिणाममाह-'गइपरिणामेणंभंते' इत्यादि, द्विविधो गतिपरिणामः, तद्यथा-स्पृशद्गतिपरिणामोऽस्पृशद्गतिपरिणामश्च, तत्र वस्तत्वनन्तरं स्पशृतो यो गतिपरिणामः स स्पृशद्गतिपरिणामो, यथा-'ठिक्करिकाया जलस्योपरि प्रयत्नेन तिर्यकप्रक्षिप्राप्तायाः, सा हि तथा प्रक्षिप्ता सती अपान्तराले जलं स्पृशन्ती २ गच्छति, बालजनप्रसिद्धमेतत्, तथाऽस्पृशतोगतिपरिणामोऽस्पृशद्गतिपरिणामः, यद्वस्तुनकेनापि सहापान्तराले संस्पर्शनमनुभवति तस्यास्पृशद्गतिपरिणामइतिभावः, अन्ये तुव्याचक्षते-स्पृशद्गतिपरिणामो नामयेन प्रयत्नविशेषात् क्षेत्रप्रदेशान् स्पृशन् गच्छति, अस्पृशद्गतिपरिणामो येन क्षेत्रप्रदेशानस्पृशन्नेवगच्छति, तन्न बुध्यामहे, नभसः सर्वव्यापितयात प्रदेशसंस्पर्शव्यतिरेकेणगतेरसम्भवात्, बहुश्रुतेभ्यो वा परिभावनीयं, अत्रैव प्रकारान्तमाह
'अहवा दीहगतिपरिणामे यरहस्सगइपरिणामे य' इति, अथवेति प्रकारन्तरे अन्यथा वा गतिपरिणामो द्विविधः, तद्यथा-दीर्घगतिपरिणामो हस्वगतिपरिणामश्च, तत्र विप्रकृष्टदेशान्तरप्राप्तिपरिणामो दीर्घगतिपरिणामस्तद्विपरीतोहस्वगतिपरिणामः २, परिमण्डलादिसंस्थान-विशेषाः खण्डभेदादयश्च प्रागेव व्याख्याता इति न भूयो व्याख्यायन्ते, ३, अगुरुलघुपरिणामो भाषादिपुद्गलानां ‘कम्मगमणभासाइंएयाइंअगुरुलहुयाइं इतिवचनात्, तथाअमूर्तद्रव्याणावाऽ ऽकाशादीनां, अगुरुलघुपरिणामग्रहणमुपहणमुपलक्षणं तेन गुरुलघुपरिणामोऽपि द्रष्टव्यः, स चौदारिकादिद्रव्याणां तैजसद्रव्यपर्यन्तानामवसेयः, “ओरालियवेउव्विय आहारगतेय गुरुलहू दव्वा” इति वचनात्, ‘सुब्भिसद्दे' इति शुभशब्दः 'दुब्भिसद्दे' इति अशुभशब्दः ॥
पदं - १३ - समाप्तम्
(पदं-१४- "कषायं") तदेवं व्याख्यातं त्रयोदशं पदमिदानी चतुर्दशमारभ्यते-तस्य चायमभिसम्बन्धः, इहानन्तरपदे गत्यादिलक्षणो जीवपरिणाम उक्तः सामान्येन, सामान्यं च विशेषनिष्ठम्, अतः स