Book Title: Suvas 1942 06 Pustak 05 Ank 02
Author(s): Suvas Karyalay
Publisher: Suvas Karyalay
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034638/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ su vA sa suvAsa kAryAlaya rAvapurA, vaDodarA traNa varSa thayAM yuddhane dAvAnaLa jagata para bhabhUkI rahyo che. tenI sarvabhakSI javALAoe sAhityanAM aneka aMgone nirjIva banAvI mUkyAM che. jagatabharamAM keTalAMye mAsiko-aThavADika aTakI paDyAM che; keTalAMka vakhatovakhata kada ghaTADatAM rahyAM che. A sogomAM paNa suvAsa acaLa UbhuM rahyuM che. pAMceka mAsa para kadamAM be phormano ghaTADe karavA sivAya teNe kazo pheraphAra nathI karyo. paNa yuddhanA saMyogomAM moTAM zahere khAlI thaI rahyAM che eTale te vistAramAM grAhaka-saMkhyAne kSati pahoMce te svAbhAvika che. te kSati pUravAmAM madada karavI te sAhitya-premIonI pharaja che. te mATe grAhakabadhuone mitra vargane sakriya sahakAra jarUrI che. zahera choDIne grAmya vistAromAM jaI vaselAM dezajano paNa grAhaka banIne sAhityasevAmAM potAno phALo noMdhAve evI vinaMti che. niyama- 'suvAsa " dara mahinAnI pAMcamI tArIkhe niyamita pragaTa thAya che. suvAsa" kAryAlayamAMthI dara mahine dareka aMka pUratI dekharekha nIce pasAra thAya che. eTale AThamI tArIkha lagImAM "suvAsa na maLI jAya te pahelAM pisTamAM tapAsa karavI. suvAsane udeza prajAnI sArvatrika unnatimAM dareka rIte madadakartA banavAne che. te uddezane anukULa thaI paDe evA vividha prakAranA lekhone temAM sthAna apAze. abhyAsapUrNa sAthosAtha joDaNIzuddha, saraLa ne milika lekhone prathama pasaMdagI maLaze. "suvAsa ' nA lekhaka-maMDaLamAM joDAvAthI lekhakane vinA lavAjame "suvAsa" mekalAya che. temane pitAnA pragaTa thayela lekhanI AuTaprIsa maLe che, temaja salAhakAra-maMDaLamAM pratinidhitva maLe che. 'suvAsa"ne namUnAno aMka maMgAvanAre pAMca AnAnI TikiTo mokalavI. jemAM uttara jarUrI hoya evA dareka prakAranA patravyavahAramAM, ke lekho asvIkArya nIvaDe te te pAchA meLavavAne, jarUrI TikiTa bIDavI joIe, ane pitAnA patra para ke bukaposTa para pisTala niyama pramANenI, pUratI TikiTo eDavI joIe. naTa-peIDa svIkAravAmAM nahi Ave. kAryAlayane lagatA patravyavahAramAM taMtrI ke saMcAlakanuM nAma na lakhavuM. kemake tema thavAthI temanI gerahAjarImAM te patranI vyavasthA vilaMbajanaka thaI paDe che. prAcIna bhAratavarSa ' ke Ancient India ' nA grAhakene prathama varSe ardhA lavAjama ( lavAjama rU. 1-8-0+0-4-0 poraTeja=1-12-0) ane tyArapachI eka varSane mATe paNa lavAjame (2-8-0 ) " suvAsa' maLI zakaze. kAgaLanI eMghavArInA kAraNe bheTanI nakale ochI karavAmAM AvI che te lekhakavarga ane mitramaMDaLa te mATe kSamA karaze evI AzA che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM nArAyaNa paramahaMsa zrI svAmI rAmatIrthanA upadeza mahAgUjarAtanI saMskArI prajAnuM svarUpa dhArmika mAsikapaga " utthAna ? taMtrI - svAmI zrI svayaMti tIrtha joradAra lakhANanAM dara mahine pRSTha 80 varasa dahADe pRSTha 90; chatAM vArSika lavAjama mAtra rUA. 3-0-0 pisTeja sAthe savara lavAjama ekalI grAhaka tarIke nAma neMdhAvI . game tyAre grAhaka thanArane varSanA badhA aMke mokalavAmAM Ave che lakhe-prabandhaka "utthAna jJAna sAdhana Azrama-choTAudepura (pUrva gujarAta) A La ke koi paNa paga sAthe joDAyeluM nathI svataMtra bALaka mAsika bALaka mATe ja pragaTa thAya che sAdI ne sIdhI bhASA heI AjanA praDha-zikSaNanA jamAnAmAM akSarajJAnanI rIte zarUAta karanArAone temAMthI kaMI kaMI maLI raheze. 19 chatAM lavAjama varasanA phakta rUpiyA be varasathI tamArI saMsthA ke gharamAM Avaka avazya levuM joIe kemake nirdoSa bAluDAM bALaka vAMcavA ghaNAM Atura hoya che pragaTa thAya che navA varasathI ghaNe pheraphAra thaye che. bALaka" kAryAlaya, rAvapurA-vaDodarA Arogya, vyAyAma ane taMdurastI viSayaka saMpUrNa ane sacitra mAhitI satata 26 varSathI ApatuM mAsika vyAyAma vArSika lavAjama - hiMdamAM rU. 2-8-0 paradeza ziliMga-pa. zarIra taMdurastI sivAya badhuM nakAmuM che. zarIrane taMdurasta, nirogI ane sazakta kevI rIte banAvavuM ane Arogya prApta karyA pachI te kevI rIte TakAvI rAkhavuM, te vyAyAma vAMcavAthI paNa jANI zakAze. ApanA gharamAM, ApanI lAyabrerImAM ke ApanI vyAyAmazALAmAM tene bolAve; te Apane yogya ane sAcI salAha Apaze. varSanA rU. 2-8-0 nA badalAmAM, varSa Akhare dAktaranAM bIla mATe, kharcAtI meTI rakamane te bacAva karaze. game te mAsathI tenA grAhaka thaI zakAya che. lakho:- vyavasthApakaH vyAyAma kAryAlaya, majumadArane vADe, rAvapurA, vaDodarA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = == II : - emabeka taMdurastI, tAkAta, tAjhagI ane joma vadhAre che. moTA bATalA sAthe eka grAhuleTa ApavAmAM Ave che. che vaDodarAnA sTokIsTa -dhI baroDA elembika De che rAvapurA, vaDodarA. pUrvano paricaya jagatanA vidhAyake zrI. DuMgarazI dharamazI paTa | cika ane hakIkatathI bharapUra samajAve che. jIvana caritra 1 siMgApuranuM patana 1 eDolpha hiTalara 2 Daca TApuo 2 josepha sTelina 3 osTreliA 3 mArzala cAMga-kAI-zeka 4 sAIbIrIyA 4 vinsTana carcila vigere 5 presiDenTa rUjhavelTa darekanA 2 AnA darekanA 4 AnA nava pustakone seTa agAuthI grAhaka thanArane gherabeThAM * AkhAye seTanAM pAMce pustaka gherabeThAM eka rUpiyAmAM - vakho - eka rUpiyAmAM svati ka buka De pi 451, kAlabAdevI roDa, muMbaI 20 A prakAzane mesarsa eeca. hIlaranA dareka relave paTela upara maLI zakaze. [g[ +][g== = f= ==[[ = == Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G =[] = ==[l=== = gujarAte kadI na nihALyuM hoya evuM ajoDa grantha-sAhasa haja jayujha (ST @ priyadarzI dara 999666 yA ne @ samrATa saMmati che darada999 jagata Aja lagI ema mAnatuM AvyuM che ke priyadarzI e azakanuM paNa || upanAma che ne zilAo tathA sthaMbha para kotarAyelI vizvavikhyAta dharmalipio tenI che. paNa A grantha vAMcIne tame eka avAje kabUlaze ke aze, te priyadasinI pUrva thaI gayo che ne zilAlekhone kotarAvanAra nRpati samrATa saMprati che. A granthamAM prAcIna bhAratavarSanI etihAsika zAstrIya kALagaNanA, priyadasinI | badhI mULa dharmalipio utArIne tenA anuvAda, te para judA judA vidvAnonAM || III matamatAMtare ApIne abhedya pramANo sAthe lakhAyelI vistRta meM tathA priyadarzI II yAne samrATa saMpratinuM vistRta jIvanacaritra samAvela che apragaTa granthanA aneka akAya che, 'T purAvAothI A grantha kevaLa gujarAtanuM ja nahi, paNa bhAratavarSanuM eka amara saMpAdana I banaze. ane mAryayuganA itihAsanI navaracanA karIne vizvanA ItihAsakramamAM te javalaMta | til krAnti ANaze. A granya pacIsa varSanA satata prayatnanuM phaLa che hiMda para AkramaNa karanAra ekajhAMDarane senTeTasa yAne caMDAzAke kevA prabhAvathI pAcho vALe che ane priyadarzI yAne saMpratie vizvabharamAM ahiMsAno je prakAza pAtharyo hate te vAMcIne tame sAhasa, dezabhakti ane ahiMsA-vijayanuM jema anubhavazo. granthanA pAchalA bhAgamAM apAthala samajUti, sUci, kA vagere vAcakane sahelAIthI gi badhI vigate samajavAmAM madadagAra thaze. saMkhyAbaMdha ci, Dabala krAuna sAIjhanAM 500 pAnAM ane A yuddhanA aMge AvI paDelI sakhta medhavArI chatAM, agAuthI nAma noMdhAvanArane mATe kiMmata rU. 5. * prAcIna bhAratava " ane " Ancient India nA grAhakone A adabhuta grantha rU. 4-0-0 nI kiMmate jyAre "suvAsa nA grAhakone te rU. 4-8-0 mAM ApavAmAM Avaze. bhAdrapada suda paMcamIe Ajeja nAma noMdhA- pragaTa thaze. zazikAnsa enDa ku. rAvapurA, vaDodarA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I - - T TEL *maja yuvA - E ajJAnatimirAndhAnAM jnyaanaaNjnshlaakyaa| netramunmIlitaM yena tasmai zrIgurave nmH|| jIna 1942 pustaka pa ma ] kavine- . aMka 2 jo himata' (maMdAkrAntA) saMdhyA kerA nabhanI surakhI, sAthiyAo uSAnA : joI kuNa kara hasI rahyA vArimAMhIM pUSAnA; mIThAM gAne suNI viDaganAM vyomamAMhIM rUpALAM nAcI UThe tuja ura taNI Urmi nAde nirALA. 4 jotAM nIcI jaladhi-jalanAM praDha-gaMbhIra-zAMta, camAyelAM surabhita phUle varSathI suramya; ne unmAda anila vahate sUMghI zILe, sugaMdhI haiyA keruM bIna tuM bajave tAnamAM ekaraMgI. ne tyAM pilA pIDita jananI ghumatI hAya gherI, pIMkhAyelI taraphaDI rahI yAcatI hAya evI te tArAM A bIna bajavate bApu! thaMbhI jA jA ! retAone vipada-dalamAM kaika AzvAsavA jA ! je tuM rAce prakRti-uranuM mata sAMdarya pote te raI le dIna-pIDitanAM netranAM biMdu to! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvatsara pravartaka-vIraziromaNi zakAri vikramAditya cImanalAla saMghavI [ gatAMka pR. 8 thI cAlu vikrama saMvata 23 mAM racAyela 1 manAtA "jyotirvirAmaLi' nAme granthamAM vikramAdityanuM caritra, 800 mAMDalika rAjAo ne nava ratnathI ra zebhatI tenI sabhA, tenuM vipula lazkarI 1. A graMthanA kartAe potAnI oLakha kavi kAlidAsa tarIke ApI che ane e graMtha pati kaliyuga saMvata 3068 virSe sipuranA rayte vacce smite = vi.saM. 23 (I. sa. pUrve 34) mAM racela hovAnuM jaNAvyuM che. paraMtu te graMthamAM zAlivAhana-nAgArjuna Adi nAma AvatAM heIne zrI esa.ke. dIkSita te graMtha I. sa. 428-29 mAM racAyela hovAnuM TheravyuM che (Indian Culture Vol. Vi, No. 2). 2 dhanvantari-kSapaNakA' marasiMha-zaMku-vetAlabhaTTa-ghaTakapara-kAlidAsAH / khyAtA varAhamihiro nRpateH sabhAyAM ratnAni vai vararucirnava vikramasya // A nave rane samaya paNa svataMtra pramANathI I. sa. pUrve pahelI sadIne puravAra karI zakAya che- dhanvantarInuditAnA racanAra suprata gurukucamAMthI maLI AvelA trIjI sadInA vidakIya granthomAM pramANe tarIke vAraMvAra suzruta saMhitA ne nirdeza thayela che. te jotAM suzrutane samaya trIjI sadI karatAM khUba pUna baNAya. ne dhanvantarI te tene puregAma. kSapaNaka-jenAcArya siddhasena divAkara jana sAhityamAM, vikrama saMvatsaranI sthApanAmAM temanI preraNA AbhArI hovAnA ullekha maLI Ave che. vikramanI bIjI sadImAM thayelA digaMbara AcArya pUjyapAdanA yAkaraNa mAM siddhasenasarinI sAkSIvALuM vAkya maLI Ave che te jotAM siddhasenano samaya pUjyapAdanI pUrvene ja gaNAya. amarasiMha-amarorAnA kartA. ukata kezamAM rahI gayelI keTalIka bhalene suzrute potAnI saMhitAmAM sudhAraya che. te jotAM amarasiMhano samaya svAbhAvika rIte ja suzratanI pUrva kare che. zaMku, vetAlabhadIne ghaTakarparane cokakasa samaya TheravavAnuM muzkela che. aminavamAhartI, zrAcabajAra, bhAvabahAthA, nAna vagere nATayazAstra ane kAvyazAstranA saMkhyAbaMdha prAcIna granthamAM zaMkune pramANa tarIke svIkAravAmAM Avela che. tAlabhaTTa saMgItavidyAre guru hatA. ghaTakarparanA yamaka kAvyanI prate jesalamera-bhaMDAra, madrAsane sarakArI bhaMDAra ne iDiyA ophIsa lAyabrerImAM che. - kAlidAsane samaya I. sa. pUrve pahelI sadImAM hovAnuM to have lagabhaga puravAra thaI cUkyuM che- Isa. nI pahelI sadImAM thayelA azvaghoSanA yuddha-ritra para kAlidAsanA raghuvaMrAnI saMpUrNa chAyA UtarelI che. e ja arasAnA bhITA-ketarakAmamAM zakuntajha nA keTalAka prasaMge AlekhAyA che. trIjI sadImAM kavayitrI vijijakAe racelA vImotsava nAme nATaka para kAlidAsanI saMpUrNa asara che eTaluM ja nahi te nATakamAM kAlidAsanI aneka paMkitao najare caDe che. varAhamihira-teNe potAno sidhdhAMti grantha vikrama saMvata pUrve 67 (I. sa. pU. 123) nA paitra mahinAnA zukalapakSamAM potAnI yuvAnavaye race che te pachI vadatasaMhitA lakhIne te bhAratavikhyAta banyo. tenuM mRtyu vi. saM. 15 mAM thayeluM. ( pramANe mATe juo "suvAsa -keba. 1941) vi. saM. 23 mAM racAyela manAtA uparokata jyotirvisAmA granthanI AdimAM pramANa tarIke varAhamihirane nirdeza thayelo che. '[ varAhamihirano upakata samaya, I. sa. pUrve 540 mAM sAtharase zarU karelo saMvata ja prAcIna zaka saMvata che evA zrI satyaketu vidyAlaMkAra vagere keTalAka vidvAnonA ( maisA. 6) maMtavyane anusarIne tAravAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakAri vikramAdityaH 35 baLa vagerenA varNana uparAMta zAlivAhananI pUrvenA saMvatsara-pravartaka tarIke tenI oLakha ApavAmAM AvI che. jyotiSaviSayaka prAcIna granya jyotirliMdhanA "jyoti prakAza' nAme prakaraNamAM vikrama saMvatsara kaliyuga saMvata 3044 (I. sa. pU. 57) mAM ane zAlivAhana zakasaMvatsara kaliyuga saMvata 3179 (i. sa. 78) mAM zarU thata havAne ane e baMne saMvatsara vacce 135 varSanuM aMtara hovAne nirdeza che." vi. saM. 477 lagabhagamAM racAyelA dhanezvasUrinA "zrI rAgamahAce mAM bhagavAna mahAvIra svAmInA mukhe evI bhaviSyavANI uccarAvavAmAM AvI che ke-amArA nirvANane traNa varSa ne sADA ATha mAsa vItatAM dharmavilavakArI pAMcamo Aro zarU thaze. te pachI 466 varSa ne 45 divasa vItatAM zrI vikramAditya nRpati zrI siddhasenanA upadezathI pRthvIne RNamukata karIne, amAre saMvatsara lupta karIne, pitAno saMvatsara zarU karaze. paraMtu haidrAbAdanI pavitya pariSadamAM kAlagaNanA viSayaka potAnA eka nibaMdhamAM zrI raMgarAjane darzAvyuM che ke, "prAcIna zakasaMvata I. sa. pU. para3/22 nA arasAmAM zarU thayelo che.' te gaNanAnusAra varAhamihirane vaMvasitAMtija vi. saM. , 50( i. sa. pUrve 106) mAM racAyelo gaNAya. ne varAhamihiranuM mRtyu vi. saM. 32 mAM lekhAya.] vararuci-varaci be thayA che. pahelo I. sa. 5. ethI sadImAM, te pANinine mitra ne cANakayane pratipathI hatA. bIje I. sa. pU. pahelI sadImAM, te vikramane rAjaguru hatuM. tenuM samayAminArA nAme zRMgArakAva maLa Ave che 3. vikramAditya pAse traNa karoDanuM pAyadaLa, eka karoDanuM azvadaLa, cAra lAkhanuM nakALa ne 24700 hAthI hatA. kaleka, 12, kafaAmaraNa. 4. yudhiSThiro vikrama-zAlivAhanau narAdhinAtho vijayAbhinandanaH / ime nu nAgArjunamedinIvibhurvalIH kramAt SaT zakakArakAH kalau // 1. nanyAcaDiTa( rU 11): rAjhivAhana: za4: I kalergatena hIno'sau tenAMkena zako bhavet // tathA vikrama: rAdo velAvAva ( rU044) bANarAmamahI( 135 tulyamantaraM zakyormatam / / 6 A granthamAM prazastinA aMte umerAyelA eka prakSipta kalekamAM kumArapALa, samarAzAha Adi je naravIrenAM nAma maLI Ave che te parathI keTalAka vidvAne te sabhyane pAchalA samayane mAnavA lalacAyA che. paraMtu dhanezvarasUri vikamanI bIjI sadI lagInA prasaMgenuM varNana karI aTakI gayA che. A granya bIjI aneka kRtiomAM pramANabhUta tarIke lekhAya che ane samarAzAhanA nirdezavALa pAchaLa eka kalAka prakSipta che te jotAM kartAe te granthanI nikata prazaritamAM jaNAvyuM che te pramANe temaNe te grantha vikrama saMvata 477 mAM valabhIpuramAM rAjya , karatA zilAdityanI vinaMtithI 2cce hoya te kheDha mAnavAne koI kAraNa nathI rahetuM sUrirbhAvI dhanezvaraH / valabhIpuranAyakaM zilAdityena sUrirAT / kArayiSyati tIrtheSu zAMtikaM caitya saMcayam / saptasaptatimandAnAmatikamya catuHzatIM / vikramArkAnchilAdityA bhavitA dharmavRddhikRt / / 7 asmanirvANato varSetribhiH saardhaassttmaaskaiH| dharmaviplAvakaH zaka: paMcamAro bhaviSyati // tataH zataizcaturbhiH SaT-vaSTibhirvatsaraidinaiH / pNcctvaariNshtaapi| vikramArko mahImimAM / siddhasenopadezenAnRNIkRtya jinotavat / asmatasaMvatsaraM luptvA / svaM tamAviSkariSyati // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 "suvAsa: jAna 1942 chaThThI sadImAM kavi subaMdhue racelI vAsavettA kathAnA prAraMbhamAM paNa vikramAdityanI apratima kIrtinuM smaraNa karavAmAM AvyuM che.' yuadhArAnA nAme prAcIna jene prasthamAM gada bhilanI pachI zake ane te pachI zakavijetA vikramAditye avaMtipati banIne potAno saMvatsara pravartAvela hovAno ullekha che. siMhAsana trIjI ane vettAdhIzImAM paNa vikramAdityanuM romAMcaka jIvanacaritra AlekhAyuM che. hiMdanI dareka prAtika bhASAomAM A baMne granthanA madhyakAlIna ane Adhunika anuvAdo maLI Ave che. paraMtu te baMne grantha mULa rUpamAM te vadhAre prAcIna jaNAya che. temanA kartAnuM nAma nizcayapUrvaka kahI zakAtuM nathI paNa te aMge zrI siddhasena divAkara, vararuci, kAlidAsa, rAmacandra ziva, zivadAsa, semadeva Adi nAme belAya che. 10 te jotAM te baMne grantha prAcIna hevAnuM maMtavya jAnA samayathI cAlyuM Ave che. dazamI sadI pachInA to aneka granthamAM vikramAdityanuM caritra ane tene saMvatsara aMgenI hakIkata maLI Ave che; paNa te vidhAna te zrI zAstrIjIe mAnya rAkhyuM che eTale te samaya pachInA granthone bAjue rAkhI ApaNe zAstrIjInI bIjI dalIle tapAsIe. zAstrIjI kavitAmana mAM eka sthaLe "avantInA eka brAhmaNane cAra varNanI patnIo hatI, temAMthI tenI kSatriya patnIthI vikramAdityane janma thaze ane zudra patnIthI bhatRharino -e prakIrNa nirdeza Ave che tene AgaLa dharIne ema manAvavA prayatna kare che ke jena zrata paraMparAmAM paNa vikrama gada jillane putra hovA aMge aMtavidhi che. paNa e aMtarvirodha zAstrIjInI kalapanAmAMthI ja janmelo jaNAya che. kemake uparokata hakIkata pravajyacintAmaLi nA pAchalA prakIrNaka prabandhomAM maLe che. tyAM e vikrama saMvatsara-pravartaka vikrama hovAnuM kazuM sUcana nathI. UlaTuM vanitAmaLi nI zarUAtamAM ja saMvatsara pravartaka vikramAdityanuM vistRta caritra ApavAmAM AveluM che ane tyAM tene pratiSThAnapuramAM daridrahAlatamAM rahetA rAjaputra tarIke oLakhAvela che. bIjI bAjue vadhAre prAcIna pramANo parathI e puravAra thayeluM che ke gardabhillanA patana pachI tene putra vikramAditya prakAnapura cAlyo gayo hato. ane pratikAnapuranA nRpati zAtakaNunI madadathI zone kArUranA yuddhamAM harAvI te avaMtipati banyo hato ane teNe pitAno saMvatsara pravartAvyo hato. eTale pravakatAmana mAM AlekhAyeluM vikrama-caritra bIjA jaina-jainetara granthamAM vikrama gabhillane putra hovA aMge je pramANo maLe che tenI virodhamAM na jatAM UlaTuM tenuM pUraka bane che. 11 ApaNe pAchaLa jaNAvI gayA ke purANa, vidhyapurANa ne kripurAmAM vikramAdityane nirdeza maLI Ave che tathA matapurANa mAM gardabha lavaMzamAM sAta rAjavIo thayA hovAne ulekha [ anusaMdhAna pR. 57]. 8. sA rasavattA vihatA navakA vilasanti carati no kaM kaH / sarasIva kIrtizeSaM gatavati bhuvi vikramAditye / / kAlaMtareNa keNa vi uppADittA sagANa taM vNseN| hohI mAlavarAyA nAmeNaM vikkmaaicco|| - hAI nivaDyA 10 hindI vizvakoza pu. 21. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvana jharaNa prabhA rojha nAmanA iTAliyana kavinAM kAvyeAmAM evI viziSTa mAlikatA gUMthAyalI hatI ke, prazna tenI vAstavika kiMmata AMkavAmAM niSphaLa nIvaDI ne rAjha aNujANu ane utsAharahita rahevA lAgyA. eka prakAzake rAjhanI A dazA nihALI tenAM keTalAMka rasakAvyonI nakala te samaye venIsamAM rahetA leDa bAyaranane abhiprAyAthe meAkalAvI. bAyarane te kAvye vAMcIne pAchAM mekalAvatAM nedhamAM lakhyuM rAjhanAM kAvyAnI madhura smRtine mArA magajamAMthI dura karavAne khAtara have mAre paNa tenI ja DhaSe kAMika lakhavu paDaze > te bAyarananA e abhiprAya sAthe kAvyasaMgraha pragaTa thatAMja tenI nakale capocapa UpaDavA mAMDI te rAjhatI gaNunA iTalInA eka mahAna kavi tarIke thavA lAgI. X * + *. zAlivAhane eka prasaMge potAnA senApatine pUchyuM " mathurA para vijaya meLavyAnA samAcAra tame mane keTalA samayamAM pahoMcADI zake ? " " deva, " senApatie prANavAna zabdomAM kahyuM, 39 " kai mathurA ? " zAlivAhane dhImethI pUchyuM. " bane." senApatie zAMtithI uttara dIdhA. 66 cha mahinAmAM. -paNa pachI senApatine yAda Avyu ke hiMdamAM mathurA te be che : eka uttara-mathurA ne khIjI' dakSiNa-mathurA. rAlivAhana emAMthI kayu mathurA jItavA mAge che tenA teA teNe khulAsA karyo ja nathI. parantu hRtine khulAsA pUvA e vinayabhaga gaNAya. eTale senApatie peAtAnI senAnA e sarakhA bhAga pADI nAkhyA ne ekane uttara bAju ane khIjAne dakSiNa bAju ravAnA karyAM, te senApatie pratiSThAnamAM beThAM beThAM baMne senAene evI jhaDapI te kuzaLatAbharI deAravaNI ApI ke cha mahinAmAM baMne mathurA para zAlivAhanano dhvaja pharakavA lAgyo. senApatine te samAcAra maLatAMja te zAlivAhana samakSa jai pahoMcyA ne vinayI svare kahyuM : " deva, ApanI AjJAnusAra mathurA para vijaya meLavAye che. ' k "" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat " AjalagI huM ema mAnatA hatA 'zAlivAhane senApatine abhina'datAM kahyu', " ke mArA dvIa| praAAnA dviarthI uttara mArA kavie ja ApI zake che. paNu Aje mArA senApatie mane zikhavADayuM che ke mArI dviarthI AjJAne dvIarthI amala paNa sAdhI zakAya che. X X x . gAmmaTezvaranI virATakAya mUrtinA pratiSThA-mahAtsava veLAe mUrtinA mastake hajArA ma dUdhanA abhiSekanI zarUAta karanAM cAmuDamatrIne gava thayA ke, * mArA jevA mahAna bhakata vizvamAM bIjo koi ja nahi hoya. '- parantu e vicAra sAthe jevA te dUdhanA abhiSeka karavA gaye ke dUdha mastakane sparauM paNa vinA AjubAju relAI javA lAgyuM. www.umaragyanbhandar.com Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38"suvAsa: jUna 1942 cAmuMDane duHkha thayuM. deva dUdhane svIkAra nathI karatA e vicAra sarve yAtrALuonAM mukha vIlAM banyAM. te prasage tyAMthI guDikAyA nAme eka bharavADaNa nIkaLI. te gammaTezvaranI parama bhakta hatI. sarvene ciMtAtura joi teNe pUchayuM, "abhiSekanA puNya prasaMge Ama kema?" "deva dUdhane abhiSeka svIkAratA nathI." "ema?"-kahI bharavADaNe AsapAsa verAyala nALiyeranI kAcalIomAMthI eka cakI lIdhI ne tene pitAnA stananA dUdhathI bharIne te pUjArIne ApatAM te belI, "ze, mAruM ATaluM dUdha caDAvaje." pUjArIe ne yAtrALue cAmuMDanI anumati laI kutUhalathI e dUdha mUtinA marataka para rayuM. sanI ajAyabI vacce e dUdha mUtine sparyuM eTaluM ja nahi, paraMtu mUrtinuM mastaka e dUdhathI sapheda sapheda jaNAvA lAgyuM. te pachI je bIjuM dUdha mUrti para abhiSekavAmAM AvyuM, te badhAne mUti e svIkAra karyo. govALaNanI A virala bhakitathI cAmuMDarAya pitAno garva visarI gayo. ne gempaTezvaranI mati samakSa hAthamAM kAcalI sAthe gukiyAnI nAnI mUrti sthApIne teNe bharavADaNanI bhakitane amara banAvI. pitanapurane eka rayika vanamAMthI nagara prati jaI rahyuM hatuM tyAre mArgamAM eka lUTArAe tenA para humale karyo. rathika paNa vira hato. te pitAnAM Ayudha sAthe rathamAMthI bahAra kUdI paDe ne lUTArAnI ne tenI vacce ThaMdva yuddha jAmyuM. e yudhdhamAM lUTAre ghavAIne pRthvI para paTakAya. * vara, " lUTArAe bheca para paDyAM paDyAM rathikane kahyuM "tuM kharekhara bahAdura che. tane lAsmo bhogavavAne adhikAra che."-ne ema kahIne te lUTArAe pitAnI pAse je kaMI hatuM te uta rathikane seMpI dIdhuM ane ghavAyelAM aMge paNa rathikane pitAnI guphAo derI jaI teNe tene pitAnI badhI saMpattine vAraso se. gheDIka paLo pahelAM te mane luTavA mAgato hato," rathike vismaya darzAvatAM pUchyuM, " have ATalI udAratA kayAMthI AvI gaI?" je huM tane lUTavAmAM saphaLa nIva hata" lUTArAe chelle zvAsa letAM kahyuM, "te. tArI lakSmI bhogavavAne mane adhikAra maLata. paNa tuM mane harAvavAmAM saphaLa nIvaDe che eTale mArI lakSmIne sAco mAlika tuM bane che. nArI ane pRthvInI jema lakSmI paNa vIra puruSanA caraNe zebhe che. jyAre te traNamAMthI eka paNa kAyara ke parAjita puruSanA hAthamAM jAya che tyAre te temanA hAthamAM na TheratAM duSTo ane pApIonA hAthamAM sarakI jAya che. eTale temane suyogya vIra puruSanA hAthamAM rAkhavAne spardhA jarUrI che. tethI huM lUTArU bane. paraMtu mArA karatAM vadhAre yogya pAtra sAMpaDatAM huM lakSmI parane mAre adhikAra tane soMpI dauM chuM." jarmanIne mahAmaMtrI prInsa bIsmArTa kumAravaye jyAre goTembarga vidyApIThanI baDigamAM raheto hato tyAre eka prasaMge "Dara phaleha" nAmanA vartamAnapatramAM te beDiga ane tyAM vasatA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvana jharaNaH 39 vidyAthIonI vataNUka viSe AkarI TIkA pragaTa thai. bIsmA tarata ja te chApAnI nakala hAthamAM laI taMtrInI mulAkAte UpaDe ne taMtrInA Tebala para te nakala pachADatAM taMtrIne ukata lakhANa mATe mAphI mAgavAnuM kahyuM. ne taMtrIe mAphI na mAgatAM bIsmArke tene kaMThayunuM AvahAna ApyuM. te yugamAM sudhAraka khristI pravRttithI jarmanImAM kaMka-yuddha sAme pratibaMdha mUkavAmAM Avyo hate. eTale taMtrIe bIsmArkanA ukata AhAnanA samAcAra vidyApIThanA saMcAlakone pahoMcADatAM tene tarata ja vidyApIThanA adhyakSa samakSa Ubho karavAmAM AvyuM. bIsmAryuM te prasaMge puruSAtananA prAcIna Adarzone varNavIne pitAnI vartaNUkane bhavya bacAva karyo ne kAyaratApaSaka navI sudhAraka pravRttine jhADI nAMkhI. tame navayugane samajatA nathI." adhyakSe zAMtithI kahyuM. "tamArA vicAre te pasAra thaI gayelA yuganA che." "nAmadAra, " bIsmArke tejasvI zabdomAM kahyuM, "ema kaho ke navayuganA nAme oLakhAto kAyarayuga mArA vicArone samajI zakatA nathI. mArA vicAro gatayuganA hoya tethI zuM ? ziyALe jyAre AthamavA Ave ne navavasaMtanAM kusuma dekhA de tyAre tame zuM ema kahezo keA kusumo te gaI vasaMtanA jevAM che. ame te sadAya ziziranA premI chIe." bIsmArTa yuvAnavaye kAunTa thanA nAme subAnI mulAkAte gayela. sUbAe bIsmAne besavAnuM na kahyuM, eTaluM ja nahi paNa bImArkanI hAjarI pratye beparavA rahI te khurazImAM sUtAM sUtAM sIgAra kaMkavA lAge. bIsmArke tarataja khIsAmAMthI sIgArakesa kADhI temAMthI eka sIgAra kheMcI kADhatAM sUbAne uddezIne kahyuM, "nAmadAra jarA dIvAsaLI Apaze ?" subo te avAcaka ja thai gayo. sabhyatAne khAtara paNa dIvAsaLInI nA te pADI ja na zakAya. tethI teNe bImArka tarapha dIvAsaLInI peTI pheMkI. tenAthI sIgAra saLagAvIne bIjI khurazI para lAMbA thaI bImArka paNa sIgArane dama levA mAMDyuM. sUbAe tarata ja basmArka sAthe mAnabhera vAtacIta zarU karI. eka svIDIza kumArikA balInanI mulAkAte cAlI tyAre tenA pitAe barlInanI bekiMgamAM rahetA pitAnA bhatrIjA para patra lakhI tene pitAnI putrInI sAthe rahI tene balanathI pUrNata: pari. cita banAvavAnI bhalAmaNa karI. ukta bhatrIjo te samaye parIkSAnA vAcanamAM paDyo hato. eTale teNe pitAnA mitra bIsmArka, ne pitAnI pharaja bajAvavAnuM kArya saMpyuM. bIsmArTe traNa divasa lagI te rUpavatI kumArikAnI sAthe rahI tene akathya saMteSa pamADe. kumArikAe vidAya thatI veLA pitrAine anahada AbhAra mAnavA mAMDe tyAre bIsmArke kahyuM, "kumArI, tamAro pitrAI te parIkSAnA vAcanamAM parovAyela hatA. eTale teNe tamArI pari. caryAnuM kAma mane bhaLAveluM. temAM kaMI khAmI rahI che te mApha karaze. mAruM nAma bIramArka che." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 suvAsa: jUna 1942 pachI te samaya jatAM bIsmArka jarmanIno cAnselara ane prInsa banyuM. paraMtu ukata ravIDIza yuvatInA manamAMthI tenuM nAma nahatuM bhuMsAyuM. cALIza varSa pachI te pitAnA pati sAthe jyAre balInanI pharI mulAkAte AvI tyAre teNe cAnselaranA mahele jaI pitAnuM nAma mokalAvyuM. bismArke tenuM snehabharyuM svAgata karyuM. devI," bImAke damaya mitapUrvaka kahyuM, "mAnavajiMdagI keTalI vicitra che? tamArI sAthe meM je traNa divasa gALyA temAM mane sAkSAta svargane ja anubhava thayele ne mArAmAM kavitAnI Umio pragaTI nIkaLavAthI meM keTalAMka kAvya paNa racelAM. paraMtu pachI huM kavitAne visarI jaI zuSka rAjanItimAM paDe. ane Aje jarmanIne cAnselara chatAM madhura sukhanA AsvAda mATe te mAre te traNa divasanI smRtine ja jagavavI paDe che." prInsa bIsmArkane nAnapaNamAM hiMdamAM briTiza braja nIce lazkarI nekarImAM joDAIne prInsa vAlDAmAranI jema kIrti kamAvAnI IcchA thayelI. paNa bIjI ja paLe tene vicAra thaye'hiMdIoe mArUM zuM bagADayuM che ? -ne teNe ukata IcchAne dabAvI dIdhI. kudarate tene jarmanIne mahAmaMtrI ne prInsa banAvIne e dAbane badale Aye. alaMkAra sajavAnI taiyArI karatAM mumatAjhabegamedAsI pAse potAnuM kiMmatI darpaNa maMgAvyuM paNa darpaNa laI AvatAM akasmAta dAsInA hAthamAMthI te sarakI gayuM ne ArasanI bheya sAthe athaDAvAthI tenA kakaDA thaI gayA. dAsI mumatAjhabegamanI samIpa jatAM AsubharI AMkhe belI begamasAhibA, akasmAtathI darpaNa mArA hAthe tUTI gayuM che. [aja kajA AIe cInI zikasta ! ]' tyAre zAhajahAMnI priyatamAe smitabharyA vadane uttara dIdho- "sAruM thayuM, ke (sendiryanuM pratibiMba nihALIne) garva anubhavavAnuM sAdhana TaLyuM. khUba zuda! ke asmAbe khuda bInI zikasta ! ]" IglAMDane nRpati cATarsa bIje hajAmata karAvavAne beThA hatA tyAre acAnaka hajAmabhAIe kahyuM, "sAheba tamArA badhA pradhAne karatAM paNa vadhAre vizvAsa te tamane mArAmAM hovo joIe." kema vArU?" nRpatie camakIne pUchayuM. "tamArA pradhAne tamane mAravA mAge che temane aneka kAvatrA karavA paDe," hajAme pitAnuM mahattva darzAvatAM kahyuM, " jayAre mArI evI IcchA thAya te huM te te eka sekanDamAM ja te pAra pADI zakuM." tArI kalpanAzakita to khUba ja UMce UDI zake che," nRpatie hasIne kahyuM, "paNuM tenI pAMkha drohanI banelI che. mArA pradhAnane jyAre evI pAMkha AvavA mAMDe che tyAre huM temane kazI bheTa ApyA vinA ja vidAya karI dauM chuM. paNa tAruM sthAna tane emanA karatAM ghaNuM ja UMcuM lAge che eTale tane A daza rUpiyAnI bheTa sAthe vidAya ApuM chuM."- ema kahIne nRpatie camakelA hajAmabhAInA hAthamAM rUpiyA daza mUkI dIdhA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratanI nATyakalA kizAra kADhArI lokAnA sukhadu:khayukata vabhAvane a'gAdinA abhinaye vaDe paripUrNa -ulasita khanAvavI tenu nAma nATaka: veda tathA itihAsanA janasamudAyanuM caritra temaja tenA anI kharI kalpanA karanAra, lekAmAM vinAnu ekamAtra sAdhana tenuM nAma te nATaka, bharatamuni bhAratavarSanI nATayakalA veda ane purANu jeTalI prAcIna che. yurApanI nATayakalA tA hajI gaI kAle vikAsa pAmelI, parantu bharatakhaMDamAM tA te kalA cheka yugamAM pUrNa rIte udaya pAmelI. AthI purAtana bhAratanuM nATayasAhitya vizvamAM agrasthAna bhogave che. bhAratanA khake samagra vizvanA Adi nATayAcAya bharatamunie '* nATayazAstra' jevA abhinayakalA, saMgItakalA, ane nRtyakalAne advitIya grantha racIne vizvanA nATaya-sAhityamAM potAnuM nAma amara karyuM che. ' bhAratamAM chellAM aDhI hajAra varSomAM nAyasAhityane lagatA aneka sundara sa'skRta nATayagranthA racAyA che. parantu temAM ' bharata nATayazAstra 'nI tole Ave evA sundara grantha bhAgye ja khIjo kei haze. kavikulaguru kAlidAsacita ' zAkuntala ' jevuM sazreSTha sundara nATaka paNa bhArata sivAya jagatabharamAM anya koi deza pAse nathI. . bharatamunie je nATayazAstranI racanA karI hatI, nATayazAstra IsvIsana puchI tarata ja vyavasthita rIte racavAmAM AvelA. bharatamunie * nATayagrantha' ane 'nATayaveda' evA bIjA (?) e granthA paNa racelA. e banne grantheA isvIsananA ceAthA zatakamAM pharIvAra navesarathI lakhAyelA. jemAMnA chelA be granthA trivendramanA mahArAjAnA rAjamandiranA khAsa pustakAlayane atyAre zobhAvI rahyA che. A uparAMta isvIsana pachI lakhAyelA aneka sundara sa MskRta nATayagranthA ' nATaya ratnakoSa', 'nATaya candrikA,' nATaya locana, rasAva sudhAkara vagere bhAratavarSanI aneka prasiddha sAsAyaTIe hastaka meAjUda che. bhAratavarSamAM nATyakalAnI kevI rIte utpatti thai te vize rasamaya hakIkatA bhAratanA prAcIna nATayagranthAmAMthI maLI Ave che. brahmAnI AjJAthI bharatamunie 'lakSmI svayaMvara' nAmanu triaMkI nATaka racIne sAthI prathama indrAdi deve samakSa bhajavI khatAvyuM hatuM. tyArabAda e nATakakalAne saMpUrNa lAbha dareka mAnavIne maLe, e AzayathI nahuSa nAmaka eka nATayarasika rAjavIe indradevanI paravAnagI meLavIne bharata nATayakalAne samagra bhAratavamAM pracalita karI RSi-munio samakSa keTalAka nATayaprayogA bhajavI batAvyA. A rIte sAthI prathama bhAratamAM nATyakalA janma pAmI ane uttarAttara tenA vikAsa thate gayA. cAra varNa ne anukULa thai paDe evAM nATakA mATe cAra vedemAMthI judA judA rasa grahaNa karIne bharatamunie 'nATyazAstra' jevA amUlya granthanI racanA karI. 'nATayazAstra'nI racanA karatAM bharatamunie RgvedamAMthI pADaya', sAmavedamAMthI 'saMgIta', yajuvedamAMthI 'abhinaya' ane atharvavedamAMthI 'rasa tathA guNa'nA sAra kheMcIne je 'nATayazAstra' racyuM, tene pAchaLathI 'pAMcamA veda'nI upamA maLI. pAMDava-kaiAravanA yugamAM te nATayakalA pUrNa rIte vikAsa pAmelI. e samaye bhAratanA Aya rAjavIo, rAjakumArA, kumArikAo tathA anya prajAjanA nATyakalAne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 suvAsa : jUna 1942 uttejana ApIne temAM saMpUrNa rasa dharAvatAM. zrI. kRSNacandranA gadakumAra, pradyumnakumAra tathA sAmbakumAra ItyAdi kalApremI pue vajIpUra nagarA - vajIbha rAjavI samakSa keTalIka yAdavayuvatIo sAthe "keberaraMbhAbhisAra " nAmaka eka sundara nATaka bhajavI batAvyuM hatuM. e nATakamAM gadakumAre paripArzvakanI bhUmikA, sAbakumAre viduSakanI bhUmikA tathA pradukumAre sUtradhAranI bhUmikA bhajavIne prekSakonAM manaraMjana karyA hatAM. A saMbadhI harivaMza" nAnaka eka prAcIna nATayagranthamAM vistArapUrvaka varNana karavAmAM AveluM che. .. bhAratanA prAcIna rAjavIo nATayakalAmAM rasa dharAvatA, eTaluM ja nahIM paranuM teo saMgItakalAnI 5Na upAsanA karatA. rAjavI kumArikAone vidyAbhyAsanI sAthe saMgIta temaja abhinayanI paNa tAlIma ApavAmAM AvatI. prajAjane mATe paNa khAsa saMgIta-vargo ughADavAmAM AvyA hatA. dIpasInA zabha divasomAM tathA anya u sAmAM prajAja . Taka-maMDaLI dvArA aneka nATayaprayogo karatA. rAjakumAro tathA kumArikAo paNa naTa-naTIone svAMga sajIne rAjamadiranI raMgabhUmimAM aneka nATako bhajavatAM. nATayAcAyo kAlidAse ' mAlavikAgnimitra' nAmaka nATakanA prathamAMkamAM ja gaNadAsa ane bakulAlikA vaccenA saMvAdamAM e viSaya upara sundara varNana kareluM che. baddha zAstramAM nATayakalAne pUratuM sthAna nathI apAyuM. paraMtu daravIsana pachI nirmANa pAmelI boddha zilpakalA saMpUrNa nATayakalAne anusarI che. vizvavakhyAta ajanTA-irAdi purANa guphAomAM keTalAMka suMdara bhIMtacitro be hajAra varSa pahelAM bhAratamAM nATayakalAabhinayakalA ane nRtyakalA kevuM sundara svarUpa pAmyAM hatAM, te para prakAza pADe che. buddhadeva pAse ajAtazatrano prasaMga, buddha jItanA vividha prasaMge, du rAjavIo ane bhikSakanA milApanA aneka prasaMge-A badhAM due bhAratanI nA lAmAMthI ja janma pAmyAM che. je zilpazAstrI tathA citrakAroe e prasaMge guphAonI bhIMtamAM kerI kADhamAM che, te kharekhara abhinayakalAnA uttama prAcIna namUnA samAna che. budhdhadevanI mukita pachI daravIsananI zarUAta sudhInAM pAMcaso varSanA gALAmAM paNa bhAratamAM, nATayakalA aneka rUpe avaMta hatI. e samaye bhAratanA rAjavIo pitAnA rAjamahelamAM eka raMgabhUminI khAsa gehavaNa karatA, eTaluM ja nahIM paraMtu pATanagaramAM paNa jAhera nATayagRhe baMdhAvIne tyAM nATaka temaja nRtyanA vividha prayogo goThavavAmAM madadagAra thatA. mArya samrATa candraguptanA samayamAM pATalIputramAM viSNugupta, vAtyAyana athavA cANakya [I.sa. pUrve 400] thaI gayA. temaNe bhAratanI nRtyakalA vize vAtyAyanasUtra" nAmaka pitAnA eka sabhyanA "sA...gika" prakaraNamAM viratArathI varNana karatAM lakheluM che ke, "nATaka-maMDaLInA sabhAsadoe sethI prathama raMgabhUmimAM nRtyAdi kalArasika sthAnika strI-purone, ne tyArabAda kRtyanA prayogo batAvavA AvelI bahAragAmanI nATayamaMDaLIonA nATaya temaja nutyanA prayoge yathArtha rIte karAvI temano sthAnika rAjavI temaja prajAjano samakSa jAheramAM sarakAra kare." cANakyathI mahAkavi kAlidAsanA samaya sudhInI bhAratanI nATayakalAe te vizvamAM prabhutva meLaveluM. I. sa. pUrve bIjI sadI (3) mAM dakSiNa bhAratamAM mahArAjA daka eka prakhara nATyakAra thaI gayA. cArUdatta nAmanA eka brAhmaNa vyApArI ane vasatasenA nAmanI eka nartakI vaccenA premaprasaMgane guMthI laI "mRcchakaTika" nAmanuM eka sundara saMskRta nATaka temaNe raceluM. e Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratanI nAkalA 43 nATaka Aje paNa bhAratanA nATyasAhityamAM "vasantasenA'nA nAmathI amarapaTa bhogave che, eTaluM ja nahIM paraMtu mahArAjA zakaracita e "mRcchakaTikama' nATakanAM aMgrejI, kenya ane jarmana bhASAomAM bhASAntara paNa thaI cUkelAM che. bhAratavarSanI prAcIna nATyakalA mATe e geravanI vAta che ke, varSo pUrve lanDana, perIsa ane barlInanI yuropIya raMgabhUmi upara paNa "mRcchakaTiksa " nATaka bhajavAI gayeluM. bhAratamAM, te e nATakanAM aneka bhASAomAM bhASAntara thayAM che ane e nATaka bhAratanI raMgabhUmi upara adyApipayanta bhajavavAmAM Ave che. nATayakAra thaika pachI tarata ja bhAratamAM "mila-saumila" nAmadhArI be nATyakAre thaI gayA. e bane nakAre saMyukta nAmathIja nATaka racatA. nATakonA saMvAdamAM sUtro ane rUpakonI prathAmAM rAmala-saumila navInatAno opa ApI gayelA. - I. sa. pUrve pahelI sadImAM uttara bhAratamAM bhAsa kavi thaI gayA. temaNe aneka nATake racelAM. paraMtu te pachI tenA vize kahevAya che ke, nATake barAbara rIte racAyAM che ke nahIM tenI AkarI kasoTI-parIkSA karavA mATe bhAsa kavie paMdarathI vIsa nATakone agnimAM homI dIdhAM. AthI badhAM nATako AMmAM baLIne khAkha thaI gayAM. paraMtu te badhAM nATakomAM "svapravAsavadattA' ane pratimA nAmanAM nATako sara rIte racAyelAM hovAthI agnimAM baLyAM nahIM. AthI bhAsa kavinAM e baMne nATako bhAratIya nATayasAyamAM amara banyAM che. mahAkavi kAlidAsa paNa "mAlavikAgnimitra'nA pravezakamAM bhAsanI akhaMDa kitano nirdeza kare che. bhAsanAM uparokta baMne nATaka uparAMta Aje abhiSeka", "madhyama vyAyega," "taghaTotkaca, "pratimA gaMdharAyaNa, bAlacarita vagere saMkhyAbaMdha nATaka maLI Ave che.' himanI pahelI sadImAM kavikulaguru kAlidAsanAM nATako agrasthAne Ave che. vikramanA rAjakavi tarIke jagamazahUra banelA e mahAkavie ghuvaMza' kumArasaMbhava" ne "meghadUta' samAM apratima kAvyo uparAMta mAlavikAgnimitra, vikramarthazIya" ane "abhijJAna zakuntalama' e traNa amara nATake racelAM che. Aje e nATaka racAyAMne be hajAra varSa vItI gayAM hovA chatAM "zAkuntala' nATaka upara jagatanI prajAo mugdha banelI che. yurepano mahAna kavi geTe te tene mastake mUkIne nAcyo hate. kAlidAsanA samayamAM bhAratamAM nATayakalAe ke vikAsa sAthe hatA te tenAM nATako uparathI saheje jaNAI Ave che. haju hamaNAM ja "vikramorvazIya' nATakanuM aMgrejImAM bhASAntara thayuM che. gaI sadImAM aMgreja sAhityakAra sara viliyama jese "zAkuntala" nATakanuM, tathA pro. visane "meghadUta " jevA amara kAvyagraMthanuM aMgrejI bhASAmAM bhASAntara karIne prAcIna bhAratanI nATayakalA, tenI zailI ane racanAno yuropamAM pracAra karyo hato. . nAmAMki nATayakAra kAlidAsa pachI isvIsana ekathI agiyAramI sadI sudhImAM aneka mahAna nATavakAre bhAratamAM thayA che. temAM have deva, vizAkhadatta, bhavabhUti, nArAyaNa bhaTTa, murAri, rAjazekhara, bhImaTa, mezvara ane jayadevanAM nAmo mukhya che. jemanI aneka nATayakRtio Aje bhAratIya nATayasAhityamAM agrasthAna bhogave che. daravIsananA trIjA zatakamAM "caka" nAmadhArI eka nATayakAra kAzmIramAM thaI gayo. e nATayakAre aneka sundara saMskRta nATaka racalAM, paraMtu temanuM Aje eka paNa nATaka upalabdha nathI, kanojanA mahArAjA zrI harSadeva kalArasika temaja nATayapremI hatA. harSadeve paNa traNa nATake racelAM. e nATako kanojamAM anekavAra bhajavAI paNa gayelAM. zrI harSadeva racita Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 - suvAsa: jUna 1942 ratnAvalI," "priyadazikA," ane nAgAnanda" jevA traNa sundara nATaya-grantha bhAratamAM bhAre prasiddhi pAmelA jUnA nATayagrantha che. isvIsananI sAtamI sadInA bhAratanA nATyasAhityamAM ucca zreNInA nATayakAra tathA kavi tarIke bhavabhUtinuM nAma sarvatra prasidhdha che. kAjanA mahArAjA yazovarmAne te rAjakavi hato. bhalabhalA pASANu hadayanA mAnavIone paNa raDAvI nAkhe evAM karuNarasabharyA nATaka bhavabhUtie racyAM che, jemAM "uttara rAmacarita," "mAlatI mAdhava," ane "hanumAna" jevI karuNarasabharI nATayakRtio mukhya che. bhavabhUtinAM nATake pattharane paNa rudana karAve tevAM che. "mudrArAkSasa' jevI sarva zreSTha nATayakRtino kartA vizAkhadatta izunI ADamI sadImAM kAjapati avantIvamananA samayamAM kAjamAM thaI gaye. maiye samrATa caMdragupta tathA cANakaye nandane kevI kunehathI mahAta karyo, tenuM rasamaya varNana AlekhatuM "mudrArAkSasa" nAmanuM sundara saMskRta nATaka nATayakAra vizAkhadatta kanoja pati avatIvamananA Azraya heThaLa rahIne kanojamAM raceluM. te uparAMta, "nATayadarpaNa" mAM jaLavAI rahelAM avataraNe parathI jaNAya che ke vizAkhadatte "devIcandragupta' nAme bIjuM mAMcaka nATaka paNa lakhyuM hatuM. gUrjaranareza karNadeva tathA siddharAjanA samayamAM paNa nATayakalA jIvaMta hatI. kAzmIrane prasiddha kavirAja bilhaNa koI kAma prasaMge gUrjaranareza kaNa devanA samayamAM i. sa. 1982mAM gujarAtanA pravAse Avele, tyAre karNadeva tathA minaLadevI vacce kevI rIte ane kevA saMgamAM prema utpanna thaye-e adbhuta prema prasaMgene gUMthI laIne teNe "karNasuMdarI " nAmaka eka sundara saMskRta nATikA racelI. mahAamAtya saMpakaranI sucanAthI e nATikA aNahilapuramAM AdinAthanI yAtrAnA mahatsavamAM aneka naTa naTIo dvArA bhajavAyelI. bAramI sadImAM zrImadda hemacandrAcAryanA ziSya rAmacandranI "nalavilAsa Adi nATayakRtio dhyAna kheMce che. e sadInA aMta bhAgamAM gUrjarabhUmimAM kavi prahalAdanadeva nAmane yazasvI kavi tathA nATayakAra thaI gayo. te AbhUpati dhArAvarSa devane bhAI tha ne aNahilapuramAM sAmaMtapade virAjatA hatA. prahalAdane "pAtha parAkrama vyAyega" nAmaka suMdara nATaka lakheluM. teramI sadImAM yazapAlamaMtrInuM "mahArAja parAjaya' nATaka dhyAna kheMce che. te pachI muslima AkramaNathI bhAratamAM cAre bAju pragaTI nIkaLelI azAMtie cheka vedakALamAM udaya pAmelI bhAratIya nATayakalAne paNa chinnabhinna karI nAMkhI che. AvaraNa bhAradvAja : pRthvI: thavA pragaTa tuM cahe? manathI daza huM jhaMkhate tavAkRti taNuM priye!-paNa suye : kAM ApaNe thaI nava zake ja AvaraNa kaNa AcchAdatuM ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phATA paDALyA I. na. vADamaya-pariSadamAMthI pAchA pharyA pachI sureza parIkSAnI dhamAlamAM paDI gayeA. sureza pAsethI preraNA pAmela cheTue parIkSAmAM potAnuM pANI batAvI dIdhuM, tophAnI Tue pahulA nabara meLavyA. "zuM che zikSakane pUchyuM A jhunuM ? " tune pahelA naMbara Avela jANI nagInadAse tenA va k hA, sAheba ! teNe na mAnI zakAya tevu' karI batAvyu' che. '' zikSake kahyuM. " kai bhUla te nathI thaRne? ' heDamAstare pUchyuM. " mane paNa bhUla thaI hoya ema ja lAgatu hatuM, eTale me tenA mAsanI gaNatrI traNa vakhata pharI joi. ' " pelA theAkaDAmAMthI cheTunA uttarapatrA kADhI leA tA ! ' heDamAstare zikSakane cekaDe dekhADatAM kahyuM. zikSaka cheTunAM uttarapatrA heDamAstarane zodhI ApyA, "cheTune ATaluM suMdara lakhatAM kayArathI AvaDayuM ? ' nagInadAse cheTunuM lakhANu vAMcatAM sAzcarya pUchyu, " cerI tA nahIM karI hoya te ? " tr ' jI, hamaNuA e vaga mAM paNa UMce naMbare rahe che. '" zikSake kahyuM. (6 tekAnA ghaTayAM che ? '~ nA. jI ! vadhyAM che. '' tAphAna te abhyAsa baMnemAM eka sAthe te krama AgaLa vadhI zakayA ? ' " hamaNAM surezabhAi sAthe khUba bhaLe che, '' " ema ke ? " heDamAstare kahyu, " sureza jabarA che, '' " surezabhAi nimAyA pachI vidyArthI e temanA sivAya bIjA kASTha zikSakane gaNakAratA nathI. '" zikSaka surezanI pratibhAnA dveSI hatA. hetune khAnagI bhaNAvI mAsika pacIsa rUpiyA raLI levAnI tenI temane sureze dhULamAM meLavI hatI. cheTu pahelA naMbara maLavAthI ghaNA khuzI thayA hatA. sureze tenAmAM je rasa lIdhA hatA tenuM ja A pariNAma hatu, surezanA kaI rIte AbhAra mAnavA tenA vicAramAM pleTu paDI gayA. 66 'kAkA, huM pAsa thayA." cheTue ghera AvI kahyuM. pitAne te kAkA kahetA, " sArU thayu, kA dheAraNamAM pahecyA ?' kAkAe pUchyuM. hajAro ne lAkhAnA vyApArI sAdAnI jhINIjhINI vigato mATe rAkhI zakatA. zeThane dIkarA zuM bhaNe che te yAda na hatuM. tr huM meTrikamAM AvyA. ''" ahA ! eTaluM badhuM bhaNI gayA ? " hA-jI, vadhArAmAM huM pahele nabare pAsa thayA chuM. ' pe'le naMbare tuM ? " " e badhA pratApa mArA mAtara surezabhAineA che. '' hue kahyuM, bahu sArU ! te emane kaMika oNI Apaje, ' kr #6 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 .. suvAsa : jUna 1942 (6 zuM ApuM ? '- pAMca-pacIsa je devA hoya te deje ne ! '" " e meNI levAnI nA pADe te ? " cheTue pUchyuM. '8 jAre gAMDA ! paisA levAnI kASTa nA pADe ja nahIM. zeDanI e jIvana-philasUrI hatI. paisA dekhI koipaNuM caDyA vinA rahe ja nahIM, evI temanI mAnyatA hatI. kASThanI kimata ochI dhu hAya e kharU, bhArata-patunI kiMmata zuM ? pitAnI sAthe vadhAre dalIla karavAnI cheTune jarUra na lAgI. munIma pAsethI pacIsa rUpiyA lai te surezane ghera pahecyA. " upamA, cheTubhAi AvyA che. '' surairo cheTune joine kahyu "6 he!TubhAie nAsto karAvI deve paDaze. " upamAe bahAra AvI kahyu. "s zene ? ' cheTue hasatAM hasatAM pUchyuM, huM pahele nabara pAsa thayA tene. ' ' 66 ene mATe te mAre mate jamAve paDe, " heTue kahyu " teA ema ! '' upamAe kahyuM, ' cAleA jamavA. ' ,, 66 zuM banAvyuM che ? '' cheTue pUchyuM,-" kaMsAra. " upamAe kahyuM. " tA ApaNe jamavA taiyAra chIe, paNa tamAre ya mArI eka araja svIkAravI paDaze. ' " tamAre vaLI zI arja karavAno che ? ' sureze pUchyuM. 37 hA pADe te kahuM. " tamane huM nAkhuza karI zakatA nathI. '' cheTue UbhA thai urSamAnA pagamAM pacIsa rUpiyA mUkI dIdhA. " A zuM ? " upamAe pUchyuM.- gurudakSiNA, " cheTue kahyuM. gAMDA na thAe. huM e paiA nahi lauM, ' sureze kahyuM. 66 bahu sArUM ! huM tamAre tyAM kei divasa nahIM AvuM. " cheTue kahyuM. " atyAre te jamaze! ne ? ' upamAe hasatAM hasatAM pUchyuM. tr nA-jI ! mAre ahaMkAra atyArathI ja zarU. .. cheTubhAi, tame to jANeA che ke huM zikSaNanA vepAra nathI karatA. k ' surezabhAi, tame mArA svabhAva kayAM nathI jANutA ? mArA pitAnI icchA na heAta te huM tamane jarA ya Agraha na karata. tame nA pADe| to emane keTaluM duHkha thAya tene tamane khyAla nathI. 66 "" sureza te cheTu dalIlo para UtarI paDayA. " dheA, TubhAi ! huM e rakamane svIkArI lauM chuM. '' kahI upamAe carcAnA aMta ANyo. 66 .. Tu ne surerA sAthe besI jamyA. tr tane paisAnA meha kayArathI thayA ? '' cheTu gayA pachI sureze upamAne pUchyuM. paisAnA meha ? kadI hatA nahIM-che nahIM ane thavA sA~bhava nathI. '' upamAe kahyu', Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 66 eTale ja anAsakatabhAve A trIsa kaladAra gajavAmAM mUkI dIdha!, kAM ? " " meha nathI ene artha ema nahIM ke paisAne hAtha paNa na aDakADavA. tame ceDA ekadhUnI www.umaragyanbhandar.com Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . pheTo paDAH 47 che. pisA na levAnI dhUnamAM tame choTubhAIne hadayanI lAgaNIne la rAkhavAnuM bhUlI jatA hatA. e kAMI tamane pralaMbharUpe ke lAMcarUpe paisA ApavA nahotA AvyA. A te emanI hArdika Urmine, uchALo hato. emane nAsIpAsa karavA mane phIka na lAgyuM.: . . "bahu sArUM-bahu sAruM ! " sureze kahyuM, "have e pisAnuM zuM karavuM che ?" : "koI Akazika jarUriyAto mATe sAcavI mUkavA, bIjuM zuM?" . "evI ThAvakI kayArathI thaI gaI ?" tyAre tamAre vicAra zuM brAhmaNa jamADI devAne che?" upamAe sAmuM pUchayuM. mAre vicAra kahuM ?"--"bolene!" mAro vicAra te tane rezamI sADI laI ApI tArI sAthe eka pheTo paDAvavAno che." "tame ya rasika che, ho!" upamAo, TIkhaLI svare kahyuM. rezamI sADI vinA sAre pheTe nahIM paDatuM hoya ke?" vArU, tuM pheTo paDAvavAnI vAta to kabUle che ne ?" "tamArI icchA hoya te mArI nA nathI." upamAe hasatAM kahyuM. gajaba che tame bairAo! badhI bAbatamAM kema jANe amArI icchA jANIne ja pagaluM bharatAM ho!" te kAMI nahIM ! ApaNe phera nathI paDAve." upamAe mI chaNakatAM kahyuM. - "cAla-cAla ! To te paDAvI laIe. phejhaphara amArI zALAnA ja citrakAma zikSaka che. kahe che ke bahu garIba mANasa che. ene eTalI madada thaze." " : dasada zALAne citrakAma zikSaka trivedI khAnagI rIte pheTA pADavAnuM kAma karate hate. pheTA te sArA pADo. bIjA zikSako khAnagI bhaNAvI vadhArAnI Avaka meLavatA, te trivedI pheTA pADI kamAI leta. heDamAstara nagInadAsa zikSakonI khAnagI AvakmAMthI jema aDadhe bhAga paDAvatA tema trivedInI AvakamAMthI ya pitAne vikase paDAvI letA. sureza ane upamA trivedIne tyAM pahoMcyAM tyAre te pheTo-ensAIga mazIna banAvavAmAM guMthAye che Ave, surezabhAI! " trivedIe kahyuM. zuM cAle che?." sureze puchayuM: "roTalAnI mAthAkUTa !" trivedIe kahyuM, "zALA trIza rUpiyA Ape temAM cha chokarAM ane be ame ema ATha mANasanuM pUruM kayAMthI thAya? dezamAM mA-bApane mahine daza-paMdara rUpiyA mokalavA paDe te vaLI vadhArAmAM. nagInabhAI sArA mANasa che ke trIjo bhAga laIne ya mane pheTA pADavAnI sagavaDa Ape che, eTale mahine pacIsa-trIzanI vadhArAnI Avaka phUTI kADhuM chuM." , trIjo bhAga lezene ? " sureze pUchayuM. "tamane khabara nathI ?"_"nA." ahIM je koI mAstara nimAya tenI sAthe pahele ja divase heDamAstara keTalIka zarato nakakI karI le che. Tayuzana bhaNAve te aDadhA paisA temane devA paDe. mAruM kAma jarA aTapaTuM eTale mArA ekakhA naphAmAMthI mAre temane trIjo bhAga Apa evI goThavaNa che. tamAre kaMI nathI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 "suvAsa: jUna 1942 devuM paDatuM?" trivedIe pUchyuM. "mAre ? huM khAnagI bhaNAvate ja nathI." be ja mANasa cho eTale evI lAparavAhI tamane posAya. amane te chokarAMnI dhIMdha evI gherI vaLI che ke na pUcho vAta !" "chokarAM hovAM e te nazIbadArI manAvI joIe." sureze kahyuM. e nazIbadArIthI eka lAbha te thaye ja che." trivedIe kahyuM. ze?"_"gharamAMthI UMdara nAsI gayA che." " UMdara zA mATe nAsI gayA?" upamAe hasatAM pUchyuM. "UMdara te khAvAnuM maLe tyAM rahene ? mArA gharamAM te dANAneya abhAva rahe che, eTale UMdara ahIM rahIne kare zuM?" trivedIe majAkabharI gaMbhIratA dhAraNa karI kahyuM. "jabarA tame ya UMdara nasADanArA!" upamAe kahyuM. jyAM chokarAMnA bAjarAnA ja vAMdho che tyAM baccA UMdara te khAvAnuM kayAMthI ja pAme?" trivedIe kahyuM. "ane tamArAM jevAM koI divasa pheTo paDAvavAya na Ave emAM ame kAyamI bhUkhamarAmAMthI UMce kema karIne AvIe?" "Aje ame phoTo paDAvavA ja AvyAM chIe." sureze kahyuM. meNanA mAryA te jogI nathI thatA ne?" trivedI marmALAM vacana belavA chatAM mukhaparanI gaMbhIratA jarA ya ochI thavA deto na hato. "pUche Ane!sureze upamA tarapha AMgaLI cIMdhI kahyuM. strIo khoTuM na ja bole evI tamArI mAnyatA che ? e mAnyatA badalAvI nAkhaje. strI eTale jUThane avatAra." " strIone tamane bahu kharAba anubhava thayo hoya ema lAge che." upamAe kahyuM, he?trivedIe kahyuM, "bahu sAre anubhava che eTale ema kahuM chuM." tamArI vAtane marma pakaDI zakAtA nathI."upamAne trivedInI vicitratA gamI. "emAM marma-karma kaMI che ja nahIM." trivedIe kahyuM, "chokarAne aDadhAM bhUkhyAM rAkhI patine tANa karI karIne khavaDAvatAM tapelAM khAlI karI nAkhatI vakhate patnI jarAya AMcake. khAdhA vinA kahI de che ke, "tapelAM badhAM bharelAM che!" ane pariNAme pite taddana bhUkhI rahe che, e jUTha nahIM te bIjuM zuM?" sureza ne upamA trivedInI vAta sAMbhaLI stabdha thaI gayAM. " athavA " trivedIe AgaLa calAvyuM. " kadAca ene jUTha na paNa kahI zakAya. khAlI tapelAmAM ya havA te bharI ja hoya che ne ? strI patnI tarIke juThThI che enA karatAM ya mAtA tarIke vadhAre jukI che. je chokarAMne bApa temane pUratuM khAvAnuM na ApI zakatA hoya temane kahevuM ke tAre bApa tane berisTara banAvaze, e ja nahIM te bIjuM zuM ? " kahI e hasI paDaze. sureza ke upamA hasI na zakayAM. * kema tame hasatAM nathI ?" trivedIe pUchyuM. AvI vAta sAMbhaLI hasavuM kema Ave ?" upamAe sAmuM pUchayuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phoTo paDAvyoH 49 * " AvI vAta te hindI saMsAramAM ghera ghera bane che. pote bhUkhI rahI, jUThuM bolI patine khavaDAve tevI meTAbelI strIo te samAjane cUle cUle beThI che." trivedIe dekhItA kaTAkSamAM hindI strI-varga pratyene pitAne pUjyabhAva vyakata karI dIdhe. evI strIone-huM te jemane pUjuM-khoTuM te gharamAM pUratI cIjano abhAva hovAne kAraNe ja bolavuM paDe che ne? e paristhiti keTalI du:khajanaka che?" "pUratI cIjane abhAva e te hiMdamAM thALe paDI gayeluM darada che. ene aphasosa karavApaDyuM hoya ja nahIM. je paristhiti kAyamI che tene aphasesa zuM ?" trivedIe kahyuM. upamAne avAja sAMbhaLI trivedInAM patnI zAradAbena gharamAMthI bahAra AvyAM. A amArA mAstara sAheba, surezabhAI" trivedIe pitAnAM patnI sAme joI kahyuM, ane A temanAM patnI.....nAma te hajI surezabhAIe kahyuM nathI." upamA." sureze hasatAM kahyuM. A, bena!" zAradAbene kahyuM. zAradAbena premALa bAI hatI. trivedI jIvananI muzkelIone hasI kADhavAmAM mAnanAre hato. zAradAbena muzkelIo sahI gaMbhIra banyAM hatAM, chatAM trivedInA sAthamAM e gaMbhIratAne kere mUkI zakatAM. zAradAbenanA mukha para asaMtoSanI chAyA sarakhI na hatI. paisA meLavI levA karatAM paisA meLavavAnA prAmANika prayatnathI zAradAbenane vizeSa saMteSa thatuM. trivedI zAradAbenane lADa laDAvate nahIM, temane mATe navI navI cIjo laI zakato nahIM, chatAM zAradAbena te sadAya trivedI para vArI jatAM, kAraNa ke te tenuM hRdaya barAbara samajI zakyAM hatAM. gadhdhAvaitaruM karatAM karatAM trivedI je majAko karyo to tenuM sAcuM rahasya zAradAbena samajatAM. evI majAke je na karI zakAtI heta te Arthika viTaMbaNuoe trivedIne kayAraneya gAMDe banAvI dIdho hota, tene zAradAbenane khyAla hate. upara uparathI zAradAbenanI mazkarI karavA chatAM trivedInuM hRdaya zAradAbenathI bharyuM bharyuM rahe. trivedIne kayAreka evAM lAsaDiyAM leke maLI jatAM ke tanatoDa mahenata karavA chatAM ya tene pAInI pedAza na thatI. e prasaMge zAradAbenane thaDo upahAsa karI laIne trivedI glAni mAtra khaMkherI nAkhata-jANe keTa para caDela dhULa khaMkherate heya tema. game teTalI muzIbatamAM ya jarA hasI letAM-IkhaLa karI letAM trivedI raMgamAM AvI jA. muzkelIo temanAM hRdayanI mahattAne sparzI na zakatI, kAraNa ke trivedInI tIkSaNa budhdhi muzkelIone ghaNuM sahelAIthI hasI kADhI zakatI. hamaNuM ja trivedInA pitAne patra hato ke, "tArI mA mAMdI che, mATe rU. ra0) mokalaje." che. 20) mokalavAnI muzkelIne pAra na hato chatAM mAtRbhakata trivedI e rakama game tema karIne ya mekalaze tenI zAradAbenane khAtrI hatI. zAradAbenanAM ghareNuM ekaeka karI lagabhaga badhAM vecAI gayAM hatAM. have vecavA jevuM bahu DuM bAkI hatuM. AvI paristhitimAM ya pati nirdeza hasI zake tene zAradAbena zubha cinaha gaNatAM. hAsya emanAM jIvanamAM kaTutAne pisavA ja na detuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa0 suvAsa: jAna 1942 trivedI jeTale bA hatuM, eTale ja bahAdura ne premALa hato. paise tenI pAse na hato. paNu vahAlasethI patnI ne udAra hRdaya tene paisAthI na maLI zake tevo ucca kakSAno AnaMda ApI zaktAM. cha chokarAMnAM mAbApa zAradAbena ne trivedI hajI gaI kAle ja paraNyAM hoya teTalA premapUrvaka jIvatAM hatAM. temanuM dAMpatya upamA-surezane dhanya lAgyuM. upamA te zAradAbenanuM mukha jotAM ja temanA para vArI gaI hatI. e mukha para cImaLAyelI trIsame kaMTALo na hato, paNa jIvanane dhabakAre dhabakAre premane unmAda anubhavatI naDhAze praNaya-taravarATa hate. trivedI ane zAradAbena baMnene leke gAMDAM kahetAM, paNa e gAMDapaNamAM ya kevI bhavyatA hatI ! zAradAbena te pramANamAM ThAvakAM hatAM. vyavahAra-kuzaLatA ya temanAmAM hatI. paNa e vyavahAra-kuzaLatA temanI prema-uSmAne jarA ya ThaMDI nahatI karI zakI. hamaNuM ja huM tArAM vakhANa karatA hatA." trivedIe zAradAbenane kahyuM. "patine khavaDAvI bhUkhI rahenAra patnIne juThThI kahenArane te cha mahinA sudhI bhUkhyA ja rAkhavA joIe. " upamAe gammata karatAM kahyuM. are, bena ! tame emanI vAta kayAM sAcI mAnI beThAM, " zAradAbene kahyuM, "raLavA bese te bhUkha ne duHkha badhuM ya bhUlI jAya evA che. emane hAtha jhAlI bhANuM para na besADayA hoya te pAMca divasa sudhI jamavAnuM mAge evA nathI." "huM te kahuM chuM ke pisA maLatA hoya te huM tamArI, chokarAonI ke keInI darakAra karUM e nathI. mArA jevA naTherane te tame ja sAca." trivedIe kahyuM. episA kene mATe raLo che ? amAre ja mAne ?" zAradAbene pUchyuM. zAradAbena trivedIne belave pahoMcI vaLe tevAM nIkaLyAM. | muzkelImAMya ATalI mIThAzathI saMsAra calAvye jatAM daMpatI pratye upamA ane surezane pUjyabhAva utpanna thayo. gharamAM achata hatI te dekhItuM hatuM, chatAM baMne ekabIjAnI bhUla zodhavAne badale vakhANa ja karyA kare e dazya devI hatuM. upamA zAradAbena sAthe khUbakhUba vAta karI. sAMja sudhI upamA ne sureza trivedIne tyAM rokAyAM. bapore cA-nAsta paNa lIdhe. zAradAbena heDamAstaranAM patnI caMcaLabena karatAM UlaTA ja svabhAvanAM hatAM. pitAnI nabaLAI te pahelI varNavI batAvatAM. paNa upamA ne surezanI sarabharAmAM temaNe jarAya moLapa nahetI rahevA dIdhI. pheTe paDAvI ghera jatAM sureze khIsAmAMthI rU. 5 kADhI trivedInA hAthamAM mUkayA. "A zuM?" trivedIe pUchyuM. amArI jiMdagIne A pile pheTe che. sureze kahyuM, " mAre tenI ghaNI nakala joIe chIe. ATalA pisAmAMthI thaI zake teTalI nakala karI Apaje." TIkhaLI trivedInI AMkhamAM jhaLajhaLiyAM AvI gayAM. " surezabhAI, " trivedIe kahyuM, "pasAnI mATe jarUra che. tame ATalI badhI nakale mane madada karavA ja kaDhAve che te huM jANuM chuM. paNa AvaDI moTI rakama pAchI ApavAnI mArI zakita nathI. huM suMdara kAma karI ApIza." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAMta, dAtaNa ne agamela Do. tribhuvanadAsa laheracaMda zAhu ApaNA zarIramAM, jIvananA pASaNu ane vRddhine mATe, bhinnabhinna IdriyArA, aheAniza, aneka prakAranI prakriyA cAlatI hoya che. tenA pariNAme poSaka tattvo zarIramAM saMmilita khanI jAya che te nirupayeAgI ke hAnikAraka tattvA pratyeka indriyanA maLarUpe bahAra paDe che. te padArthone divase to ApaNe svAbhAvika rIte ja zarIrathI dUra karIe chIe, paraMtu rAtrimAM nidrAne lIdhe te ekatrita thavA pAme che. pratyeka prabhAte tene dUra karavAM e ArAgyanuM Avazyaka aMga che. rAtre zvAseAzvAsanI satata kriyAne lIdhe nirupayeAgI tattva mukhamAM ekatra thayA kare che te te dAMtane azuddha banAve che ane jIbha para chArI pAthare che. e ja rIte AMkhamAM piyA bAjhe che, nAkamAM gUgA badhAya che, cAmaDI para pasIne khAjhe che, zarIramAM maLa ekatra thAya che. prabhAtamA e badhuM banatI jhaDape dUra karavuM e ArAgya, jIvanavikAsa ane praphullatAnu prathama pagathiyu che. te mATe dAtaNa-mukhazuddhi, zaiAca-zarIrazuddhi ne snAna-aMgazuddhi e kriyA yojAyalI che. mukhazuddhinI kriyAmAM kevaLa dAMta ke jIbhanA ja nahi, paraMtu AMkha, nAka, kAna vagere--akhila caherAnI zuddhinA samAveza thAya che. badhA para ahIM ApaNe anukrame dRSTipAta karIzuM. dAMtanA e bhAga: bahAranA (apracchanna) ane aMdaranA (pracchanna). bahAranA bhAga kaThaNu ane sapheda cakacakatA (Enamel) che jyAre aMdarano bhAga tenAM poSaka tattvAnA eTale ke te raktakezavAhitI tathA jJAnata MtuvALA heAvAthI keAmaLa che. eTale ja tenA sa MrakSaNa arthe bahAranA bhAga cAre krAra vIMTaLAyala che. TUMkamAM aMdaranA bhAga sajIva ane mRdu che te bahAranA bhAga kaThaNa ane nirjIva che, peDhAM paNa leAhI ane mAMsavALA padArthanAM banela hAvAthI mRdu ane jIvaMta che. A rIte mukhamAM eka bAjue kANu ane nirjIva bhAga ne bIjI bAjue mRdu ane sajIva bhAga parasparane aDIne rahelA che. eTale ekane sApha karavAmAM thatI kriyAmAM bIjAM Ape!Apa sapaDAi jAya che. peDhAMnI salAmatIneA vicAra karI mukhazuddhi mATe jo suvALu ane mRdu sAdhana pasaMda karavAmAM Ave to tenAthI dAMta kharAbara sApha nathI thatA te dAMtanA vicAra karIne jo kANu sAdhana pasada karavAmAM Ave tA tethI peDhAM chelAi jai leAhI nIkaLe che, e sayeAgeAmAM bannene sApha karavA mATe, na tA ekAMtapaNe kaNa vastu ke na to narama vastu khapamAM lAge te samajI zakAya tema che. tethI dAMta sAph karavA mATenI sAmagrI para dRSTipAta karavA paNa jarUrI che. surezane kaMi vadhAre khelavAnu yogya na lAgyuM. ghera pahoMcI sureze upamAne pUchyuM, " upamA tane kema lAgyuM ? " " sArUM kayuM; zAradAbena jevI kahyuM, " du:khamAM ya keTalA premapUrvaka nathI. 'x ekamekane khAnadAna strI meM jIvanabharamAM joi nathI. * upamAe duHkha aa temane sparzIya zatuM cAhe che ! " TubhAInA pacIsa rUpiyA ceAJa sthaLe ja pahoMcyA. Apazune pheTA maLaze te vadhArAmAM "! sureze kahyuM. * * lekhakanI tAjetaramAM prasiddha thanAra navalakathAnuM eka prakaraNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para suvAsa: jUna 1942 AvI sAmagrImAM (1) kudaratI vanaspati ane (2) banAvaTI vastune upayoga thato jovAya che. vanaspatimAM jhADanI pAtaLI DAMkhaLIonA kaTakA kApIne upayogamAM levAya che, jene sAmAnya bhASAmAM dAtaNa kahevAya che, jyAre banAvaTI vastune brazanA nAmathI oLakhavAmAM Ave che. vanaspati-jhADanA be varga: jenuM bI vAvyA pachI be phADa sAthe aMkurita thAya che te (Di-cotolydanous) ne jene ekaja phADa hoya che te (Mono-cotolydanous). be phADavALAM jhADanAM vaparAtAM dAtaNamAM ApaNe bAvaLa, AvaLa, vaDa pIMpaLa, lIMbaDA, khIjaDe vagere gaNAvIzuM, ane eka phADavALAMmAM nALiyerI, netara, khajUrI vagere Ave che. bevaDI phADavALAmAM resA TUMkA ne mulAyama hovAthI dAtaNa cAvavAmAM majhA paDe che ne kUcaDe jhaTa suMvALo bane che. jyAre ekavaDI phADavALAMnA resA lAMbA, ekadhArA ne kaThaNa havAthI cAvatAM kaMTALo Ave che ne kUcaDe paNa joIe tevo suMvALo banatuM nathI. A pramANe resAmAMthI thatA kUcaDAnI gaNatrIe bevaDI phADavALAM jhADanAM dAtaNa vadhAre lAbhadAyI gaNAya. paraMtu jyAM tevAM jhADa bilakula maLI zakatAM ja nathI (himAcchAdita pradezomAM) athavA khUba ochA pramANamAM maLe che (malabAra-kocIna Adi dariyAkAThAMnA pradezomAM) tyAM janatA ekavaDI dALanAM dAtaNane ja upayoga kare che. keTalIka vakhate karakasara ke sAnukULatAnI draSTie paNa tevAM dAtaNa vAparavAmAM Ave che. banAvaTI vastumAM mukhya bhAge braza ja vaparAya che. brazanA vALa atUTa ane suMvALA na hovAthI tene eka rIte te upara varNavAyelAM ekavaDI phADanAM dAtaNanI keTimAMja mUkI zakAze. paraMtu tenA vALa vadhAre kaDaka hovAthI te dIrgha samaya paryanta kAma ApI zake che. A pramANe mukhazudhdhinAM sAdhanane vicAra karatAM ApaNe bevaDI phADanAM dAtaNa, ekavaDI phADanAM dAtaNa ne braza traNenuM avalokana karI gayA. have judAM judAM daSTibindue te traNenA lAbhAlAbha vicArI jaIe: (1) Arthika dRSTie-brazanA dIdhe vaparAzane khyAlamAM rAkhavA chatAM paNa ekaMdare te braza karatAM dAtaNa ja sastAM paravaDe che. (2) svacchatAnI dRSTie-braza sAthe sarakhAvatAM vanaspatinAM dAtaNa sarasAI bhogavatAM jaNAya che. kemake brazane hAthe kAM te mRtyu pAmelAM janAvaranAM avazeSamAMthI athavA te kaI kRtrima rAsAyaNika mizraNamAMthI banAvA hoya che ane vALa paNa mRta prANIonAM zarIranA ke pUchaDAMnA vALanA avazeSarUpa hoya che. temane game tevI rAsAyaNika kriyAomAMthI pasAra karavAmAM Ave te paNa dhArmika draSTie te tenI bAdhakatA TaLatI ja nathI. ne e dRSTine bAjue mUkIe te paNa aneka kriyAo-prakriyAonA kramamAM gaphalatane pUrato saMbhava rahe che. te uparAMta brazane vAparyA pachI tene je pUratI kALajIpUrvaka sApha karavAmAM na Ave te temAM jhINI jhINI prakriyAo thatI jaIne (Micro-organismsne lIdhe) te cepI (Septic) banI jAya che. vaLI braza kAyamI vastu rahetI hovAthI ekanuM vAparela anya vApare te temAM paNa cepa lAgavAno bhaya rahe che. jyAre dAtaNa eka vakhata vAparI pheMkI devAnuM hoI te aMge AvA koI prazna udbhavatA ja nathI. vaLI vanaspatimAM kudarate eTalI badhI kALajI dAkhavI hoya che ke asvacchatAne kiMcit aMza paNa pravezI zakatA nathI. asvacchatA ke rage praveza karyo hoya te te vanaspatinuM jhADa pateja teTalA pramANamAM nabaLuM paDI jatuM dekhAya. eTale ApaNe mATe eTalI ja sAvacetI jarUrI gaNAya, ke je jhADanuM dAtaNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAMta, dAMtaNa ne agamelaH 53 kApavAmAM AvatuM hoya te tAjuM ane lIluM hovuM joIe. te uparAMta vanaspatinAM dAtaNa mATe eka sAvacetI e rAkhavI joIe ke tene hamezAM pANIthI prathama sApha karIne pachI vAparavuM ke jethI tene kaMI azuddhi lAgI hoya te te dhevAI jAya. (3) piSaka tanI daSTie-vanaspatinuM dAtaNa kUcaDe banAvatAM lagI cAvavuM paDatuM hevAthI dAMtane lagatI granthIo jAgRta thaI jAya che ne temAMthI utpanna thate rasa mukhazuddhi karavAmAM sahAyaka thAya che; jayAre brazanI bAbatamAM A kriyAno tadana abhAva ja che. te uparAMta je vanaspatinuM dAtaNa vaparAya che tenA khudamAM rahelA phAyadA peDhAne ane prakArate dAMtane majabUta banAvavAmAM upayogI thAya che. A kAyadA braza aMge te maLatA ja nathI. balake brazanA vALa kaDaka hoIne bekALajIthI vAparatAM peDhAMne ijA pahoMce che, chelAI jAya che ne rakatAzrava nIpaje che. brazanI sAthe keTalIka vakhate je khuzabedAra daMtamaMjanAdi vaparAya che te keTaleka aMze piSaNanI jarUriyAtane purI pADe che paNa sAthe ja te kharcamAM umero kare che. (4) TakAvanI daSTie-dAMtanI saphedI TakAvavAmAM vanaspatinuM dAtaNa madadarUpa bane che, jayAre daMtamaMjana vAparavAthI dAMta kaMIka pILAza paDatA jAya che. ekaluM ja braza vaparAya te dAMtanI madIno caLakATa TaLI rahe che kharo. chatAM brazanA vALanI kaDakAzane lIdhe ane harahamezanA ghasArAthI dAMtanuM enemala ukhaDI jAya che, jethI jJAnataMtu ane raktakezavAhinIvALA bhAga udhADe thatAM, brazathI ghasatI vakhate ijA thAya che. kadAca brazane upayoga kALajIthI karAya te paNa meMmAM naMkhAtA ThaMDA ke uSNa padArthonI thatI asarathI te te bacavA nathI ja pAmatA. A asara mukhya aMze dukhAvA rUpe ja bhagavAya che. (5) zuddhikaraNanI daSTie-dAMtanI paMkita upara dAtaNane kUyaDe ghasatAM te narama hovAthI be dAMtanI vaccenI jagyAmAM bharAI rahelI azudhdhi sahaja sApha nathI thatI. jayAre brazanA vALa kaDaka hovAthI te azudhdhine paNa te ukheDI nAMkhe che. paNa brazamAM mukhyanukazAna e che ke te azuddhi ukheDavAnI sAthesAtha dAMta ane peDhAMne paNa hAnikAraka ghasAro pahoMcADe che. eTale vizeSa icchanIya e che ke kUcaDAne vadhAre kALajIpUrvaka upagamAM laI badhI zuddhi karI levI. (ka) sulabhatAnI dRSTie-je pradezamAM kudarate pitAne khajAne sadA ughADe ja rAkhe che tyAM te najara karatAM ane lAMbo hAtha karatAM koI paNa jAtanI vanaspati maLI jAya che. eTale tyAM brazano vicAra karo te hAnikAraka che. paraMtu jayAM vanaspati samULagI maLatI ja na heya tyAM na chUTake brazathI calAvavuM paDe. paNa pazcimanuM AMdhaLuM anukaraNa karIne jyAM tyAM braza vAparavuM te koI paNa dRSTie egya nathI. A rIte dAMta ane dAtaNanI vicAraNA pachI have ApaNe bIjA aMgo para daSTipAta karIe. chabha kharI rIte mAMsanA eka lecA samI che. zarUAtamAM ApaNe kahI gayA chIe ke dareka indriya pitAne maLa rAtri daramyAna eka kare che, je ApaNe prAta:kALe kADhI nAMkhe rahe che. temAM, hAjarImAM pAcana thate padArtha AgaLa vadhIne AMtaraDAMmAMthI pasAra thayA bAda temAMnuM apaSaka tatva mukhyatve maLadvArA bahAra bahAra paDe che paraMtu tene aMge thatI kriyAne lIdhe tathA rAtrimAM cAlatA zvAse zvAsane lIdhe jIbha upara eka jAtanI khATI-chArI bAjhe che. A chArInAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 - suvAse : jUna 1942 raMga ane dherAza, zarIranuM kayu avayava khAmIbhareluM che tenA pratIkarUpa hAi, dAkatarA tathA vedyA tene bArIkAithI nihALI roganI cikitsA karI zake che, te viSaya ApaNA na hovAthI cheDI daI e chIe. paraMtu jyAre te hAnikAraka padAtha hovAnu jaNAvyuM che tyAre jema bane tema tene saMpUNaeN rIte dUra karavAnI AvazyatA tA raheja che. je na karIe teA pachIthI khavAtI vastu sAthe peTamAM UtarI jai upadrava ane rAganAM kAraNarUpa bane che. je vanaspatinuM dAtaNu vApare che te teA tenI ja cIrI banAvI, khevaDI vALIne jIbha upara dhImethI dhasI te paranI chArI-Ulane kADhI nAMkhe che. je braza vApare che tee ukta jIbhazuddhine mATe dhAtunI ke selyulAiDanI pAtaLI paTInu UliyuM vApare che. dAtaNunI cIrI ke AvuM UliyuM vAparatAM samajavAnuM ke bahu dabANuthI dhasatAM jIbha uparanI cAmaDI dhasAya che tathA thUMkanAM rasapI'DA jokhamAya che, temaja bahu UMDe sudhI cIrI dhasatAM gaLAnA pAchalA bhAgane vAgI jai lehI nIkaLe che. keTalAka dAtaNane badale peAtAnA hAthanAM AMgaLAthI jIbhane dhasI sApha karI zakavAnA saMtoSa lye che. jyAre keTalAka AMgaLAMne gaLAmAM TheTha UMDAM nAkhI, A A karIne ke gaLAmAM pANI nAkhI gaLagaLATa avAja karI kAryasiddhi thai samaje che. paratu A badhuM bhitaAvazyaka che, UlaTuM koi vakhata ra AvI jatAM AMtaraDAMne tenI asara pahoMcavAthI herAna thavuM paDe che. nAkanA gUMgAne sAph karavA mATe eka pachI eka nasakorU khAvIne jorathI zvAsa bahAra kADhavAthI ekaThA thayela gUMgA Ape|Apa nIkaLI jAya che. keTalIka vakhata gUMgA sukAi javAthI aMdaranI cAmaDI sAthe coMTI jAya che athavA keTalAka rAganA kAraNane lIdhe kaThaNu thai jAya che tyAre hAthanA nakhathI khetaravA paDe che. tema karavA jatAM kadAca nIcenI cAmaDI ukhaDI jatAM leAhI nIkaLe che. sArA rastA e che ke kahyu ke coMTI gayela gUgAne prathama pANI lagADI thoDA vakhata palaLavA dai narama banAvavA ne pachI pharIthI nasakArU' dabAvIne tene saheje bahAra kADhI nAMkhavA. gUMgAnI jema keTalIka vakhate AMkhanA piyA paNa cAmaDI sAthe coMTI jAya che, tene paNu palALIne sa'bhALapUrvaka dUra karavA joie. ane kadI tA adhAra gherAM paTa pAtharIne, jo tuM ane ghAra nizA kadApi; tA huM manu' tAraka--caMdra nAnA, ne cIrI nAkhuM paDha e pramAdI. pracarDa meje jagane DubAve, avA ane sAgara tuM dApi; te huM banuM eka nagendra mATe, ne bhAMgI nAkhu uchaLela cheoLA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat ( IndravajrA ) sanAtana pRthvI prajALe paLamAMhI evI jo tu ane pAvaka vALa moTI; te huM khanuM vAdaLI eka nAnI, tUTI paDuM huM dhruva mAMhI kreDI jo tu pachADe duHkha sAyarAmAM, vyAdhi vyathA vA bhaya vAridhimAM; te huM banuM sAdhaka zAnti kerA ne nArU lezatuthI kadApi www.umaragyanbhandar.com Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAkho mAlama DuMgarazI dharamazI saMpaTa [ gatAMka pR. 18 thI cAlu) thoDA kalAka pasAra thaI gayA, ekadama kuvA uparanA nAvike he oH evI bUma nAkhI. lAkho tUtaka upara deDI Avyo, paraMtu dhummasamAM kaMi dekhAyuM nahi. thoDI vAre DAbI bAjue beraDu upara eka vahANanI AchI chAyA jhAMkhI jhAMkhI dekhAvA mAMDI. lAkhe pitAnI garUDa jevI tANa AMkha te vANanI chAyA upara mAMDI. enA manane e vahANane dekhAva zakamaMda lAge. dhArI dhArIne jotAM AkAra zakamaMda lAgyo. cAMciyAnuM bhUta enA manamAMthI khasatuM notuM. mAnasika sarakhAmaNI karavA mAMDI. enA manamAM zaMkA daDha thaI. eNe sukAnA pitAnA hAthamAM laI vahANuM pAchuM pheravyuM. zakamaMda vahANa AsapAsa moTo cakarAve lIdhe. lAkhe te taiyAra karavAne dhImethI hukama che. te sApha karI dArUgoLo temAM bharavAmAM AvyuM. khalAsIone hathiyArabaMdha karI gaThavI devAmAM AvyA. dhummasa paNa thoDuM ochuM thavA lAgyuM hatuM. vahANanI bAMdhaNa gevAna ghATanI hatI. te dhImI cAle AgaLa vadhatuM hatuM. lAkhe A vahANane "kALabhairava' tarIke oLakhyuM. eNe jAte tapanI nema mAMDIne jAmagarIne dAma dIdhe. dhuNarUra karate goLa chUTI sAmA vahANunA saDhane upADI gaye. nitya jAgRta cAMcIe pitAnI pAMkho phaDAvI deTa mUkavA taiyArI karI te pahelAM te bIje geLa ghasI AvI pAMca khalAsIo ane kUvAthaMbhane upADI gaye cAMciyAe bhAgavAno vicAra paDato mUkyo. veMkebAe pitAnuM sukAna hAthamAM laI geLaonA mArAmAMthI bacAvavA vahANane ADIavaLI gatimAM mUkI dIdhuM. bIjI tarapha khalAsIo tepamAM dArUgoLa bharavA maMDI paDyA. teTalA vakhatamAM premasavAIna eka goLAe jamaNI bAjumAM eka gAbaDuM pADI dIdhuM. paraMtu kobAnA sAvadhapaNAthI temAM meTe DUco apAI baMdha karavAmAM AvyuM. vekebA hastalAghavathI geLAo cUkavate vahANanuM rakSaNa karavA mAMDe. baMne vahANo dhImI cAlathI AgaLa vadhatAM laDyAM jatAM hatAM. tenA avAja sAthe hathiyArone khakhaDATa paNa vaLe karI premasavAInA gALAe kALabhairavanI AlAtane khalAsIo sAthe uDAvI dIdhI. have te kALabhairavanA gaLA paNa sAme javAba ApavA mAMDayA. banne vahANonA sukAnIo vacce vahANa calAvavAnI bAbatamAM harIphAI cAlI. ekabIjAnA goLAomAMthI rakSaNa karavA sukAna uparanuM pitAnuM hastazilya ane haLavA hAthanI saphAI sukAnIo batAvatA hatA. vahANa have te najadIka AvI gayAM hatAM. premasavAInI yuropiyana poe paNa javAba ApavA mAMDekALabhairava temanI sAme TakI zake tema nahotuM. anubhavI kebAe bacavA mATe aneka yukitao karI. premasavAI sAthe bheTa karI ekabIjAne vaLagI paDavA teNe bhAre prayatna karyo. paraMtu lAkhAnI bhAre caturAithI " kALabhairava" najadIka AvI premasavAine paDakhe ceTI zakayuM nahi. pitAnI sarasa tapathI premasavAIne dUra rahI "kALabhairava" pAse javAba levAnuM phAyadAkAraka hatuM. lAkhe pitAnA lAbhane gumAve e nahatuM. teNe dara rahIne goLAene varasAda varasAva zarU karyo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 suvAsa : jAna 1942 kALabherave" have khUba mAra khAdhuM hatuM. tenA moTA nAnA kUvAthaMbho goLAoe teDI nAMkhyA hatA. tenI AlAta hAthe badhAM dariyAmAM gayAM hatAM, gaLAnA mArathI paDelAM gAbaDAothI pANI vahANamAM AvatuM hatuM. tenI tene premasavAInA goLAoe uDADI dUra pheMkI dIdhI hatI. te nIce keTalAka gelaMdAje dabAI maraNa pAmyA hatA. AkhuM vahANunuM tUtaka maDadAo ne vahANanA sAmAnathI astavyarata thaI gayuM hatuM. tUtakamAM paNa gAbaDAM paDayAM hatAM. be kalAka pahelAMnuM sAjuM tAjuM vahANu maravAnI aNu upara AvelA pakSInI jema taraphaDiyAM mAratuM hatuM. premasavAIne paNa moTA jakhame thayA hatA. cAMcIe tenI ThIka khabara lIdhI hatI. tenA ghaNu khalAsIo mAryA gayA athavA ghAyala thayA hatA. paraMtu vahANa hajI sazakata hAlatamAM hatuM. "kALabhairava"nA tUtaka upara bacelA dazeka khalAsIoe potAnA hAthamAM sapheda vAvaTa UMco karyo. have vahANa DUbavAnI taiyArImAM hatuM. bacavAne kAMI Aro nahotA. eTale bacelA khalAsIo zaraNe AvavA taiyAra thayA. tarata ja premasavAImAMthI eka heDI utAravAmAM AvI. hathiyArabaMdha khalAsIoe tene kheMcI " kALabherava"nI samIpa AvyuM. eka tepane bacelA khalAsIo upara mAMDavAmAM AvI. pAMca khalAsIo baMdUka laI temanA upara nema tAkI rahyA. heDIe vahANuthI thaDe najIdIka UbhA rahI khalAsIone dariyAmAM kUdI tarI AvavA jaNAvyuM. te pramANe "kALabhairava" mAMthI dazeka khalAsIo tarIne hoDI pAse AvyA. temane upADI premasavAImAM pacatA karyA. premasavAImAM siAnA jakhame upara pATApIMDI karI, temane hAthe page kaDIo paherAvI, babe traNa traNane judI judI oraDIomAM puravAmAM AvyA. temanI sAthe sAro vartAva rAkhavAmAM AvyuM. tapAsa karatAM veMkebA paNa jIvate pakaDAyo hato. tenA zarIra upara aneka vAva lAgelA hatA. lagabhaga be traNa divasanI pATApIMDI pachI tene ghA rUjhAvA mAMDayA. kALabherave eka meTuM DabaluM khAI dariyAnA pANImAM haMmeza mATe vAsa karyo. bhayaMkara cAMciyAonuM bhayaMkara vahANa bhayaMkara mRtyune pAmyuM. ATheka divasamAM kebA taddana sAjo thaI gayo. ene lAkhA pAse tUtaka upara lAvavAmAM AvyuM. lAkhe tenA upara ghaNuvAra mITa mAMDI kahyuM: vekebA tuMja ke ?" ATha mAsa upara ribaMdaranI khADImAM kacchI vahANa dariyA-devatane te lUMTIne buDADeluM hatuM ?' "mane khabara nathI." "zA mATe huM belaza? tArA parAkrame kAMI chAnAM rahe? nAnuM chokaruM paNa jANe che.' cAMcIe kaMi javAba na Ape. 1 lAkha Ubho thaze. teNe kobAne tANune eka tamAce caDI dIdhuM. "badamAsa, kema bolate nathI? asahAya bALaka karIne DubADatAM zarama na AvI ? bAyalAnI peThe hathiyAra vagaranA upara hAtha kema vALe che? mATI thA! marada he te laDa mArI sAthe. " caci tADuka. [cAlu) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAkAra vikramAditya : 57 [ anusaMdhAna pR. 36] . thayuM che. te uparAMta brahmAMDapurANa tathA vAyupuLamAM gaI bhillavaMzamAM sAta rAjavIo thaye hevAne ullekha paNa maLI Ave che, bIjI bAjue cothI sadInA tithi thI mAMDI paMdaramAM sadInA virAji lagInA jaina granthamAM sAta rAjavIothI zobhatA garda bhillavaMzane 15ra varSane zAsanakALa ane temAM kuladIpaka samA vikramAdityanuM caritra nidai zAyala che. chatAM vikramAdityanA vyakitatvane svIkAra na kare te kayA prakArane Agraha gaNAya te samajI zakAtuM nathI. zAstrIjI ema mAnatA jaNAya che ke kAlakAcArye gardabhilane gAdIethI uThADI mUkayo hevA aMgenI kathAo agyAramI-bAramI sadImAM AlekhANuM che. paraMtu vikrama saMvata 733mAM racAyalA pramANabhUta jaina zAstra pratye vizeSa nizAthIi mAM paNa e kathA AlekhAyelI che. AgaLa jatAM keTalAka yuropIya vidvAnane anusarIne zAstrIjI ema manAvavA prayatna kare che ke . "daMtakathAne vikrama candragupta bIje hoya e saMbhavita che." cadragupta bIje I. sa. 375 lagabhaga mAM gAdIe AvyA che, jyAre upara jaNAvyA anusAra tenI pahelAMnA samayamAM paNa vikramAdityanA ullekha maLe che. paraMtu e vidhAnane bAjue rAkhIe te paNa akhila guptavaMza te vaiSNavadharmane parama upAsaka hato, jyAre daMtakathAone nAyaka ne saMvatsara-pravartaka vikramAditya te parama zeva ha. dhAritasAgara vagere grantha tene ziva tarIke oLakhAve che eTaluM ja nahi, paraMtu jaina grantha paNa te siddhasena divAkaranA upadezathI jaina dharma prati Ave te pahelAM te custa zaiva ne mahAkAlezvarano upAsaka hovAnuM jaNAve che. 11. kAntiAmaLi mAM sauthI prathama saMvatsara pravartaka vikramAne prabaMdha ane te pachI zAlivAhana, vanarAja-mULarAja, bheja-bhIma, sidhdharAja, kumArapALa AdinA vistRta prabaMdha Ave che. aMtima prakaraNamAM keTalAka prakIrNa prabaMdha mukAyA che temAM eka ke "bha hari prabaMdha' che. te prabadhAmAM evI hakIkata che ke"gaNapatinA varadAnathI vidvAna banelo avaMtine eka brAhamaNu bIjA koI nagaramAM rAjasanmAna pAmyo. tyAM te cAra varNanI rasIothI utpanna thayelA cAra putrane bhaNAvatA hatA. temAM kSatriya kanyAne putra vikrama ne zaDhakanyAne putra bha hari. bhartRhari zudrakanyAno putra heIne tene bhoMyarAmAM rAkhIne abhyAsa karAvAtuM hatuM. tethI te khIjAye..vagere.' zAstrI zarUAtanA vimA prabaMdhane bAjue mUkI prakIrNa prabaMdhomAMnA vikama zabdane pakaDI le che ane pachI hyuensAMgA jaNAvavA pramANe bhartRharinuM mRtyu I. sa. 650 mAM thayuM che te jaNAvI jena zratazraparaparA vikama viSe ekamata nathI evI dalIla kare che. paNa uparokata nibaMdhamAM kayAMya ukata vikama ane saMvatsara pravartaka mahAna vikramAditya ekaja che evo nirdeza nathI. ne vikramanAmadhArIo te hiMdamAM seMkaDo thayo che, jemAM je te mahAna nRpatio hatA (hindI vizvakarApu, 21 ) pachI A vikrama zabane mahAna vikrama sAthe sAMkaLI devAnI zI jarUrita che? bIjI bAju bhartuharine samaya paNa cekasa nathI, hyuensALe hiMdanA samaya-nirdeze I. samAM nahi, paraMtu budha saMvatamAM karyA che. ne cInI gaNatarIe budha saMvata I. sa. pUrve 949 mAM zarU thAya che, sIlonanI gaNatarIe I. sa. pU. 543 mAM zarU thAya che ane vartamAna vidvAnanI gaNatarIe I. sa. pUrve 487 mAM zarU thAya che. te uparAMta samaya noMdhavAmAM pazu ensAMga cokasAi dAkhavI zakela nathI. e rAMge cheaspaSTa vyaktitvane acokakasa samaya sAthe sAMkaLIne tene etihAsika dalIlanuM nAma ApavuM e itihAsanA nAme budhivizvama janmAvavAnuM ja lakSaNa gaNAya, : - 12 sata minarava - puNAga. . mA3o. va. 2. sa. 74 sapta gardabhinazcApi = 'vAyupurANa utta. a. 37 *****3 The Gupta kings were avowed Vaisnavas. The Journal of the University of Bombay May 1933. P. 233. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 suvAsa : jUna 1942 bhAratIya maMtavyAnusAra- "I. sa. pU. 6panA arasAmAM avaMtImAM paNa nAme nRpati rAjya karato hato. teNe gardabhI vidyA sAdhya karI hovAthI te garda bhillanA nAme jANIte the ne tene vaza paNa pAchaLathI gardabhillanA nAme oLakhAye. te nRpatie sarasvatI nAme eka rUpavatI jaina sAdhvIne kudaSTithI keda karI. te prasaMge sarasvatInA bhAIne mahAna jainAcArya kAlakasUrIe gaI bhilane khUba samajAvyuM paNa te na samajatAM kAlakAcArye pArasakula (IrAnInA zahenazAhanI madadathI gardabhillane I. sa. pUrve 61mAM avaMtinI gAdIethI uThADI mUka. garda bhilla hArIne . nAzI gayo. te pachI zakee cAra varSa avaMtimAM prabhutva bhagavyuM. paNa i. sa. pU. 57 mAM garda. bhillanA putra vikrame temane harAvIne avaMtinuM siMhAsana pAchuM meLavyuM ne teNe pRthvIne RNamukata karI pitAne saMvatsara zarU karyo che.' bhAratIya granthamAM gaI bhillanI nAsabhAganI hakIkata maLe che paNa nAsIne te kayAM gaye tenI dha nathI. paraMtu jemanA mahAna ItihAsakAra lInInI seMdhamAM te hakIkta maLI Ave che.... * I.sa. pU. 60 mAM bhAratavarSanA vyApArIonAM keTalAMka suMdara vahANa AphrikA javA UpaDyAM. samudrayAtrA daramiyAna hiMdI mahAsAgaramAM temane eka pracaMDa vAvAjhoDAnuM tephAna naDatAM temanAM keTalAMka vahANu samudrane taLiye jaI beThAM. A vyApArIomAM uttara bhAratane kahyuM kegala (garda bhilla) nAme eka rAjavI paNa hatA. sabhAge e rAjavI ane tenI sAthenA bIjA keTalAka vyApArIo tephAnathI bacI javA pAmyA. paraMtu samudranA tephAnI pravAhothI teo ADamArge caDI gayA. lagabhaga daza mAsa pachI teo cheka jarmanInI khADImAM jaI pahoMcyA. jarmanImAM keTalAka divasa gALIne teo kAMsa gayA. kAsamAM e samaye miTelasa nAmane rAmana sUbe zAsana calAvato hato. teNe kahyuM kagala temaja tenA sAthIonuM bhAvapUrvaka svAgata karyuM, ane romana napati TeTasa upara eka bhalAmaNapatra lakhI Apo. e bhalAmaNapatra laIne kartakagallA ane tenA sAthIo rema pahoMcyA. TeTase temanuM svAgata karyuM....vagere." . . uparanuM varNana spaSTa rIte ja gaI bhillane lAgu paDe che. kemake I. sa. pUrve 61 mAM uttara-madhya 'bhAratane nRpati te hate eTaluM ja nahi paNa i. sa. pU. 61 nA aMtabhAgamAM kAlakAcAryanA hAthe hArIne tene nAsI javuM paDyuM hatuM katuM kagala nAma paNa garda zillanuM ja rUpAMtara jaNAya che. A uparAMta vikramAditya siMhAsane AvyA pachI, mananRpatie pitAnuM je sanmAna karyuM hatuM tenA badalAmAM tene mitrAcArInA je patra lakhyA temAMno eka mahattvano patra paNa nikelasa DamAkenasa temaja slebanI neMdhamAM jaLavAI rahyo che. nikolasa DamAskenasa lakhe che ke bhAratathI eka elacImaMDalI mijavAne nIkaLyuM ane jaLa temaja sthaLanI cAra varSanI majala pachI I. sa. pu. 21 mAM semasamAM remana zahenazAha ogasTasane te satkAra pAmyuM. patra-lekhaka bhAratIya pati pirase (pururavasa-vikramAditya) 5 jaNAvyuM hatuM ke pote - 14, cAritnAkara. A nRpatine mahendranA nAme oLakhAve che. 15 ke. rolInsana ema mAne che ke paradezI tavArIkhanaze keI paNa hiMdI nRpatine mATe porasa' zabda saheje vAparI de che eTale A pirasanuM vyakitatva 25STa karavuM muzkela che. zrI. jayacaMdra vidyAlaMkAra A porasane dakSiNanA satavAhanavaMzI vAziSThaputra pulumAvI sAthe sarakhAve che. paNa A pirasa e avaMtipati vikramAditya hevAnAM aneka kAraNe che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakAri vikramAdityaH 59 600 mAMDalika rAjAone ravAnI hovA chatAM te sIjharanI mitrAcArIne mUlyavatI le che ane pitAnA sAmrAjyamAMthI sIjharane pasAra thavuM haze te te mArga Apaze eTaluM ja nahi paNa sadakartavyamAM te madada paNa karaze. pirase mokalAvarAvelI bheTomAM sattara phUTa lAMbo sApa, pAMca phUTa lAMbo nadIno kAcabo, gIdha karatAM paNa meTuM tetara vagereno samAveza thato hato. elacI-maMDaLanI sAthe jha gasa nAme bharUcane eka sAdhu ho je mukitanI AzAthI sadehe ethensamAM baLI mUo. hebe paNa A prasaMga aMge lagabhaga mAnasane maLatuM ja varNana kare che. zAnTiyara, egaTana, kalATa, mIsIsa sTIvansana, bulara, TenI, sTena kanaiva Adi mazara paradezI vidvAne paNa kAlakasUri ane garda bhila vaccenA prasaMgane aitihAsika lekhe che ane . sa. pU. 57 mAM avaMtImAM saMvatsara-pravartaka vikramAditya thaI gayela hovAne mata mAnya rAkhe che. 17 DaoN. sTena kanaiva kahe che ke- kAlakAcAI-kathAnakanI vigata na ravIkAravA mane kaMi kAraNa hoya tema lAgatuM nathI. eDagarTana kahe che ke- I. sa. pU. 57 mAM vikrama nAme koI rAjA nathI thaze ema kahevA mATe koI paNa cokkasa pramANa heya e mArA dhyAnamAM nathI.18 - AzA rAkhIe chIe ke I. sa. pUrve pahelI sadImAM avaMtIne siMhAsane vikramAditya nRpati hovA aMge ane teNe ja vikrama saMvatsara zarU karyA saMbaMdhamAM A lekhamAM rajU thayelAM pramANa vAcakane khAtrI ApanAra nIvaDaze, ane paradezI vidvAnonI sAthe maLIne keTalAka hiMdI vidvAne e mahAna nRpatinA vyakitatvane DhAMkI devAno je prayatna karI rahyA che te upekSaNIya havAnA viSayamAM vAcako amArA abhiprAyanI sAthe ekamata thaze. * kAlidAse potAnA vimorvazIya nATakamAM pirANika kathAprasaMganI sAthosAtha potAnA mitra nRpati vikramAdityanA jIvana-prasaMgone paNa sAMkaLI daI tene adha rUpaka kRti banAvI che. temAM te Ikane mATe satata mahendra zabda vApare che. je thAsarit sArA nA AdhAre vikramanA pitAnuM nAma hatuM. potAnA mitra-nRpati vikamanuM khite jema pirAphika pati pururavasanA nAma sAthe sAMkaLI de che tema pururavasanA nAmane te vikamamAM sammalita kare che / vimovaliya nATakamAMnAM rUpakata mATe juo 'suvAsa' jUna-1941] pirasa e nAma avaMtipati vikramAditya purarasanuM rUpAMtara che. zatavahanavaMzI vAzikaThaputra pulumAvI te samaye samartha nRpati hate khare, paNa te 600 mAMDalika rAjAone adhipati hovAnuM saMbhavita nathI; pulumAvI nAma pirasa sAthe susaMgata nathI; tene rema pratye kRtajJatA darzAvavAnuM koI kAraNa nahotuM; temaja elacI maMDaLanI sAthe bharUcane sAdhu joDAyala che, tyAre pelumAvIne te arasAmAM bharUca para adhikAra nahoto. bIjI bAju vikramAditya bharUcane svAmI hatA; pitAne remapatie Azraya Apelo hoI te rAmanA AbhAra taLe hatA ane tenI sabhAmAM 600 thI 800 lagabhaga mAMDalika rAjAo hovA aMge aneka sAhityika pramANe maLI Ave che. vaLI vikramAditya ane porasano artha paNa eka ja (baLavAnI che. eTale mana zahenazAha ogasTasane mitra bhAratIya samrATa pirasa e atipati vikramAditya hovA aMge zaMkA lAvavAnuM koI kAraNa nathI rahetuM. 99 Ancient India as described in classical Literature. by-Mc Crindle. 17-18. Vikrama's Adventures. Edgerton. * A lekhamAM vaparAyela saMskRta avataraNo temaja prapha-nirIkSaNu vageremAM amUlya sahAya karavA mATe paMDita zrI lAlacandra bha, gAMdhInuM tema ja paradezI pramANonA avalokanamAM, pitAnI "kSitija' navalakathAnA Alekhana mATe I. sa. pUrve pahelI sadImAM hiMda ane remanA saMbaMdhanI zakayatAo vicAravAne zrI ramaNalAla va. desAIe je ne ekatra karelI te nirIkSaNa sAMpavA mATe temanuM paNa kaNakRtya atre noMdhapAtra che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chUTAM phUla vanapraveza prasaMge zrI ramaNalAla va. desAIne arpaNa thayelA abhinaMdana-prajyamAM keTalIka khAsa viziSTatAo tarI Ave che. ' paM. mAlaviyAjI, sara asuteSa mukaracha ke De. TAgorane arpaNa thayelA granthonI jema AmAM vidvattA ke jIvana-sAmagrI bhaMDAra nathI bharele. paNa chatAM emAM je che te gujarAtamAM pragaTa thayelA anya abhinaMdana-grantha sAthe sarakhAvatAM vizeSa smaraNIya che. sughaDa kalAmaya rUpamAM pragaTa thayelA 200 pAnAnA A granthanA pAMca vibhAga pADavAmAM AvyA che. temAM pahelA aMgrejI vibhAgamAM sarakRSNAmAcArIne saMdezane esa. vI. mukarajI, De. bhaTTAcArya, Azvina, ramAkAnta maitama vagerenA zrI ramaNalAla viSayaka anubhava-lekho pragaTa thayA che. saMsmara" nAme bIjA vibhAgamAM zrI ramaNalAlanAM kuTuMbIjane temaja mitranA zrI ramagulAla sAthenA smaraNIya prasaMge, temanA jIvananI lAkSaNikatAo vagere varNavatA bAra lekha pragaTa thayA che. temAM ku. sudhA desAIne "putrInI dRSTie " nAmaka lekha zrI ramaNalAlanuM khUbaja samIpanuM darzana karAve che jyAre zrI rameza gotamano " kanTiyara mela " lekha zrI ramaNabhAInA jIvanane eka lAkSaNika prasaMga varNavavA sAthe ja rasamaya vArtArUpa pAme che. vivecano' nAmanA trIjA vibhAgamAM kavi nhAnAlAlane "ApaNu navalakathA sAhityamAM zrI ramaNalAla desAInuM sthAna' nAmaka lekha khUbaja dhyAna kheMce che.-eTalA khAtara nahi ke vivecananI dRSTie e lekhe suMdara che. (e dRSTie te UlaTuM A lekha nhAnAlAlanI sAme lAla battInI garaja sAre che.) paNa gujarAtamAM munazInI sAme AjalagI je kaMI lakhAyuM che tene dhvajAthI zaNagAravAnuM kAma A lekhamAM thayuM che. jIvana-daSTie zrI. munazI narmadanI sAthe sarakhAvatAM paNa gAMgo telI che ane sAhitya-daSTie temaNe DumA-bAlakAkanI khALakUMDIonI durgadheja phasAvI che e darzAvatAM zrI nAnAlAle sarasvatInI sAmyatAne paNa DhAMkI dIdhI che. zrI ramaNabhAIne arpaNa thanAra A graMthamAM "pRthvIvallabha ne "pApanItaratI navalakathA " tarIke varNavatAM kavivara e bhUlI gayA che ke zrI ramaNalAle ja "pRthvIvallabha ne munazInI sarvottama navalakathA kahI che. ne vaMThelA muMjane pRthvIvallabha kahevA mATe munazIne bhAMDatI veLA kavisamrATa e paNuM bhUlI jatA lAge che ke saMskRta kavioe paNa mRNulanAM eja priya mata muMjane mATe te muMne H jne nirA sarasvatI e prazarita uccArelI che. cethA prakIrNa vibhAgamAM zrI. sunadarama, prA. vijayarAya vaidya temaja zrI jyotIndra dave vagerenA prakIrNa lekha pragaTa thayA che. pAMcamA pariziSTa vibhAgamAM sanmAna samAraMbha samitine ekarAra, zrI ramaNalAlanAM pustake, zrI 2. va. desAInA jIvana-lekhana uparanA lekhe ne zrI ra.va.desAInA mukhya jIvana-prasaMgo ema cAra ne pragaTa thaI che. temAM samitinA ekarAramAM zrI ramaNalAle pitAnI sAmAnyatA sUcavIne A prasaMganI jAhera ujavaNI sAme virodha darzAvate je patra lakhele te khAsa smaraNIya che. .' Britannia & Eve'1 412-14X2 11 24's Hi 4141 "True Ditective' ne eprila 1942 nA aMkamAM hITalara aMge be dhyAnapAtra lekho pragaTa thayA che. pahele lekha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maLyaparicaya | gItA che NET URINTINGUTASUTAMISENIMULATOR nivApAMjalI-saMpAdaka ane prakAzaka: De. ema. o. sureya, ghoDabaMdara roDa, jogezvarI, muMbaI mUlya rUA. 1-8-0 128 paMkitanuM smRtikAvya (Elegy) lakhIne aMgrejI sAhityamAM amara banI cUkelA mahAkavi grenA e kAvyane nivApAMjali'nA nAme gujarAtImAM utAravAmAM che. sureya mahada aMze saphaLa nIvaDyA che. kavi gelDaramIthanAM kAvya parathI agAu pragaTa karelA "jatI', "sUnuM gAmaDuM vagere anuvAdonI jema A kAvyAnuvAda paNa sayA ekatrIsAmAM karIne De. suraiyAe e chaMda paranuM potAnuM prabhutva darzAvyuM che. jema "zAkuntala' vize kahevAya che ke tene cethA aMkanA cAra blokee ja kavi kAlidAsane amara banAvyo hota, tema 2 nA A kAvya viSe Do. jahonsana samA vidvAne paNa evo mata darzAvyo che ke temAMnI kata bAreka paMkitao paNa grene amaratA bakSavAne pUratI che. evI paMkitaone paNa suMdara gujarAtI rUpAMtara ApIne De. sareyAe gujarAtI anuvAda-sAhityanI sArI sevA bajAvI che kevAM kevAM pANIvALAM, vimaLa, amUlAM ratna aneka pAke gherA ratnAkarane ghera, agocara ketara cheka ! kevAM kevAM sumana ajANyo sarjAyAM sahu ramya svAza! eLe jAya 'araNyasamIre mogherI enI mIThAza. Hitler-Last chapter nAme che ane tenA lekhaka peTrIka be sana che; jyAre HitlerThe World's worst CriminhI nAmaka bIjA lekhanA lekhaka amerikAnI lazkarI samitinA pramukha seneTara robarTa rInAlDajha che. pahelA lekhamAM hITalaranA mAtApitAne pheTe pragaTa thaye che ane temAM hITalara pitA pratye keTale tiraskAra dharAvatA hatA te varNavIne trIsa varSanI vaye strIhIna, saMtAnahIna, hIhIna A ekalavAyA zuSka RSi sama yuvakanA hRdayamAM kevI kevI cinagArIo jaLatI hatI tenA citAra sAthe ja hITalaramAM kayA prasaMgethI nAyaka banavAnI tamannA pragaTI te darzAvavAmAM AvyuM che. bIjAmAM hITalaranA badhA rAjakIya gunhAonI tAravaNI ApIne lekhake darzAvyuM che ke vizvano moTAmAM moTo khUnI ne gunhegAra hITalara che. Good House Keeping - Hiziera di 24''Hi 31271 272021 'The Next Epoch-A Matriarchy" nAmaka lekha pragaTa thayA che. temAM vizvamAM khUnarejI aTakAvavAnA seneTarI pagathiyA tarIke gRha khIlavaNane mahatva ApavAmAM AvyuM che, ane strInI sAMsArika pharaja para bhAra mUkavAmAM Avyo che. samAnatAno Azaya kAryanI vaheMcaNImAM nahi, paNa uddezanI siddhimAM jaLavA joIe e maMtavyane recaka yukitao pUrvaka saMmajavavAmAM AvyuM che, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dara "suvAsa: juna 1942 cheka chupAvI deve cetana satya taNe ati tIvra hutAza, helavavI nija gAla uparanI khullI lajajAnI lAlAza, ne te ghare dhUNI karavI bhI zrImatene dhAma, je ghare kavitAmAtAnI ta dhare parimala abhirAma. guru nAnaka-(zrI sayAjI bAlajJAnamALA puSpa 171 muM)-lekhaka: gIndra ja. tripAThI, ema.e; prakAzaka: lakSmI ilekaTrIka presa, vaDedarA. kiMmata 0-8-0 guru goviMdasiMha-(zrI sayAjI bAlajJAnamALA puSpa 173 muM) lekhaka: rasulabhAI ne. herA. prakAzaka: lakSmI ilekaTrIka presa, vaDedarA. kiMmata 0-8-0 zikha saMpradAyanA Adi sthApaka guru nAnaka ane e saMpradAyane suvyavasthita banAvIne tene megala AkramaNa sAme khaDA rahevAnI tAlIma ApanAra ane aneka yudhdhamAM vijayanI varamALA paheranAra dezamAM guru govindasiMha-pahelA dIna-daridranA belI bhakatayogI, bIjA kSatrinA ziromaNi rAjayogI-e baMnenAM jIvanacaritra pragaTa karIne sayAjI bAlajJAnamALAe gujarAtanI UgatI prajAne mATe preraka vAcanamAM umero karyo che. gurU nAnakanA jIvanamAM camatkAro pradhAnapade rahe che. paNa camatkAra ane alAkikatAnA mohe ApaNuM vAstava jIvanamAMthI puruSArtha ane sArAsAranI vicArazakitamAM tane eTalAM kamI karI nAMkhyAM che ke have ApaNe e mohane tajIne lekika mApathI ja vastuonuM mUlyAMkana karatAM zIkhavuM joIe. guru govindasiMhanA caritramAM e mApa pradhAnapade rahevAthI te vadhAre vAstavika banI zakayuM che. reDiyo ane TelIvIjhana- zrI sayAjI bAlajJAnamALA puSpa 170 muM] lekhaka: caMpakalAla prANazaMkara zukala, prakAzakaH luhANA mitra presa, vaDodarA kimata 0-8-0 gujarAtamAM vijJAnane lagatuM sAhitya khUba ochA pramANamAM pragaTa thAya che; tevA saMjogomAM vaijJAnika zodhakhoLAmAM mahatvanuM sthAna dharAvatA "re"i ane "TelIvIjhana " jevA viSayo para sugama bhASA ane rocaka zailImAM pragaTa thayeluM A pustaka jarUra AvakArapAtra gaNuya. siMgApura -[ pUrva paricaya granthamALA ]-lekhaka : zrI DuMgarazI dharamazI saMpaTa, prakAzaka: svastika buka De, 4pa1 kAlabAdevI roDa, muMbaI. kimata rU, 1-2-0 . A nAnakaDI pustikAmAM siMgApurano paMdaramI sadIthI mAMDIne jApAnanA hAthe thayelA tenA patana lagI saMkSipta ahevAla rocaka zailImAM pragaTa thayo che. sAthosAtha malAyAne itihAsa paNa saMkaLAI jate hoI TUMkamAM vizeSa mAhitI sAMpaDe che. mArzala cAMga-kArya-zeka, vinsTana carcila, presiDenTa rUjhavelTa-(jagatanA vidhAyako granthamALA) lekhaka-prakAzakaH upara pramANe. kiMmata pratyekanA-cAra AnA. A granthamALAmAM agAu pragaTa thai cUkelAM hITalara ane sTelInanAM jIvana-caritronA dharaNe ja ukta traNe caritra TUMkamAM AlekhAyAM che. pAMcenI sAmaTI kiMmata eka rUpiye heIne ochA kharcamAM vadhu jANavA IcchanArane mATe A pejanA lAbhadAyI nIvaDavA saMbhava che. yuvAnane khule patra-pAThavanAraH zAMtilAla caMdulAla parIkha, vaDodarA. kiM. 0-2-6 sAmAjika sudhArAne anulakSIne jemamaya bhASAmAM lakhAyeluM A patra AjanA yuvAnone vAMce game tevA rUpamAM lakhAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + - nAnI - kAkA nI kAra para mA kalA-sAhitya-vijJAna-samAja-zrI ramaNalAla va. desAIe bAramI mee pacAsa varSa pUrAM karI vanamAM praveza karyo te prasaMgane anulakSIne temanA mitramaMDaLe seLamI mee samAraMbha yojI temAM cAMdInI peTImAM zrI ramaNalAlane abhinaMdana grantha arpaNa karyo hato. amadAvAdanA "strIjIvana" mAsike zrI ramaNalAlanA vanapraveza nimitte ramaNalAla vizeSAMka pragaTa karyo che. cAlu mahinAmAM di. ba. kRSNalAla jhaverI 76 mA varSamAM praveza karatA hoIne temane maNimahotsava ujavAze. A varSa muMbaI vidyApIThanI meTrIkanI parIkSAmAM 29000 lagabhaga vidyArthIo beThelA temAMthI pacAza TakA lagabhaga pasAra thayA che. zrI AnaMdazaMkara bApubhAI dhruvanA avasAnathI khAlI paDelA gujarAta sAhityasabhAnA pramukhapade zrI rAmanArAyaNa pAThakanI varaNI. haidrAbAda rAje kacerIonAM sarva kAmakAje urdU bhASAmAM calAvavAnuM pharamAna bahAra pADayuM che. dInabaMdhu sI. epha. enkajhanA mAraka tarIke zAMtiniketanamAM khristI saMskRtinuM maMdira sthApavA mATe ma. gAMdhIjIe muMbaImAMthI ugharAvela pAMca lAkhane phALo. vaDodarAmAM zrI pratApasiMharAva kemarsa kelejanI thanArI sthApanA. punAnI vADiyA kolejane hospITalamAM pheravI nAkhavAmAM AvI che. mAnasa sarovara ane kailAsa pradezamAM saMzodhana mATe himAlaya janArA. svAmI praNavAnaMda tyAM unA pANIne jhara, dariyAI prANIonAM avaze vagere zodhavAnI AzA rAkhe che. dilhInA aitihAsika lAla killAmAM lAgelI Aga. IMglAMDa paranA bombamArAthI etihAsika imArata "gIlDa helIne thayela nAza. lAheramAM paMcolI ArTa pIkacaranA navA citra aMge TuDimAM kAma karatAM zAMtA ApTene naDele gaMbhIra akaramAta. AMtararASTrIya khyAti dharAvanAra sTIphanA kavI nAmanA oNsTriyana lekhake amerikAmAM ApaghAta karI jIvanane aMta Aryo che. jAvAlamAM jaina-vaiSNava jhagaDAnuM muzkelIe samAdhAna thayuM tyAM te sirohImAM pharI zarU thayelI jaina muti enI bhAMgapheDa, kolhApura najIka kuMbhejanA zvetAMbara jaina maMdira para AkramaNa laI jaI digaMbara jenoe tene pahoMcADeluM gaMbhIra nukazAna: [ zastrasajaja senAo sAme jhajhUmavAnI azakitathI AMtararASTriya jagatamAM zAMtinI gAjariyA-pipUDI vagADatI vartamAna hiMdI prajA aMdaroaMdaranA vigraha, ekabIjA dharma prati dveSa ane ekabIjAnAM maMdire sAme AkramaNa laI jaI mAnavasvabhAvanA mULamAM rahelI hiMsaka vRttinuM pradarzana karI rahI che.] sarahadanA khAna sAhebanI putrIe eka khristIne vara tarIke pasaMda karavAthI khAnasAhebe jAhera jIvanamAMthI nivRtti lIdhI che; ne sarahadanI mahAsabhAsamitinA upapramukha suradAra milApasiMhe ukata saMlagna aMge eka kaTAkSa kAvya lakhavAthI temane temanA padethI baratarapha karavAmAM AvyA che. pRthvI phare che ema kahevA mATe khristI dharmaguruoe geleline phasIne mAMcaDe laTakAvI dIdhela. paNa tAjetaramAM ujavAyelI geleliyAnI 30 mI jayaMtImAM khristI dharma sattAe mahattvane bhAga noMdhAvyo che ane have teo eka vistRta grantha taiyAra karI rahyA che jemAM ema puravAra thaze ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 - suvAsa : jUna 1942 khristI dharmaguruoe geleliyane phAMsIe nahoto laTakAvya eTaluM ja nahi paNa tene tenAM vaijJAnika saMzodhanamAM madada karI hatI. tAjetaramAM sAnnAnsIskonA eka gAmamAM eka TAIpIsTa daridra hAlatamAM marI gayele; te pachI amaladAre jyAre tenI koTaDImAM tapAsa calAvI tyAre yarAnA polANamAMthI te TAIpIsTanI beMkabuka, 30000 rokaDA Delara, jhaverAta vagere lAkhonI saMpatti maLI AvelI. yuddha-rAjakaraNa-mahAtmAjIe a gre ane bIjA paNa badhA paradezIone zAMtithI hiMda choDI javAnI salAha ApI che. have mahAtmAjI koI navI rASTravyApI caLavaLa zarU karavAnI vicAraNuM calAvI rahyA che. mahAtmAjIe alhAbAdamAM rAjAe mahAsabhAmAMthI rAjInAmuM ApyuM te prasaMge mahAsabhAsamitinI kAryavAhI aMge potAno asaMtoSa vyakata karyo che. rAjAjIe mahAsabhA tajavAthI temanA sAme Thera Thera pragaTI nIkaLele virodha ne madurAmAM temanI sabhAmAM thayeluM tephAna. sarakAre kheDUtone vadhAre anAja utpanna karavAnI ApelI salAha, je bhAva gabaDI jAya te jAte kharIdI levAnI ApelI khAtrI. amerikA, IDa ne dakSiNa-AphikA jagatabharane cAne puravaThe kharIdI leze. amadAvAdamAM sAvarakara-jayaMtInI thayelI ujavaNI. IderanA mahArAjAe che. rUjhavelTane hiMda ane briTana vaccenI takarAramAM lavAda banavAnI vinaMti karato patra lakhyuM che kalakattA ane muMbaImAM kAma haDatALa. paTaNAmAM zrI iMdulAla yAjJikanA pramukhapade akhila hiMda kIsAna-pariSada. kalakattAmAM murzidAbAdanA navAbanA pramukhapade hiMdu-muslima ekatA-pariSada, beMgalaramAM kAmadAra ToLA para goLIbAra,pitAnA guru pIra pagArAnI dharapakaDanA varamAM haronI ToLIe siMdhamAM AdarelI trAsavAdI pravRtti-paMjAbamela uthalA, gRhamaMtrInA putra ane dhArAsabhyanAM khUna, bIjA keTalIka TreIne paNa uthalAvI pADavAnA prayatna, basa aTakAvIne karelAM khUno. araNeja, kethalI, khaDA, gAMgaraDIvAgAma, devaDathala, dhanAlA, pAraDI, bagaDANa, bagasarA, banesA, bANAgAma, bharADiyA, lasuMdrA, vaTavA, vanAlA, vAsaNA, sarathANa, sarAThI, sAkariyA, sethamArA vagere sthaLe sazastra dhADa lUMTaphATanA banAvo. naDiyAdamAM hiMdu-muslima athaDAmaNa. jhaDapI AgekUcathI jApAne brahmAdeza para meLavele aMtima vijaya. brahmadezanI sarakArane senAnuM hiMdamAM Agamana. janarala vevale brahmadezanA parAjayanA kAraNa tarIke zastro, vimAnone senAnI achata darzAvI che. jApAnI senAe akayAbane lIdhe kabajo, cInamAM jApAnane jhaDapI dhasAro ne citoMga temaja AsAmane bIjA keTalAka vistAro para babamAre. pesIphIkamAM ame. rikA ane jApAna vacce khelAyeluM bhayaMkara nikAyuddha. 11 mI me e hITalaranA navA vasaMtaAkramaNanI zarUAta. karca para jarmane e meLavele vijaya ne khAva temaja moska-mokhare khelAI rahele bhayAnaka vigraha, lIbiyAmAM paNa vigrahanAM punaH maMDANa. phrenconA sAmanAne avagaNIne briTane lIdhe mADAgAskarane kabaje kelenanA jarmane pradeza para zAhI vimAnane bebamAra ane pariName thayelI bhayaMkara khuvArI. amerikana sinya oNsTreliyA, hiMda, AyarlAnDa vagere sthaLe UtarI cUkyuM che ne have kAMsamAM Utaraze. dharI-sabamarIone mekasIkana nAkAo DubADavAthI mekasIkee gharI sattAo sAme jAhera kareluM yuddha, jarmana kaLA taLenA vibhAganA gesTApAnA vaDA hara heTrIka para khUnI humalo. pariNAme jheka-pradezamAM behada sakhatAI, seMkaDene phAMsI ne khUnIone pakaDavAmAM madada karanAra mATe jamIna ne cheka sattAdhIzoe jAhera kareluM ekeka karoDa krAunanuM inAma. ebIsIniyAnA zahenazAha hela sevAsIe badhAMja khAtAMone vahIvaTa briTiza salAhakArane soMpyo che, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com