________________
અધ્યાત્મસાર
૨૩૪
रमणीमृदुपाणिकङ्कण-क्वणनाकर्णनपूर्णघूर्णनाः । अनुभूतिनटीस्फुटीकृत- प्रियसङ्गीतरता न योगिनः || ४ ||
અન્વયાર્થ :
રમળીમૃદ્રુપાળિ≤ળવવળનાર્જનપૂર્ણપૂર્વના યોશિનઃ ન ૨મણીના= સ્ત્રીના, મૃદુ=કોમળ, હાથ પર રહેલ કંકણના ણનના આકર્ણનને કા૨ણે=કંકણના ધ્વનિને સાંભળવાને કારણે, પૂર્ણ પૂર્ણનાવાળા યોગીઓ નથીયોગીઓનું માથું ડોલાયમાન થતું નથી. અનુભૂતિનટીટીપ્રિયસીતરતા: (કારણ કે યોગીઓ) અનુભૂતિરૂપ નટી વડે સ્ફુટીકૃત=પ્રગટ કરાયેલ, એવા પ્રિય સંગીતમાં રત હોય છે. II૭–૪II
* ‘ધૂર્ણના' એટલે સંગીતમાં રસ પડવાથી માથુ ઘુમાવવું=ડોલાવવું, તે. શ્લોકાર્થ ઃ
સ્ત્રીના કોમળ હાથ પર રહેલ કંકણના ધ્વનિને સાંભળવાને કારણે યોગીઓનું માથું ડોલાયમાન થતું નથી. કારણ કે યોગીઓ અનુભૂતિરૂપ નટી વડે પ્રગટ કરાયેલ એવા પ્રિય સંગીતમાં રત હોય છે. II૭–૪
ભાવાર્થ :
યોગીઓ તત્ત્વના પર્યાલોચનને કારણે સંસારના ભાવો પ્રત્યે ઉદાસીન ચિત્તવાળા હોવાથી સ્વસ્થતાને કા૨ણે આત્મિક સુખનો અનુભવ કરનારા હોય છે, અને તે અનુભૂતિરૂપ નટી તેમના હૈયામાં નૃત્ય કરતી હોવાથી, તે નર્તિકાથી પ્રગટ કરાયેલા એવા પ્રિય સંગીતરૂપ અધ્યાત્મના શ્લોકો તેમના મુખમાં ૨મતા હોય છે, અને તે અધ્યાત્મના શ્લોકો બોલીને તેના જ સંગીતમાં યોગીઓ રત હોય છે. તેથી સ્ત્રીઓના હાથના કંકણના ધ્વનિકૃત પૂર્ણનાવાળા તેઓ નથી, અર્થાત્ કંકણના ધ્વનિથી તેમનું ચિત્ત ડોલાયમાન થતું નથી.
અહીં વિશેષ એ છે કે, સામાન્યથી પુરુષોને સ્ત્રી પ્રત્યેનો રાગ હોય છે, તેથી પુરુષને સ્ત્રીના કંકણનો ધ્વનિ આનંદ પેદા કરે છે; પરંતુ તે સ્ત્રી જેવો જ કે તે સ્ત્રીથી પણ સુંદર ધ્વનિ કોઈક પુરુષના હસ્તમાં રહેલા કંકણથી થતો હોય તો તે કંકણનો ધ્વનિ પુરુષને આનંદ પેદા કરતો નથી. અને યોગીઓ
