Book Title: Shant Sudharas
Author(s): Pravin K Mota
Publisher: Gitarth Ganga
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022104/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. mahopAdhyAya zrI vinayavijayajI mahArAjA viracita zAMtasudhArasa zikSaNa vicArI 'vivecaka: paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtamughArAsa zabdazaH vivecana ja mULa graMthakAra ja pU. mahopAdhyAya zrI vinayavijayajI mahArAja ja AzIrvAdadAtA ja vyAkhyAnavAcaspati, zAsanaprabhAvaka sava. pa. pU. AcAryadeveza zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA tathA padarzanaverA, mAvacanikapratibhAdhAraka rava. pa. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA tathA vartamAna zrutamarmajJAtA vidvAna pa. pU. AcArya bhagavaMta zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA ka vivecanakAra ja paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA ja saMpAdikA . rAkhIbena ramaNabhAI zAha ja prakAzaka . mAtA zrutadevatA bhavana', 5, jena marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtasudhArasa zabdazaH vivecana vivecanakAra che paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA vIra saM. 2539 + vi. saM. 2069 + AvRtti: prathama + takalaH 750 mUlya : rU. 130-00 - ka Arthika sahayoga - pUjyapAda AcAryadeva zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI pAThazALA 9, "siddhAcala vATikA', smRtimaMdira pAse, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-5. (zAMtilAla gamanAjI cerITebala TrasTa) | mukhya prAptisthAna : che tatAthI zrutadevatA bhuvana', 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. Email : gitarthganga@yahoo.co.in, gitarthganga@gmail.com sarvodaya ophaseTa 13, gajAnaMda esTeTa, idagAha polIsa cokI pAse, prema daravAjA, amadAvAda-11. phona : 22174519 [sarva hakka gItArtha gaMgA TrasTane AdhIna che.] Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - prAptisthAna para * amadAvAda : gItArtha gaMgA, "mRtadevatA bhavana', 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phatehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-380007. (079) 26604911, 32457410 Email : gitarthganga@yahoo.co.in gitarthganga@gmail.com vaDodarA : zrI saurInabhAI dinezacaMdra zAha darzana', I-kala, lIsApArka sosAyaTI, vibhAga-2, rAmezvara sarkala, subhAnapurA, hAITenzana roDa, vaDodarA-390023. (265) 2391699 (mo.) 9825212997 Email : saurin 108@yahoo.in muMbai : zrI lalitabhAI dharamazI 302, caMdanabALA epArTamenTa, sarvodaya pArzvanAthanagara, jaina derAsaranI pAchaLa, javAharalAla naherU roDa, muluMDa (vesTa), muMbaI-400080. : (022) 25680614, 25689030 | (mo.) 9322231116 Email : lalitent5@gmail.com zrI himAMzubhAI ena. zeTha e-241, azoka samrATa, trIje mALe, daphatarI roDa, gauzALA lena, bInA javelarsanI upara, malADa (I.) muMbaI-400097. : (022) 32438434 (mo.) 9322274851 Email: divyaratna_108@yahoo.co.in surataH DaoN. praphulabhAI je. zeTha -1, arpaNa epArTamenTa, bAbunivAsanI galI, TImalIyAvADa, surata-395001. 2 (0261) 3228923 jAmanagara : zrI udayabhAI zAha c/o. mahAvIra agarabattI varksa, sI-9, supara mArkeTa, jayazrI TokIjhanI sAme, jAmanagara-361001. 1 (0288) ra678513 (mo.) 9726993990 Email : karan.u.shah@hotmail.com * BANGALORE: Shri Vimalchandji Clo. J. Nemkumar & Co. Kundan Market, D. S. Lane, Chickpet Cross, Bangalore-560053. : (080) (O) 22875262 (R) 22259925 (Mo) 9448359925 Email : amitvgadiya@gmail.com rAjakoTa: zrI kamalezabhAI dAmANI "jinAjJA", 27, karaNaparA, rAjakoTa-360001. (0281) 2233120 (mo.) 9427168613 Email : shree_veer@hotmail.com Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya . sujJa vAcako ! praNAma... aMdhakAramAM TaoNrca vagara athaDAtI vyakti dayApAtra che, to tenAthI paNa TaoNrca kaI rIte vAparavI te na jANanAra vyakti vadhu dayApAtra che. kAraNa? te vyakti pAse sAdhana hovA chatAM paNa tenI jarUrI jANakArInA abhAve teno upayoga nahIM karI zake. tevI ja rIte... aMdhakArabharyA saMsAramAM jinazAsananI prApti vagara bhaTakto jIva coksa dayApAtra che, paraMtu jinazAsananI prApti bAda paNa jo jIva tenAM rahasyajJAna vagarano ja rahyo, to te vadhAre dayApAtra che; kema ke duHkhamaya ane pApamaya saMsAramAMthI chUTavA mAtra jinazAsana prApti paryApta nathI, paraMtu tenI prApti bAda zAsananAM UMDANabharyA rahasyonA jJAna dvArA zAsana pratye atUTa bahumAna ane sAdhanAmArgano daDha saMkalpa jarUrI che. anyathA bhAgye dIdhela jinazAsanano lAbha te vyakti pUrNatayA uThAvI nahIM zake. amane gaurava che ke, jinazAsananAM A ja rahasyone gItArthagaMgA saMsthA dvArA 108 mukhya ane avAMtara 10,008 viSayonA mAdhyame ujAgara karAvavA ame bhAgyazALI thayA chIe. ahIM dareka viSaya saMbaMdhI bhinna-bhinna zAstromAM verAyelAM rahasyamaya zAstravacanonuM ekatrIkaraNa thAya che. tyArabAda temAM dekhAtA virodhAbhAsonA nirAkaraNa sAthe paraspara saMdarbha joDavA dvArA temAM chupAyelAM rahasyono AviSkAra karavAmAM Ave che. jo ke, A rahasyo asAmAnya zaktizALI sivAyanA lokone sIdhAM pacatAM nathI; kema ke te durgama jinazAsananA nicoDarUpa hovAthI ati durgama che. tethI amArI saMsthAnA mArgadarzaka pa.pU. A.bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI ma. sA.e prastuta rahasyone vyAkhyAno svarUpe sugama zailImAM, zAstrIya ane Adhunika dareka pariprekSyamAM pIrasyAM che ane pIrasaze. jemAMthI eka dharmatIrtha viSayaka pravacanono ardhAza pragaTa thayela che. alabatta, A zailInI sugamatAjanya laMbANane kAraNe amuka viSaya sudhI vivecananI maryAdA baMdhAI jAya che, mATe zrIsaMghane pUrNa lAbha maLe te hetuthI tyArabAdanA viSayo saMbaMdhI akhUTa rahasyagarbhita zAstravacanono paraspara anusaMdhAna sAthe saMgraha pragaTa karavAmAM Avaze, jene AjanI bhASA Encyclopedia (vizvakoSa) kahe che. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temAM te te viSaya saMbaMdhI dUrano saMbaMdha dharAvatAM zAstravacano paNa te viSayaka rahasyajJAnamAM upayogI hovAne kAraNe saMgRhIta thaze ane A saMgraharUpa bIja dvArA bhaviSyamAM samagra zrIsaMghane zAsananAM rahasyajJAnanI prAptimAM taiyAra sAmagrI pUrI paDaze. vidhAneva vinAnA ivijjanaparizrama e ukti anusAra vidvAno dvArA thatuM A viThThalmogya ane azrutapUrva kArya ghaNA puruSArtha uparAMta puSkaLa sAmragI ane samaya paNa mAMge che. bIjI bAju, zrI saMgha taraphathI sva. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI ma. sA., pa.pU. A.bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI ma. sA.nAM pravacano ane paMDitavarya zrI pravINabhAI motA kRta zAstranAM vivecano zAsananAM rahasyo sudhI pahoMcavAnI kaDI svarUpa hovAthI prasiddha karavAnI mAMgaNIo paNa vAraMvAra Ave che. jo ke, A pravRtti saMsthAnA mULa lakSyathI saheja phaMTAya che, chatAM vacagALAnA samayamAM, mULa kAryane jarA paNa aTakAvyA vagara prastuta kAryane saMlagna pravRtti tarIke svIkArIe chIe. tenA anvaye prastuta pustaka prakAzita karatAM AnaMda anubhavAya che. uparokta dareka kAryone zrIsaMgha khobe-khobe saharSa vadhAvaze, anumodaze ane sahAyaka thaze tevI abhilASA saha... "zrutadevatA bhavana', 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phatehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. gItArtha gaMgAnuM TrasTIgaNa ane zrutabhakto Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItArtha gaMgAnAM prakAzano 5. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA (moTA paMDita ma. sA.)nA pravacananAM pustako 1. Azrava ane anubaMdha 2. pudgala vosirAvavAnI kriyA 3. cAritrAcAra 5. pU. A. bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA (paMDita ma. sA.) kRta, saMpAdita ane pravacananAM pustako 1. zrAvakanAM bAra vratonA vikalpo 2. zrAvakanAM bAra vratonA vikalpo (hindI AvRtti) 3. yogadRSTisamuccaya 4. karmavAda karNikA 5. sadgati tamArA hAthamAM ! 6. darzanAcAra 7. zAsana sthApanA 8. zAsana sthApanA (hindI AvRtti) 9. anekAMtavAda 10. praznottarI 11. praznottarI (hindI AvRtti) 12. cittavRtti 13. cittavRtti (hindI AvRtti) 14. cAlo, mokSanuM sAcuM svarUpa samajIe 15. manovijaya ane Atmazuddhi 16. bhAgavatI pravrajyA paricaya 17. bhAvadharma bhAga-1 (praNidhAna) 18. bhAvadharma bhAga-2 (pravRtti, vighnajaya, siddhi, viniyoga) 19. lokottara dAnadharma " anukaMpA" - Zi Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. kudaratI AphatamAM jainanuM kartavya 21. dharmarakSA pravacana zreNI bhAga-1 22. jainazAsana svataMtra dharma ke saMpradAya ? 23. jinazAsana svataMtra dharma yA saMpradAya ? (hindI AvRtti). 24. Is Jaina Order Independent Religion or Denomination ? (aMgrejI AvRtti) 24. Status of religion in modern Nation State theory (ialy zhiqfa) 26. gRhajinAlaya mahAmaMgalakArI 27. zrI upadhAna mArgopadezikA e je saMpati :- . pU. paMnyAsa zrI arihaMtasaranI mahAna sAhA 1. pAkSika aticAra gItArtha gaMgA dvArA prakAzita _____ anya pustakonI yAdI 1. zrI sametazikharajInI saMvedanA saMkalanakartA: jyotiSabhAI zAha 2. zrI navapada ArAdhanA vidhi saMkalanakartA: jyotiSabhAI zAha 3. svataMtra bhAratamAM dharma parataMtra Bll saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti 4. svataMtra bhArata meM dharma parataMtra lil (hindI AvRtti) saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti 4. Right to Freedom of Religion !!!!! saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti 6. 'rakSAdharma' abhiyAna saMkalanakartA: dharmatIrtha rakSA samiti 7. "Rakshadharma'Abhiyaan saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti 8. sevo pAsa saMkhesaro saMkalanakartA: jyotiSabhAI zAha 9. sevo pAsa saMkhesaro (hindI AvRtti) saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItArtha gaMgA dvArA prakAzita vivecananAM graMtho unlimin vivecanakAra - paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA chuM 1. yogaviMzikA zabdazaH vivecana 2. adhyAtmaupaniSat prakaraNa zabdazaH vivecana 3. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-1 4. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-2 5. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-3 6. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana pUrvArdha 7. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana uttarArdha 8. ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI zabdazaH vivecana 9. samyaktva SasthAna caupaI zabdazaH vivecana 10. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-1 11. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-1 12. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-2 13. kUpadaSTAMta vizadIkaraNa zabdazaH vivecana 14. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 (sUtra 1-2) 15. sUtranA pariNAmadarzaka yanaleza. 16. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 (sUtra 3-4-5) 17. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 18. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 19. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-3 20. dAna dvAciMzikA-1 zabdazaH vivecana 21. mitrAdvAciMzikA-21 zabdazaH vivecana 22. yogazataka zabdazaH vivecana 23. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 24. yogabhedadvAciMzikA-18 zabdazaH vivecana 25. yogavivekadvAaizikA-19 zabdazaH vivecana 26. sAdhusAmayyadvAciMzikA-6 zabdazaH vivecana 27. bhikSatAsiMzikA-27 zabdazaH vivecana 28. dIkSAdvAciMzikA-28 zabdazaH vivecana 29. yogadaSTinI sajhAya zabdazaH vivecana Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5.pU. AcAryadeva zrImad vijya 2AmacaMdrasUrIzva2jI pAThazALA II Page #11 -------------------------------------------------------------------------- Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30. kevalibhuktivyavasthApanadvAtriMzikA-30 zabdazaH vivecana 31. pAtaMjalayogalakSaNavicAradvAtriMzikA-11 zabdazaH vivecana 32. jJAnasAra zabdazaH vivecana 33. saMthArA porisI sUtrano bhAvAnuvAda ane hiMsASTaka zabdazaH vivecana 34. jinamahattvAtriMzikA-4 zabdazaH vivecana 35. samyagdaSTidvAtriMzikA-15 zabdazaH vivecana 36. yogalakSaNadvAtriMzikA-10 zabdazaH vivecana 37. muktiadveSaprAdhAnyadvAtriMzikA-13 zabdazaH vivecana 38. apunabaMdhakadvAtriMzikA-14 zabdazaH vivecana 39. yogadRSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-1 40. yogadRSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-2 41. yogadRSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-3 42. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-2 43. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-3 44. yatilakSaNasamuccaya prakaraNa zabdazaH vivecana 45. daivapuruSakAradvAtriMzikA-17 zabdazaH vivecana 46. tArAditrayadvAtriMzikA-22 zabdazaH vivecana 47. kutarkagrahanivRttidvAtriMzikA-23 zabdazaH vivecana 48. saddaSTidvAtriMzikA-24 zabdazaH vivecana 49. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 50. mArgadvAtriMzikA-3 zabdazaH vivecana 51. dezanAdvAtriMzikA-2 zabdazaH vivecana 52. jinabhaktidvAtriMzikA-5 zabdazaH vivecana 53. yogAvatAradvAtriMzikA-20 zabdazaH vivecana 54. yogamAhAtmyadvAtriMzikA-26 zabdazaH vivecana 55. sajjanastutidvAtriMzikA-32 zabdazaH vivecana 56. pUrvasevAdvAtriMzikA-12 zabdazaH vivecana 57. IzAnugrahavicAradvAtriMzikA-16 zabdazaH vivecana 58. klezahAnopAyadvAtriMzikA-25 zabdazaH vivecana 59. vinayadvAtriMzikA-29 zabdazaH vivecana 60. zrI sImaMdharasvAmIne vinaMtIrUpa 125 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana 61. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-4 62. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-3 63. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-4 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64. gurutattvavinizcaya zabdazaH vivecana bhAga-1 65. gurutattvavinizcaya zabdazaH vivecana bhAga-2 66. muktidvAtriMzikA-31 zabdazaH vivecana 67. yogasAra prakaraNa zabdazaH vivecana 68. zrI sImaMdharasvAmInuM 350 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana bhAga-1 69. zrI sImaMdharasvAmInuM 350 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana bhAga-2 70. tattvArthAdhigamasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 71. SoDazaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 72. pratikramaNa hetugarbhita svAdhyAya zabdazaH vivecana 33. kathAdvAtriMzikA-9 zabdazaH vivecana 74. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-4 75. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-5 76. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-6 77. navatattva prakaraNa zabdazaH vivecana 78. 150 gAthAnuM hUMDInuM stavana zabdazaH vivecana 79. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-5 80. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-6 81. SoDazaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 82. amRtavelanI moTI sajjhAya ane nizcaya-vyavahAra garbhita zrI zAMtijina stavana tathA zrI sImaMdharasvAmI stavana zabdazaH vivecana 83. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-7 84. AnaMdaghana covIzI zabdazaH vivecana 85. pakSmIsUtra (pAkSikasUtra) zabdazaH vivecana 86. dharmaparIkSA prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 87. upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-1 88. upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-2 89. upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-3 90. pAtaMjalayogasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 91. pAtaMjalayogasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 92. dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 93. dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 94. dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-3 5. yogabiMdu zabdazaH vivecana bhAga-1 96. yogabiMdu zabdazaH vivecana bhAga-2 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 97. yogabiMdu zabdazaH vivecana bhAga-3 98. dravyaguNaparyAyano rAsa zabdazaH vivecana bhAga-1 99. vAdadvAciMzikA-8 zabdazaH vivecana 100. dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-1 101. dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-2 102. dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-3 103. sakalAhata-stotra ane ajitazAMti stavana zabdazaH vivecana 104. pagAmasijjA zabdazaH vivecana 105. sakhyatvanA saDasaTha bola svAdhyAya zabdazaH vivecana 106. dharmavyavasthAdvAciMzikA-7 zabdazaH vivecana 107. devasiA rAIA pratikramaNa sUtra zabdazaH vivecana 108. saMmatitarka prakaraNa zlokasparzI TIkA prAyaH zabdazaH vivecana bhAga-1 109. saMmatitarka prakaraNa zlokasparzI TIkA prAyaH zabdazaH vivecana bhAga-2 110. vairAgyakalpalatA prathama stabaka zabdazaH vivecana 111. zAMtasudhArasa zabdazaH vivecana -- " gItArtha gaMgA aMtargata gaMgotrI graMthamALA dvArA prakAzita graMtho 1. dharmatIrtha bhAga-1 2. dharmatIrtha bhAga-2 nh Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oxo che. prastAvanA 8 -777 bhagavAne batAvela dharma dAna-zIla-tapa-bhAva rUpa che ane bhAvadharmanI niSpatti mATe ja dAnazIla-tapa dharma sevAya che ane bhAva dharma uttarottara vRddhi pAmIne vItarAgatAmAM vizrAMta thAya che ane te bhAvadharmanI niSpatti arthe ja zrAvako ane sAdhuo saMyoga anusAra sadA anityatva Adi bAra bhAvanAo kare che ane cittanI vizuddhi arthe maitrI Adi cAra bhAvanAo kare che je prastuta graMthamAM 1 varNana karela che mATe kalyANanA arthI jIvoe daDha prayatnapUrvaka haiyAne sparze ane citta te te bhAvothI bhAvita thAya te rIte prastuta bhAvanAo bhAvavI joIe. temAM sahAyaka thAva te AzayathI prastuta graMtha racAyela che, jenA bhAvanathI citta indrajALa jevA bhavaprapaMcathI vimukha thaIne zAMtarasamAM javA samartha bane. prastuta zAMtasudhArasamAM soLa bhAvanAnuM varNana karavAmAM Avela che. pravINacaMdra khImajI motA Aso suda-15 (zaradapUrNimA), vi. saM. 2068, tA. 29-10-2012, somavAra 302, vimalavihAra, sarasvatI sosAyaTI, pAlaDI, amadAvAda-7. phona : 079-32447014 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtasudhArasa | anukramaNikA anukramaNikA || viSaya bhAvanA naM. pAnA naM. 1-10 maMgalAcaraNa anityabhAvanA anityabhAvanA - gIta 11-15 15-23 24-27 azaraNabhAvanA 27-33 34-39 azaraNabhAvanA - gIta saMsArabhAvanA saMsArabhAvanA - gIta ekatvabhAvanA ekatvabhAvanA - gIta 40-45 46-50 50-55 anyatvabhAvanA 91-98 anyatvabhAvanA - gIta azucibhAvanA azucibhAvanA - gIta 99-73 AzravabhAvanA 73-78 79-84 84-90 91-95 96-101 102-106 AzravabhAvanA - gIta saMvarabhAvanA saMvarabhAvanA - gIta nirjarAbhAvanA nirjarAbhAvanA - gIta dharmasvAkhyAtabhAvanA dharmasvAkhyAtabhAvanA - gIta lokasvarUpabhAvanA lokasvarUpabhAvanA - gIta 107-114 115-123 123-132 133-138 138-145 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtasudhArasa / anukramaNikA pAnA naM. bhAvanA naM. viSaya 12. 14-153 157-161 192-170 170-177 bodhidurlabhabhAvanA bodhidurlabhabhAvanA - gIta maitrIbhAvanA maitrIbhAvanA - gIta pramodabhAvanA pramodabhAvanA - gIta karuNAbhAvanA karuNAbhAvanA - gIta mAdhyazcabhAvanA mAdhyacyabhAvanA - gIta upasaMhAra - prazasti 178-185 185-191 192-198 198-205 206-210 210-217 218-223 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arhaM namaH / zrI zaMkhezvarapArzvanAthAya namaH / aiM namaH / pU. mahopAdhyAya zrI vinayavijayajI mahArAjA viracita zAMtasughAzma zabdazaH vivecana maMgalAcaraNa zloka H nIrandhre bhavakAnane parigalatpaJcAzravAmbhodhare, nAnAkarmalatAvitAnagahane, mohAndhakAroddhure / bhrAntAnAmiha dehinAM hitakRte, kAruNyapuNyAtmabhistIrthezaiH prathitAssudhArasakiro, ramyA giraH pAntu vaH / / 1 / / zlokArtha H cArebAjuthI gaLatA pAMca AzravorUpI ambhodharavALA=vAdaLavALA, aneka prakAranI karmalatAnA vistArathI gahana, mohaaMdhakArathI uddhara=mohaaMdhakArathI vyApta, chidra vagaranA bhavarUpI jaMgalamAM bhrAMta thayelA evA jIvone hita karavA mATe karuNAvALA ane puNyAtmA evA tIrthaMkaro vaDe vistAra karAyelI, amRtanA rasane veranArI ramyavANI, ahIM=saMsAramAM, amAruM rakSaNa karo. 1 bhAvArtha: graMthakArazrI saMsAranuM vAstavika bhayAvaha svarUpa jaMgalanA dRSTAMtathI batAve che. jema koI gADha jaMgala hoya temAM cArebAjuthI varasAda varasato hoya, aneka vRkSonI latAothI gahana hoya, aMdhakArathI vyApta hoya ane te jaMgalano cheDo prApta na thAya tevo hoya tevA jaMgalamAM bhamatA jIvone te jaMgalamAMthI Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtasudhArasa nIkaLavAnI koI dizA maLavI atiduSkara che. tevI avasthAvALA jIvone bahAra nIkaLavAno upAya batAvIne hita karavA arthe bhagavAne ramya evI vANI kahI che. jaMgala jevo A cAragatinA paribhramaNarUpa bhava che. arthAt saMsAra che. vaLI, A saMsAra anAdino aMta vagarano hovAthI chidra rahita che. vaLI, A saMsAramAM rahelA jIvo mithyAtva, avirati Adi pAMca Azrayone satata sevI rahyA che. tethI jIvanA pariNAmarUpa Azravano varasAda bhavarUpI jaMgalamAM satata varasI rahyo che. vaLI, jema varasAdanA varasavAthI te jaMgala aneka vRkSonA vistArathI gahana bane che, tema jIvanA pariNAmarUpa mithyAtvAdi bhAvarUpa pAMca AzravonA baLathI jIvamAM satata navAM navAM karmonA saMcayarUpa latAo khIle che. tethI te bhavarUpI jaMgala atigahana che. jemAMthI jIvane bahAra nIkaLavuM atiduSkara bane che. vaLI, jIvamAM jJAnAvaraNIya karmanA udayane kAraNe ane mohanIya karmanA udayane kAraNe gADha aMdhakAra varte che. tethI atyaMta bhaya utpanna kare tevuM te jaMgala aMdhakArathI vyApta hovAne kAraNe vicArakane atyaMta bhayAvaha lAge che, ane temAM bhamanArA pote che tethI vicAre che ke A atyaMta raudra jaMgalamAMthI kaI rIte ApaNe bahAra nIkaLIne ucita sthAne pahoMcIe jethI A jaMgalamAM vartatA upadravothI ApaNuM rakSaNa thAya. A prakAre je saMsArIjIvo saMsAranA vAstavika svarUpane jovAthI vihvaLa hoya che tevA jIvone karuNAnA nidhAna evA ane saMsAramAMthI nisAra thavAno upAya jamane prApta thayo che evA puNyAtmArUpa tIrthakaroe svasthatA prApta karavA mATe amRta jevI ramyavANI batAvI che. A rIte vihvaLa thayelA jIvone tIrthakaronI vANI sAMbhaLIne thAya che ke saMsAramAMthI nistAra thavAno upAya vidyamAna che. mATe huM A jaMgalamAMthI bhagavAnanA vacananA baLathI avazya nistArane pAmIza tevuM AzvAsana maLe che. AvI bhagavAnanI uttama vANI amAruM rakSaNa karo. e prakAranI bhAvanA karIne graMthakArazrI kahe che ke A atyaMta bhayAnaka jaMgalamAM bhagavAnanI vANI amAruM rakSaNa karIne sadgationI paraMparA dvArA bhavanA nistAranuM kAraNa bano. A prakAre bhAvanA karIne graMthakArazrI bhagavAnanI vANIne potAnA AtmAmAM samyagu pariNamana pamADavA mATe atyaMta baddha abhilASavALA thAya che. jenuM avalabena laIne prastuta graMthanuM adhyayana karanAra jIvoe paNa satata bhA vana karavuM joIe ke mohanA aMdhakArathI vyApta evA A jaMgalamAM jIvanuM rakSaNa kare temAM eka kAraNa samyagu pariNamana pAmelI bhagavAnanI vANI che. mATe manuSyabhavane pAmIne sarva udyamathI apramAdabhAvapUrvaka bhagavAnanI vANIne samyapha pariNamana pamADavA mATe huM udyama karuM jethI vItarAganI vANInA baLathI vItarAgatAne anukULa sadA udyama thAya ane tenA phaLarUpe dastara evA paNa A bhavarUpI jaMgalamAMthI potAno AtmA bahAra nIkaLIne surakSita sthAnarUpa mokSane prApta kare. AvA avataraNikA - prastuta graMthanA maMgalAcaraNa arthe prathama zlokamAM kahyuM ke bhagavAna vaDe vistAra karAyela sudhArasane veranArI ramyavANI amAruM rakSaNa karo. tethI have A sudhArasa kevo che ane te kaI rIte prApta thAya che? te batAvavA mATe kahe che - Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgalAcaraNa zloka-2 zloka :sphurati cetasi bhAvanayA vinA, na viduSAmapi zAntasudhArasaH / na ca sukhaM kRzamapyamunA vinA, jagati mohaviSAdaviSAkule / / 2 / / zlokArca - bhAvanA vagara vidvAnone paNa cittamAM zAMtasudhArasa skurAyamAna thato nathI=AvirbhAva thato nathI ane AnA vagara zAMtasudhArasa vagara, mohanA viSAdarUpa viSathI Akula jagatamAM thoDuM paNa sukha nathI. |rA bhAvArtha : saMsArIjIvone mohanA zamana arthe bhagavAne amRtanI vANI jevAM suMdara vacano kahyAM che je vacano jIvamAM zAMta evo amRtarasa utpanna kare che, je amRtarasa jIvane sarvakarmathI rahita evI amara avasthAnI prAptinuM kAraNa che. arthAt jyAMthI kyAreya mRtyu nathI tevI amara avasthAnuM kAraNa che. ane jeo buddhimAna che tevA vidvAna jIvo sadA amara avasthAnA kAraNabhUta zAMtasudhArasane ja icche che, anya kaMI ja icchatA nathI; kema ke zAMta amRta jevo rasa mokSanI prAptinI apekSAe to sukhanA phaLavALo che, paraMtu mokSa prApta na thAya tyAMsudhI paNa cittanI svasthatA ApAdAna kare che ane sadgatinI paraMparAne prApta karAve che. Ama chatAM vidvAnone paNa anAdithI mohanA saMskAro sthira thayelA hovAthI bhagavAnanA vacanane punaH punaH bhAvana karIne tenAthI bhAvita thayA vinA zAMtasudhArasanI prApti thatI nathI. tethI buddhimAna puruSo sukhanI paraMparAnA arthI hovAne kAraNe haMmezAM bhAvanAothI AtmAne bhAvita karIne zAMtasudhArasane cittamAM skurAyamAna karavA yatna kare che. buddhimAna puruSo bhAvanAthI zAMtasudhArasane pragaTa karavA kema icche che te zlokanA uttarArdhathI kahe che. jagatanA jIvomAM AtmAnA pAramArthika svarUpane jovAmAM asamartha bane tevo mohano pariNAma varte che. jenA kAraNe teo bAhyaviSayone sukhanA upAyabhUta joIne tenI prApti mATe haMmezAM nirarthaka pravRtti karIne viSAdavALA rahe cheHkhadavALA rahe che. vaLI mohano viSAda e jIva mATe viSa jevo che ane tevA viSAdarUpa viSathI jagata AkhuM AkuLa che. evA jIvone zAMtasudhArasanA pAna vagara alpa paNa sukhanI prApti thatI nathI. tethI zAMtasudhArasanA pAnanA arthI tenA upAyabhUta bhAvanAomAM ja yatna kare che. ahIM vizeSa e che ke prastuta graMthamAM soLa bhAvanAo batAvI che. e sivAya bhagavAnanuM sarvavacana paNa te bhAvanAtulya zAMtasudhArasane pragaTa karanAra che. paraMtu jeo te vacanonA paramArthathI AtmAne pharI pharI atyaMta bhAvita karatA nathI, teomAM bhagavAnanI vANIthI zAMtasudhArasa pragaTa thato nathI. tema prastuta graMthamAM batAvavAmAM Avaze te soLa bhAvanAone paNa punaH punaH bhAvana karIne jeo AtmAne bhAvita karatA nathI, teomAM zAMta amRtano rasa kyAreya pragaTa thato nathI. mATe buddhimAna puruSa prasaMge prasaMge soLa Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtasudhArasa bhAvanAothI AtmAne bhAvita ka2vA yatna kare che. tema pratidina ucita kriyAkALamAM bolAtA navakArAdi sUtranA paramArthane grahaNa karI tenA bhAvothI paNa AtmAne satata bhAvita karavA yatna kare che. jethI te te sUtranA te te bhAvothI atyaMta bhAvita thayeluM citta zAMtarasarUpa amRtanA pAnavALuM bane jethI haMmezAM mohanI AkuLatA alpa alpatara thAya. jenA baLathI A bhavarUpI jaMgalamAMthI paNa sukhapUrvaka potAno AtmA bahAra nIkaLe ane sadA zAzvata sukhane pAme. II avataraNikA : 4 zloka-2mAM kahyuM ke bhAvanAo vagara vidvAnonA cittamAM paNa bhagavAnanI vANIrUpa zAMta amRtarasa sphurAyamAna thato nathI. tevI have graMthakArazrI zrotAne zAMtasudhArasanuM kAraNa bane tevI bhAvanAone abhimukha karavA arthe kahe che = zloka H yadi bhavabhramakhedaparAGmukhaM, yadi ca cittamanantasukhonmukham / zRNuta tatsudhiyaH zubhabhAvanA'mRtarasaM mama zAntasudhArasam / / 3 / / zlokArtha H jo tamAruM citta bhavanA bhramaNanA khedathI parAsmukha ane aMnatasukhane unmukha=sanmukha che. tadvrato, he suMdara buddhivALA zrotA ! zubhabhAvanA amRtarasa tulya mArA zAMtasudhArasane tame sAMbhaLo=mArA zAMtasudhArasarUpa prastuta graMthane tame sAMbhaLo. II3II bhAvArtha : graMthakArazrI zrotA pratye karuNAnI buddhivALA che ane vicAre che ke jo zrotA atyaMta upayogapUrvaka prastuta graMtha bhaNaze ane tenAthI AtmAne bhAvita ka2ze to te avazya kalyANanI paraMparAne prApta karaze. paraMtu atyaMta dRDha praNidhAnapUrvaka jo prastuta graMthane sAMbhaLaze nahIM ane tene sthira karaze nahIM, to te graMthanA bhaNavAthI paNa kalyANane prApta karaze nahIM. tethI yogya jIvone prastuta graMthanA marmane jANavAne abhimukha ka2vA arthe kahe che ke he suMdarabuddhivALA jIvo ! arthAt kalyANanA arthI jIvo ! tame cAragationA paribhramaNanA klezathI parAmukha thayA ho arthAt "suMdara buddhi thavAne kAraNe tamane jaNAtuM hoya ke anaMta kALathI mUrakhanI jema mArA AtmAe cAragatiomAM paribhramaNa karyuM che. hajI te viDaMbanAthI chUTavAnA upAyane meM sevyA nathI. tethI ja huM saMsAramAM anAdi kALathI bhamI rahyo chuM. have koIka rIte cAragationA paribhramaNanI nivRttine abhimukha mA2I manovRtti pragaTa thaI che. tethI mArI suMdara mati pragaTa thaI che" tema mAnavAne kA2Ne jo tame bhavabhramaNano nAza karavA mATe tatpara thayA ho ane sarvathA paribhramaNa vagaranI siddha avasthAne sanmukha thayA ho to A bAra bhAvanAo je amRtarasa tulya che ane tene kahenAra zAMtasudhArasa nAmano A graMtha che tene atyaMta upayogapUrvaka sAMbhaLo. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgalAcaraNa | zloka-3-4 ahIM vizeSa kahe che ke jema prastuta graMtha bhagavAnanA vacanarUpa hovAthI zAMta amRtarasanA pAna tulya che. tema gaNadharo, RSio AdithI racAyelAM sUtro paNa zAMta amRtarasanA bhAvothI bharapUra che. tethI je mahAtmA bhagavAnanA vacanarUpa prastuta graMthathI AtmAne bhAvita karaze ane tenI jema ja bhagavAnanAM sarva sUtrothI AtmAne vAsita karaze tenuM citta prastuta graMthamAM batAvela bAra bhAvanAothI ane maitrI Adi cAra bhAvanAothI ane gaNadhara AdikRta sUtrothI satata vAsita raheze. ane jeonuM citta te te sUtranA arthothI ane prastuta bhAvanAothI bhAvita thaze teonA cittamAM te te aMzamAM mohanI anAkuLatArUpa zAMta amRtarasa skurAyamAna thaze ane jema jema e zAMta amRtarasa sUtrAdinA bhAvanathI adhika adhika thaze, te mahAtmAonuM citta vItarAgabhAvanA Asanna Asannatara thaze ane jema jema AtmA vItarAgabhAvane Asanna Asannatara thaze tema tema durgationI paraMparAno uccheda thaze ane sadgationI paraMparAnI prApti thaze. aMte vItarAga sarvajJa banIne anaMta sukhane prApta karaze, mATe saMsArathI bhaya pAmelA jIvoe kSaNabhara paNa pramAda vagara bhagavAnanA vacanathI ane bhagavAnanA vacanarUpa sUtrathI AtmAne bhAvita karavo joIe. II3II avataraNikA : have, pUrvamAM graMthakArazrIe suMdara buddhivALA jIvone bhAvanAne sanmukha thavA mATe ucita upadeza Apyo jethI te bhAvanAonA rahasyane jANavA mATe sanmukha thAya. have te bhAvanAo bhAvavAthI kevuM cita nirmANa thAya che, jethI zrotA tevA citatA prabaLa kAraNabhUta evI te bhAvanAone te rIte ja avadhAraNa karIne citamAM sthira kare ane bhAvanAnA phaLane prApta kare te batAve che - zloka : sumanaso manasi zrutapAvanA, nidadhatAM vyadhikA daza bhAvanAH / yadiha rohati mohatirohitA'dbhutagatividitA samatAlatA / / 4 / / zlokArtha : he sumanavALA zrotA ! tame mRtathI pavitra evI bAra bhAvanAo manamAM dhAraNa karo. jenAthI ahIM tamArA cittamAM, mohane tirohita karavAmAM adbhuta gativALI vidita=budhapuruSane jJAta evI samatA latA ArohaNa pAme. |4 bhAvArtha - graMthakArazrI je bAra bhAvanAo AgaLamAM batAvavAnA che te kevA uttama phaLavALI che te batAvIne yogya zrotAne tenA paramArthane sAMbhaLavA arthe atyaMta sanmukha karavA arthe kahe che. he suMdara manavALA jIvo ! A prakAre saMbodhana karIne e pramANe upasthiti karAve che ke je zrotAo saMsArathI kAMIka parAkSukha thayA che, tattvane cittamAM kaMIka sthira karavAnA pariNAmavALA che, tethI bAra bhAvanAnA svarUpane jANavA abhimukha Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtasudhArasa thayA che tevA suMdara cittavALA jIvo ! tame mRtathI pavitra evI bAra bhAvanAone cittamAM dhAraNa karo. AnAthI e prApta thAya ke A bAra bhAvanAo sarvajJanA vacanAnusAra che. tethI zratanI vANIthI pavitra thayelI che. ane tevI bhAvanAo samyagu jANIne jeo cittamAM dhAraNa kare che teonA cittamAM anAdinA mohanA pariNAmo tirodhAnane pAme che ane tenA kAraNe suMdara gativALI evI samatAnI latA teonA cittamAM ArohaNa pAme che; kema ke AgaLamAM batAvAze tevI anitya, azaraNa Adi bhAvanAo haiyAne sparze te rIte jeo bhAvana kare che teone saMsAranI anityatA jaNAvAthI anitya bhAvo pratye mamatA ghaTe che. pote karmane paravaza, azaraNa che tevuM jJAna thavAthI potAnA AtmAnA rakSaNa mATe jinavacananuM zaraNa levAno daDha utsAha thAya che. jethI AtmAne satata jinavacanathI bhAvita karIne potAnA mohanA pariNAmane tirohita kare che enA kAraNe potAne sArI rIte jaNAtI evI samatAnI latA cittamAM ArohaNa pAme che; kema ke bhagavAnanuM dareka vacana vItarAgabhAvane abhimukha karIne samabhAvonI ja niSpatti kare che. te samabhAvano pariNAma, sadgationI paraMparA dvArA vItarAgatAnuM kAraNa thaze. jenAthI gahana latAvALA bhavarUpI jaMgalamAMthI potAnA AtmAno nikhAra thaze. mATe apramAdapUrvaka A bAra bhAvanAone cittamAM dhAraNa karo ane vAraMvAra tenuM bhAna karIne sthira karo e prakArano upadeza graMthakArazrI Ape che. III avataraNikA : pUrvazlokamAM kahyuM ke jeo prastuta graMthamAM batAvelI bhAvanAonuM bhAvita kare che, teonA citamAM samatArUpI latA praroha pAme che. have, kevA jIvonAM cittamAM prastuta bAra bhAvanAnuM bhAna karavA chatAM zamarUpI aMkura praroha pAmI zakato nathI te batAve che - zloka - ArtaraudrapariNAmapAvakapluSTabhAvukavivekasauSThave / / mAnase viSayalolupAtmanAM, kca prarohatitamAM zamAGkuraH / / 5 / / zlokArca - viSayalolupta AtmAonA Artaroddha pariNAmarUpI je agni tenAthI dagdha thayelA, evA bhAvuka vivekarUpI sauSThavavALA mAnasamAM zamarUpI aMkuro kyAM praroha pAmI zake arthAta pAmI zake nahIM. piII bhAvArtha : je jIvo bAhya padArthone joIne bhAvo karavAnI pariNativALA che te jIvo viSayalolupa AtmAo che ane teo kvacit skUlaAcArathI dharmanAM anuSThAno karatA hoya, prastuta graMthamAM batAvelI bhAvanAone zabda rUpe bolatA hoya topaNa teonuM mukhya mAnasa bAhya padArthone AzrayIne bhAvo karavA mATe ja pravartatuM Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgalAcaraNa | zloka-pa-6 hoya che. tethI bAhya padArthone AzrayIne te te padArthone anurUpa rati-aratinA pariNAmo satata kare che. teo Arta-raudra pariNAmarUpI agnithI dagdha mAnasavALA che, tethI teonA cittamAM tattvanuM bhAvana kare tevo viveka sauSThava Arta-raudra pariNAmanA agnithI dagdha thayelo che. tethI bhAvanAo karavA dvArA ke anya koI dharmaanuSThAna karavA dvArA paNa teonA cittamAM zAMtarasane anukULa samabhAva pratye leza paNa rAgano pariNAma skurAyamAna thato nathI. tethI teo dvArA vicArAtI prastuta bAra bhAvanAothI samatArUpI latAnA bIjabhUta zamarUpI aMkuro kevI rIte praroha pAmI zake arthAt bhAvanAonA vacananA baLathI AtmAmAM je zamarUpI aMkurano prAdurbhAva karavAnuM prayojana che te teo leza paNa karI zakatA nathI, kema ke naSTa vivekavALA che. ApaNA avataraNikA - pUrvazlokamAM kahyuM ke jeonuM cita Arta-raudra pariNAmarUpa agnithI dagdha che teono bhAvuka viveka tAza thayelo hovAthI bhAvanAnI vicAraNAthI paNa zamano aMkuro pragaTa thato nathI. tethI have kevA citamAM bhAvanAonA baLathI prazamanuM sukha thaI zake che? te batAvatAM kahe che - zloka : yasyAzayaM zrutakRtAtizayaM vivekapIyUSavarSaramaNIyaramaM zrayante / sadbhAvanAsuralatA na hi tasya dUre, lokottaraprazamasaukhyaphalaprasUtiH / / 6 / / zlokArca - jeono mRtakRta atizayavALo evo Azaya vivekarUpI amRtanI varSothI ramaNIya bhAvomAM ramavAno Azraya kare che, teone lokottara prazama sukharUpa phalanI prasUtivALI sabhAvanAnI suralatA sabhAvanAorUpI devothI adhiSThita latA, dUra nathI. III bhAvArtha : je jIvone bhavasvarUpano yathArtha bodha thayo che, tethI bhavanA ucchedanA arthI thayA che, teo bhavanA ucchedanA upAyarUpa bhagavAnanA vacananA paramArthane satata jANavA yatna kare che ane tenA baLathI teone atizayavALo evo suMdara Azaya pragaTyo che je Azaya vivekarUpI amRtanI varSAthI ramaNIya bhAvomAM ramanAro che arthAt sUkSma dRSTithI avalokana karavAmAM Ave to potAno AtmA jagatanA bAhya padArthothI, potAnA dehathI bhinna che ane AtmAnuM potAnuM mULa svarUpa mothI anAkuLa evA jJAnasvarUpa che ane te jJAnanuM svarUpa ja AtmAne mATe hitasvarUpa che e prakAranA vivekarUpI bhAvonuM spaSTa bhAvana karavAmAM Ave tenAthI potAnA AtmAmAM pragaTa thatA nirlepatAno ramaNIya bhAva te bhAvamAM ja ramavAno pariNAma thAya tevA Azayane jeo sadA Azraya kare che, tevA jIvo bhAvanAo karavA bese tyAre mAtra zabdarUpe Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtasudhArasa bhAvanA karatA nathI paraMtu te bhAvanAonA zabdo dvArA tenA rahasyane sparze tevA tattvanuM saMvedana karAve te prakAre upayukta thaIne bhAvanAo kare che. AvA mahAtmAono AtmA te bhAvanAthI te prakAre vAsita thAya che ke jethI te bhAvanAonA niyaMtraNa nIce sahaja ucita pravRtti thaI zake. jema koI mahAtmA azaraNabhAvanAthI bhAvita thayela hoya to potAnI karmane paravaza azaraNa avasthA sadA spaSTa temane dekhAtI hoya che tethI te azaraNa avasthAmAM zaraNabhUta evA jinavacanane avalaMbIne sadA potAnA AtmAnA rakSaNa mATe te sadA udyama kare che tethI sthirabhAvarUpe tenA AtmAmAM suMdara bhAvanArUpI suralatA pragaTe che. A suralatA lokottara prazamasukharUpI phalanI prasUtino hetu che arthAtu lokamAM jeonI prakRti zAMta hoya, atyaMta klezapriya na hoya ane ucita rIte sarva sAthe vyavahAra karatA hoya tevA gRhasthomAM je kaSAyanI alpatA che, te laukika prazama sukha che ane jeonuM citta sadA tattvathI vAsita rahe che, ane tenA kAraNe svabhUmikAnAM sarva dharmaanuSThAno atyaMta vidhipUrvaka karI zake che, evA jIvomAM lokottara prazama sukha varte che. AthI ja AvA lokottara prazama sukhavALA zrAvaka jinabhaktikALamAM asmalita jinavacanAnusAra ucita bhAvone karIne amRta anuSThAna karI zake che. te amRta anuSThAnanA bIjabhUta lokottara prazama sukha teomAM varte che. tevA prazama sukhanA phalanI niSpattinA hetubhUta sadbhAvanAnI suralatA te mahAtmAo mATe dUra nathI. je mahAtmAo uttama AzayapUrvaka prastuta bhAvanAono Azaya kare che. kAA avataraNikA : zloka-5mAM kahyuM ke karAyelI bhAvanAothI paNa kevA mAnasamAM zamarUpI aMkuro thato nathI. zloka-6mAM kahyuM ke kevA uttama AzayavALA jIvo bhAvanA kare to teone kramasara lokottara prazama sukhanI prApti thAya che. have te lokottara prazama sukhanA hetu evI bAra bhAvanAone nAma mAtrathI batAve che. jethI te bhAvatAonAM nAma sAMbhaLIne paNa kalyANanA arthI jIvane te bhAvanA pratye pakSapAtarUpa rAgano pariNAma thAya che - zloka :__ anityatvA'zaraNate, bhavamekatvamanyatAm / azaucamAzravaM cAtman !, saMvaraM paribhAvaya / / 7 / / karmaNo nirjarAM dharmasUktatAM lokapaddhatim / bodhidurlabhatAmetAM, bhAvayan mucyase bhavAt / / 8 / / zlokArca - he Atman ! tuM anityatvane, azaraNatAne, bhavane=bhavabhAvanAne, ekatvane, anyatAne, azaucane, Azravane, saMvarane, karmonI nirjarAne, dharmanI sUktatAne dasa prakAranA yatidharmanA Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgalAcaraNa, bloka-7-8 suMdara kathanapaNAne, loka-paddhatine ane bodhidurlabhatAne paribhAvana kara. Ane pUrvamAM varNana karyuM e bAra bhAvanAone, bhAvana karato evo tuM bhavathI mUkAya che arthAt jema jema bhAvanA sthira thaze tema tema bhava kSINa thaze. II7-8 bhAvArtha mahAtmA AtmAne saMbodhIne kahe che - he AtmAnuM ! tuM A bAra bhAvanAone paribhAvana kara. kema paribhAvana kara ? tethI kahe che - A bAra bhAvanAonuM paribhAvana karato evo tuM bhavathI mUkAya che; kema ke bAhya padArthonA saMganA bhAvothI pApa baMdhAya che. je jIvamAM bAhya padArthono saMzleSa jeTalo adhika eTalI bhavabhramaNanI zakti adhika hoya che. vaLI, A bhAvanAothI bhAvita thayelA cittamAM kramasara saMgazakti kSINa-kSINatara thAya che. ane je je aMzathI bAhya padArtho pratyenA saMzleSarUpe saMgazakti kSINa thAya che ane aMtaraMga AtmAnI svasthatA pratye citta saMzleSavALuM bane che, te te aMzathI te mahAtmA bhavathI mUkAya che. mATe bhAvathI mukta thavAnA paramabIjabhUta evI A bAra bhAvanAonuM tuM bhAvana kara, tema kahIne mahAtmA potAnA AtmAne te bhAvanAo pratye atyaMta abhimukha kare che. jethI uttaramAM varNana karAyelI bhAvanAone atyaMta avadhAnapUrvaka daDha upayogapUrvaka, bhAvana karIne pote hita sAdhI zake. te bhAvanAonAM nAmo prastuta be zlokamAM batAvAyAM che, jeno saMkSepa artha A pramANe che :| (1) anityabhAvanAH jagatanA bAhya padArtho anitya che tenuM bhAvana karIne AtmA potAnA AtmAmAM sadA vartatI jJAnanI nirAkuLa avasthArUpa svasthatAnA sukhane abhimukha bane che. (2) azaraNabhAvanA : saMsAravartI jIva karmane parataMtra hovAthI taddana azaraNa che te prakAre bhAvana karavAthI potAnI azaraNatAnI spaSTa upasthiti thAya che. jethI te azaraNaavasthAthI rakSaNamAM prabaLa kAraNabhUta jinavacananuM daDha avalaMbana levA mATe potAno AtmA utsAhita thAya che. R (3) bhavasvarUpabhAvanAH cAragationA paribhramaNarUpa bhava kevo viSama che ? tenI vicAraNA karavAthI bhavanA kAraNabhUta saMzleSanI pariNati alpa thAya che, jethI sAdhanAne anukULa uttama citta niSpanna thAya che. (4) ekatvabhAvanAH saMsAramAM jIva snehI, svajana, Adi sAthe atyaMta saMzleSavALo hovAthI teonI hUMphathI ja jIve che. A prakAranA saMzleSane dUra karavA arthe mahAtmA paramArthathI AtmA sAthe koIno saMbaMdha nathI e prakAranI ekatvabhAvanA karIne AtmA sAthe tAdAsyabhAvavALA potAnA guNomAM rahelA potAnA ekatvabhAvane sthira kare che. (5) anyatvabhAvanAH vaLI, AtmA potAnA guNo sAthe potAnuM ekatva bhAvana karyA pachI deha, svajana, dhanAdi sarva padArtho sAthe potAno atyaMta bheda che tevI buddhi sthira karavA arthe anyatvabhAvanA kare che, je bhAvanAnA baLathI bAhya padArtho pratyeno asaMzleSa sthira thAya che. jethI sukhapUrvaka AtmahitamAM pravRtti karavA pote samartha bane che. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. zAMtasudhArasa () azucibhAvanA manuSyanuM zarIra rudhira, mAMsa Adi azucimaya padArthothI nirmANa thayuM che, te prakAre mahAtmA vAraMvAra bhAvana kare che, jethI tuccha evA bahAranA rUpane joIne anyanA deha pratye ke potAnA deha pratye je mamatva thAya che te dUra thAya. azucimaya evA dehamAM vAsa karavAnuM kAraNa karma che, tethI azucibhAvanA karIne karmathI mukta thavAnA potAnA pariNAmane mahAtmA daDha kare che. (7) AzravabhAvanAH karmabaMdhamAM kAraNabhUta mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga e rUpa bhAvamala karmonA AzravanuM kAraNa che, jenAthI sarva viDaMbanAo thAya che, e prakAre bhAvana karavAthI pAMca prakAranA Azrava pratye atyaMta jugupsA bhAva thAya che ane te bhAvamalane kADhavA mATe sadvarya ullasita thAya che. mATe mahAtmA upayogapUrvaka AzravabhAvanA kare che. (8) saMvarabhAvanA : AtmAnuM bAhya bhAvothI rakSaNa karavA mATe saMvarabhAvarUpa pAMca samiti ane traNa guptino pariNAma kartavyarUpa che, tenuM bhAvana karIne sarva hitanI paraMparAnA kAraNabhUta saMvarabhAva pratye rAgano atizaya karavA arthe mahAtmA saMvarabhAvanA kare che. (9) nirjarAbhAvanA AtmAmAM praveza pAmelAM karmo ja sarva anarthone karanArAM che, tethI karmanirjarAnA arthI mahAtmAo nirjarAbhAvanA karIne te nirjarAnA upAyabhUta bAra prakAranA tapathI potAnA AtmAne te rIte vAsita kare che, jethI citta te nirjarAnA upAyane anukULa vyApAra karIne kramasara karmathI mukta bane. (10) dharmasvAkhyAtabhAvanAH sarvajJa vaDe dharma kahevAyelo che, tethI paripUrNa nirdoSa che ane te dharmanA sevanathI saMsArIjIvo surakSita rahe che. A prakAre dharmanI suMdara uktatAnuM bhAvana karavAthI sarvajJakathita dharma pratye baddharAga thAya che, jenAthI adharmanA saMskAro nAza pAme che. mATe mahAtmA dharmasUktatAnuM bhAvana kare che. (11) lokapaddhatibhAvanAH cauda rajU Atmaka A lokamAM jIvo kaI rIte paribhramaNa kare che ? tenA svarUpanuM bhAvana karavAthI saMsAranA vAstavika svarUpanA avalokananI nirmaLadRSTi pragaTe che. potAnA hitamAM daDha yatna ane ahitathI nivartanamAM daDha yatna thAya te mATe mahAtmA lokapaddhatibhAvanA kare che. (12) bodhidurlabhabhAvanAH jagatuvartI bhAvone yathArtha rIte jovAnI nirmaLadRSTi jene pragaTa thAya che, teone cAragatinA paribhramaNarUpa saMsAra yathArtha dekhAya che, tenA nistArano upAya vItarAgabhAva dekhAya che ane tenI prAptino upAya jinavacanAnusAra sUkSmabodharUpe karAyelI ucita pravRtti dekhAya che te bodhi che. cAragatimAM paribhramaNa karatA jIvane te bodhinI prApti kaI rIte durlabha che, tenuM bhAvana karavAthI durlabha evA bodhine prApta karavA ane prApta thayelA evA bodhine sthira, sthiratara karavA daDha yatna thAya che. A rIte bAra bhAvanAonuM svarUpa jeo vAraMvAra bhAvana kare che, teonuM bhAvanAmaya citta sadA ucita pariNAmo karIne saMvara tarapha ke nirjarA tarapha jAya che, tethI mokSanA upAyabhUta saMvara ane nirjarA dvArA te mahAtmA bhavathI mUkAya che. I7-8aaaa Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. anityabhAvanA | zloka-1 G 1. anityabhAvanA che. zloka :vapuravapuridaM vidabhralIlAparicitamapyatibhaGguraM narANAm / tadatibhidurayauvanAvinItaM, bhavati kathaM viduSAM mahodayAya / / 1 / / zlokArca - manuSyonuM vidabhralIlAthI paricita paNa atibhaMgura evuM A zarIra azarIra che jIvanuM nivAsasthAna evuM zarIra paNa anivAsasthAna che. vaLI, te zarIra atibhidura evA yauvanathI avinIta che na bhedI zakAya evA yauvanane kAraNe atyaMta uddhata che. tenuM zarIra vidvAnone mahodaya mATe kevI rIte thAya ? arthAt AtmAne sukhapUrvaka rahevAnA sthAnarUpe kevI rIte thAya ? II1II bhAvArtha : saMsAravartI manuSyanuM zarIra atibhaMgura che. game tyAre vinAza pAme evuM che. vaLI, vAdaLAMo kSaNabharamAM bhegAM thAya che ane vinAza pAmI jAya che. tenA jevI lIlAthI paricita potAno deha che arthAt huM A dehamAM keTalAka kALathI rahuM chuM e rIte paricita che, topaNa jIvane mATe te avadhu che arthAtu anivAsasthAna ja che. vastutaH puruSa jemAM vase te vapu kahevAya ane paramArthathI puruSarUpa AtmA potAnA bhAvomAM ja sadA rahI zake che. A nazvara dehamAM sthiratApUrvaka kyAreya rahI zakato nathI. tethI A zarIra mArA mATe rahevAno Azraya che, tevI buddhithI jIvo dehanuM pAlana kare che te teonI bhramAtmaka buddhi che; kema ke paramArthathI AtmAne mATe svasthatAthI rahevAnuM sthAna A zarIra nathI. mATe ati bhaMgura evo A deha AtmA mATe anivAsasthAnarUpa hovAthI "ava5" che. vaLI, vAdaLAMnI lIlAthI potAnA nivAsanuM sthAna che e rUpe paricita evo deha paNa atibhidura evA yauvanathI avinIta che, atyaMta durbhedya evuM yauvana avinIta che. Azaya e che ke yauvana avasthAno unmAda jIvo mATe parihAra karavo atiduSkara che tethI tevA yauvanane pAmIne A zarIra jIvane mATe aneka anucita pravRtti karAvIne nAzanuM kAraNa bane tevuM che, mATe vAdaLAnI lIlAthI prApta thayelo kiMcit kALa mATe Azraya thayelo A deha kevI rIte vidvAnonA mahodaya mATe thaI zake arthAt hitanuM kAraNa kaI rIte thaI zake. jema saMsArIjIvone sukharUpa evuM nivAsasthAna hitanuM kAraNa jaNAya che, tema A deharUpa nivAsasthAna vidvAnone sukhanuM kAraNa che te kevI rIte jaNAya. arthAt vidvAnone te atibhaMgura deha vAstavika nivAsasthAna nathI tema ja jaNAya che; kema ke jema je nivAsasthAna paDu-paDu avasthAmAM hoya te nivAsasthAna vicArakane rahevAlAyaka nathI tema ja jaNAya che. tema vidvAnone A deharUpa nivAsasthAna kyAre nAza pAmaze teno satata bhaya lAge che. tethI te nivAsasthAnarUpe jaNAtuM nathI. vaLI Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 zAMtasudhArasa yauvananA unmAdane kAraNe avinIta evo te deha vidvAnone nivAsa karavA jevo jaNAto nathI. paraMtu satata tenAthI sAvadhAna thaIne AtmAnuM rakSaNa karavAnI ja ciMtA rahe che. AthI ja vidvAna puruSo te deha pratyenA mamatvano tyAga karIne sadA jinavacananuM dRDha avalaMbana laIne vItarAga thavA mATe dharmanA upakaraNarUpe ja dehane dhAraNa kare che. tethI kevala deha dvArA dharmanI sAdhanA kare che. jethI nazvara deha pratye leza paNa potAnA nivAsasthAna svarUpe snehanI buddhi thAya nahIM. // 1 // avataraNikA : pUrvamAM atibhaMgura evo deha kaI rIte anitya che te batAvyuM. have anya vastu kaI rIte anitya che tevuM bhAvana karatAM kahe che zloka H - AyurvAyutarattaraGgataralaM, lagnApadaH sampadaH; sarve'pIndriyagocarAzca caTulAH, sandhyAbhrarAgAdivat / mitrastrIsvajanAdisaGgamasukhaM, svapnendrajAlopamaM; tat kiM vastu bhave bhavediha mudAmAlambanaM yatsatAm / / 2 / / zlokArtha : AyuSya vAyuonA taratA taraMga jevuM tarala che=caMcaLa che, saMpattio Apattio sAthe lagna che=joDAyelI che, saMdhyAnA abhrarAgAdinI jema sarva paNa indriyonA viSayo caTulA che=capaLa che. mitra, strI, svajanAdinA saMgamanuM sukha svapnamAM AvelA sukha jevuM athavA IMdrajALanI upamA jevuM che. bhavamAM=saMsAramAM, te zuM vastu che. je ahIM saMsAramAM buddhimAna puruSone AnaMdanuM AlaMbana thAya arthAt saMsAramAM koI vastu nathI ke je buddhimAna puruSone AnaMdanuM AlaMbana bane. IIII bhAvArtha: jema vAyu vAto hoya tyAre tenA taraMgo kSaNabharamAM cAlyA jAya che, tema jIvanA AyuSyanA taraMgo satata jaI rahyA che. tethI pratikSaNa AyuSya kSINa thaI rahyuM che. kyAre AyuSya pUruM thaze teno koI bharoso nathI chatAM mUDha jIva jatI evI potAnA AyuSyanI avasthAno vicAra karyA vagara nizcita thaIne sukha arthe yathAtathA prayatna karyA kare che. vastutaH pAramArthika sukha mohanIyakarme avarodha karela che. tene prApta karavAno prayatna choDIne mohane paravaza asAra evA bAhya padArthomAMthI sukha meLavavA mATe mUDha jIva prayatna kare che. te mUDhatAne dUra karavA arthe sacetana puruSa bhAvana kare che ke A AyuSya game tyAre kSaya pAmI jaze ane jo huM mArA AtmAnuM hita nahIM sAdhuM to avazya mUDhanI jema pravRtti karIne pasAra thayelo mAro janma mane durgatimAM nAkhaze. vaLI, bAhya saMpattinA AzvAsananI hUMphathI saMsArIjIvo nizcita thaIne jIve che te sarva Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. anityabhAvanA | zloka-2 13 saMpattio Apattio sAthe joDAyelI che. AthI ja prApta thayelI saMpatti corAdithI grahaNa thAya che, prApta thayeluM suMdara rUpa rogathI nAza pAme che, prApta thayelI bAhya suMdara sAmagrI game tyAre game te nimitte nAza pAme che te vakhate je saMpatti sukharUpa dekhAtI hatI te saMpattinA vinAzathI jIva duHkhI duHkhI thAya che. tethI AvI asAra saMpatti pratyenA rAgane choDIne potAnA zAzvata sukhanA kAraNIbhUta aMtaraMga saMpatti pratye rAgane keLavavA buddhimAna puruSa yatna kare che. vaLI, vicAre che ke saMsArIjIvone pAMceya indriyonA dekhAtA viSayo sukhanAM sAdhano dekhAya che. paraMtu saMdhyAkALe meghadhanuSya Adi thAya ane dekhAvamAM suMdara dekhAya topaNa te suMdara dekhAva kSaNabharamAM nAza pAme che. tenA jevA pAMceya indriyonA viSayo capaLa che. tethI tevA asAra indriyonA viSayonA rAgathI sukha meLavavA mATe yatna karanArane aMte duHkhanI paraMparAnI ja prApti thAya che. mATe indriyonA vikAra vagaranA svAsthyanA sukhanI prApti mATe nirvikArI evA uttamapuruSanI bhakti karIne huM nirvikArI thavA udyama karuM. jethI indriyonA vikArI sukhanI AsthAthI duHkhI thavAno prasaMga na Ave ane te sukha mATe karAyelA AraMbha-samAraMbhajanya durgationI paraMparAnI prApti thAya nahIM. e prakAre je mahAtmA vAraMvAra bhAvana kare che, ane sadA tevA bhAvothI cittane vAsita karavA yatna kare che, tevA jIvonuM citta pUrvamAM je indriyonA vikAravALuM hoya che te prastuta bhAvanAnA baLathI nirvikArI avasthA pratyenA rAganA atizayavALuM thAya che. vaLI, saMsArIjIvone mitra, strI, svajananA saMgamamAM sukhanI pratIti thAya che. vastutaH te sukha svapnamAM joyelA padArthanA jevuM che athavA indrajALa jevuM che; kema ke potAnA AtmAthI bhinna evA mitramAMthI ke strI AdimAMthI koI bhAva nIkaLIne potAnA AtmAmAM praveza pAmato nathI. paraMtu svapnamAM dekhAyelA padArthonuM sukha svapnakALamAM jaNAya che. tema tattvane jovAmAM apravRtta evA mohanI nidrAmAM sUtelA jIvone mitra, svajanAdinA saMgamamAM sukha jaNAya che. 5ramArthathI bAhya padArthamAMthI nIkaLIne koI pariNAmano praveza potAnA AtmAmAM thato nathI. paraMtu potAnA AtmAmAM te te prakAranA vikArone kAraNe mitra, svajanAdinA mukhane joIne vikArI sukha thAya che ane AtmAnuM nirvikArI sukha mohanIyakarmathI haNAyeluM hovAthI anubhavAtuM nathI. mATe buddhimAna puruSe saMsAraavasthAmAM sUkSma prajJApUrvaka mohathI tirodhAna pAmelA nirvikArI sukhane jANavA mATe ane svaparAkramathI pragaTa karavA mATe udyama karavo joIe. jenAthI asAra evA vikArI sukhomAMthI AnaMda levAnI vRtti tirodhAna pAme ane nirvikArI sukhane abhimukha cetanA sadA pravRtta rahe. jethI savikArI sukhanI lAlasAthI baMdhAyelAM pAponA kAraNe durgatinI prApti rUpa anarthanI paraMparA prApta thAya che. te prakAranAM anarthothI AtmAnuM rakSaNa thAya. vaLI, koI indrajALiyo indrajALathI bAhya vastu dekhADe tyAre paNa bAhya vastu tevI hotI nathI tevuM ja mitra, strI AdinA saMgamanuM sukha che ema vicArIne anaMta sukhane sanmukha cittane karavuM joIe. jethI asAra sukhonA rAgathI thatI anarthanI paraMparAthI AtmAnuM rakSaNa thAya. A prakAre batAvIne saMkSepathI graMthakArazrI kahe che ke jagatamAM evI kaI vastu che ke je 52mArthane jonArA buddhimAna puruSone AnaMdanuM AlaMbana thAya arthAt saMsAramAM evI koI vastu nathI ke je buddhimAna puruSone AnaMdanuM AlaMbana bane. paraMtu mohanI anAkuLa Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zAMtasudhArasa evI AtmAnI svastha avasthA ja buddhimAna puruSone AnaMdanuM AlaMbana bane che. mATe mUDhatAno tyAga karIne ane jagatanA padArthonI anityatAnuM bhAvana karIne AtmAne sadA te rIte vAsita karavo joIe, jethI potAno AtmA sadA nirvikArI sukhanI prAptinA ja ucita upAyone sevanAro bane. zloka :prAtardhAtarihAvadAtarucayo, ye cetanAcetanAH, dRSTA vizvamanaHpramodavidurA, bhAvAH svataH sundarAH / / tAMstatraiva dine vipAkavirasAn, hA nazyataH pazyata zcetaH pretahataM jahAti na bhavapremAnubandhaM mama / / 3 / / zlokArya : he bhrAta he AtmabaMdhu, tuM vicAra kara. prAtaHkALamAM ahIM=saMsAramAM, avadAta rucivALA=suMdara svarUpavALA, cetana acetana evA bhAvo vizvanA manane pramodane karanArA svataH suMdara je jovAyA phaLathI virasa-paNAvALA te ja divasamAM te bhAvone nAza pAmatA jotuM pretathI haLAyeluM mAruM citta bhavanA premanA anubaMdhane tyAga karatuM nathI=asAra evA bAhya bhAvonA rAgane tyAga karatuM nathI, te mArI mUDhatA che. IBIL bhAvArtha anityabhAvanAne AtmAmAM sthira karavA arthe mahAtmA potAnA AtmAne kahe che he baMdhu ! evA AtmA ! tuM vastusthitine jo ke je bhAvo savAranA pahoramAM suMdara dekhAI rahyA che ane te bhAvo cetanamAM ane acetanamAM paNa che; kema ke cetana evA koI rUpasaMpanna vyaktine jovAthI te bhAvo atyaMta suMdara dekhAya che ane acetana evA paNa kudaratanA bhAvo suMdara dekhAya che. jene joIne jagatanA jIvo moha pAme che. Ama chatAM te cetananA bhAvo ke acetananA bhAvo atyaMta anitya hovAthI keTalAka te divase sAMjanA naSTa jevA dekhAya che. vaLI, keTalAka bhAvo kaMIka kALa pachI naSTa jevA dekhAya che. AthI ja koIka rUpasaMpanna vyakti paNa kuSTha Adi roga thAya tyAre naSTa rUpavALo dekhAya che. A prakAre jagatanA sarva bhAvo kSaNamAM suMdara ane kSaNamAM asuMdara thatA pratyakSathI dekhAI rahyA che. chatAM asAra evA bhAvo bhavanAM kAraNa che tema jANavA chatAM tenA pratyeno rAga A mAruM citta choDI zakatuM nathI tethI satata bAhya padArthone jovAnI utsukatA jIvamAM zAMta thatI nathI. AthI ja AtmAnA zAMtarasanA bhAvo ke vItarAgatAnA bhAvo sadA zAzvata suMdara rahenArA che. chatAM tenA pratye paNa citta sthira thatuM nathI. te ja jIvanI mUDhatA che. vastutaH je suMdara bhAvo sadA zAzvata suMdara che ane tenA pratyeno premano anubaMdha tevA prakAranI bhAvonI prAptinuM kAraNa che evuM jene jJAna hoya tevA mahAtmAone to sadA te bhAvo pratyeno ja prema thAya che. AthI ja je Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. anityabhAvanA-gIta | zloka-1 15 mahAtmAoe saMsAranA bhAvonI anityatAne atyaMta bhAvana karI che temane cetana evA koInAM rUpamAM premano anubaMdha thato nathI ke acetana evA kudaratanA ramya bhAvone kAraNe paNa premano anubaMdha thato nathI. paraMtu AtmAmAM zAzvata rahenArA evA ramya bhAvo ke je siddha bhagavaMtoe prApta karyA che, ane tevA bhAvonI prApti mATe mahAparAkrama phoravatA evA susAdhuomAM vartatA ramyabhAvo pratye ja te mahAtmAnuM citta sadA AkarSita rahe che ane te mahAtmA AtmAne sadA te rIte bhAvita kare che ke A nazvara bAhya bhAvono premano anubaMdha karmabaMdha karAvIne jIvane cAragatimAM kadarthanAnI prApti karAvanAra che. siddha avasthAmAM vartatA AtmAnA bhAvo pratyeno premano anubaMdha tat tulya thavAmAM eka kAraNa hovAthI saMsAranI viDaMbanAthI sadA AtmAnuM rakSaNa karanAra che. mATe he Atman ! tuM bhavanA premanA anubaMdhano tyAga kara ane AtmAnA pAramArthika bhAvo pratyenA snehanA anubaMdhane dhAraNa kara. Hall 1. anityabhAvanA-gIta zloka : mUDha ! muhyasi mudhA mUDha ! muhyasi mudhA, vibhavamanucintya hRdi saparivAram / kuzazirasi nIramiva galadanilakampitaM, vinaya ! jAnIhi jIvitamasAram ||muuddh0 1 / / zlokArdha :he mUDha evA AtmA ! tuM phokaTa moha pAme che. he mUDha AtmA ! tuM phokaTa moha pAme che. zemAM phokaTa moha pAme che ? tethI kahe che - hRdayamAM parivAra sahita vaibhavanuM anuciMtavana karIne phokaTa moha pAme che. kema phokaTa moha pAme che ? tethI kahe che - kuzanA mastaka upara=ghAsanA taNakhalA upara, rahela vAtA pavanathI kaMpita gaLatA pANI jevA jIvitane he vinaya ! tuM asAra jANaahe karmanA vinayanA arthI ! tuM asAra jANa. IfIl bhAvArtha : mahAtmA potAnA AtmAne apramAdabhAvathI AtmahitamAM jAgrata karavA arthe AtmAne saMbodhIne kahe che ke mUDha AtmA tuM parivAra sahita potAnA vaibhavano vicAra karIne phokaTa moha kare che arthAt vicAre che ke mAro suMdara parivAra che, mArI pAse vaibhava che, huM sukhapUrvaka jIvuM chuM ityAdi bhAvo karIne te vaibhavamAM ane parivAramAM phokaTa mamatvavRddhi karIne tAro manuSyabhava niSphaLa kare che. kema manuSyabhava niSphaLa kare che ? tethI kahe che - koI ghAsanA taNakhalA upara pANInuM biMdu paDeluM hoya ane vAyuthI te pANInuM biMdu kaMpatuM hoya tyAre te pANInuM biMdu kSaNamAM nIce paDI jaze tevI sthitivALuM che ke sukAI jaze tevI sthitavALuM che. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zAMtasudhArasa tenA jevuM ja tAruM AyuSya asAra che arthAt tAruM AyuSya satata gaLI rahyuM che. tethI pratikSaNa nAza pAmI rahyuM che. mATe AyuSyanI pUrNatA pUrve he karmanA nAzanA arthI jIva ! tuM Atmahita nahIM sAdhe to tAro manuSyabhava niSphaLa jaze. mATe anitya evA parivAra sahita vaibhavano moha choDIne AtmAnI guNasaMpattinI vRddhinA kA2NIbhUta bhagavAnanA vacanathI satata AtmAne bhAvita karIne paralokanA hitanI paraMparAnI prApti thAya te rIte yatna kara. ane asAra evA bAhya bhAvono moha choDa. A prakAre AtmAne saMbodhIne mahAtmA preraNA kare che jethI jAgrata thayelo apramAdabhAva sevAtA evA dharmamAM aMtaraMga rIte dRDha yatna karIne AtmakalyANa sAdhI zake. III zloka H pazya bhaGguramidaM viSayasukhasauhRdaM, pazyatAmeva nazyati sahAsam / etadanuharati saMsArarUpaM rayAjjvalajjalabAlikArucivilAsam / / mUDha0 2 / / zlokArtha H he Atman ! tuM A viSaya sukhanuM suhRdapaNuM bhaMgura jo. kema bhaMgura jo ? tethI kahe che ke jotAveMta sahAsa nAza pAme che=lIlApUrvaka nAza pAme che. vaLI, ati vegavALI, jhabakArA mAratI, vIjaLInAM kiraNonA vilAsa jevuM saMsAranuM rUpa Ane anuharaNa kare che=viSayasukhane anuharaNa kare che. aa2aa bhAvArtha: mahAtmA AtmAne saMsAranA bhAvothI vimukha karavA arthe jAgrata karatAM kahe che ke Atman ! tuM sUkSmaprajJAthI padArthane jo ke A bAhya indriyonuM viSayajanya je sukha tane baMdhu jevuM lAge che te bhaMgura che. kema bhaMgura che ? tethI kahe che - te sukhone tuM juve che tyAre te sahAsa nAza pAme che arthAt tAro upahAsa karIne te ja kSaNamAM nAza pAme che. jema sanakumAra cakravartIne atyaMta suMdara rUpa maLeluM ane kSaNamAM zarIramAM rogo utpanna thavAthI te suMdara rUpa nAza pAmyuM tema saMsArIjIvonA aneka prakAranA bhoganAM sukha kSaNabharamAM nAza pAmatAM pratyakSa dekhAya che. tethI AvA nAzavaMta sukha pratye sthira buddhi karIne tene ja mitranI jema jovuM te mUDhatA che. vastutaH jagatanA bhAvo pratye jene upekSA varte che teone mohathI anAkuLa avasthArUpa samabhAvanuM sukha varte che ane te samabhAvanuM sukha ja jIvane aMtaraMga rIte svasthatA karAvanAruM che. sadA mitranI jema sAthe rahenAruM che. ane janmAMtaramAM sadgati ApIne vizeSa-vizeSa prakAranA samabhAvamAM udyama karAvIne zAzvata mokSasukhane ApanAra che. AthI ja mahAtmAo atyaMta saMvegapUrvaka zrutavacanathI satata AtmAne bhAvita kare che. jethI saMsAranA bhAvomAM citta saMzleSa pAmatuM nathI. ane AtmAnA svabhAvika svasthatAnA sukhanI prApti thAya che. vaLI, mahAtmA vicAre che ke ati vegavALI jhabakArA mAratI vIjaLInA camakArAnA vilAsane dhAraNa karanAruM saMsAranuM svarUpa viSayasukhanuM anuharaNa kare che. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. anityabhAvanA-gIta / bloka-2-3 Azaya e che ke vIjaLIno camakAro kSaNabhara dekhAya che tema anaMtakALa zAsthata rahenArA evA AtmAne vIjaLInA camakArA jevI rAjyanI prApti ke bhogavilAsanI prApti dekhAya che; kema ke anaMtakALanI apekSAe eka kSaNa tulya A manuSyabhavanuM sukha che ane sUkSma rIte vicArIe to sAgaropamanA AyuSyavALA devonuM paNa devasukha anaMtakALanI apekSAe vIjaLInA camakArA jevuM kSaNasthAyI che. mATe kSaNabhara evA dehanA saMbaMdhathI thatA viSayasukhane tuM jo ane mohanA anAkuLa bhAvathI thatA zAzvata evA AtmAnA sukhane tuM jo jethI citta sadA zAzvata sukhane abhimukha rahe. rA zloka :hanta hatayauvanaM, pucchamiva zauvanaM, kuTilamati tadapi laghudRSTanaSTam; tena bata paravazAH paravazAhatadhiyaH, kaTukamiha kiM na kalayanti kaSTam ||muuddh0 3 / / zlokArca - hattaekhedanI vAta che ke A yauvana haNAyeluM chuM. kUtarAnI pUMchaDA jevuM kuTila mativALuM che=vakra buddhivALuM che ane te paNaEyauvana paNa, thoDIvAra dekhAIne nazvarazIla cheHnAza pAme tevuM che. tenAthI kharekhara paravaza yauvanathI paravaza, jIvo paravazane kAraNe haNAyelI buddhivALA che. ahIM vartamAna bhavamAM kaTuka evA kaSTane tuM kema vicArato nathI? Ilal bhAvArtha : koIka rIte jIva manuSyabhavane pAmIne yauvana avasthAne pAme che. te yauvana avasthA aneka jAtanA unmAdayukta hovAthI haNAyeluM yauvana che; kema ke Atmahita sAdhavAne badale AtmAnuM ahita karanAruM hovAthI paramArthathI tene yauvana kahI zakAya nahIM. paramArthathI to te ja yauvana che ke je avasthAmAM jIva potAnA hitanI ciMtA kare che. saMsArIjIvo yauvana avasthAmAM tuccha ane asAra dhanaarjana AdinA hinanI ciMtA kare che. ane tenA mATe aneka akAryo paNa kare che. paraMtu potAnA AtmAnI pAramArthika ciMtA karatA nathI. tene paramArthathI yauvana kahI zakAya nahIM te batAvavA mATe A yauvana haNAyeluM yauvana che tema kahela che. vaLI, kUtarAnI pUMchaDI ati vakra hoya che. tene sIdhI karavAmAM Ave topaNa te vakra ja rahe che. tema yauvana kuTila mativALuM che. tethI yauvanakALamAM koIka rIte upadeza Adi sAMbhaLIne jIvo dharmane sanmukha thAya che, topaNa yauvananA unmAdane kAraNe dharma karIne paNa potAnA te te prakAranA kASAyikabhAvone poSe che ane indriyonA vikAro koI rIte zAMta thAya tevA nathI. tethI yauvananI kuTilamatine vaza thaIne te jIva potAne paNa Thage che ane anyane paNa Thage che. ane pote mAne che ke huM A dharma karuM chuM topaNa yauvananA unmAdane vaza mAna, khyAti Adi bhAvone poSIne ja potAno manuSyabhava niSphaLa kare che. phakta atyaMta prAjJapuruSa ja yauvananA pAramArthika svarUpane jANIne potAnAmAM dharmano yauvanakAla pragaTa thAya te prakAre yatna karIne potAnA yauvanane saphaLa kare che. tethI A yauvananuM svarUpa vAraMvAra vicArIne dharmanI vRddhine Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 zAMtasudhArasa. anukULa yauvanabhAvanI vRddhi arthe sadA prayatna karavo joIe. vaLI, A dehanuM yauvana laghudaSTa naSTa che thoDI vAra dekhAya che, vaLI pachI nAza pAmavAnA svabhAvavALuM che. tethI jyAre A yauvana nAza pAmaze tyAre dehamAM sarvakArya karavAnI zakti kSINa thayelI haze. te vakhate dharma karavAnI icchA thaze topaNa jIva dharma karavA samartha banaze nahIM, kema ke saMsAra avasthAmAM jIva je kaMI aMtaraMga dharma niSpanna karavA yatna kare che te paNa dehanA baLathI ja yatna karI zake che. ane kSINa thayelA dehanA baLavALA jIvo dehathI ja asvastha rahevAne kAraNe dharmamAM udyama karavA mATe asamartha bane che. tethI e phalita thAya ke yauvana unmAda karAvIne dharmasAdhaka zaktino nAza kare che ane vRddhAvasthAmAM zithilatAne kAraNe deha asamartha hovAthI dharma karavA jIva asamartha bane che. tethI vivekI puruSe yauvananA unmAdane vivekapUrvaka kAbUmAM rAkhIne dharmasAdhaka evA yauvananI prAptimAM udyama karavo joIe. jethI puSTa thayelA dharmanA pariNAmo kSINa thayela dehakALamAM paNa sahaja rIte vRddhi pAme che. jethI AtmA potAnuM pAramArthika hita prApta kare che. vaLI, jeo yauvanane paravaza che, teo jagatamAM sarvathA paravaza che ane paravaza thaIne manuSyabhavano vinAza kare che. ane duraMta saMsAranA paribhramaNane prApta kare che. mATe yauvananI paravazatAno parihAra karIne koIka rIte prApta thayelI yauvananI zaktine zAstravacanathI bhAvita karavAmAM je mahAtmAo udyama kare che teonuM yauvana saphaLa che, anyathA yauvanane paravaza aneka pApapravRttio karIne te jIvo karmane paravaza ja thAya che ane tevA jIvo haNAyelI buddhivALA che. AthI ja yauvananA unmAdane vaza ahIM paNa=vartamAnanA bhavamAM paNa, keTalAka kaTuka phaLo pAme che. arthAt yauvanane paravaza jIvone A bhavamAM paNa anucitta pravRttio karIne ghaNA prakAranA zArIrika, mAnasika, sAMyogika saMklezo prApta thatA dekhAya che. AthI ja yauvananA unmAdamAM vaza thaIne dhana arjananI lAlasAthI je te prakAranAM kAryo karIne koIka moTA aparAdhane prApta kare che. tyAre te jIvone A bhavamAM ghaNA kaSTo prApta thAya che. mATe jIve yauvananA unmAdanuM vAraMvAra bhAvana karIne dharmanA yauvananI prApti thAya e prakAre samyagu udyama karavo joIe jethI asAra evA ane anitya evA yauvanane paravaza thaIne AtmAne ahitanI paraMparAnI prApti na thAya. 13 zeka :yadapi piNyAkatAmaGgamidamupagataM, bhuvanadurjayajarApItasAram / tadapi gatalajjamujjhati mano nAginAM, vitathamatikuthitamanmathavikAram ||muuddh0 4 / / zlokArtha :pisyAkatAnepaSTapaNAne, pAmeluM je paNa A aMga bhuvanathI durjaya evI jarAthI bhakSita sAravALuM che avazya jarA avasthAne prApta karanAruM che, saMsArIjIvonuM gatalajjAvALuM te paNa zarIra vitatha matine kAraNe kuthita evA manmathanA vikAravALA manano kutsita evA kAmanA vikArovALA manano tyAga karatuM nathI. llll Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. anityabhAvanA-gIta | zloka-4-5 bhAvArtha : saMsArIjIvono deha yauvanakALamAM prAyaH puSTapaNAne pAmelo hoya che. tevo paNa deha avazya jarA avasthAne pAmanAra che. tethI vicAraka puruSa haMmezAM vicAre che ke vartamAnamAM puSTa dekhAtuM zarIra paNa zAzvata puSTa nathI, vRddhAvasthA Avaze tyAre zarIra jarAthI jarjarita thaze. tethI dehanA vikAromAM cittane kAluzya karavuM ucita nathI. AvuM pratyakSathI dekhAvA chatAM je jIvoe bhogomAM ja rasano anubhava karyo che teo vRddha thAya che tyAre paNa kAmanA vikAro tyAga karI zakatA nathI. paraMtu nirlajja thaIne kAmone sevanArA ja bane che. tethI AtmAne mATe lajjAspada evI kutsita bhoganI kriyAne karavA abhimukha thayeluM mana kutsita evA kAmanA vikArono tyAga karatuM nathI tenuM kAraNa atyaMta kutsita evI bhoganI pravRttimAM paNa sukhanI mati varte che. vastutaH vicArakane mATe AtmAnI avikArI evI svastha avasthA ja sukharUpa che. tenA paramArthane jovAmAM asamartha evuM mana ja vikArothI vyAkuLa thaIne yauvananA unmAdane vaza bhogamAM pravarte che. A prakAre bhAvanA karIne mahAtmA yauvananI asAratAnuM bhAvana kare che. ane yauvanakALamAM vartatA kAmanA vikAronI kutsitatAnuM bhAvana kare che. jenA baLathI anitya ane asAra sukhathI vimukha thaIne nitya ane pAramArthika AtmAnA svasthatArUpa sukhane abhimukha bane che. ahIM mana zabdathI AtmAno matijJAna upayoga grahaNa thAya che. ane te matijJAnanA upayogamAM pudgalAtmaka dravyamana kAraNa che. te dravyamanathI thayeluM bodhAtmaka bhAvamana svarUpa ja ApaNo AtmA che. ane anAdinI mohanI vAsanAne kAraNe paramArthathI nirvikArI paNa ApaNo AtmA vikArI avasthAne anubhave che. tethI yauvanano unmAda ane kAmanA vikAro temAM pragaTa thAya che. jenA nivAraNa mATe ja zAstranA tattvanuM bhAvana ati upakArI che ane te bhAvana arthe ja mahAtmA prastuta evI anityabhAvanA kare che. jo zloka - sukhamanuttarasurAvadhi yadatimeduraM, kAlatastadapi kalayati virAmam / kataraditarattadA vastu sAMsArikaM, sthirataraM bhavati cintaya nikAmam ||muuddh0 5 / / zlokArca - anuttarasuranI avadhivALuM sukha je atibhedura che sarvArthasiddhamAM vartatA devonuM je sukha che te atibhedura che te paNa kALathI=AyuSya jIrNanA kALathI virAmane prApta kare che tyAre Itara kaI sAMsArika vastu sthiratara che e pramANe atyaMta ciMtavana kara. III bhAvArtha - saMsAranuM sarva sukha bAhya padArthone AzrayIne che ane bAhya padArthone AzrayIne thatuM sukha aMtaraMga puNyanI apekSAthI prApta thAya che. je mahAtmAoe prakRSTa saMyama pALyuM che chatAM sarAga avasthAvALA hatA. tethI sarAga saMyamane kAraNe baMdhAyelA puNyAnubaMdhI puNyanA baLathI anuttaravAsIdevabhavane pAme che je bhAvamAM Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtasudhArasa teonA kaSAyo ati alpa che ane je kaMI bhogalAlasAnA pariNAmarUpa kaSAyonA pariNAma che te paNa zreSTha koTinA puNyane kAraNe zreSTha koTinI bhogasAmagrIne pAmelA che. tethI pAMceya indriyonA utkRSTa sukhane te devo anubhave che je sukha saMsAra avasthAmAM atyaMta ramya che, topaNa te sukha zAzvata nathI. tethI AyuSyakSayathI te sukha paNa virAma pAme che. tethI jo AvuM zreSTha sukha dIrgha AyuSyavALA devone paNa virAma pAmatuM hoya to saMsAranuM anya sukha kevI rIte sthira thaI zake arthAt manuSyabhavamAM prApta thayeluM saMsAranuM sukha atyaMta asthira ane kSaNasthAyI che. prAyaH jIvita kALamAM ja nAza pAme tevuM che. kadAca jIvana sudhI Take topaNa AyuSyakSayathI avazya nAza pAme tevuM che. A pramANe he AtmAnuM tuM atyaMta ciMtavana qa2. jethI citta anitya evA sAMsArika sukhathI vimukha bane ane anaMta evA AtmAnuM sukha prApta karavAne abhimukha citta bane ane tevuM citta bane to ja potAno AtmA vItarAgabhAvanAthI bhAvita thavA mATe sadA sudRDha yatna, karI zake. AtmAne vItarAgabhAvanAthI bhAvita karavA mATe ja sarva dharmAnuSThAno che. tethI vItarAgabhAvanAthI bhAvita thAya te rIte dharmaanuSThAna sevavAnuM baLa AdhAna karavA arthe mahAtmA anitya-bhAvanAnuM atyaMta ciMtavana kare che. IpA 20 zloka H yaiH samaM krIDitA ye ca bhRzamIDitA, yaiH sahAkRSmahi prItivAdam / tAn janAn vIkSya bata bhasmabhUyaGgatAn nirvizaGkAH sma iti dhik pramAdam / / mUDha06 / / zlokArtha : jeonI sAthe krIDAo karI ane jeo atyaMta bhaktithI ane uttama dravyothI sanmAna karAyA. jeonI sAthe ame prItivAdane karyuM. khedanI vAta che ke te jIvone bhasmIbhUta thayelA joIne (paNa) ame zaMkA vagaranA chIe=ame maravAnA nathI e prakAranI nizcitatAvALA chIe, e prakAranA pramAdane dhikkAra thAo. 1191 bhAvArtha: mahAtmA potAnA pramAdabhAvane dUra karIne AtmAnA hitanA udyamamAM aMtaraMga apramAdabhAvane ullasita ka2vA mATe vicAre che ke jeonI sAthe pote krIDAo karI teo paNa mRtyu pAmI gayA. jeo potAnA mATe bhaktipAtra hatA evA mAtA-pitAdinI pote atyArasudhI bhakti karato hato teo paNa AyuSya pUrNa thavAthI potAnA dekhatAM ja mRtyu pAmI gayA. vaLI, jeonI sAthe pote atyArasudhI prItipUrvaka vAto karato hato teo paNa mRtyu pAmI gayA. A sarva pote pratyakSathI jue che ane buddhithI vicAre to te sarvanI jema pote paNa eka divasa bhasmIbhUta thavAno che arthAt mRtyu pAmavAno che. Ama chatAM jANe pote A dehamAM zAzvata rahenAro na hoya tema dehanI sArasaMbhALa ane dehanA indriyajanya AnaMdamAM rahevA ja yatna kare che Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 1. anityabhAvanA-gIta | zloka-6-7 paraMtu AtmAnA parama svAsthyanA kAraNabhUta samabhAvane keLavavA mATe ke vItarAgatAne pragaTa karavA mATe apramAdabhAvathI udyama karato nathI. A prakAranA potAnA pramAdane joIne mahAtmA kahe che ke A pramAdane dhikkAra thAo. A prakAre bhAvana karIne mahAtmA AgAmInA anaMta mRtyuthI potAnuM rakSaNa karavA arthe ane zAzvata amara avasthAnI prApti arthe AtmAne jAgrata kare che ane vicAre mAtra bAhya kRtyathI dharma niSpanna thato nathI paraMtu jagatanA padArtho sAthenA asaMgabhAvane ullasita kare te prakAranA ucita kRtyothI AtmAmAM dharma niSpanna thAya che. saMsAranA vAstavika svarUpanuM punaH punaH avalokana karIne AtmAnA pAramArthika svarUpanuM punaH punaH bhAvana karIne tenI prApti mATe yatna karavAthI pAramArthika dharma pragaTa thAya che mATe apramAdabhAvathI huM te prakAre yatna karuM. IIglI zloka H asakRdunmiSya nimiSanti sindhUrmivaccetanAcetanAH sarvabhAvAH / indrajAlopamAH svajanadhanasaGgamAsteSu rajyanti mUDhasvabhAvAH / / mUDha0 7 / / zlokArtha H cetana acetana evA sarva bhAvo dariyAnI UrminI jema vAraMvAra pragaTa thaIne zAMta thAya che. (tevI) IndrajALanI upamA jevA svajana, dhananA saMgamo che. teomAM mUDha svabhAvavALA jIvo rAga kare che. IleII bhAvArtha: dariyAmAM Urmio thAya che tyAre kSaNabhara pANI UbharAtuM dekhAya che ane tenI te Urmi zAMta thAya che, vaLI bIjI Urmi thAya che ane te Urmi paNa zAMta thAya che; tema saMsAramAM dekhAtA cetana jIvo janme che ane mRtyu pAme che. vaLI acetananA bhAvo paNa koIka svarUpe pragaTa thAya che ane vinAza pAme che. A rIte sarva padArtho vAraMvAra utpanna thAya che ane vinAza pAme che tethI jagatanA koI bhAvo sthira nathI. AtmAno zuddha svabhAva AtmAmAM sadA sthira che, jyAre bahA2mAM dekhAtA sarva bhAvo sadA asthira hovAthI indrajALanI upamA jevA che. tethI svajana, dhanano saMgama paNa dareka bhavamAM navo navo thAya che ane cAlyo jAya che. tethI indrajALanI upamA jevo che. A rIte jagatanA bhAvo atyaMta asthira che chatAM mUDha svabhAvavALA jIvo te asthira bhAvono vicAra karyA vagara tatkALa dekhAtA svajananA saMga, dhananA saMga AdimAM 2Aga kare che. paramArthathI to AtmAnA nitya guNo ja AtmA sAthe sadA rahenArA che, tene choDIne vivekI puruSa asAra evA bhAvomAM kyAreya rAga kare nahIM. Ama chatAM anAdithI sevAyelI mUDhatAne kA2Ne mahAtmAone paNa nimitta pAmIne asAra evA te bhAvo sparze che. tethI indrajALa tulya A bhAvo che, tema vAraMvAra bhAvana karIne potAnAmAM vartatA mUDha svabhAvanA aMzone dUra karavA yatna karavo joIe. II7II Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 zAMtasudhArasa zloka - kavalayannavirataM jaGgamAjaGgama, jagadaho naiva tRpyati kRtAntaH / mukhagatAn khAdatastasya karatalagatairna kathamupalapsyate'smAbhirantaH ||muuddh0 8 / / zlokArca : jaMgama evA beIndriyAdi jIvo ane ajaMgama evA pRthvI Adi sthAvara jIvo rUpa jagatane satata koLiyo karato kRtAMta yamarAja, khedanI vAta che ke kyAreya tRti pAmato nathI. mukhagata evA te jIvone khAtA ane tenA kRtAMtanA, karatalagata evA amArA vaDe kema aMta nahIM prApta karAya ? arthAt avazya aMta prApta karAze. IIkII bhAvArtha : mahAtmA potAnA jIvananI asthiratA ke bhAvanA arthe vicAre che ke khedanI vAta che ke yamarAja jagatanA sa, sthAvara jIvono satata koLiyo kare che arthAt jeonuM AyuSya pUrNa thavA AvyuM che tevA jIvone te satata khAI rahyo che. tethI te sarva jIvo mRtyunA mukhamAM ja paDelA che. paraMtu pote atyAre svasthatAthI phare che. tethI jaNAya che ke pote mRtyunA mukhamAM nathI, topaNa mRtyunA hAthamAM ApaNe avazya rahelA chIe tethI jyAre ApaNo krama Avaze tyAre ApaNe paNa avazya mRtyunA mukhamAM javAnA; kema ke saMsAramAM janmanArA jIvo avazya mRtyune pAme che. koI zAzvatakALa mATe sthira rahI zakatA nathI. mATe mRtyunI prApti thAya te pUrve ja mAre atyaMta jAgrata thaIne Atmahita sAdhavuM joIe. paraMtu mUDhanI jema nirvicAraka thaIne prApta thayelA manuSyabhavane niSphaLa karavo joIe nahIM. anyathA vartamAnanA mRtyunI jema bhUtakALanAM anaMtAM mRtyu pote prApta karyA che ane pharI pharI anaMtAM mRtyu prApta thaze. ane AtmAne jinavacanAnusAra tattvathI bhAvita karIne pharI janmanI prApti na thAya te ja te sarva viDaMbanAthI mukta thavAno eka upAya che. tethI ajanmAvasthA mATe mAre sadA udyama karavo joIe. ll8 zloka - nityamekaM cidAnandamayamAtmano, rUpamabhirUpya sukhamanubhaveyam / prazamarasanavasudhApAnavinayotsavo, bhavatu satataM satAmiha bhave'yam ||muuddh0 9 / / zlokArca - nitya eka cidAnaMdamaya AtmAnA rUpane jANIne ame sukhano anubhava karIe arthAt tevA svarUpa sAthe tanmaya thavA dvArA sukhano anubhava karIe. vaLI, A bhavamAM saMta puruSone A prazamarasanA navA sudhApAnanA vinayanano vizeSa prakAranA sevanano utsava satata prApta thAo. IIII Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. anityabhAvanA-gIta | zloka-9 bhAvArtha : atyArasudhI anityabhAvanA bhAvana karI. have mahAtmA tenA phaLa svarUpe potAne zuM prApta karavuM che tenuM svarUpa vicAre che. saMsAranA sarvabhAvo anitya hovA chatAM AtmAnuM ciAnaMdamaya evuM nitya svarUpa che=pulanA AnaMdamaya nahIM paraMtu mohanI AkuLatA vagaranA jJAnanA AnaMdamaya AtmAnuM svarUpa che, te svarUpano vicAra karIne satata te svarUpathI AtmAne bhAvita karIne ame sukhano anubhava karIe tenA kAraNe anitya bhAvomAM thatA saMzleSane kAraNe mohanI AkuLatAno anubhava amane thAya nahIM ane mohanI AkuLatAjanya karmabaMdhanI ane tenA kAraNe cAragationAM paribhramaNanI viDaMbanA prApta thAya nahIM. vaLI, mahAtmA bhAvana kare che ke A bhavamAM saMta puruSo anitya-bhAvanAnA svarUpanuM ciMtavana karIne AtmAne te rIte bhAvita kare ke jethI teone prazamarasanA navA sudhApAnanA vizeSa prakAre sevanano utsava satata thAya. Azaya e che ke prazamasukhanA parAkASThAnI prApti kSAyika evA vItarAga bhAvamAM che ane jeoe kSAyika evo vItarAga bhAva prApta karyo nathI teo paNa vItarAganA vacanathI AtmAne bhAvita karIne kaMIka kaMIka prazamasukhano anubhava kare che. teo paNa navA navA prazamarasanA amRtapAnanA abhilASavALA thAya jethI satata saMsAranA vAstavika svarUpanuM bhAvana karIne tenA vikAronuM zamana kare ane AtmAnA pAramArthika svarUpanuM smaraNa karIne tenA bhAvanathI uttara uttaranA prazamasukhane prApta kare, jethI anitya bhAvanAnA phaLa svarUpe teo paNa nitya evA pAramArthika sukhamAM lIna bane. Ama karatAM zuddha AtmAnA sukhanA baLathI sukhapUrvaka saMsArasAgarane tarI zake. lllA II pahelo prakAza pUrNa II Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zAMtasudhArasa che ( 2. azaraNabhAvanA zloka : ye SaTakhaNDamahImahInatarasA, nirjitya babhrAjire, ye ca svargabhujo bhujo'rjitamadA, medurmudA medurAH / te'pi krUrakRtAntavaktraradanairnirdalyamAnA haThAdatrANAH zaraNAya hA dazadizaH, prekSanta dInAnanAH / / 1 / / zlokArdha : jeo ahInatarasathI atyaMta moTA thavAnI tRSAthI, pakhaMDanI pRthvIne jItIne zobhI rahyA che ane jeo bhujAthI ajita maravALA, medura svargane bhogavanArA AnaMdapramodamAM rahenArA svarganA sukhone bhogavanArA, mudA medu AnaMdathI zobhI rahyA che, te paNa haThathI krUrakRtAMtanA mukhanA dAMto vaDe nirdezana karAtA, atrANa, dIna mukhavALA zaraNa mATe daze dizAne juve che. IIII bhAvArtha : jeo bhUtakALanA puNyanA udayathI mahAzaktisaMpanna thayA che ane jagatamAM mahAsamrATa thavAnI atyaMta tRSAvALA che, tenA kAraNe pakhaMDanI pRthvIne jItIne pote jagatamAM atyaMta samartha che, te rIte zobhI rahyA che. vaLI, jeoe potAnA parAkramanA madathI svarganA bhogone prApta karyA che=bhUtakALamAM te prakAranAM tapa, tyAgAdi anuSThAna karIne svarganA bhogone pAmyA che ane satata AnaMdapramoda karatA jagatamAM zobhI rahyA che teo paNa jyAre mRtyunA mukhamAM Ave che tyAre koI prayatnathI rakSaNa pAmI zakatA nathI, tethI atrANa bane che ane mRtyunA bhayathI bhayabhIta thaIne dInamukhavALA daza dizAomAM jonArA bane che. A prakAre saMsArIjIvonI azaraNatA vicArIne mahAtmA vicAre che ke bAhya saMpattithI koI rakSaNa pAmI zakatuM nathI. mUDhatAne kAraNe ja jIvo potAnA bhujAbaLathI prApta thayelA bAhya vaibhavanA baLathI pote surakSita che tema mAnIne nizcita thaI jIve che. vastutaH mRtyunA mukha AgaLa paDelA evA teone koI zaraNa nathI. phakta bhagavAnanuM zrutajJAna ja zaraNa che. mATe saMsAranA vAstavika svarUpane joIne potAnI azaraNatAno yathArtha vicAra karIne vivekasaMpanna jIve jagatamAM zaraNa levA yogya evA bhagavAnanA dharmanuM sadA zaraNa levuM joIe. jeonuM citta bhagavAnanA dharmathI sadA vAsita che. teo mRtyu vakhate paNa dIna banatA nathI paraMtu saMsAranA vAstavika svarUpanuM atyaMta bhAvana karIne mahAparAkramavALA evA teo potAnA zatrubhUta evA mohanI sAme subhaTanI jema laDe che. tevA parAkramazIla mahAtmAo jinavacananA bhAvanathI kSapakazreNI para ArUDha thaIne maraNa samaye kevalajJAnane paNa prApta kare che. kadAca tevA pariNAmano utkarSa na thAya topaNa uttama devabhava pAmIne alpabhavomAM saMsArasAgarathI tare che. AthI ja azaraNabhAvanAthI bhAvita thayelA Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 2. azaraNabhAvanA | bloka-1-2 evA mahAtmAo ke zrAvako jinavacanathI AtmAne sadA bhAvita rAkhe che ane mRtyu samaye AtmAne jinavacanathI atyaMta bhAvita kare che. jethI vartamAnanA bhavamAM sevAyelA pramAdanuM vAraMvAra smaraNa karIne tenI niMdA kare che ane sarva pApasthAnakone sUkSma AlocanapUrvaka te te pApasthAnaka pratye te te prakAre tIvra jugupsA kare che. A rIte sarva pApothI para samabhAvanA pariNAmane abhimukha potAnuM citta yatnavALuM kare che jethI sukha-duHkha, zatru-mitra, jIvana-mRtyu Adi sarva bhAvo pratye samabhAvavALA hovAthI mRtyukALamAM paNa dIna mukhavALA thatA nathI. paraMtu potAnA zatrubhUta mohanA nAza mATe ja udyamazIla rahe che je azaraNabhAvanAnuM zreSTha phaLa che. zloka - tAvadeva madavibhramamAlI, tAvadeva guNagauravazAlI / yAvadakSamakRtAntakaTAkSarnekSito vizaraNo narakITaH / / 2 / / zlokArtha : vizaraNa evo nararUpI kIDo=bhagavAnanA vacananuM zaraNa jeNe svIkAryuM nathI evo nararUpI kIDo, tyAMsudhI ja madanA vibhramathI zobhe che huM zaktizALI chuM, huM dhanADhya chuM ItyAdi vibhramathI zobhI rahyo che, tyAM sudhI ja guNagauravazALI che potAnAmAM cAturya che, kalA che, rUpa che ItyAdi guNonA gauravathI vartato hoya che. jyAM sudhI akSama evA kRtAMtanA kaTAkSo vaDe=koIno mada ane koInAM sukho sahana na kare evA camarAjanA kaTAkSothI te narakIDo jovAyo nathI arthAt je divase yamarAja tene koLiyo karavA mATe tatpara thaze tyAre te azaraNa evo narakITa dIna thaze. sA. bhAvArtha : saMsArIjIvo prAyaH karIne potAne prApta saMyogAnusAra dhanAdika arjana karIne potAnA te prakAranA vaibhava Adine kAraNe madane dhAraNa karanArA hoya che. vaLI, potAnAM buddhi, cAturya Adi dekhAtAM hoya tenAthI pote jagatamAM zobhI rahyA che, tema mAnatA hoya che. paraMtu saMsAranI avasthA taddana karmane parataMtra cAle che tethI pote paNa karmane parataMtra che ane tethI azaraNarUpe ja nAza pAmaze teno vicAra karatA nathI. AthI prApta thayelA manuSyabhavane jinavacanathI bhAvita thaIne jinavacananA zaraNe rahevA mATe samartha banAvatA nathI. tevA jIvo tyAMsudhI ja jagatamAM mada Adi kare che, jyAM sudhI jagatanA jIvone A rIte mahAlatA jovA mATe asahiSNu evA yamarAjanA kaTAkSathI jovAyA nathI. jyAre jyAre te jIva yamarAjanA mukhamAM paDe che tyAre dIna thaIne asAra evA bhavone prApta karIne cAra gationA cogAnamAM aneka prakAranI viDaMbanAo pAme che. A prakAre saMsAranA svarUpanuM avalokana karIne mahAtmAo sadA arihaMta, siddha , susAdhuo, sarvajJapraNIta dharma ja jagatamAM zaraNa che tema mAnI arihaMtAdi cAranA svarUpathI AtmAne Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 zAMtasudhArasa bhAvita karavA yatna kare che. jenAthI kyAreya dInatAne pAmatA nathI ane mRtyukALe paNa adInabhAvathI samabhAvamAM rahI zake che. zA zloka : pratApApannaM galitamatha tejobhiruditairgataM dhairyodyogaiH zlathitamatha puSTena vapuSA / pravRttaM tadrvyagrahaNaviSaye bAndhavajanai jane kInAzena prasabhamupanIte nijavazam / / 3 / / zlokArca - kInAzathI mRtyuthI, potAnA atyaMta vazane prApta karAyelo jana hote chate, pratApothI vyApanna thAya che te puruSa pratApothI rahita thAya che, udita evA tejothI galita thAya che, gheryanA udhogothI rahita thAya che, puSTa zarIrathI zithila thAya che ane tenA dravyagrahaNa viSayamAM bAMdhavajano vaDe pravRtta thavAya che. Imall bhAvArtha : mRtyu jyAre jIvane potAne vaza kare che tyAre mRtyakALamAM te puruSa potAnA pratApazaktithI kSINa thAya che; kema ke jeo mAtra pudgalanA baLathI pote pratApavALA thayA che tevA tuccha prakRtivALA jIvo mRtyakALamAM potAno pratApa batAvavA asamartha hovAthI dIna bane che. phakta jeoe bhagavAnanuM zaraNa svIkAryuM che ane mohanI sAme subhaTanI jema yuddha karIne satata samabhAvanA pariNAmane sevyo che tevA dhIrapuruSo ja mRtyakALamAM adhika pratApavALA bane che. AthI ja jeo dharmaparAyaNa mAnasavALA che teo mRtyakALamAM mahAbaliSTha thaIne mohanI sAme potAnuM vIrya phorave che. jethI mRtyu paNa temane dAna karavA mATe samartha banatuM nathI. vaLI, sAmAnya saMsArIjIvo mRtyune paravaza thAya che tyAre teonuM udita teja te vakhate galita thAya che; kema ke paulika zaktinA baLathI ja teo udita tejavALA hatA. zarIra, baLa, buddhi, cAturyAdine kAraNe sadA mAnatA hatA ke jagatamAM prayatnathI kaMI asAdhya nathI ane tethI mahAparAkramAdi karIne dhanasaMcayAdi karatA hoya che. paraMtu mRtyakALamAM teonuM te prakAranuM sarva teja gaLI jAya che. jyAre mahAtmAo saMsAramAM potAnI azaraNa sthitinuM bhAvana karIne jinavacanane zaraNAgata che ane tethI jinavacanathI AtmAne sadA bhAvita kare che. teo mRtyakALamAM vizeSathI udita tejavALA bane che; kema ke saMsAranA vAstavika svarUpanA jANanArA teo vicAre che ke mRtyakALamAM karAyelo apramAda samabhAvanI vRddhi dvArA avazya uttaranA uttama janmanI prApti karAve che. mATe leza paNa dInatAne dhAraNa karyA vagara mahAsubhaTanI jema mohano nAza karavA mATe aMtaraMga prayatna kare che. tethI mRtyakALamAM vizeSathI udita Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. azaraNabhAvanA-gIta | zloka-1 27 tejavALA bane che. vaLI mRtyu vaDe saMsArIjIvo atyaMta nijavaza karAya che tyAre vairyayogathI rahita bane che; kema ke saMsArIjIvonuM mAnasa mRtyunA bhayathI sadA vyAkuLa hoya che. tethI koI prakAranA utsAhathI koI kRtya karI zakatA nathI. paraMtu vihvaLa ja thAya che. jyAre yogIo jinavacananuM zaraNa svIkArIne haMmezAM jinavacanathI AtmAne bhAvita kare che. tethI jIvana-mRtyu pratye samabhAvanA pariNAmavALA hoya che ane tenA kAraNe haMmezAM vairyanuM avalaMbana laIne mohano nAza karavAmAM udyama karanArA hoya che. mRtyukALanI upasthiti thAya che tyAre vizeSa prakAranA vairyanuM avalaMbana laIne AtmAne jinavacanathI te rIte bhAvita kare che ke teo mATe mRtyu paNa vizeSa kalyANanuM kAraNa bane che. vaLI, saMsArIjIvo mRtyune vaza thAya che tyAre pUrvanA puSTa zarIrathI zithila thaI jAya che. tethI koI pravRtti karavA mATe samartha rahetA nathI. paraMtu jinavacananuM zaraNa lenArA mahAtmAo dehathI zithila thAya tyAre paNa aMtaraMga parAkramathI pUrva karatAM paNa adhika balavAna thAya che. tethI zrutanuM daDha avalaMbana laIne zarIranI viSama sthiti kALamAM paNa satata zratanA baLathI AtmAne vAsita karavA yatna kare che. jethI temano AtmA mohanI sAme subhaTanI jema laDavA mATe atyaMta sAmarthyavALo bane che, paraMtu zithilatAne prApta karato nathI. vaLI, saMsArI jIva jyAre mRtyune vaza thAya che tyAre tenA baMdhujano tenA dravyanA grahaNanA viSayamAM bahulatAe pravRtta thatA dekhAya che. paraMtu je mahAtmAo bhagavAnanA vacanathI bhAvita che teone baMdhujanonI te pravRtti joIne paNa cittamAM kleza thato nathI. paraMtu jeoe bhagavAnanA vacanathI AtmAne bhAvita karyo nathI teo baMdhujanonI te prakAranI pravRtti joIne paNa mRtyukALamAM adhika vyAkuLa thAya che. A prakAre saMsArIjIvonI mRtyu vakhatanI azaraNatAnuM bhAvana karIne mahAtmAo sadA zaraNabhUta evA jinadharmano Azraya karavA yatna kare che. jethI jIvana-mRtyu Adi sarva bhAvo pratye samabhAvanA pariNAmane dhAraNa karatuM uttama citta klezane pAmyA vagara uttaranA uttama janmane prApta kare che. III 2. azaraNabhAvanA-gIta) zloka : svajanajano bahudhA hitakAmaM, prItirasairabhirAmam / maraNadazAvazamupagatavantaM, rakSati ko'pi na santam / / vinaya ! vidhIyatAM re, zrIjinadharmaH zaraNam / anusandhIyatAM re, zucitaracaraNasmaraNam ||viny0 1 / / zlokArca - svajanajana svajanano samudAya, bahudhA hitanI kAmavALo hoya che-te jIvanA hitanI kAmanAvALo Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 zAMtasudhArasa hoya che, prItirasathI abhirAma hoya che te jIva pratye prItinA atizayathI lAgaNIvALo hoya che, chatAM maraNadazAne vaza pAmelA evA te jIvanuM koIpaNa rakSaNa karatuM nathI. mATe hevinaya =karmanA vinayanA arthI evA he jIva!, tuM jinadharmanuM zaraNa svIkAra ane zucitara evA cAritranA smaraNanuM anusaMdhAna kara. |1| bhAvArtha: mahAtmA potAnI azaraNa avasthAne bhAvana karavA mATe vicAre che ke saMsAramAM puNyazALI jIvonA svajanano samudAya bahudhA tenA hitanI kAmanAvALo hoya che. tethI te puNyazALI jIvane sarva prakAre anukULatA karavA mATe sadA udyama kare che. vaLI te svajanavarga prItinA rasathI te jIvane AlAda kare tevo hoya che tethI te jIvane paNa te svajano pratye AtmIyatA buddhi varte che. paraMtu saMsAranA vAstavika svarUpanuM paryAlocana karanArA mahAtmAo vicAre che ke jIva jyAre maraNadazAne vaza prApta thAya che tyAre Avo svajanavarga paNa mRtyuthI tenuM rakSaNa karI zakato nathI. mATe svajananI hUMphathI jIvavuM te mUDhatA ja che, to kaI rIte pote surakSita bane. tethI kahe che ke karmanA vinayanA arthI jIva ! tuM jinadharmanuM zaraNa svIkAra ane tenAthI surakSita bana; kema ke karmane paravaza ja saMsArIjIvo sarva viDaMbanA prApta kare che, ane jeo karmathI mukta thayA che teone A prakAre azaraNatA kyAreya prApta thatI nathI. jIva jyAre karmavaza hoya che tyAre azaraNarUpe ja mRtyu pAmavuM paDe che. te vakhate jIva mATe bhagavAnano dharma ja zaraNa che ane bhagavAnano dharma tene jinatulya thavA mATe satata preraNA kare che. tethI mahAtmA jinatulya thavAnA upAyabhUta jinavacanathI AtmAne bhAvita karIne jinadharmanuM zaraNa levA yatna kare che ane vaLI, vicAre che ke jIva mATe ati pavitratara evo daza prakArano yatidharma che tenuM tuM smaraNa kara jethI tenAthI bhAvita thayeluM citta sadA saMsAra avasthAmAM paNa jIvane surakSita rAkhe. ITI zloka - turagarathebhanarAvRtikalitaM, dadhataM balamaskhalitam / harati yamo narapatimapi dInaM, mainika iva laghumInam ||viny0 2 / / zlokArtha : ghoDA, ratha, hAthIo, manuSyonI AvRtithI samUhathI kalita akhalita baLane dhAraNa karatA evA narapatine paNa yama haraNa kare che. jema moTuM mAchaluM nAnA mAchalAne gaLI jAya. mATe he vinaya! tuM jinadharmanuM smaraNa kara. Ill bhAvArtha koI moTo rAjavI hoya ane moTI senAne asmalita dhAraNa karato ane tenA baLathI te vicAre ke huM vizALa sainyanA baLathI surakSita chuM tevA paNa rAjAne yamarAjA jyAre haraNa kare che tyAre te dInanI jema Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. azaraNabhAvanA-gIta | zloka-2-3 29 mRtyune pAme che. jema moTuM mAchaluM nAnA mAchalAne gaLI jAya che tema sainyathI surakSita evA paNa rAjAne tenAthI baLavAna evo yamarAjA gaLI jAya che tethI saMsAramAM koI surakSita nathI. mATe he karmanA vinayanA arthI evA AtmA, AtmAne karmathI surakSita banAve evA jinadharmanuM tuM zaraNa svIkAra ane bhagavAnanA dharmathI te rIte AtmAne satata vAsita ka2, jethI mRtyu paNa tArA mATe dInatAnuM kAraNa na banatAM utsavarUpa ja bane. IIII zloka H pravizati vajramaye yadi sadane, tRNamatha ghaTayati vadane / tadapi na muJcati hatasamavartI, nirdaya pauruSanartI / / vinaya0 3 || zlokArtha : mRtyuthI rakSaNa karavA mATe koI vajamaya gRhamAM praveza kare athavA dInatAne kAraNe mRtyuthI rakSaNa karavA mATe mukhamAM tRNane grahaNa kare topaNa hatasamavartI=badhA jIvone haNavA mATe samAna pariNAmavALo, nirdaya evo pauruSanIM=yamarAja, koIne mUkato nathI. II3II bhAvArtha = zatruthI potAnuM rakSaNa karavA koI jIva vajramaya gRha kare ane temAM praveza kare jethI tene mAravA mATe tatpara thayela zatru paNa tene mArI zake nahIM. vaLI, koI rAjA yuddhabhUmimAM balavAna rAjAthI parAjaya pAme tyAre te balavAna rAjA potAne mAre nahIM mATe dInatA dhAraNa karIne potAnA mukhamAM tRNane dhAraNa kare che. ane te prakAranI dInatAne joIne rAjanIti anusAra balavAna rAjA paNa tene choDI de che. paraMtu badhAne haNavA mATe samAna rIte tatpara thayela ane saMsArIjIvone mAravA mATe pravRtta thayela evo nirdaya yamarAja koIne mUkato nathI=vajamaya gha2mAM 2helA jIvane paNa mArI nAkhe che. ane mukhamAM taNakhalAne dhAraNa ka2nA2ne paNa mArI nAkhe che. tethI mRtyuthI koI potAnuM rakSaNa karI zakatuM nathI. AvI azaraNa avasthAvALA saMsArIjIvone paNa bhagavAnanuM vacana zaraNa bane che. jeo bhagavAnanA vacanathI potAnA AtmAne bhAvita kare che teone AtmAno vItarAgabhAva ja sAra jaNAya che ane tethI bhagavAnanA vacananuM dRDha avalaMbana laIne vItarAgatAnA kAraNIbhUta samabhAvamAM ja yatna kare che. AvA mahAtmAo mRtyukALamAM jIvana-mRtyu pratye samAna pariNAmavALA ane samabhAvamAM baddharAgavALA hoya che tethI te mahAtmAne yamarAja mRtyu Ape che te paNa temanA mATe utsavarUpa ja bane che; kema ke samabhAvanA pariNAmathI te mahAtmA mRtyu pAmIne paNa AnAthI adhika zreSTha janma prApta ka2ze jyAM adhika adhika dharmane sevIne kramasara sarvakarma rahita avasthAne prApta karaze. A rIte saMsAranI azaraNa avasthAno vicAra karIne dRDha avalaMbanapUrvaka bhagavAnanA dharmanuM zaraNa svIkAravuM joIe. II3II Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 zAMtasudhArasa zloka :vidyAmantramahauSadhisevAM, sRjatu vazIkRtadevAm / rasatu rasAyanamupacayakaraNaM, tadapi na muJcati maraNam ||viny0 4 / / zlokArca - vaza karyA che devone jeNe tevI vidhA, maMtra ke mahAauSadhinuM sevana karo, zarIranA upacayane karanAruM rasAyana vAparo topaNa maraNa mUkatuM nathI. llll bhAvArtha : mahAtmA azaraNabhAvanAne sthira karavA vicAre che ke jagatamAM evI vidyAo, maMtro ane mahAauSadhio che je devatAone paNa vaza kare tevI zaktivALI che. koI sattvazALI puruSa tevA vidyA, maMtrAdine sAdhe ke te auSadhione prApta kare to paNa mRtyu tene mUkatuM nathI. vaLI, koI dehane puSTa karavA arthe ane vRddhAvasthA prApta na thAya tenA mATe rasAyaNanuM sevana kare to paNa mRtyu mUkatuM nathI. kadAca rasAyaNAdinA sevanane kALe vRddhAvasthA sudhI deha puSTa-puSTatara rahe topaNa AyuSya pUrNa thatAM avazya mRtyunI prApti thAya che tethI karmane vaza jIvane koI zaraNa nathI, mATe vidyAnA baLathI ke dehanA puSTinA baLathI jIva rakSita thaI zakato nathI. paraMtu bhagavAnanA vacanathI bhAvita hoya tene mRtyu karthanA karanAruM banatuM nathI paraMtu A bhavamAM prApta thayelI alpazakti karatAM adhika zaktivALA sthAnane prApta karAvIne jIvana mATe sukhanuM ja kAraNa bane che. mATe sukhanA arthI jIve sadA jinavacanathI ja AtmAne bhAvita karavA yatna karavo joIe. A prakAre azaraNabhAvanAnuM bhAvana karIne mahAtmA dharma sevavAne anukULa baLano saMcaya kare che. jo zloka : vapuSi ciraM niruNaddhi samIraM, patati jaladhiparatIram / zirasi gireradhirohati tarasA, tadapi sa jIryati jarasA ||viny0 5 / / zlokArca - cirakALa sudhI pavanane zarIramAM koI nirodha kare, dariyAnI pele pAra jaIne rahe, athavA parvatanA zikhara upara zIghatAthI caDI jAya topaNa te jarAthI jIrNa thAya che. pA. bhAvArtha jarAthI pote avazya parAbhava pAmanArA che tenAthI koI rakSaNa karI zakatuM nathI te bhAvana karavA arthe koI mahAtmA vicAre che ke koI puruSa jarArUpa zatruthI potAnuM rakSaNa karavA arthe prANAyAma karIne zarIramAM Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 2. azaraNabhAvanA-gIta | zloka-5-6 pavanano rodha kare ane vicAre che ke mAruM AyuSya ATalA zvAsocchvAsa pramANa ane huM pavanano rodha karIza to mArA zvAsocchavAsa levAnI pravRtti baMdha thavAthI mAruM mRtyu thaze nahIM topaNa jarArUpa zatru tene avazya jarjarita karIne teno vinAza kare che. pavanane sthira ka2vA mAtrathI pUrNa thatA AyuSyane aTakAvI zakAtuM nathI. vaLI, jarArUpa zatruthI potAnuM rakSaNa karavA mATe dariyAnI pelI pAra jAya topaNa jarA tenI pAchaLa Ave che ane jarAne pAmIne tenuM zarIra avazya jIrNa thAya che. vaLI, koIka vicAre che ke A jarArUpa zatru mAro vinAza kare tenA pUrve huM zIghra gatithI parvatanA zikhara upara jaIne besuM, jethI jarA mane prApta karI zake nahIM topaNa parvata upara janArA puruSane jarA choDatI nathI paraMtu ucita kALe jarAnI prApti avazya thAya che ane tenAthI avazya tenA dehano nAza thAya che. A saMsAramAM dehadhArI jIvo azaraNa che tenA rakSaNano upAya eka bhagavAnanuM vacana che A prakAre bhAvana karIne bhagavAnanA vacananA paramArthane jANavA mATe ane jANIne AtmAmAM sthira karavA mATe mahAtmAo potAnA AtmAne mahAparAkramavALo banAve che. anAdikALathI jve saMsAranA bhAvo karyA che mATe jinavacanathI bhAvita thavuM tenA mATe atiduSkara che topaNa te sivAya jIva mATe anya koI trANa nathI. A prakAre vicArIne zaraNa karavA yogya evA jinadharma pratye vIrya ullasita thAya te rIte mahAtmAo vAraMvAra azaraNabhAvanAthI AtmAne bhAvita kare che. pA zloka H sRjatImasitaziroruhalalitaM manujaziraH sitapalitam / ko vidadhAnAM bhUghanamarasaM, prabhavati roddhuM jarasam / / vinaya0 6 / / zlokArtha H asita-kALA, ziroruha=vALa, enAthI lalita=suMdara, evuM manuSyanuM zira=mastaka, satapalita=sapheda vALavALuM, karatI bhughanane=dehane, arasa karatI evI jarAne rodha karavA mATe koNa samartha thAya arthAt koI samartha thAya nahIM. 19 bhAvArtha : mahAtmA potAnI azaraNa avasthAnuM smaraNa karavA arthe bhAvana kare che ke yauvanakALamAM mastaka upara zobhatA kALA vALa manuSyanA dehane suzobhita dekhADe che te vALone jarA=vRddhAvasthA sapheda kare che. vaLI manuSyano suMdara deha 2sa vagarano kare che. te prakAre dehane rasa vagaranA karatI jarAne rokavA mATe koNa samartha thAya ? arthAt koI samartha nathI. mATe tenA baLathI pote sukhI che tema bhAvana karIne jeo jIve che teo taddana azaraNa che; kema ke jarA jyAre teono nAza karaze tyAre taddana asahAya evA teo dIna thaze ane mRtyu pAmIne durgatimAM jaze. mATe A sthitimAM mahAtmAe sarva udyamathI dharmanuM zaraNuM svIkAravuM joIe Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 saMtasudhArasa jethI dharmathI bhAvita thayeluM citta ja AtmAnuM rakSaNa karI zake; kema ke bhAvita thayelA cittane zarIranI viSama sthiti paNa vihvaLa karatI nathI ane uttama cittanA baLathI te sadA sukhI rahe che ane satinI paraMparA dvArA sukhanI vRddhine prApta kare che. AvA zloka :udyata ugrarujA janakAyaH, kaH syAttatra sahAyaH / eko'nubhavati vidhuruparAgaM, vibhajati ko'pi na bhAgam ||viny0 7 / / zlokArca - manuSyanI kAyA udhata ugra rogavALI=pragaTa thayelA tIvra rogavALI, thAya te kALamAM koNa sahAya thAya? arthAt koI sahAya thaI zake nahIM. eka caMdra uparAgane anubhave cheHrAhu kyAre tene grahaNa kare che, tyAre caMdra uparAgano anubhava kare che paraMtu koIpaNa eno bhAga letuM nathI. chatAM bhAvArtha : caMdra upara rAhu nakSatra Ave che tyAre caMdra uparAgane anubhave che. te uparAgano thoDoka paNa bhAga anya koI grahaNa karatuM nathI paraMtu caMdrane ja te uparAgano anubhava thAya che. A prakAranA lokaprasiddha daSTAMtanA baLathI mahAtmA vicAre che ke jyAre manuSyanI kAyAmAM ugra rogo pragaTa thAya che tyAre rogonI pIDAno bhAga koI laI zakatuM nathI paraMtu te manuSyane svayaM ja sahana karavuM paDe che ane rogane maTADavA mATe svajana Adi ke vaidyo Adi game teTalo yatna kare to paNa tenA rogane teo maTADI zakatA nathI ke te pIDAmAM tene koI sahAya karatuM nathI. A prakAre vicArakane pratyakSa dekhAya che tethI pote taddana azaraNa che. mATe potAnI azaraNa avasthAnuM bhAna karIne sarva ApattimAM zaraNabhUta bhagavAnanA vacanathI bhAvita thavuM joIe jenA baLathI bhAvita thayelA cittane kAraNe sadgatinI paraMparAnI prApti thAya ane sarva upadravathI rahita evA mokSanA sukhanI prApti thAya. A rIte potAnA AtmAne bhAvita karIne mahAtmA saddharmane sevavA mATe sadA daDha utsAhavALA thAya che. IIchA zloka : zaraNamekamanusara caturaGgaM parihara mamatAsaGgam / vinaya ! racaya zivasaukhyanidhAnaM, zAntasudhArasapAnam ||viny0 8 / / zlokArca - he vinayakarmanA vinayanA arthI jIva, cAra aMgavALA evA eka dharmanuM tuM zaraNa aMgIkAra Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. azaraNabhAvanA-gIta / bloka-8 kara ane mamatAnA saMgano tyAga kara=bAhya padArtho pratyenA mamatvabhAvanA saMgano tyAga kara, ane mokSasukhanA nidhAnarUpa zAMtasudhArasanAM pAnane tuM kara. IIII bhAvArtha : azaraNabhAvanAthI bhAvita thayelA mahAtmA potAnA AtmAne uddezIne kahe che ke he karmanAzanA arthI evA jIva ! tuM dAna, zIla, tapa ane bhAvarUpa cAra prakAranA aMgavALA eka dharmanuM zaraNa kara arthAt tArI zaktine gopavyA vagara te cAra prakAranA dharmanuM sevana kara ane asAra evA bAhya padArthomAM ke dehamAM mamatAnA saMgano tyAga kara; kema ke bAhya padArtho ke deha je sukha ApI zake che tenA karatAM AtmAmAM pragaTa thayelo dharma cirakALa sudhI sadA sukhanI paraMparAnI prAptinuM kAraNa che. vaLI, te dharmanA sevanathI kaSAyonuM zamana thavAthI zAMtarasarUpI amRtarasanuM pAna tane prApta thaze je mokSasukhanuM kAraNa che; mATe pramAda karyA vagara te rIte tuM dharmanuM sevana kara ke jethI zAMtarasarUpI amRtarasanuM pAna thAya. A prakAre bhAvana karIne mahAtmA mAtra kAyika kriyA karavAnI manovRttino parihAra karIne AtmAmAM zAMtarasa pragaTa thAya tevA ucitta dharmaanuSThAnanA sevana mATe potAne utsAhita kare che. IITA // bIjo prakAza pUrNa II Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 3. saMsArabhAvanA zloka H ito lobhaH kSobhaM, janayati duranto dava ivollasallAbhAmbhobhiH kathamapi na zakyaH zamayitum / itastRSNA'kSANAM tudati mRgatRSNeva viphalA, thaM svasthe: stheya, vividhamayamIne.mavavane / / / / zAMtasudhArasa zlokArtha : vividha bhayothI bhayakaMra evA bhavarUpI vanamAM A bAju duranta dAvAnaLa jevo lobha kSobhane utpanna kare che. ullasita pAmatA evA lAbharUpI pANI vaDe koI rIte paNa zamana karavuM zakya nathI. A bAju=bIjI bAju, mRgatRSNA jevI viphala evI indriyonI tRSNA pIDA kare che. tethI svasthapaNAthI kevI rIte rahevuM=A bhavarUpI vanamAM svasthapaNAthI rahevuM duSkara che. [1] bhAvArtha: mahAtmAo saMsAranA vAstavika svarUpane jANanArA che chatAM te vAstavika svarUpanA bhAvone spaSTa upasthiti ka2vA arthe saMsAranI sthitino vicAra karatAM kahe che ke A bhavarUpI vana vividha prakAranA bhayothI bhayaMka2 che; kema ke vanamAM cArebAju hiMsaka prANIono satata bhaya varte che. tema saMsArarUpI vanamAM aMtaraMga kaSAyo ane viSayo kRta viDaMbanAono satata bhaya varte che. jema jaMgalamAM rahelo jIva koI rIte svastha besI zakato nathI tema aMtaraMga kaSAyothI saMsArIjIvo kyAreya svastha thaI besI zakatA nathI. tethI mahAtmA vicAre che ke saMsAramAM svasthatAthI kevI rIte rahevuM ? kema svasthatAthI pote rahI zakatA nathI ? tenuM bhAvana karatAM vicAre che ke eka bAju kharAba aMtavALA dAvAnaLanI jema lobha AtmAmAM kSobhane pedA kare che tethI lobhane vaza jIva svasthatAthI rahI zakato nathI. paraMtu icchAthI AkuLa thaIne satata dhanaupArjananA upAyo, zAtAnA upAyo mATe pravRtti karIne sadA vyAkuLa cittavALo rahe che. vaLI, jema keTalAka dAvAnaLo atyaMta kharAba aMtavALA hoya che tevA dAvAnaLane bUjhavavA mATe pANI nAkhavAmAM Ave topaNa te dAvAnaLa zAMta thato nathI. tethI satata te dAvAnaLa vRddhi pAmIne jIvono saMhAra ja kare che. tema saMsArIjIvomAM bahulatAe duranta dAvAnaLa jevo lobhano kSobha vartato hoya tyAre dhanaprApti mATe game teTalo yatna kare topaNa dhanaprApti thavA chatAM te zAMta thato nathI. paraMtu te lobha vRddhi ja pAme che tethI saMsArIjIvo dhananI prApti ke bhoganI sAmagrInI prApti karIne paNa svasthatAthI rahI zakatA nathI. vaLI, bIjI bAju indriyonA viSayonI tRSNA jIvane satata pIDA kare che. vaLI te tRSNA paNa mRgatRSNA jevI viphala che. tethI tRSNAthI te vyAkuLa thayelo jIva koIka rIte svastha rahI zakato nathI. Azaya e che ke saMsArIjIvone pAMca indriyonA Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 . rAsabhAvanA / zloka-1 viSayonI tRSNA varte che ane game eTalA indriyonA viSayono upabhoga kare to paNa te tRSNA zAMta thatI nathI. paraMtu jIvane satata pIDA utpanna kare che. jema koI musAphara pANIthI tarasyo hoya ane dUra dUra sUryanAM kiraNo paDatAM hoya ane tenA kAraNe tyAM ja che tevo bhrama thAya ane te jalanA bhramathI te puruSa te dizAmAM doDyA kare ane vicAre ke te jalane prApta karIne huM tRSNAne zAMta karIza paraMtu te doDanAra puruSane jalanI prApti thatI nathI. paNa te dizAmAM doDavAne kAraNe tRSAnI vRddhi ja thAya che. ema saMsArIjIvo indriyonA viSayonI tRSNAthI vyAkuLa thaIne te te indriyonA viSayono upabhoga karIne te tRSAne zamAvavA yatna kare che chatAM te viSayonI tRSA kyAreya zAMta thatI nathI paNa jema jema bhogo bhogave che tema tema viSayonI tRSA vRddhi ja pAme che tethI tRSAnI pIDAthI saMsArIjIvo sadA pIDita che. saMsAranI AvI sthiti hoya tyAre kaI rIte svasthatAthI rahI zakAya ? arthAt saMsAramAM jIvo lobhathI ane viSayonI tRSNAthI satata vyathita hovAthI svasthatAthI rahI zakatA nathI. mATe svasthatAthI rahevA arthe jIvoe sadA jinavacanathI AtmAne bhAvita karIne vadhatA jatA lobhanA kSobhanA nivAraNa mATe yatna karavo joIe ane satata jinavacanathI bhAvita thaIne indriyonI vadhatI jatI tRSNAne nivAraNa karavA yatna karavo joIe, to ja jIva svasthatAthI A bhavarUpI vanamAM rahI zake, anyathA satata vihvaLatAne anubhavato cAragationA paribhramaNanI viDaMbanAne pAme che. ahIM vizeSa e che ke bhavarUpI vananA vAstavika svarUpanuM bhAvana karyuM che te mahAtmAo lobhanI viDaMbanAne jANanArA che. tethI lobhanA pratipakSa bhAvonuM bhAvana karIne lobhane zAMta karavA udyama kare che. AvA mahAtmAone kyAreka koIka zAtAnA padArthanI icchA thAya tyAre te sAmagrInI prAptirUpa pANIthI te lobharUpI agnine zAMta karavA yatna kare to te zAMta thAya che. tethI teono lobha duraMta dAvAnaLa jevo nathI paraMtu jaLanA siMcanathI zAMta pAme tevo che. AthI ja je mahAtmAo sadA jinavacanathI AtmAne bhAvita karIne lobhane zAMta karavA udyama kare che, temano lobha sarvathA zAMta thayelo na hoya topaNa ghaNo maMda thayelo che ane tevA jIvone kaMI dhanAdinI icchA, kaMIka zAtAnI icchA hoya che ane puNya sahakArathI te zAtAnI sAmagrI prApta thAya tyAre teonI icchA paNa zAMta thAya che ane svasthatApUrvaka ucita pravRttio karIne vizeSa prakAre mohanA unmelana mATe yatna kare che. A rIte pAMca indriyonA viSayonI tRSNA jIvane satata pIDA karanArI che tevo jene bodha che tevA mahAtmAo jinavacananuM satata avalaMbana laIne saMsAranI asAratAnuM bhAvana kare to teonI viSayonI tRSNA maMda-maMdatara thAya che ane tevA jIvone kyAreka koIka viSayonI tRSNA thAya ane puNyanA sahakArathI bhogasAmagrInI prApti thAya tyAre teonI te tRSNA zAMta thAya che. A rIte svastha thayelA teo vizeSa vizeSa prakAre AtmAne jinavacanathI bhAvita karIne zAMtarasamAM javA mATe samartha bane che. tethI saMsAramAM svastha rahevAno artha evA mahAtmAo lobhakRta kSobhanuM ane viSayonI tRSNAkRta pIDAnuM, samyapha bhAvana karavA arthe sadA udyama kare che. jethI teo bhavavanamAM paNa mohanI AkuLatA dUra thavAthI svastha rIte rahe che. III Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 36 zAMtasudhArasa zloka : galatyekA cintA, bhavati punaranyA tadadhikA, manovAkkAyehAvikRtiratiroSAttarajasaH / vipadgartAvarte, jhaTiti patayAloH pratipadaM, na jantoH saMsAre, bhavati kathamapyativiratiH / / 2 / / zlokArca - eka ciMtA maLe che. vaLI, tenAthI adhika anya ciMtA thAya che. mana, vANI ane kAyAnI IhA=IcchA, tenI vikRti ane tenA kAraNe rati ane roSathI grahaNa karAyelA karmarAjavALA pratipadapratyeka sthAnane AzrayIne, vipaDjhartAvartimAM zIgha paDavAnA svabhAvavALA jIvanI saMsAramAM koIpaNa rIte aratinI virati pIDAnI nivRtti thatI nathI. III bhAvArtha : saMsArIjIvone bAhya padArtha viSayaka eka icchA thAya tyAre te icchAthI pIDita hoya che ane te icchAne zAMta karavA mATe zrama karIne iSTa vastunI prApti kare che tyAre eka icchA=eka ciMtA, gaLe che=zAMta thAya che, vaLI te ja vastunI icchA tenAthI adhika thAya che arthAt pUrvamAM hatI tenAthI te vastunI icchA adhika rAgayukta bane che; kema ke pUrvamAM A vastu mArA sukhanuM sAdhana che tevo sAmAnya bodha hato ane te vastunA upabhogakALamAM je mIThAzano anubhava thayo tenA kAraNe tenA pratyenA adhika AkarSaNanA saMskAronuM AdhAna thAya che. tethI bIjI vakhata tenI adhika icchA thAya che. AthI ja vyasana sevanArane te vyasanano rAga pratidina vadhato jAya che tema spaSTa anubhavasiddha che. tethI saMsArI jIvone mana saMbaMdhI icchA, vANI saMbaMdhI icchA ane kAyA saMbaMdhI icchAnI vikRti sadA varte che tethI teo te icchAnusAra pravRtti karIne rati ane roSa kare che ane tenA kAraNe karmarajathI satata kharaDAya che. Azaya e che ke keTalIka icchA mananA vikalparUpa ja thAya che ane te prakAre vikalpa karIne te ratinA sukhane anubhave che ane keTalIka icchA mananI bhAvinI vyartha ciMtA karIne aratithI arthAtu roSathI thAya che. vaLI, keTalAka jIvo te te prakAranI vAto karavA dvArA AnaMda levAnI vRttivALA che ane te icchAnusAra te te puruSo sAthe vAto karIne ratino anubhava kare che to vaLI, keTalIka vakhata te te vyakti sAthe te te prakAranI vAto karavAnI anicchAvALA hoya che ane tenA kAraNe jo teo te prakAre vAto kare tyAre roSano anubhava thAya che. vaLI, keTalAka jIvone kAyA saMbaMdhI khAvAnI, pIvAnI, haravAnI, pharavAnI icchAo thAya che ane te icchAnI vikRtithI te te prakAranuM kRtya karIne ratino anubhava kare che ane potAnA dhAryA pramANe kRtya na karI zake ke viparIta saMyoga prApta thAya to roSa kare che ane tenAthI karmone bAMdhIne saMsArIjIvo dareka sthAne vipattinA gartAmAM paDavAnA svabhAvavALA che; kema ke te te nimitto anusAra karmabaMdha karI te te karmone anukULa duSTa Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 3. saMsArabhAvanA | zloka-2-3 adhyavasAyo karI sadA kleza anubhave che ane tene paravaza vartamAnanA bhavamAM paNa aneka yAtanAo bhogave che. janmAMtaramAM paNa durgatiomAM jaIne ghaNA klezane prApta kare che. tethI saMsAramAM A aratinI virati=aMtaraMga saMklezanI virati, kevI rIte prApta thAya arthAt prApta thaI zake nahIM, mATe sukhanA arthI jIve saMsAranA vAstavika svarUpanuM bhAvana karIne sadA svabhUmikAnusAra vitarAganA vacanathI AtmAne bhAvita karavo joIe ane vItarAganA vacanAnusAra mana-vacana-kAyAnI sarva pravRttio karavI joIe. jethI aMtaraMga cittano saMkleza kSINa, kSINatara thAya jenA phaLarUpe mahAklezarUpa A saMsArano zIdhra aMta thAya. AzA zloka : sahitvA santApAnazucijananIkukSikuhare, tato janma prApya, pracuratarakaSTakramahataH / sukhAbhAsairyAvat, spRzati kathamapyativiratiM, jarA tAvat kAyaM kavalayati mRtyoH sahacarI / / 3 / / zlokArca - azucivALI mAtAnI kukSirUpa guphAmAM saMtApone sahana karIne tyAra pachI janmane pAmIne prayuratara kaSTanA kramathI haNAyelo evo jIva janma pachI jIvanavyavasthAmAM ghaNA kaSTanA kramathI haNAyelo jIva, sukhAbhAsa vaDe kaMIka IcchAnI pUrti thavAthI sukhono bhAsa thAya evA sukhAbhAsathI, koI vakhate pIDAnI zAMtine jyAM sudhI sparze che tyAMsudhI mRtyunI sahacarI evI jarA kAyAne kavala koLiyo, karI de che. III. bhAvArtha : - manuSyabhavamAM anubhavAtA svarUpane ja ati spaSTa karavA arthe kahe che ke saMsArIjIvo mAtAnI azucimAM kukSimAM saMtApa sahana karIne garbhano kALa pasAra karIne janma prApta kare che. janma pAmIne paNa bAlyakALathI ja dehanA sAMyogika padArthanA upadravathI tenuM jIvana haNAyeluM che, paNa koIka puNyanA sahakArathI anukULa sAmagrI maLe che tyAre sukhano AbhAsa karAve evI sAmagrInA baLathI kaMIka pIDAne zAMta kare tyAM jarA=vRddhAvasthA AvI jAya che. saMsAranuM AvuM asAra svarUpa hovA chatAM ane pratyakSathI te svarUpa dekhAvA chatAM jIva vicAryA vagara mUDhanI jema manuSyabhavane niSphaLa kare che. tenA vAraNa mATe mahAtmA saMsAranA te svarUpanuM bhAvana karIne saMsArathI para thavA mATe svavIryane phoravI kramasara saMsAranI kadarthanAthI mukta thavA yatna kare che. ahIM kahyuM ke sukhAbhAso vaDe karIne kaMIka aratinI virati prApta kare che. enAthI e prApta thAya ke mohavAsita jIvo satata mohathI saMtapta hoya che. mohathI saMtapta hovAne kAraNe bAhya padArthone meLavavAnI Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 zAMtasudhArasa satata abhilASavALA thAya che ane puNyanA sahakArathI te maLe tyAre huM sukhI chuM tevI buddhi thAya che. vastuta: te icchA thaI te vakhate mohanI AkuLatArUpa duHkha hatuM, pachI zrama karyo te zrama paNa du:kharUpa hatuM, tene meLavavA mATe ane bhogavavA mATe je pravRtti karI tenAthI je pApa baMdhAyuM tenuM phaLa ghaNA duHkhanI viDaMbanArUpa che te sarvanI tulanAmAM kaMIka icchAnI pUrtirUpa madhunA biMdu jeTaluM sukha che ane aneka duHkhothI veSTita hovAthI paramArthathI te sukha sukhAbhAsa ja che. III zloka : vibhrAntacitto bata bambhramIti, pakSIva ruddhastanupaJjare'GgI / nuno niyatyA'tanukarmatantusandAnitaH satrihitAntakautuH / / 4 / / zlokArca - niyatithI prerAyelo, ghaNAM karmonA samUhathI baMdhAyelo, samIpavartI che maraNarUpa kautukabilADo, jene evA pakSInI jema zarIrarUpI pAMjarAmAM purAyelo dehadhArI jIva khedanI vAta che ke bibhrAMta citavALo bhame che cAragatiomAM bhame che. III. bhAvArtha : saMsAravartI jIva deharUpI pAMjarAmAM purAyelo che. jema pakSIne koI pAMjarAmAM pUre tema jIvane ghaNA evA jIvanAM karma jIvane deharUpI pAMjarAmAM pUre che. vaLI, te jIva tenI niyatithI prerAyelo che tethI tenI niyati anusAra te te bhavanuM AyuSya bAMdhe che ane te te bhavamAM deharUpI pAMjarAmAM purAya che. vaLI, jIva saMsAra avasthAmAM ghaNA karmanA tAMtaNAothI baMdhAyelo che tethI vartamAnano bhava nAza thAya tyAre te bhavarUpI pAMjarAmAMthI chUTe che, topaNa sarvathA mukta thato nathI paNa pracura karmonA tAMtaNAthI baMdhAyelo hovAthI navA bhavarUpI pAMjarAmAM jAya che. vaLI navA bhavamAM AyuSyanI samApti sAthe mRtyu niyata che. tethI prApta thayelA bhavanA nAzane karanAra evo maraNarUpI bilADo vidyamAna che arthAt jema pakSIne bilADo pakaDavA mATe sanmukha hoya tyAre te pakSI sadA bhayamAM rahe che. tema saMsArIjIvo janmyA pachI deharUpI pAMjarAmAM purAya che tyAre mRtyarUpI bilADo arthAtu yamarAjarUpI bilADo sadA tenI sanmukha che. AvI bhayavALI sthitimAM paNa saMsArI jIva anna evA bALakanI jema cittavALo thaIne dareka bhavamAM bhamyA kare che paraMtu karmanA baMdhanane toDavA mATe ke pAMjarAmAM purAvAnI ruddha avasthAthI mukta thavA mATe koI yatna karato nathI. mAtra vibhrama cittavALo thaIne cAragatimAM bhamyA kare che. AvI viSama avasthAvALI saMsAra-avasthAnuM samAlocana karIne tenAthI mukta thavA mATe yatna karavo joIe e prakAre mahAtmA bhAvana kare che. ahIM kahyuM ke niyatithI prerAyelo jIva che. AnAthI e prApta thAya che ke jIva je kAMI kRtya kare che temAM pAMceya kAraNo vidyamAna che topaNa eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM jAya che temAM AyuSyakarmano baMdha pradhAna Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. saMsArabhAvanA | zloka-4-5 39 kAraNa che ane jIva navA bhavanuM AyuSya dareka bhavamAM eka vakhata bAMdhe che ane koIka jIvanI niyati sArI hoya to AyuSyabaMdha kALamAM ja tene zuddhabhAva pragaTe che. koIka jIvane niyati pratikULa hoya to zeSakALamAM dharma karanAro jIva AyuSyabaMdha vakhate pramAdavALo bane che. jethI uttaramAM azubha bhava prApta kare che tethI navA bhavanA AyuSyabaMdhamAM niyati pradhAna kAraNa che, tethI kahyuM ke niyatithI prerAIne te te bhavamAM bhame che. vaLI, zlokamAM kahyuM ke jIva ghaNAM karmothI baddha che. tethI e prApta thAya ke saMsAravartI jIva jJAnAvaraNIyAdi sAteya karmathI gherAyelo che. te sarvanuM bIja jIvamAM vartato saMgano pariNAma che ane te saMganA pariNAma kAraNe AtmA karmanA tAMtaNAthI baMdhAya che ane tenAthI AtmA vizeSa yatna vagara chUTI zake tema nathI. vaLI, saMsArI jIva vibhrAMta cittavALo che ema kahyuM tenAthI prApta thAya ke te karmathI yukta evA dehamAM rahelA potAnA AtmAnA pAramArthika svarUpane jovA samartha nathI. III zloka : anantAn pudgalAvartAnanantAnantarUpabhRt / anantazo bhramatyeva, jIvo'nAdibhavArNave / / 5 / / zlokArca - anAdi bhavarUpI samudramAM anaMta anaMta rUpane dhAraNa karanAra evo jIva anaMtI vakhate anaMta pagalaparAvartI bhame che. pI. bhAvArtha : pUrvazlokamAM kahyuM ke jIva vibhrAMta cittavALo thaI saMsAramAM bhame che. tethI have keTalo kALa saMsAramAM bhame che te spaSTa karavA arthe mahAtmA bhAvana kare che ke dareka jIvono A bhavarUpI samudra Adi vagarano che. tethI dareka jIva anAdikALathI A bhavarUpI samudramAM vidyamAna che ane te jIvo dareka bhavamAM navAM navAM rUpo dhAraNa kare che. tethI anaMtAnaMta rUpane dhAraNa karanAro saMsArI jIva che ane A saMsArI jIva anaMta utsarpiNI avasarpiNI kALa pramANa evuM je eka pudgalaparAvarta che, tevA anaMta anaMta=ghaNI moTI saMkhyAvALA evA, anaMta pudgalaparAvarte paNa eka be karyA nathI paraMtu anaMta anaMta vakhata karyA che. tethI vibhrAMta cittane kAraNe jIva saMsAramAM anaMtakALathI A rIte kadarthanA pAmI rahyo che. mATe vivekI jIve vibhramane dUra karIne jinavacananuM daDha avalaMbana levuM joIe. jinavacananA paramArthane jANavuM joIe ane zakti gopavyA vagara potAnI bhUmikAnusAra te rIte jinavacanane sevavuM joIe jethI A cAragationA paribhramaNanI kadarthanAthI pote mukta thAya ane zAzvata sukhane pAme. A prakAre bhAvana karIne mahAtmA potAnA vibhramane dUra karIne sanmArgamAM dRDha udyama karavA mATe baLano saMcaya kare che. paNa Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtasudhArasa ( 3. saMsArabhAvanA-gIta zloka : kalaya saMsAramatidAruNaM, janmamaraNAdibhayabhIta re / moharipuNeha sagalagraha, pratipadaM vipadamupanIta re ||kly0 1 / / zlokArca - janma, maraNAdithI bhayabhIta evA he jIva! moha ripu vaDe ahIM=saMsAramAM, gaLA sahita pakaDAyelo, pratipada vipadane prApta karAyelo tuM saMsArane atidAruNa jANa. III bhAvArtha : AtmAne saMbodhIne bhAvana karanAra puruSa kahe che ke janma, maraNa AdithI bhayabhIta thayelA he jIva ! vaLI, moharUpI zatru vaDe gaLAthI pakaDAIne aneka sthAne vipadane prApta karAyelA he jIva ! saMsAranA atidAruNane tuM jANa. mUDhanI jema saMsAranA pravAhane calAvanAra evI saMganI pariNatine vaza thaIne saMsAranA paribhramaNanA anarthane te prApta kara nahIM ane saMsAranA ucchedarUpa asaMga-pariNatimAM tAruM citta sadA tatpara rahe tema yatna kara; kema ke saMsAranuM vAstavika svarUpa jovAmAM Ave to anAdikALathI vartato potAno saMsAra janma, maraNa, roga, zokathI AkrAMta che ane tenAthI tuM bhaya pAmelo che, chatAM dAruNa svarUpano vicAra karato nathI. tethI dharmanI pravRtti karavA chatAM paNa mohanI tandrAmAM ja dharmanI pravRtti karIne manuSyabhava niSphaLa kare che. vaLI, AtmAne atyaMta jAgrata karavA arthe kahe che ke saMsAramAM moharUpI zatru jIvane sadA gaLAthI pakaDIne sthAne sthAne Apattio Ape che. AthI ja mohane vaza jIvo saMsAranA anarthathI potAnuM rakSaNa karI zakatA nathI. mATe AvI avasthAne pAmelA he jIva ! mohanI tadrAmAMthI chUTavA mATe satata daDha yatna kare jethI vidyamAna evA saMsArano zIdhra uccheda thAya.III bloka : svajanatanayAdiparicayaguNairiha mudhA badhyase mUDha re / pratipadaM navanavairanubhavaiH paribhavairasakRdupagUDha re ||kly0 2 / / zlokArca - pratyeka sthAnamAM navA navA anubhavothI ane paribhavothI vAraMvAra upagUDha evA he jIva ! svajana, putrAdinA paricayanA guNothI mUDha evA he jIva! ahIM=saMsAramAM phokaTa tuM baMdhAya che. zA Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. saMsArabhAvanA-gIta | zloka-2-3' bhAvArtha : saMsAranA vAstavika svarUpane upasthita karavA mATe AtmAne saMbodhIne mahAtmA vicAre che ke svajana, putrAdinA paricayane kAraNe teonA taraphathI potAne bAhya je mIThAza (lAgaNInA) guNo prApta thAya che tenAthI te phokaTa snehasaMbaMdhothI teonI sAthe baMdhAya che; kema ke saMsAramAM pratyakSa dekhAya che ke dareka sthAnamAM navA navA anubhava thAya che. tethI je putrAdi pratye pote sneha kare che te putrAdi kyAreka tenA parAbhavanuM kAraNa paNa bane che. vaLI kyAreka anukULatAnuM kAraNa bane che chatAM eka bhavamAM baMdhAyelA te saMbaMdho ekAMte guNakara thAya tevuM nathI. kvacit koIka bhavamAM koIkanI sAtheno saMbaMdha te bhava pUrato sAro rahe topaNa A bhavanA mitro koIka bhavamAM zatrurUpe thAya che te prakAranI saMsAranI sthiti pratyakSathI siddha che. tethI potAno jIva dareka sthAnamAM te te vyaktinI sAthenA saMbaMdhamAM navA navA anubhavo kare che ane te te vyakti taraphathI navA navA parAbhavo paNa vAraMvAra prApta kare che mATe temAM tuM upagUDha cho arthAt tevA saMbaMdhathI tuM vyApta cho e prakAre vicArIne Avo snehasaMbaMdha dUra karIne guNasaMpanna evA vItarAga sAthe, vItarAganA mArgamAM cAlanArA sAdhuo sAthe, sneha karIne temanA jevA thavAno yatna karIza to bIjA bhavamAM paNa uttama sAmagrI prApta thaze. A prakAre atyaMta bhAva karavAthI svajanAdi pratye ucita vartana karavA chatAM mUDhanI jema snehanA baMdhanathI baddha rahIne saMsAranI vRddhinuM kAraNa je pramAda thAya che tenuM nivAraNa karavAnuM sadvarya ullasita thAya che. AvA zloka : ghaTayasi kvacana madamunnateH, kvacidaho hInatAdIna re / pratibhavaM rUpamaparAparaM, vahasi bata karmaNAdhIna re ||kly0 3 / / zlokArtha : he jIva! kvacit hInatAnA kAraNe dIna evA tuM cho aho Azcarya che ke kyAreka unnatinA madane tuM kare che. khedanI vAta che karmane AdhIna evA he jIva! tuM pratibhAva apara apara rUpane prApta kare che. Il3II bhAvArtha : mAnakaSAyane toDavA mATe mahAtmAo saMsAramAM jIvanI kevI avasthA che tenuM bhAvana kare che ane vicAre che ke koI vakhate dhanAdinI hInatAnA kAraNe, ke anya zaktionI hInatAnA kAraNe, te dIna jevo thAya che. vaLI, dIna evo tuM koIka prakAranI unnati thAya to madane dhAraNa kare che je kharekhara mUDhatAnuM ja kAraNa che. vaLI karmane AdhIna thayelo tuM pratibhAva aparApara rUpane dhAraNa kare che arthAtu kyAreka asuMdara bhavanI prAptirUpa svarUpane vahana kare che to kyAreka suMdara bhavanI prAptirUpa svarUpane vahana kare che. tethI karmane AdhIna je svarUpanI prApti hoya tyAM potAnI parAdhInatA ja abhivyakta thAya che. te kAraNathI unnatinI Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtasudhArasa prAptimAM mada karavo ucita nathI. ane hInatAne kAraNe dInatA paNa karavI ucita nathI paraMtu saMsAranI viSama sthitino vicAra karIne mAnakaSAya UThe nahIM ane sadA kaSAyanA ucchedane anukULa vyApAra thAya te mATe mahAtmAo saMsArabhAvanAthI AtmAne bhAvita kare che. III zloka : jAtu zaizavadazAparavazo, jAtu tAruNyamadamatta re / jAtu durjayajarAjarjaro, jAtu pitRpatikarAyatta re ||kly0 4 / / zlokArdha : he jIva ! tuM kyAreka zaizavadazAne paravaza thayo, kyAreka tAruNya madathI matta thayo, kyAreka durjaya evI jarAthI jarjara thayo, to kyAreka pitRpatinA=yamarAjanA, karane AdhIna thayo arthAt mRtyu pAmyo. Imall bhAvArtha : saMsAranI A avasthA sarva jIvane svaanubhavasiddha che chatAM ajJAna ane mohavaza jIvo tatkALa vartatA bhava anusAra pariNAmo karIne mUDhanI jema yatna kare che, du:khane dUra karavA mATe yatna karIne manuSyabhava niSphaLa kare che. enAthI AtmAne jAgrata karavA mATe mahAtmAo bhAvana kare che ke saMsAranI sarvadazA unmAda ane paravazatAvALI che. AthI ja bAlyaavasthAmAM jIva mAtAdine paravaza puNyano sahakAra hoya to jIvI zake che, nahitara akALe mRtyu pAme. vaLI, taruNa avasthA Ave tyAre madano unmAda caDhe che ane indriyonA vikAromAM ja manuSyabhava pUrNa kare che. vaLI, yauvanakALamAM vRddhAvasthA na Ave te mATe auSadha Adi kare topaNa, durjaya jarAdinA svabhAvavALuM zarIra jarAne prApta kare che ane aMte yamarAjane vaza thaI mRtyune pAme che. A padArthane samyagu prakAre samAlocana karIne citta enAthI bhAvita thAya to saMsArathI virakta thayeluM citta yogamArgamAM daDha yatna karIne saMsAranI AvI viSama sthitimAM paNa sadA yogamArganA sevanarUpa svasthatAno anubhava kare che ane mRtyu vakhate leza paNa kheda vagara apramAdapUrvaka paMDitamaraNa vare che. jo zloka : vrajati tanayo'pi nanu janakatAM, tanayatAM vrajati punareSa re / bhAvayanvikRtimiti bhavagateH tyajatamAM vaibhavazubhazeSa re ||kly0 5 / / zlokArtha :putra paNa kharekhara janakatAne pitRtvane pAme che. vaLI, A pitA, putratAne pAme che e Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. saMsArabhAvanA-gIta | zloka-5-6 prakAre bhAvana karatAM nRbhava=manuSyabhava, zubha zeSavALA evA he jIva ! tuM bhavagatinI vikRtino atyaMta tyAga kara. IIII bhAvArtha - 43 mahAtmA saMsAranuM vAstavika svarUpa vAraMvAra vicArIne saMsAranA ucchedane anukULa dRDhavIrya saMcaya karavA arthe bhAvana kare che ke vartamAnamAM je potAno putra che te paNa bIjA bhavamAM potAno pitA thAya che. ane vartamAnano pitA paNa bIjA bhavamAM potAno putra thAya che. A prakAre saMsAranI aneka prakAranI vicitratAnuM bhAvana kare che jethI svajananA snehano pariNAma zithila thAya ane vicAre che ke A mAro manuSyabhava je sAdhanAne anukULa zubhazeSa che tene huM kaI rIte saphaLa karuM ke jethI bhavanI gatinI vikRtino tyAga thAya arthAt pha2I bhavanI prApti na thAya; kema ke saMsAranuM svarUpa ja atyaMta vicitra che jethI dareka jIvo sAthe dareka prakAranA saMbaMdho prApta karIne jIva cAragatiomAM aneka prakAranI viDaMbanAo pAme che. mATe leza paNa pramAda vagara bhavanA uccheda mATe mAre dRDha udyama karavo joIe. A prakAre saMkalpa karIne zakti anusAra sadA AtmAne jinavacanathI bhAvita karavA udyama kare che jethI sukhapUrvaka putrAdinA snehanA saMbaMdhono tyAga karIne saMsArano uccheda karI zake. III zloka H yatra duHkhArtigadadavalavairanudinaM dahyase jIva re / - hanta tatraiva rajyasi ciraM, mohamadirAmadakSIba re / / kalaya0 6 / / zlokArtha - jayAM=je saMsAramAM, duHkhanI pIDAne karanAra rogarUpa dAvAnaLanA lavathI he jIva ! tuM satata pIDAya che. khedanI vAta che ke tyAM ja=te saMsAramAM ja, mohamadirAnA madathI kSINa thayelA evA he jIva ! tuM cirakALa sudhI rAga kare che. IIII bhAvArtha: saMsArathI cittane virakta karavA mahAtmA bhAvana kare che ke saMsAranI avasthAmAM du:khanI pIDArUpa rogadAvAnalanA taNakhalA vAraMvAra jIvane bALanArA che, tenAthI jIva satata baLe che; kema ke saMsAravartI jIvonuM jIvana prAyaH zAtA-azAtAthI anuviddha hoya che. askhalita zAtAno pravAha vartato nathI. AthI ja zarIrano zrama, kSudhA, tRSAdi aneka prakAranI pIDAthI yukta bhava varte che. Ama chatAM, kSudhAnI pIDA thAya ane bhojananI prApti thAya tyAre kSudhAnI pIDAne bhUlIne te bhojanAdimAM ja rAga kare che. te ja rIte je je prakAranI zarIranI pIDAo utpanna thAya te te prakAranA pratikArane karI kSaNika sukhane prApta kare che. A Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtasudhArasa kSaNika sukhamAM jIva rAga kare che tenA kAraNe mohanA pariNAmarUpa madirAnA madathI kSINa thayelI vRttivALo jIva bane che. vaLI jeo saMsAranI vAstavika sthitino vicAra kare che, teone jaNAya che ke jene bAhya ke aMtaraMga saMga nathI evA siddhanA jIvone sudhAdi koI duHkhanI arati nathI. tethI teo koI rIte pIDAtA nathI ane tene dUra karavA mATe temane koI zrama karavo paDato nathI. vaLI siddhanA jIvo aMtaraMga vikAro vagaranA che. tethI sadA sukhI che mATe jeo dehakRta ke karmakRta upadrava vagaranA che te sadA sukhI che ane saMsArIjIvone jyAre aMtaraMga mohanA upadravo thAya che tyAre tene zamana karavA mATe yatna karIne jyAre jyAre te du:khonuM kSaNika zamana karI zake che tyAre temAM rAgane dhAraNa kare che. paraMtu sarva duHkhonA mULabhUta mohane unmelanamAM yatna karatA nathI tethI sarva duHkhonI paraMparAne prApta kare che. A prakAre mohanA unmAdanuM viSama svarUpa vicArIne mohanA unmAdathI para thavA mATe mahAtmA saMsAranA svarUpanuM bhAvana kare che. jethI sadA potAnA zuddha AtmAnuM pAramArthika svarUpa ja tene sukhakArI jaNAya che ane temAM ja tene rAga thAya che, je rAga mohanuM umUlana karIne AtmakalyANanuM prabaLa kAraNa bane che. IkA zloka - darzayan kimapi sukhavaibhavaM, saMharaMstadatha sahasaiva re / vipralambhayati zizumiva janaM, kAlabaTuko'yamatraiva re ||kly0 7 / / zlokArya : ahIM=saMsAramAM kaMI paNa sukha vaibhavane batAvato atha tyAra pachI tene sahasA ja saMharaNa karato A kAlabaTuka bALakanI jema janane pralobhana Ape che. IITI bhAvArtha : saMsArIjIvone cAragatimAM paribhramaNa karatAM kyAreka kyAreka A kALabaTuka manuSyagatimAM ke devagatimAM sukhane ane vaibhavane Ape che ane teno kALa pUro thAya tyAre tenuM saMharaNa karI le che. paraMtu jIvane A kALabaTuka sadA sukhI rahevA deto nathI, chatAM jema lokone nAnuM bALaka ramADavAmAM pralobhana Ape che tethI bALakane ramADavAnI vRttivALA jIvo te te prakAre bALakane ramADIne AnaMda levA prayatna kare che tema saMsArIjIvone jyAre jyAre sukha ane vaibhava prApta thAya che tyAre tyAre te jIvo te te bhogomAM laMpaTa thAya che jethI potAnuM hita sAdhI zakatA nathI. mATe A kALabaTukanuM vicitra svarUpa bhAvana karIne mahAtmAo saMsArathI AtmAne virakata karavA yatna kare che. zA avataraNikA - pUrvamAM saMsAranuM svarUpa batAvyA pachI have hitanA arthI jIve zuM karavuM joIe ? te batAve che - Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. saMsArabhAvanA-gIta | zloka-8 zloka : sakalasaMsArabhayabhedakaM, jinavaco manasi nibadhAna re / vinaya pariNamaya niHzreyasaM, vihitazamarasasudhApAna re ||kly0 8 / / zlokArya : manamAM sakala saMsAranA bhayanA bhedaka evA jinavayanane nibaMdhana karanAra evA he jIva! ane karAyelA samarasasudhApAnavALA he vinaya! tuM niHzreyasane pariNamana pamADa. llcli bhAvArtha : atyArasudhI saMsAranA svarUpane batAvanAra aneka prakAranI bhAvanAothI AtmAne bhAvita karyA pachI mahAtmAo AtmAnA svavIryane ullasita karavA AtmAne saMbodhIne kahe che - saMsAranA sarva bhayono bheda karanAra jinavacana che. e jinavacanane manamAM dhAraNa karanAra he jIva! tuM niHzreyasane pariNamana pamADa. vaLI potAne saMbodhIne kahe che ke karyuM che zamarasasudhAnuM pAna evA he jIva ! AtmAne niHzreyasa pariNamana pamADa. vaLI pote karmono vinayana karavAnI kAmanAvALo che. tenI upasthiti karavA mATe kahe che te vinaya ! tuM niHzreyasane pariNamana pamADa. A prakAre vicAravAthI tenA cittamAM traNa vastu sthira thAya che. (1) saMsAra aneka prakAranA bhayavALo che ane te saMsAranA bhayanuM bhedaka jinavacana che; kema ke saMsAra rAgabhAvanAthI utpanna thAya che ane jinavacana jinatulya thavA mATe vItarAga bhAvanAthI AtmAne vAsita kare che tethI te jinavacana saMsAranA sarva bhayonuM bhedaka che tevI buddhi AtmAmAM sthira thAya che. (2) vaLI, jinavacanathI potAno AtmA bhAvita thavAne kAraNe pote zamarasarUpa sudhApAna karanAro thayo che. tethI pote saMsAranI niSpattinA kAraNabhUta bhAvanAthI vimukha thayo che ane zAMtarasane abhimukha thayo che tevI pasthiti thAya che. (3) vaLI, karmanuM vinayana karavAne abhimukha pote thayo che, tethI traNa saMbodhana dvArA potAnA AtmAne jAgrata karIne kahe che ke tuM niHzreyasane pariNamana pamADa arthAt sarva udyamathI mohanA pariNAmano vinAza thAya te prakAre dRDha yatna karIne AtmAmAM mokSane abhimukha uttara-uttara bhAvonuM pariNamana thAya tevo yatna kare jethI viSama evA saMsArano sadA mATe viyoga thAya.IIII II trIjo prakAza pUrNa II Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 zAMtasudhArasa vahAvavA zloka : eka eva bhagavAnayamAtmA, jJAnadarzanataraGgasaraGgaH / sarvamanyadupakalpitametada, vyAkulIkaraNameva mamatvam / / 1 / / zlokArdha : jJAna, darzananA taraMgonA saraMgavALosaraktA bhAvonA vilAsavALo, evo A bhagavAna AtmA eka ja che. anya sarvatra AtmAthI bhinna evuM zarIra, svajana, dhana-dhAvyAdi sarva," upakalpita che mAruM che e prakAre kalpita ja che, AnuM vyAkuLIkaraNa jaeka evA AtmAnuM vyAkuLIkaraNa ja, mamatva che anya sarva padArthomAM upakalpita evuM mamatva che. ||1|| bhAvArtha : potAno AtmA pAramArthika kevA svarUpavALo che ane vartamAnamAM potAne je rUpe pratIti thAya che te pratIti kevI che tenA svarUpane upasthiti karavA arthe mahAtmA vicAre che - jJAna-darzanarUpa je taraMgo ane te taraMgomAM satata pravartato bhagavAna evo A mAro AtmA eka ja che. A prakAre vicArIne mahAtmA potAnA AtmAne ekatvabhAvanAthI bhAvita kare che ke jagatanA sarva padArtho vidyamAna hovA chatAM te sarva padArtho sAthe pAramArthika rIte potAne koI saMbaMdha nathI; kema ke dareka dravyo potapotAnA svarUpamAM vartanArA che. tema potAno AtmA kevalajJAna, kevaladarzana svarUpamAM vartanAro che je potAnuM svarUpa siddhaavasthAmAM pragaTarUpe che ane saMsAra avasthAmAM karmanA udayane kAraNe AtmAnuM te svarUpa ghaNuM AvRta thayuM hovA chatAM teno ja kaMIka aMza vartamAnamAM vidyamAna che ane te svarUpanA baLathI jIva parAkrama kare to tenAM AvAraka karmone dara karIne potAnuM jJAna, darzana rU5 muLa svarUpe pragaTa karI zake tema che. AtmAnA A svarUpane pragaTa karavAnA abhilASathI ja mahAtmA zrutanA baLathI te svarUpane upasthita karIne te bhAvane pragaTa karavA arthe vicAre che ke guNavAna evo mAro AtmA kharekhara paramArthathI kevalajJAna, kevaladarzana svarUpa ja che, chatAM jJAnAvaraNIyakarmane kAraNe ane darzanAvaraNIyakarmane kAraNe mArI ghaNI jJAnazakti, darzanazakti haNAyelI che ane karmanA kSayopazamathI prApta thayela vidyamAna jJAnazakti cAritramohanIya karmanA udayathI potAnA AtmabhAvone choDIne bAhyabhAvomAM varte che ane darzanamohanIyakarmanA udayathI potAnI mULa prakRtinuM darzana jIva karI zakato nathI ane bAhya padArtho sAthe saMzleSavALI potAnI prakRtine ja potAnI mULa prakRtirUpe jANe che. tenA nivAraNa arthe mahAtmA bhAvana kare che ke AtmAthI bhinna evA deha, karma, svajanAdi sarva sAthe potAno saMbaMdha che e upakalpita che; kema ke padArthanA vAstavika svarUpane jovAnI darzanazakti viparyAsavALI hovAthI A sarva sAthe mAro abheda che tevI buddhi thAya che ane tenA kAraNe te sarva padArtho Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. ekatvabhAvanA | zloka-1-2 mArA che athavA te padArthorUpa ja huM chuM e prakAranI mamatvanI buddhi thAya che je AtmAnuM vyAkulIkaraNa ja che arthAt AtmA potAnA svarUpamAM avyAkuLabhAvarUpe rahevAnA svabhAvavALo hovA chatAM bAhya padArthomAM upakalpita evuM mamatva sadA tene grahaNa karavA mATe, sAcavavA mATe, rakSaNa karavA mATe AtmAne vyAkuLa rAkhe che. A vyAkulIkaraNane kAraNe AtmA karma bAMdhe che jenAthI te sarvano saMyoga thAya che ane saMyogano nAza thAya che tyAre jIva vyAkuLa vyAkuLa thAya che. A rIte bAhya padArthone potAnA mAnIne tenI prApti arthe, tenA rakSaNa arthe, ane teno nAza na thAya tenI ciMtAthI jIva vyAkuLa rahe che ane nAza thAya tyAre zokathI vyAkuLa thAya che. AnAthI virodhI evI avyAkuLa avasthAnI prAptino upAya zuddha AtmAno bhAva che ane te zuddha AtmAnA bhAvomAM tanmaya thavA arthe ja yogI puruSo sadA yatna kare che. III zloka : abudhaiH parabhAvalAlasAlasadajJAnadazAvazAtmabhiH / paravastuSu hA svakIyatA, viSayAvezavazAd vikalpyate / / 2 / / zlokArca - khedanI vAta che ke parabhAvanI lAlasAthI pravartatI evI ajJAna dazAvALA abudhapuruSo vaDe viSayanA AvezanA vazathI paravastumAM svakIyatA vikalpAya che. ll bhAvArtha - saMsArIjIvone potAno AtmA jJAnamaya che ane jJAnamAM sthira svabhAvavALo hovAthI sukhamaya che tenuM ajJAna varte che mATe sukhanA arthI evA te bAhya padArthomAM sukha-buddhinI kalpanA karIne tenA bhAvomAM lAlasAvALA thAya che. AvI lAlasAthI pravartatI ajJAnadazA saMsArIjIvomAM satata varte che jenA kAraNe teo para vastuomAM svakIyatAnI buddhi kare che. have AvI svakIyatAnI buddhi kema kare che to kahe che ke viSayo pratye lAgaNIno Aveza varte che jenAthI svakIyatAnI kalpanA kare che. vastuta: jIvanuM jJAnAtmaka svarUpa tenI sAthe tAdAmya bhAvarUpe varte che je jJAna upadrava vagaranuM hoya to sukharUpe ja vedana thAya che. Ama chatAM jIvane ajJAnane vaza karmajanya vikRta sukhanA sAdhanabhUta bAhya padArthomAM ja svakIyatAnI buddhi thAya che. A svakIyatAnI buddhi kAlpanika che ane AtmAnA bhAvomAM svakIyatAnI buddhi pAramArthika che. A prakAre prastuta zlokathI bhAvana karIne bAhya padArthomAMthI svakIyatAnI buddhinA nAza arthe ane mohathI anAkuLa evA jJAnamAM svakIyatAnI buddhine sthira karavA mATe mahAtmAo prayatna kare che, chatAM vAraMvAra bhAvana dvArA paNa jyAM sudhI aMtaraMga bhAvomAM svakIyatAnI buddhi sthira na thAya tyAMsudhI nimittone pAmIne sahaja rIte dehamAM, potAnA nAmamAM, potAnI sAthe saMbaMdha pAmatA saMbaMdhomAM ja svakIyatA-buddhi ullasita thAya che jenAthI sarva klezonI paraMparA UbhI thAya che. A prakAre punaH puna: bhAvana karIne mahAtmAo AtmAnA ekatvabhAvane sthira karavA mATe sadA yatna kare che. zA Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 zAMtasudhArasa zloka : kRtinAM dayiteti cintanaM, paradAreSu yathA vipattaye / vividhArtibhayAvahaM tathA, parabhAveSu mamatvabhAvanam / / 3 / / zlokArca - buddhimAna puruSone parastrImAM svI e pramANenuM ciMtavana vividha pIDAnA bhayane lAvanAruM vipati mATe che, te pramANe parabhAvomAM=AtmAthI bhinna evA anya bhAvomAM, mamatvanuM bhAvana buddhimAna mATe vividha pIDAnA bhayane lAvanAruM vipati mATe che. I3II bhAvArtha : mahAtmAo ekatvabhAvanAmAM sthira thavA ane bAhya padArthonA mamatvane dUra karavA mATe bhAvana kare che ke buddhimAna puruSone parastrImAM "A mArI strI che", tevI buddhi thAya to te buddhi vividha prakAranI pIDA ane bhayane lAvanAra che. eTaluM ja nahIM paNa te ApattionuM sthAna che; kema ke parastrImAM potAnI strIpaNAnI buddhi thAya topaNa te potAnI pAse nahIM hovAthI tenA virahanI pIDA thAya che. vaLI, koIka prasaMgane pAmIne tenI sAthe saMbaMdha thAya ke koIka rIte te sthitimAM grahaNa thAya to tenA pati Adi taraphathI aneka Apattio Ave che, tethI buddhimAna puruSo padArthanA vAstavika svarUpanuM avalokana karIne parastrIomAM patnIpaNAnI buddhi karatA nathI. A rIte zuddha AtmAthI bhinna evA zarIra, svajana, dhanAdi bhAvomAM mamatvabuddhi thAya to te AtmA mATe vividha prakAranI arati ane bhayane utpanna karanAra che ane aMte vipattione prApta karAve che; kema ke jeone dhanAdimAM mamatvabuddhi thAya che tene dhana, svajanAdinA rakSaNa vagere mATe satata bhaya rahe che ane dhanAdimAM karAyelA mamatvathI baMdhAyelAM pApothI durgationI prAptirUpa Apattio paNa Ave che. mATe buddhimAna puruSo potAnA AtmAnA bhAvone choDI anya koI bhAvomAM mamatva karatA nathI, chatAM anAdinI vAsanAne kAraNe deha AdimAM mamatva varte to tenA uccheda mATe mamatva rahita evA tIrthakaro, susAdhu, ke uttama puruSonI bhakti karIne mamatva rahita thavA prayatna kare che. Imail. avatarANikA : vaLI, ekatvabhAvanAne AtmAmAM sthira karavA arthe mahAtmAo bhAvanakare - zloka : adhunA parabhAvasaMvRti, hara cetaH parito'vaguNThitAm / kSaNamAtmavicAracandanadrumavAtormirasAH spRzantu mAm / / 4 / / Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. ekatvabhAvanA | zloka-4-5 zlokArtha: he cetana ! have, tuM cArebAjuthI avaguMThita gherAyelI, parabhAvanI saMvRtine hara-dUra kara, vaLI, AtmavicAranA caMdanarUpI vRkSomAMthI AvatA vAyunI UrminA raso mane kSaNabhara sparza karo. II4ll bhAvArtha - AtmAne ekatvabhAvanAthI sthira karavA mahAtmA vicAre che ke paramArthathI AtmA eka hovA chatAM, anekatvanI bhAvanAthI ja bhAvita che tethI ja potAnA AtmAmAM cAre bAjuthI gherAyelI parabhAvanI saMvRti varte che. AnA kAraNe manoyoga pratikSaNa koI ne koI bAhya padArthane sparzIne te te bhAvomAM varte che paraMtu AtmAmAM vizrAMtine anukULa udyamavALo thato nathI. jo parabhAvonI saMvRtinuM haraNa prApta thAya to ja AtmA potAnA mULabhUta svabhAvamAM sthira thavA prayatna karI zake. tethI AtmAne saMbodhana karIne kahe che ke he AtmA ! cArebAjuthI gherAyelI parabhAvanI pariNatinuM tuM haraNa kara=dUra kara, jethI citta bAhya padArtho pratye saMzleSa vagaranuM bane. vaLI, tenA mATe bhAvana kare che ke moha rahita evA AtmapariNAmanA vicArarUpa je caMdanavRkSa che tene sparzIne vAto evo je manarUpI pavana tenI UrminA raso kSaNabhara mane sparza karo, jethI temAM magna thaIne huM parabhAvanI vizrAMtine pAmuM. Azaya e che ke AtmAnI parabhAvanI pariNati AtmAne saMtapta kare tevI che ane AtmAnI svAbhAvika pariNati AtmAne zItala kare tevI caMdana jevI che. AvI zItala pariNatine abhimukha jo cittanuM gamana thAya to te pavananI UrminA raso AtmAne zItalatA Ape, je zItalatAnA baLe pote potAnA Atma bhAvomAM sthira thavA prayatna karI zake jethI AtmAmAM ekatvabhAvanA sthira sthiratara thAya. jA zloka - ekatAM samatopetAmenAmAtman vibhAvaya / - labhasva paramAnandasampadaM namirAjavat / / 5 / / zlokArca - he Atmana ! samatAthI yukta evI A ekatAnuM parabhAvanI saMvRtine haraNa karavAthI pragaTa thayelI ekatva pariNatirUpa A ekatAnuM, tuM vibhAvana kara ane namirAjAnI jema paramAnaMdanI saMpadAne tuM prApta kara. /pal bhAvArtha : ekatvabhAvanAnA paramArthane jANanAra mahAtmA potAnAmAM ekatvabhAvanAne sthira karavA mATe potAnA AtmAne kahe che - samatAnA pariNAmathI yukta evI A ekatAnuM he AtmA ! tuM vibhAvana kara. AnAthI Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50. zAMtasudhArasa e prApta thAya ke ekatvabhAvanAmAM parabhAvano sparza nathI, paraMtu samatAthI yukta evI etvabhAvanA che ane AtmA jema jema ekatvabhAvanAne sthira kare che tema tema potAnAmAM jagatanA sarva bhAvo pratye samatA prakarSavALI thAya che. Atma bAhya bhAvothI saMvRta thAya che ane potAnA svarUpamAM vizrAMti karavA mATe sadA pravRtta bane che. AvI ekatvabhAvanAnuM he AtmA ! tuM vibhAvana kara jethI paNa namirAjAnI jema paramAnaMdanI saMpadAne prApta kare. je paramAnaMda ekatvabhAvanAthI pragaTa thAya che, uttara-uttara vRddhi pAme che ane aMte sarva karmono nAza karIne paramAnaMdarUpa mokSanI saMpattinuM kAraNa bane che. ApaNA 4. ekatvabhAvanA-gIta) zloka :vinaya cintaya vastutattvaM, jagati nijamiha kasya kim / bhavati matiriti yasya hRdaye, duritamudayati tasya kim ||viny0 1 / / zlokArya : he vinaya karmonA vinayanA atha evA he jIva! tuM vastunA tatvano=vastunA svarUpano, vicAra kara. kevA prakAranA vastutatvano vicAra kara? tethI kahe che A jagatamAM konuM kayA jIvanuM, potAnuM zuM che arthAt potAnA bhAvothI atirikta potAnuM kaMI ja nathI. jenA hRdayamAM A prakAranI mati thAya che tene zuM durita udayamAM Ave che? koI anartha prApta thAya che ? arthAt koI anartha prApta thato nathI. III. bhAvArtha : AtmAne ekatvabhAvanAmAM sthira karavA arthe mahAtmA vicAre che ke karmanA arthI evA he AtmA! tuM vastunA svarUpano vicAra kara ! arthAt AtmArUpa vastunuM kevuM svarUpa che teno vicAra kara. tyAM prazna thAya ke AtmAnuM kevuM svarUpa che? tethI kahe che. A jagatamAM koI vastu potAnI nathI. kema? tethI kahe che. dareka padArtho potAnA pariNAmamAM varte che. koI vastuno pariNAma anya koI vastune prApta thato nathI. ethI sarva padArthomAM saMzleSa vagarano AtmAno potAno pariNAma ja potAnI vastu che, e sivAya koI vastu potAnI nathI. A prakAre jenA hRdayamAM sthira buddhi thAya che, te jIvone AtmAthI bhinna evA sarva padArtho potAnA mATe samAna che evI sthira buddhi thAya che ane tenA kAraNe koI padArtha pratye saMzleSa thato nathI. tethI potAnAthI bhinna dhana, kuTuMba AdimAM to saMzleSa thato nathI japaNa potAnA suMdara asuMdara deha pratye paNa saMzleSa thato nathI, ke potAnAM pratikULa anukULa evAM karmo pratye paNa saMzleSa thato nathI. tethI pratikULatA ApAdaka karmo paNa tene koI du:kha ApI zakatAM nathI. paraMtu nijabhAvamAM magnatArUpa sukha ja sadA prApta Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 4. ekatvabhAvanA-gIta | zloka-1-2-3 thAya che tethI tene koI durita=anartha, udayamAM AvatuM nathI mATe vastutattvano vicAra karIne AtmAe potAnA AtmAne ekatvabhAvanAthI bhAvita karavo joIe. /vA zloka - eka utpadyate tanumAneka eka vipadyate / eka eva hi karma cinute, saikakaH phalamaznute ||viny0 2 / / zlokArca - dehadhArI evo jIva ekalo utpanna thAya che, ekalo ja mare che, eka ja karmane bAMdhe che je je kRtya pote kare che te te kRtyo anusAra karma te eka ja bAMdhe che. te eka ja phaLane bhogave cheHbAMdhelAM karmonA phaLane prApta kare che. zA bhAvArtha ekatvabhAvanAne sthira karavA arthe mahAtmA vicAre che ke jIva janme che tyAre dehadhArI jIva eka ja utpanna thAya che. paraMtu koIne sAthe laIne janmAMtarathI Avato nathI. vaLI, mRtyakALamAM paNa eka pote ja mRtyune pAme che paraMtu koIne sAthe laIne janmAMtaramAM jato nathI. vaLI pote je saMsAramAM AraMbha-samAraMbha kare che tenuM phaLa svajana Adine prApta thAya che to paNa pote je AraMbhAdi kRtyo kare che ane temAM je je prakAranA saMklezanA bhAvo kare che tene anurUpa karmo te jIva eka ja bAMdhe che. anya jIvo to potapotAnA pariNAmane anurUpa karma bAMdhe che. potAnI upabhogAdi sAmagrImAM jema svajanAdine je bhAga prApta thAya che tema potAnAthI baMdhAyelAM karmomAM koIno bhAga thato nathI. vaLI, te bAMdhelAM karmonAM phaLa paNa pote ekalo ja anubhave che. A jAtanI saMsAranI sthiti hovAne kAraNe svajanAdi pratyenAM baMdhanono tyAga karIne ekatvabhAvanAthI AtmAne bhAvita karavo joIe, jethI saMzleSa vagaranA cittanuM nirmANa thAya to karmabaMdhanA anarthanI prApti thAya nahIM. zA zloka - yasya yAvAn paraparigraho, vividhamamatAvIvadhaH / jaladhivinihitapotayuktyA,patati tAvadasAvadhaH ||viny0 3N zlokArca - jene jeTalo vividha mamatAnA bhAravALo para parigraha che teTalo A jIva dariyAmAM sthApana karAyelI nAvanI yuktithI nIce paDe che. III Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para. zAMtasudhArasA bhAvArtha - AtmAne ekatvabhAvanAthI bhAvita karavA arthe mahAtmAo vicAre che ke, AtmA bAhya padArtho pratye aneka prakAranI mamatAo karIne bhAre thAya che ane te mamatAnA pariNAmarUpa ja paramArthathI paraparigraha che ane jeTalo tevA prakAranA mamatAnA pariNAmarUpa para parigraha jIvamAM varte che teTalo jIva karmathI bhAre bane che. jema dariyAmAM rahelI nAva vajananA bhArathI dariyAmAM DUbe che tema A jIva paNa mamatAnA bhArathI saMsArarUpI dariyAmAM DUbe che. AthI ja jemaNe mamatAnA pariNAmane naSTaprAyaH karyo che tevA cauda pUrvadharo paNa jyAre pramAdane vaza bane che tyAre rasagArava Adi sevIne mamatAnA bhArane vadhAre che ane mamatAnA pariNAmanI vRddhithI bhAre karmo bAMdhIne nigodamAM jAya che, tethI ekatvabhAvanAthI bhAvita karIne mamatAno tyAga karavo e ja saMsAramAM DUbatA AtmAne rakSaNa karavAno eka upAya che. III zloka : svasvabhAvaM madyamudito, bhuvi vilupya viceSTate / dRzyatAM parabhAvaghaTanAt, patati viluThati jRmbhate ||viny0 4 / / zlokArca - jagatamAM madhathI mudita thayelo jIva svasvabhAvanuM vilopana karIne viparIta ceSTA kare che, ane parabhAvanI ghaTanAthI=parabhAvanI ceSTA karavAthI, paDe che, ALoTe che, bagAsAM khAya che te tuM je IIII bhAvArtha : saMsArIjIvo potAnA svAbhAvika svarUpamAM hoya tyAre buddhi upara potAno kAbU rAkhIne ucita rIte jIvatA hoya che paraMtu madyapAna kare ane tenA nazAmAM caDe tyAre potAnI svAbhAvika sthitinuM vilopana karIne jagatamAM cenacALA Adi kriyAo kare che ane madyapAnarUpa parabhAvanA ghaTanathI-tenI asarathI, jamIna upara paDe che, ALoTe che, bagAsAM khAya che. he jIva! tene tuM jo. A prakAre bhAvana karIne mahAtmA vicAre che ke jema madyapAnano nazo AtmAne taddana asaMbaddha ceSTAo karAve che tema AtmAthI para evA bAhya padArtho pratyeno mamatAno nazo jyAre jIvamAM varte che tyAre jIva potAnA vAstavika svarUpane bhUlIne ziSTajanane na zobhe tevI sarva anucita kriyA kare che. mATe bAhya padArthonA nazAne dUra karavA arthe tuM ekatvabhAvanAthI AtmAne bhAvita kare jethI maghanA nazAvALA puruSanI jema anucita ceSTA karIne vinAzane prApta karatA evA tArA AtmAnuM tuM rakSaNa karI zake. III zloka : pazya kAJcanamitarapudgalamilitamaJcati kAM dazAm / kevalasya tu tasya rUpaM, viditameva bhavAdRzAm ||viny0 5 / / Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. ekatvabhAvanA-gIta | zloka-5-6 53 zlokArca - he vicAraka puruSa ! tuM jo Itara pudgalathI milita suvarNakamATI AdithI milita evuM suvarNa, kaI dazAne pAme che. vaLI kevala evA tenuM suvarNanuM, svarUpa tamane paNa jaNAyeluM che. paI bhAvArtha ekatvabhAvanAthI AtmAne bhAvita karavA arthe mahAtmA potAnA AtmAne saMbodhIne kahe che - tuM jo, mATInA pudgalathI mizrita thayeluM suvarNa kevI malina dazAne pAme che tema karmarUpI pudgalathI mizrita thayelo evo tAro AtmA kevI vikRtivALI mohadazAne pAme che. vaLI kevala evA suvarNanuM svarUpa tane paNa vidita ja che tema karmanA mizraNathI amizrita evA zuddha AtmAnuM svarUpa suvarNa jevuM nirmaLa che ema vicArIne tene pragaTa karavA arthe tuM ekatvabhAvanAthI AtmAne bhAvita kare jethI sadA paramArthanA saMzleSa vagaranA tArA pariNAmathI tuM suvarNa sadaza nirmaLa avasthAne prApta karIza. pA zloka : evamAtmani karmavazato, bhavati rUpamanekadhA / karmamalarahite tu bhagavati, bhAsate kAJcanavidhA ||viny0 6 / / zlokArca - e rIte=pUrva zlokamAM suvarNanuM daSTAMta batAvyuM e rIte, AtmAmAM karmanA vazathI aneka prakAranuM svarUpa thAya che. vaLI, karmamala rahita bhagavAna evA AtmAmAM kAMcanavidhA kAMcanatulyatA, bhAse che. IIII. vArtha : jema anAdithI mATI sAthe ekameka avasthArUpe khANamAMthI suvarNa prApta thAya che tyAre te aneka prakAranI malinatAvALuM dekhAya che arthAt jevA prakAranI malinatAvALI mATI hoya tevA prakAranuM malina dekhAya che. tema AtmA paNa anAdithI karmonI sAthe ekameka avasthAmAM varte che ane karmanA vazathI AtmAnI aneka rUpatAnI prApti thAya che. tethI je jIvanuM, je prakAranuM karma hoya te prakAranI tenA dehAdinI sthiti ke mohAdi bhAvonI pariNati thAya che. vaLI mahAtmA vicAre che ke ekatvabhAvanAthI bhAvita thayela mahAtmA nirlepabhAvamAM sthira thAya to karmamala rahita suvarNatulya nirmaLatA potAnAmAM pragaTe che mATe he AtmAnuM ! satata ekatvabhAvanAne bhAvana karIne tene sthira sthiratara karavA yatna kara.IIkA Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54. zAMtasudhArasa zloka : jJAnadarzanacaraNaparyavaparivRtaH paramezvaraH / eka evAnubhavasadane, sa ramatAmavinazvaraH ||viny0 7 / / zlokArca - jJAna, darzana, cAritra paryAyathI parivRta evo paramezvara parama aizvaryavALo eka ja evo mAro AtmA che. avinazvara evo te anubhavasadanamAM anubhava rUpa mahelamAM, ramo. llNA bhAvArtha AtmAne ekatvabhAvanAmAM sthira karavA arthe mahAtmA vicAre che ke padArthanA yathArtha svarUpanuM jJAna e jJAna che. ane te padArtha pratye te prakAranI ruci arthAt je prakAre jJAna thayuM te prakAre ja ruci te darzana che ane AtmAnA yathArtha svarUpano bodha ane ruci thayA pachI te svarUpamAM vizrAMta thavAne anukULa aMtaraMga vyApArarUpa cAritra che. e traNa paryAyathI parivRta, parama aizvaryavALo, eka mAro AtmA che. A prakAre upasthita karavAthI zrutanA baLathI siddha sadaza potAnA AtmAnI upasthiti thAya che ane tevo mAro AtmA kyAreya vinAza pAmanAra nathI paraMtu te svarUpe sadA avinazvara che. Avo mAro AtmA vartamAnamAM karmanA doSane kAraNe AtmAnA potAnA svarUpanA anubhavane badale pudgala sAthe saMzleSanetravikRta anubhavane, karanAro che te AtmA tyAMthI nivartana pAmIne potAnA zuddha AtmAnA svarUpanA anubhavamAM ramanAro thAya. A prakAre mRtavacano dvArA zuddha AtmA pratyenA bhAvomAM ramavAnA vikalpo karIne te bhAva pratyenA rAgabhAvanI vRddhi karavA mATe mahAtmAo yatna kare che, jethI potAnAmAM rahelo ekatvasvabhAva pragaTa thAya.IILA zloka - rucirasamatAmRtarasaM kSaNamuditamAsvAdaya mudA / vinaya! viSayAtItasukharasaratirudaJcatu te sadA ||viny0 8 / / zlokArca - he vinaya !=karmanA vinayananA atha, kSaNabhara udita thayelA pragaTa thayelA, suMdara evA samatArUpa amRtarasanuM tuM, pramodapUrvaka AsvAdana kara. tane sadA viSayAtIta sukhanA rasamAM rati pragaTa thAo. llcil bhAvArtha - ekatvabhAvanAne sthira karavA arthe mahAtmA vicAre che ke jyAre jyAre pote ekatvabhAvanAthI bhAvita Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. ekatvabhAvanA-gIta | zloka-8 55 thAya che tyAre tyAre kSaNabhara pragaTa thayela rocaka evA samatArUpa amRtano 2sa anubhavAya che. te rasanuM prItipUrvakanuM tuM AsvAdana kara. A prakAre zrutanA baLathI vicArIne ekatvabhAvanAnA bhAvanathI pragaTa thatA samatArUpI rasanuM AsvAdana potAnAmAM atizaya atizayatara thAya tevo yatna mahAtmA kare che. vaLI potAne saMbodhI kahe che - he karmanA vinayananA arthI jIva ! tane viSayothI atIta evuM AtmAnI svasthatArUpa sukha che, e sukhanA rasamAM sadA rati pragaTa thAva. jaeNthI te sukha pratyenI ratine kAraNe tuccha ane asAra evA bAhya viSayomAM rati karIne karmabaMdhanI kadarthanA prApta thAya che, tenAthI tAruM rakSaNa thAya. In II cotho prakAza pUrNa // Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 5. anyatvabhAvanA - zAMtasudhArasa avataraNikA : AtmAthI anya padArtho sAthe AtmAno anyatvabhAva che chatAM anAdinA karmonA saMgane kAraNe bAhya padArtho sAthe ekatvabuddhi sthira thayelI che tene dUra karavA arthe ane anyatvabuddhine sthira karavA arthe mahAtmA kahe che zloka H paraH praviSTaH kurute vinAzaM, lokoktireSA na mRSeti manye / nivizya karmANubhirasya kiM kiM, jJAnAtmano no samapAdi kaSTam / / 1 / / zlokArtha -- 'praviSTa evA para=svagRhamAM praviSTa evI para vyakti vinAzane kare che e lokokti mRSA nathI" e pramANe huM mAnuM chuM. karmonA aNuo vaDe praveza karAIne jJAnAtmA evA Ane=potAne zuM zuM kaSTo nathI utpanna karAyAM ? ||1|| bhAvArtha : karma, deha ke anya sarva jIvo ane anya sarva pudgalo AtmAthI atyaMta bhinna che. te atyaMta bhinna hovA chatAM anAdinA saMsarganA kAraNe jIvamAM thayelI ekatvabuddhithI kathaMcit ekatvabhAvane pAmelA che ane te ekatvabhAvane kAraNe saMsArIjIvo aneka viDaMbanAne pAme che, chatAM ajJAnane vaza spaSTa dekhAtI evI viDaMbanA paNa saMsArIjIvone dekhAtI nathI. mAtra mohane vaza potAne karyo saMyoga anukULa che ane kayo saMyoga pratikULa che eTaluM ja dekhAya che. paraMtu koIka rIte pragaTa thaI che nirmaLa dRSTi evA yogya jIvane bAhya padArthonA saMsargathI ja AtmAne sarva viDaMbanA thAya che tevuM jaNAya che. chatAM anAdinI vAsanAne kA2Ne anukULa bAhya padArthanA saMsarganI icchA paNa thAya che ane pratikULa bAhya padArthanA saMsargamAM kheda paNa thAya che. AvA jIvo AtmAnA bAhya padArtho sAthenA saMsarganA nivAraNanA upAyabhUta anyatvabhAvanAthI AtmAne vAsita karavA arthe anubhava anusAra vicAre che ke lokamAM paNa kahevAya che ke pAkI vyakti potAnA gRhamAM praveza kare to gharano nAza kare che. A prakAranI lokokti kharekhara khoTI nathI e pramANe huM mAnuM chuM. kema khoTI nathI te spaSTa karavA vicAre che ke - AtmAthI 52 evA karma paramANuoe AtmAmAM praveza karIne potAnA jJAna svarUpa AtmAne kayAM kayAM kaSTo nathI utpanna karyAM arthAt aneka kaSTa utpanna karyAM che e ja batAve che ke AtmAthI para evAM karmone potAnAmAM praveza pAmatAM aTakAvavAnA upAyabhUta baLa Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. anyatvabhAvanA | zloka-1-2-3 57 saMcaya ka2vA arthe mahAtmA anyatvabhAvanA dvArA padArtho pratyenA potAnA asaMganA pariNAmane ullasita ka2vA prayatna kare che, jethI asaMganA pariNAmanI buddhithI temanAM karmonA AgamananA bIjabhUta saMgano pariNAma kSINa kSINatara thAya che jethI karmono samUha alpa alpatara thavAthI karmo kRta viDaMbanA paNa alpa alpatara thAya che. jyAre sarvathA saMganI vRtti nAza pAme che tyAre navA navA mohanA pariNAmo sadA aTake che ane asaMga svarUpavALo evo AtmA potAnA jJAna svarUpanuM sadA sukhAtmaka rUpe vedana kare che. IIII avataraNikA : anya padArtho AtmAthI anya che tevuM bhAvana karavA mATe zloka-1mAM karmaaNuthI AtmA bhinna che tenuM bhAvana karyuM. have deha, dhana, kuTuMba AdithI paNa AtmA anya che tevuM bhAvana karavA arthe kahe che-- zloka H khidyase nanu kimanyakathArtaH, sarvadaiva mamatAparatantraH / cintayasyanupamAn kathamAtman nAtmano guNamaNInna kadApi / / 2 / / zlokArtha H anyanI "nanu" zabda AkSepa arthamAM che tethI potAnA AtmAne sanmukha karIne kahe che kathAthI Artta=vihvaLa, evo tuM sarvadA ja mamatAne parataMtra kema kheda kare che ? he Atman ! upamA na ApI zakAya tevA AtmAnA guNamaNine tuM kyAreya paNa kema ciMtavana karato nathI ? / / 2 / / bhAvArtha : - anyatvabhAvanAne sthira karavA arthe mahAtmA potAnA anubhava anusAre padArthane vicAratAM kahe che ke pote AtmAthI bhinna evAM zarIra, dhana, kuTuMba, dehanI vicAraNAthI sadA pIDita che. AmAM kA2Na pote sadA dehAdi pratye mamatAnA bhAvane rAkhIne parataMtra varte che, tethI sadA anukULa pratikULa saMyogamAM khedane pAme che. vaLI AtmAne saMbodhIne kahe che he Atman ! jenI upamA na ApI zakAya tevA anupama aneka guNamaNio tArA AtmAmAM rahelA che je tane sadA sukha Ape tevA che. jo tuM tenuM ciMtavana kare to AtmAne potAnAmAM ja sthiratA prApta thAya, jethI koI saMyogomAM bAhya padArthonI ciMtAthI kheda prApta thAya nahIM paraMtu sadA svasthatAnA sukhanI prApti thAya. sukhano arthI evo tuM bAhya padArthone potAnA mAne che tethI ja sarva duHkhonI paraMparA thAya che. mATe teno tyAga karIne AtmAnA mohathI anAkuLa evA jJAnanA pariNAmarUpa sukhanuM ciMtavana ka2, jethI sadA sukhanI prApti thAya. IIaa avataraNikA : have, potAno AtmA kathA bhAvothI anya che te sarvane atyaMta spaSTa karavA arthe mahAtmA bhAvana kare che - - Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 zAMtasudhArasa zloka : yasmai tvaM yatase bibheSi ca yato, yatrAnizaM modase, yadyacchocasi yadyadicchasi hadA, yatprApya peprIyase / snigdho yeSu nijasvabhAvamamalaM, nirloThya lAlapyase, tatsarvaM parakIyameva bhagavan ! nAtmanna kiJcittava / / 3 / / zlokArca - jenA mATe tuM yatna kare che je dhanAdi bAhya padArtho mATe tuM yatna kare che, ane jenAthI tuM bhaya pAme che zatru AdithI ke pratikULa tevA rogAdithI tuM bhaya pAme che, jemAM te satata pramodane karu che Indriyone anukULa ke zarIrane anukULa je vastumAM tuM satata pramodane kare che, jeno jeno tuM zoka kare che je dhanAdi potAne prApta thayA nathI te sarvane prApta karavAnI ciMtA kare che, je je vastune tuM Icche che=je zarIrane anukULa Indriyone anukULa evA vastune tuM Icche che, ane jene prApta karIne hRdayathI tuM prIti kare che je ISTa padArthone prApta karIne hRdayathI tuM prIti kare che, jemAM snigdha cho=je je padArthomAM tuM snehavALo cho, ane amala evA nija svabhAvanuM nirlokana karIne jema tema tuM bole che. he bhagavAna ! te sarva=pUrvamAM je je ceSTAo batAvI te ceSTAnA viSayabhUta sarva, parakIya ja che, he Atman ! tAruM kaI nathI. II3II bhAvArtha : mahAtmAo, AtmAthI anya-anya viSayavALI je saMsArIjIvonI pravRtti che te sarvane smRtimAM lAvIne tenAthI anya prakAranuM AtmAnuM svarUpa che tene atyaMta upasthita karavA arthe vicAre che ke zarIradhArI evo tuM je je vastune meLavavA mATe yatna kare che te vastu tArAthI anya che. vaLI, je bAhya padArthone joIne tane bhaya thAya che te sarva anya che. jo te ja padArtho pratye ekatvabuddhi na hoya to te padArthothI tane bhaya thAya nahIM. AthI ja ghANImAM pilAtA, kSapakazreNI para caDhelA, mahAtmAone te dehanI pIlananI kriyAthI paNa bhaya thayo nathI. vaLI mahAtmA vicAre che ke je bAhya vastuone joIne tuM haMmezAM AnaMda pAme che te bAhya vastu paNa tArA AtmAthI bhinna che ane jo bhinnapaNAnuM tuM bhAvana kare to te bAhya padArthane AzrayIne AnaMda levAnI vRtti utpanna thAya nahIM, jethI karmabaMdhananI kadarthanA prApta thAya nahIM. vaLI, je bAhya vastune AzrayIne tuM ciMtA kare che te tArA AtmAthI bhinna che ane te rIte bhAvana karIne tenI ciMtA choDI de to sadA potAnI AtmAnI saMpattine pragaTa karavA mATe ja tane ciMtA rahe, je ciMtA AtmA mATe kalyANanuM kAraNa che. vaLI, vicAre che ke bAhya vastune tuM icche che te sarva tArAthI bhinna che. jenI icchA karIne tuM kevaLa kadarthanA prApta kare che. vastutaH AtmAnI aMtaraMga guNa-saMpattinI icchA karavI ja tArA mATe zreya che. vaLI, je je vastune pAmIne tuM hRdayathI prema kare che tenAthI tane kaMI prApta thatuM nathI; kema ke te tArAthI bhinna Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. anyatvabhAvanA / zloka-3-4 59 che mATe tArI aMtaraMga saMpattine ja prApta karIne tAre hRdayathI prIti karavI joIe. vaLI, vicAre che ke je bAhya vastumAM tane snigdha pariNAma thAya che, te tArAthI bhinna che. vaLI, AtmAnA nirmaLa svabhAvane choDIne vAraMvAra je tuM bole che arthAt AtmAnA nirmaLa svabhAvane smRtimAM rAkhIne tene bhAvana karavA arthe zAstravacana choDIne je kaMI anya vAraMvAra bole che te sarva paNa tArAthI anya che. vastutaH nirmaLa evo tAro svabhAva ja tArA mATe icchA karavA jevo che mATe he bhagavAnuM AtmA ! AtmAnA nija svarUpane choDIne tuM je kaMI vastunI vicAraNA kare che te sarva vastu tArA mATe parakIya che tethI anupayogI che. A prakAre ciMtavana karIne mahAtmAo potAnA AtmAne samabhAvanA pariNAma pratye sanmukha kare che ane samabhAvanI vRddhi arthe ja anyatva-bhAvanA kare che. AvA avataraNikA : pUrvazlokamAM potAnI pravRttinA viSayarUpa AtmAthI anya kaI kaI vastuo che ? te batAvIne tenAthI potAno AtmA anya che te batAvyuM. have, te anya padArthone AzrayIne pote je je pravRtti kare che tenAthI potAne zuM zuM karthanA prApta thAya che? te batAvIne te anya padArthothI potAnA cittane para karavA arthe mahAtmAo je bhAvana kare che te batAve che - zloka : duSTAH kaSTakadarthanAH kati na tAH, soDhAstvayA saMsRtau, tiryaGnArakayoniSu pratihatazchinno vibhinno muhuH / sarvaM tat parakIyadurvilasitaM, vismRtya teSveva hA, rajyan muhyasi mUDha ! tAnupacarannAtmanna kiM lajjase / / 4 / / zlokArca - 2 (he AtmA !) saMskRtimAM=saMsAranA paribhramaNamAM, keTalI te duSTa kaSTa kadarthanAo tArA vaDe sahana karAI nathI ? tiryaMca-nAsakayoniomAM vAraMvAra pratihata thayo che, chinna thayo che, vAraMvAra bhinna thayo che. sarva te sarva te kadarthanA, parakIya durvilasita che parakIya padArthamAM je sneha karyo tenuM phaLa che, tenuM vismaraNa karIne, khedanI vAta che ke he mUDha! teomAM jakaparakIya vastumAM ja, rAga karato tuM moha pAme che temano upacAra karato=zloka-3mAM kahyuM te pramANe te te bAhya padArthonuM AlaMbana laIne te te prakAranA vyavahArane karato, he Atman ! tuM kema lajjA pAmato nathI ? Ill bhAvArtha : vaLI mahAtmA potAnAthI anya zuM che ? tenuM bhAvana karyA pachI tene atyaMta sthira karavA arthe vicAre che ke saMsAramAM tArA vaDe te duSTa karthanAo keTalI sahana karAI nathI arthAt te te gatimAM janma, jarA, Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtasudhArasa 50 maraNa, roga, zoka, daridratA Adi aneka kadarthanAone sahana karAI che. vaLI temAM paNa tiryaMca ane nAraka yonimAM jyAre jyAre tuM gayo tyAre tyAre bIjAothI vAraMvAra pratihata karAyo che, chedAyo che, bhedAyo che. A sarva kadarthanA parakIya padArthanA saMganuM durvilasita phaLa che; kema ke parakIya padArthanA saMganA kAraNe ja jIva te te prakAranA karmane bAMdhIne cAragatimAM te te prakAranI kadarthanAo pAme che. temAM paNa tiryaMcagati ane narakagatimAM aneka prakAranI vizeSa kadarthanAo pAme che ane 52kIya vastunA saMgane kAraNe je A kadarthanAo thaI che, tene bhUlIne te 52kIya vastumAM ja rAga karIne tuM moha pAme che te atyaMta anucita che, A pramANe bhAvana karavAthI mahAtmAone 525dArthamAM je saMga karavAnI vRtti che te kaMIka ochI thAya che. topaNa saMsAra avasthAmAM jIva dehanA saMgavALo che ane dehanA saMgane AzrayIne ja sarva bhAvo karavAnI vRtti atyaMta sthira thayelI che tethI jema viSTA pratyenA kheMcANavALA bhUMDane viSTAthI vAraNa karavuM duSkara che tema dehadhArI AtmAne bAhya padArtha sAthe saMga karyA vinAnI sthitimAM rAkhavo atiduSkara che. tethI mahAtmAo pharI bhAvana kare che ke he mUDha Atman ! te bAhya padArthone AzrayI upacAra karato tuM arthAt zloka-3mAM kahelI ceSTAone karato tuM, kema lajjA pAmato nathI ? A prakAranuM atyaMta bhAvana karavAthI AtmA te bhAvone choDIne nirmala evA nijasvabhAvane pragaTa ka2vA arthe zAstravacananuM dRDha avalaMbana laIne kaMIka yatna karI zake che ane jo atyaMta upayogapUrvaka anyatvabhAvanAnuM bhAvana jIva na kare to sadA jIvanI sahaja pravRtti je bAhya padArthone avalaMbIne varte che te prakAranI ja jIvanI pravRtti thAya che paraMtu anyatvabhAvanAthI citta anya padArthamAMthI leza paNa asaMzleSa bhAvane pAmatuM nathI. Is zloka H jJAnadarzanacAritraketanAM cetanAM vinA sarvamanyadvinizcitya yatasva svahitAptaye / / 5 / / zlokArtha H jJAna, darzana, cAritranA svarUpavALI cetanAne choDIne sarva anyano vinizcaya karIne tuM svahitanI prApti mATe yatna kara=ratnatrayInI pariNatirUpa cetanAne pragaTa karavA yatna kara. pA bhAvArtha : anyatvabhAvanAnA aMtima niSkarSanuM bhAvana karatAM mahAtmAo vicAre che ke mArA AtmadravyanuM je pAramArthika svarUpa che tenuM yathArtha jJAna e ja mAruM samyagnAna che. e jJAna anusAra mArA te svarUpamAM ja mane 'tuM me roSate' e prakAranI pariNatirUpa samyagdarzana che ane ruci viSayaka AtmAnI zuddha pariNatine pragaTa ka2vAne anukULa je jIvano aMtaraMga vyApAra che te samyacAritra che. A traNa pariNatithI yukta evuM mAruM Atmadravya che. tenA sivAya AtmA sAthe saMzleSa pAmelo deha, dehanA saMzleSane kAraNe AtmAmAM thatA mohanA bhAvo ane deha-indriyone upakArI bAhya sarva sAmagrI, mArA AtmAthI anya che, tethI AtmAthI Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61 5. anyatvabhAvanA-gIta | zloka-1-2 ananya evI ratnatrayInI pariNatimAM ja tuM svahita mATe yatna kara. A prakAre AtmAne anuzAsana ApIne mahAtmA anAdinA saMskArothI bAhya padArthone abhimukha thayelI cetanAne AtmAnI aMtaraMga pariNatirUpa ratnatrayIne abhimukha kare che. ApA 5. abhyatvabhAvanA-gIta) zloka :vinaya! nibhAlaya nijabhavanaM vinaya! nibhAlaya nijabhavanam / tanudhanasutasadanasvajanAdiSu kiM nijamiha kugateravanam? ||viny0 1 / / zlokArca - he vinaya !=karmane nAza karavAnI IcchAvALA he AtmA ! tuM potAnuM bhavana jo tAruM aMtaraMga svarUpa che, vaLI ahIM=saMsAramAM, zarIra, dhana, putra, sadana gRha, svajanAdimAM kugatithI rakSaNa potAnuM zuM che? arthAt A badhAmAMthI koI rakSaNa nathI, paraMtu tAro svabhAvarUpa dharma ja mugatithI kSaNa che. III bhAvArtha : AtmAmAM anyatvabhAvanAne sthira karavA arthe mahAtmAo vinaya zabdathI saMbodhana karIne AtmAne jAgrata kare che ke karmonA vinaya karavAnA arthI evA he AtmA ! tuM potAnA AtmAnA nivAsasthAnarUpa bhavanane jo. AnAthI e prApta thAya ke AtmA potAnA svarUpamAM rahe che tenuM suMdara bhavana che. temAM te sadA sukharUpa rahe che ane temAM rahelo AtmA sadA karmothI surakSita che. vaLI potAnA AtmAnA svarUpane choDIne je deha, dhana, putra, gRha, svajanAdimAM tuM cittanI ekatvabuddhi karIne rahelo che temAMnuM koI tAruM kugatithI kaMI rakSaNa karI zakaze nahIM, mATe kugationI viDaMbanAnuM smaraNa karIne paNa tenA rakSaNanA upAyabhUta potAnA svarUpane ja bhAvana karavA sadA yatna karavo joIe. jethI anya padArthamAM vartatI saMganI buddhithI je anarthonI paraMparA atyArasudhI jIve prApta karI tenAthI AtmAnuM rakSaNa thAya.III zloka : yena sahAzrayase'tivimohAdidamahamityavibhedam / / tadapi zarIraM niyatamadhIraM, tyajati bhavantaM dhRtakhedam ||viny0 2 / / zlokArya :je zarIranI sAthe atimohane kAraNe 'A huM chuM =zarIra svarUpa huM chuM, e prakAranA avibhedane Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 zAMtasudhArasa tuM Azraya kare che, adhIra evuM te paNa zarIra dhRtakhevALA evA tane niyatakALe tyAga kare che. rA. bhAvArtha : mahAtmAone paNa deha sAthenA anyatvabhAvane sthira karavo atiduSkara che. teo zAstra bhaNIne ane upadeza sAMbhaLIne AtmA zarIrathI bhinna che ema mAne che; chatAM zarIra sAthenI abhedabuddhithI ja prAyaH pravRtti kare che. tenA nivAraNa mATe mahAtmA bhAvana kare che ke anya sarva padArtha karatAM jIvane deha pratye ati moha che ane tenA kAraNe "A huM chuM evo vibhrama sadA varte che. tethI ja dehane kaMI thAya to potAne pIDA thAya che tevI buddhi thAya che. vastuta: potAnA samabhAvanA svarUpa sAthe jIvano ati abheda che, paraMtu teno nAza thato hoya topaNa "mane kAMIka thAya che' evI buddhi thatI nathI, tenuM kAraNa zarIra sAthe abhedano vibhrama varte che. tenuM smaraNa karIne mahAtmA kahe che ke je zarIra sAthe tuM abhedano Azraya kare che te caMcala evuM zarIra tAro niyatakALa tyAga kare che. tene maravAnI icchA nathI, chatAM kheda vALA evA paNa tAro tyAga kare che. tethI te zarIra pratyenI abhedabuddhino tyAga karIne jagatanA sarva padArtho pratye tulya buddhi thavAthI AtmAne je nirAkuLa avasthAnI prApti thAya che temAM ja tuM abheda buddhine sthira kara ane zarIra pratyenA anyatvabhAvane sthira kara. jethI saMsAranA anarthanI paraMparAthI tAruM rakSaNa thAya.liA. bloka : janmani janmani vividhaparigrahamupacinuSe ca kuTumbam / teSu bhavantaM parabhavagamane, nAnusarati kRzamapi zumbam ||viny0 3 / / zlokArdha : dareka janmamAM tuM vividha parigrahane ane kuTuMbane ekaThuM kare che, (paraMtu) parabhavanA gamanakALamAM ekaThA karAyelA te parigrahamAMthI ane kuTuMbamAMthI alpa paNa zumbakamAtra photaruM paNa, tane anusaratuM nathI. ll3II bhAvArtha : jeo AtmAne zAzvata ane parabhavamAM sAthe janAro mAne che, teone svasaMvedanathI pratyakSa che ke A bhavamAM ghaNA zramathI ekaThA karAyelA parigrahamAMthI ke kuTuMbamAMthI koI vastu tenI sAthe AvatI nathI paraMtu AtmA para paDelA saMskAro ane potAnAM karmone laIne ja jIva parabhavamAM jAya che. chatAM parapadArtha pratyenA saMzleSane kAraNe pratyakSathI dekhAtA paNa svarUpane vicAryA vagara saMzleSathI kheMcAIne jIva parapadArthamAM ja yatna kare che. A yatnanA nivAraNa arthe mahAtmAo AtmAne atyaMta bhAvita karavA arthe vicAre che ke dareka janmamAM teM ghaNA prakAranA dhana, dhAnyAdika parigrahane, zrama karIne ekaThA karyA ane vizALa kuTuMbane Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5, anyatvabhAvanA-gIta | bloka-3-ja prApta karyuM chatAM AyuSya pUrNa thAya che tyAre te sarva padArthomAMthI eka nAnAmAM nAnuM taNakhaluM paNa tane anusaratuM nathI. mATe dareka bhavamAM karelo tAro zrama vyartha jAya che. tArA AtmAnuM hita thAya tevA padArthano saMcaya karavAno yatna kara je sadA parabhavamAM paNa tArI sAthe Ave. suvarNaghaTa sadaza sevAyelo dharma, ghaTa phUTe topaNa suvarNa rahe che, tema vartamAnamAM uttama saMskAro AdhAna kare te rIte sevAto dharma suvarNa jevA uttama saMskArorUpe janmAMtaramAM paNa sAthe rahe che tenuM samAlocana karI tevA dharmane sevavAno tuM yatna kara. ll zloka :tyaja mamatAparitApanidAnaM, paraparicayapariNAmam / bhaja niHsaGgatayA vizadIkRtamanubhavasukharasamabhirAmam ||viny0 4 / / zlokArtha : mamatAnA paritApanuM kAraNa evA para paricayanA pariNAmano tuM tyAga kara, niHsaMgapaNAthI vizadIkRta abhirAma=suMdara, evA anubhava-sukhanA rasane tuM bhaja. llll bhAvArtha : mahAtmAo AtmAne anyatvabhAvanAthI bhAvita karavA mATe vicAre che ke AtmAthI bhinna evA bAhya padArtho AtmA sAthe kyAreya ekatvabhAvane pAmatA nathI ane jIva tenA pratye mamatA karIne paritApane prApta kare che, kema ke je vastu pratye mamatA karI hoya te vastu cAlI jAya tyAre paritApa thAya che. vaLI bAhya padArtho pratye mamatA karavAne kAraNe AtmAmAM karmabaMdha thAya che je karmane kAraNe saMsAramAM paribhramaNanI viDaMbanA prApta thAya che. vaLI, bAhya padArtha pratye mamatA thavAne kAraNe tenI prApti mATe jIva aneka prakAranA AraMbho kare che, prApta thayelA tenA rakSaNa mATe aneka phlezo kare che ane tenA dvArA aneka prakAranAM kliSTa karmo bAMdhIne durgatimAM jAya che. tethI mamatA paritApanuM kAraNa che ane tevI mamatA parapadArthanA paricayanA pariNAmavALI che arthAt AtmAthI bhinna evA bAhya padArtho sAthe saMganA pariNAmarUpa che mATe tenA parapadArthanA paricayanA pariNAmano tuM tyAga kara. e prakAre AtmAne uddezIne bhAvana karavAthI mamatAnA pariNAmanA tyAgane anukULa evA bhAvanI niSpattine anukULa karAyelA AtmAthI bhinna evA bAhya padArtha pratyenA saMgano pariNAma alpa-alpatara thAya che. vaLI, mamatAtyAganA pariNAmane ja atyaMta sthira karavA arthe mahAtmA bhAvana kare che ke niHsaMgapaNAthI vizadIkRta evA anubhavasukhano tuM svIkAra kara, je anubhavasukha AtmA mATe atyaMta AlhAda karanAra che. AnAthI e prApta thAya ke jema jema AtmA niHsaMga pariNAma pratye rAgano pariNAma meLave che tema tema bAhya pariNAma pratyeno kAMIka niHsaMga bhAva pragaTa thAya che ane jema jema niHsaMga bhAva vadhe che tema tema mohanA pariNAmanA sparza vagaranuM anubhavasukha pragaTe che je AtmA mATe atyaMta AslAdakAraka che. A anubhavasukha vartamAnamAM sukharUpa che, karmabaMdhanA nAzane anurUpa che ane anubhavasukhamAM upayukta mahAtmAmAM Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u4 zAMtasudhArasa aMzathI paNa je saMgano pariNAma che te paNa asaMgabhAva pratyenA saMganA pariNAmarUpa hovAthI tenI prAptinuM kAraNa bane tevA prakAranA uttama puNyabaMdhanuM kAraNa che. jethI mahAtmA A bhavamAM AtmAnA nirAkuLa svabhAvanA anubhavasukhanA prakarSane prApta na karI zake topaNa pharI te sukhanA mATe udyama kare tevA uttama sAmagrIvALA bhavane prApta kare che, jethI te anubhavasukhano rasa AtmA mATe atyaMta suMdara che tenuM tuM sevana kara. A prakAranA bhAvana dvArA mahAtmAo svazakti anusAra te bhAvane abhimukha udyama kare che. I4 zloka : pathi pathi vividhapathaiH pathikaiH saha, kurute kaH pratibandham / nijanijakarmavazaiH svajanaiH saha kiM kuruSe mamatAbandham ||viny0 5 / / zlokArca - judA judA, pathamAM judA judA mArge janArA pathikonI sAthe koNa pratibaMdhane kare koNa snehanA saMbaMdhane kare? arthAt koI vicAraka kare nahIM, tema potapotAnA karmane vaza evA svajanonI sAthe mamatAnA baMdhane snehanA saMbaMdhane, kema kare che? arthAt ema karavuM ucita nathI. ApaNe bhAvArtha - - jIvane anAdinA bhavano abhyAsa hovAthI snehanA saMbaMdhone toDavA ati duSkara che. tethI te snehanA saMbaMdhone kSINa karavA mATe mahAtmAo anubhavane anurUpa daSTAMtathI te snehasaMbaMdha anucita che tema bhAvana kare che. jema judA judA nagaranA judA judA mArgonA koIka sthAnamAM bhinna bhinna dezathI bhinna bhinna dezamAM janArA pathiko ekatra thAya tyAre te kSetramAM teono kSaNabhara saMbaMdha thAya che chatAM te pathiko sAthe snehasaMbaMdha koI karatuM nathI, kema ke te jANe che ke te potAne sthAne javA mATe nIkaLelA che ane vacamAM eka sthAnamAM kSaNabhara A rIte badhA bhegA thayA che. A rItanI buddhi sthira hovAne kAraNe koIne pathiko sAthe snehano pariNAma prAyaH thato nathI. tema saMsArIjIvo potapotAnA karmanA vazathI te te bhavamAMthI manuSyabhavarUpa eka pathamAM, koIka eka gRhanA sthAnamAM, kuTuMbanA saMbaMdhathI bhegA thAya che ane potAnuM AyuSya pUrNa karIne potapotAnAM karmo pramANe anya bhavamAM jAya che. A rIte saMsAranA paribhramaNamAM musApharo eka sthAnamAM koIka saMbaMdhathI ekatrita thAya eTalA mAtrathI teonA pratye tuM mamatAnuM baMdhana kema kare che arthAt te mamatA klezanuM ja kAraNa bane che. jema eka pathamAM koIka rIte ekaThA thayelA musAphara sAthe snehano saMbaMdha thAya ane teo vikhUTA paDI jAya to te sneha karanArane kleza ja prApta thAya che; kema ke tenA virahathI sadA duHkhI rahevuM paDe che te rIte karmane vaza koIka rIte kuTuMba saMbaMdhathI ekatrita thayelA pratye sneha karavAthI jyAre teono viyoga vagere thAya che tyAre klezanI ja prApti thAya che mATe klezanA kAraNarUpa mamatAno pratibaMdha kyAMya karavo joIe nahIM. A pramANe bhAvana karIne cira rUDha thayelAM svajananA saMbaMdhanA saMskAro nAza karavA arthe mahAtmAo yatna kare che. pA. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. abhyatvabhAvanA-gIta / bloka-6-7 K zloka : praNayavihIne dadhadabhiSaGgaM sahate bahusantApam / tvayi niHpraNaye pudgalanicaye, vahasi mudhA mamatAtApam ||viny0 6 / / zlokArca - prItivihInamAM abhivaMgane dhAraNa karanAra puruSa bahu saMtApane dhAraNa kare che, tArA viSayaka prItivihIna evA pudgala nicayamAM vyartha mamatAnA tApane tuM vahana kare che. III bhAvArtha : pudgalano saMga jIvane anAdino che tethI aneka prakAre, te saMgane kADhavA mATe tattvane bhAvana karavA chatAM sthira thayelI saMganI vAsanA dUra karavI atiduSkara che. tethI mahAtmAo svAnubhavane anurUpa padArthonuM bhAvana karIne pudgala pratyenI saMganI pariNatine dUra karavA arthe bhAvana kare che. saMsAramAM je puruSane prItivihIna evI patnI Adi pratye rAga hoya to te puruSane te patnI Adi taraphathI aneka prakAranA saMtApanI prApti thAya che. A prakAre saMsAramAM sAmAnyathI sarva janone pratyakSa dekhAya che, tema pudgalano samUha potAnA viSe leza paNa prIti dhAraNa karato nathI chatAM pudgalanA samUharUpa deha, dhanAdi pratye jIva vyartha mamatAnA tApane vahana kare che. jenA phaLarUpe aMdaramAM aMtastApa pragaTe che jenAthI karmabaMdha thAya che ane aMte aneka anarthonI paraMparAnI prApti thAya che. A prakAre vAraMvAra bhAvana karavAthI mUDhanI jema pudgalanA samUha pratye rAgAMza ullasita thAya che te kAMIka aMze maMda-maMdatara thAya che ane tadarthe ja mahAtmAo anyatvabhAvanA kare che. IIkA zloka :. tyaja saMyogaM niyataviyogaM, kuru nirmalamavadhAnam / nahi vidadhAnaH kathamapi tRpyasi, mRgatRSNAghanarasapAnam ||viny0 7 / / zlokArca - | niyata viyogavALA saMyogano tuM tyAga karI nirmala avadhAnane asAMyogika sukhanI prAptirUpa nirmala avadhAnane, kara. mRgatRSNA jevA ghana (gADha) rasanA pAnane karato evo tuM koIpaNa rIte tRpta thato nathI. III bhAvArtha :ahIM mahAtmAo AtmAthI anya padArthothI pote pRthapha che tema bhAvana karIne AtmAnA mULabhUta Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u6 zAMtasudhArasa svabhAvamAM sthiratA prApta karavA arthe bhAvana kare che ke saMsAravartI je kAMI sAMyogika sukha che te niyata viyogavALuM che tethI saMyogakALamAM tane AhvAda Apaze topaNa aMte viyogakALamAM duHkha ja utpanna karaze. mATe tevA niyata viyogavALA saMyogano tuM tyAga kara arthAt te sAMyogika sukhanI AsthAno tuM tyAga kara. ane nirmala praNidhAna kara arthAt asAMyogika jIvanI avasthA ja jIva mATe sukharUpa che mATe sarva dravya, sarva kSetra, sarva kALa, ane sarva bhAvo pratye pratibaMdha vagaranA nirmaLa cittane pragaTa karavA mATe yatna kara. ahIM prazna thAya ke sAMyogika sukhamAM paNa sukhanI pratIti thAya che ane tenI prApti vartamAnamAM thaI rahI che ane je asAMyogika sukha che te vartamAnamAM prApta thatuM nathI tethI prApta evA sukhane choDIne aprAptamAM prayatna kaI rIte thaI zake ? ethI mahAtmA vicAre che ke mRgatRSNAnA ghanarasapAna jevA sAMyogika sukhamAM yatna karato evo tuM koI rIte tRpta thato nathI. tethI saMyoganuM sukha tRptine ApIne tene sukhI karatuM nathI paraMtu sadA atRptinI ja vRddhi kare che. jema koI tarasyo puruSa dUra dUra jhAMjhavAnA jalane meLavavAnI icchAthI prayatna kare to paNa tenA prayatnathI tene tRpti thatI nathI. tema saMsArIjIvonAM A sAMyogika sukho prAyaH tRpti karAvatAM nathI paraMtu atRptinI ja vRddhi kare che. tethI saMyogakALamAM paNa atRptithI jIva vihvaLa che ane jyAre viyoganI prApti thaze tyAre paNa atyaMta vihvaLa thaze mATe atRptine karanAra, niyata viyoganA duHkhane prApta karAvanAra evA sAMyogika sukhano tuM tyAga kara ane asAMyogika sukhane pragaTa karavAno nirmaLa evadhAna kara. ahIM vizeSa e che ke bhogAdithI jIvone tRptinuM sukha thAya che chatAM iSTa padArthonI prApti thAya ane tenAthI kSaNabhara tRpti thAya te sAthe ja adhika adhika prAptinI icchA thAya to gRddhine kAraNe bhogathI paNa teone sukha thatuM nathI. ane jyAre te sukhanI sAmagrIno viyoga thAya che tyAre teo atyaMta duHkhI thAya che. paraMtu jeone puNyanA udayathI uttama sAMyogika sukha maLeluM che ane temAM paNa gADha Asakti thatI nathI teone tenI prAptimAM kSaNabhara sukha thAya che ane atRptinI vRddhi thatI nathI topaNa te sAMyogika anukULa padArthothI janya tRpti sadA mATenI tRptinuM kAraNa nathI. tema bhAvana karIne te mahAtmAo je koI alpa paNa bhoganI icchA che tene zAMta karavA ja yatna kare che. ane tevA jIvone jyAre te saMyogano viyoga thAya che tyAre paNa saMsAranI vAstavikatAnuM avalokana hovAthI kyAreya anya jIvonI jema duHkha thatuM nathI paraMtu vairAgya thAya che. vaLI, asAMyogika sukha sadA tRpta avasthA tulya hovAthI icchA ane zramanI vihvaLatArUpa sAMyogika sukhanI tRpti jevuM nathI. paraMtu asAMyogika sukhamAM icchAnI ane zramanI vihvaLatA nathI ane sadA nirAkuLa avasthA hovAne kAraNe tRpta avasthA che. tethI AtmAne asAMyogika sukha paramArthathI atyaMta iSTa che mATe tene pragaTa karavA arthe tuM nirmaLa praNidhAna kara. A prakAre bhAvana karIne mahAtmA bAhya padArthothI potAnuM svarUpa anya che tene sthira karavA arthe yatna kare che. ILA Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. azvatvabhAvanA-gIta / zloka-8 zloka - bhaja jinapatimasahAyasahAya, zivagatisugamopAyam / piba gadazamanaM parihatavamanaM, zAntasughArasamanapAyam ||viny0 8 / / zlokArtha : zivagatinA sugama upAyarUpa, asahAya evA AtmAne sahAyarUpa jinapatine tuM bhaja, vaLI gadanA zamanarUpa roganA auSadharUpa, parihata evA vamana svarUpa ane anapAya evA zAMtasudhArasanuM tuM pAna kara. llcil bhAvArtha : atyArasudhI graMthakArazrIe bAhya sarva padArthothI potAno AtmA anya che tema batAvyuM ane anya anya saMyogathI AtmAne zuM zuM kararthanA thAya che e batAvyuM. tethI te kadarthanAvALI saMsAra avasthAmAM AtmAne zuM karavuM ucita che ? te batAvavA kahe che - saMsAravartI jIvo AtmAthI bhinna karmanA saMyogavALA che ane karmane parataMtra je te gatimAM jAya che ane aneka prakAranI viDaMbanA prApta kare che. A viDaMbanAmAM jIvane koI sahAyaka nathI. tethI taddana asahAyarUpe jIva te te gatimAM janme che ane mare che te avasthAmAM karmonI viDaMbanAthI AtmAnuM rakSaNa karavA mATe jinapati ja sahAya che; kema ke bhagavAnanI bhakti karavAthI ane bhagavAnanA vacanAnusAra ucita pravRtti karavAthI karma paNa jIvane bahu kadarthanA karI zakatuM nathI paraMtu jIvane aneka prakAranI anukULatAnuM ja ApAdAna kare che. tethI saMsArIjIvone bhagavAna ja sahAya che. vaLI, karmanA sakaMjAmAMthI chUTIne mokSarUpa zivagatinI prAptino sugama upAya bhagavAna ja che; kema ke bhagavAnanI bhaktimAM tanmaya thayelA jIvo bhagavAna tulya vItarAga, sarvajJa bane che ane aMte sarvakarmano nAza karIne mokSane prApta kare che mATe saMsAramAM paribhramaNa karatA evA tArA mATe jinapati evA bhagavAnanI upAsanA karavI ja ucita che. AvuM kahIne mahAtmAo saMsAranA bhAvothI para thavA mATe ane bhagavAnanA guNamAM tanmaya thavA mATe udyama kare che. vaLI, anyatvabhAvanAnA sArarUpe vicAre che ke he Atman ! zAMtarUpa amRtarasanuM tuM pAna kara arthAt cittavRttimAM bAhya padArtho viSayaka utsukatAnA abhAvarUpa je zAMtarasa che te AtmA mATe amRta jevo rasa che; kema ke te mohanI AkuLatA vagarano mokSaprAptinA kAraNabhUta evo AtmAno pariNAma che tenuM tuM pAna kara. vaLI, te amRtarasa kevo che ? te spaSTa karatAM kahe che ke AtmAnA vikArorUpI je roga che tenuM zamana karanAra che; kema ke AtmA jema jema tattvathI bhAvita thaI zAMtarasamAM jAya che, tema tema rati, arati, harSa, zokAdi vikAronuM zamana thAya che tethI zAMtarasa ja vikArarUpa roganuM auSadha che. vaLI, keTalAMka auSadho roganAM nAzaka hovA chatAM jIvane sevanakALamAM arocaka hovAthI vamanAdi paNa karAve che paraMtu zAMta evo Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u8 zAMtasudhArasa amRtano rasa tevA doSavALo nathI. vaLI, keTalAMka auSadho kvacit rogane zamana karatAM hoya topaNa koIkanI prakRtine, koIka rIte, koIka aMzathI vAtAdinA upadravane karanArAM banatAM hoya che tethI roganA nAzanuM kAraNa hovA chatAM kaMIka aMzathI apAyane paNa karanArAM hoya che. jyAre zAMtarasa to jIvanI mULabhUta prakRtirUpa hovAthI rati-aratirUpa vikAronuM zamana kare che te vakhate koI leza paNa anarthane karatuM nathI mATe anapAya che. evA anapAyarUpa zAMta amRtanA rasanuM tuM pAna kara ema kahIne mahAtmAo nirvikArI avasthAnA prAptinA upAyabhUta zAMtarasanA pravAhane utpanna karanAra bhagavAnanA vacanarUpa sadgAstrothI AtmAne vAsita karavA udyama kare che. dA. II pAMcamo prakAza pUrNa | Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. azucibhAvanA | zloka-1 ( u. azacibhAvanA ) zloka : sacchidro madirAghaTaH parigalattallezasaGgAzuciH, zucyAmRdya mRdA bahiH sa bahuzo dhauto'pi gaGgodakaiH / nAdhatte zucitAM yathA tanubhRtAM, kAyo nikAyo mahAbIbhatsAsthipurISamUtrarajasAM, nAyaM tathA zuddhyati / / 1 / / zlokArca - chidravALo madirAno ghaDo, parigalatA tenA lezanA saMganI azucivALo parigalatA madirAnA lezanA saMganI azucivALo, bahArathI pavitra mATI vaDe mAMjIne gaMgAnA jaLa vaDe aneka vakhata dhovAyelo paNa, te=madirAno ghaTa, je pramANe zucitAne dhAraNa karato nathI, te pramANe mahAbIbhatsa evAM hADakAM, maLamUtra ane raktanA nikAyarUpa samUharUpa prANIonI A kAyA zuddha thatI nathI. II1II bhAvArtha: AtmAne anAdithI potAnA deha pratye mamatva che. tethI tene bahArathI pavitra rAkhavA mATe jIva yatna kare che ane dehanuM azuci svarUpa pratyakSathI dekhAvA chatAM tenA pratye upekSA karIne bahAranI suMdaratAthI ja tenA pratye mamatvane dhAraNa kare che ane deha pratyenA mamatvane kAraNe ja sarva pApo karIne duraMta saMsAranA paribhramaNane prApta kare che. te anarthonA nivAraNa mATe deha pratyenuM mamatva dUra karavuM Avazyaka che. tethI dehanA mamatvane dUra karavA arthe mahAtmAo dehanA azuci svarUpane te rIte vAraMvAra upasthiti kare che ke jethI jema viSTAnI azucitAne joIne tenA upara rAga thAya nahIM tema deha pratyenuM mamatva thAya nahIM. kaI rIte azucibhAvanAnuM bhAvana kare che te batAve che. jema mATIno madirAno ghaDo hoya ane te mATIno hovAthI tenAM chidromAMthI sadA madirA gaLatI hoya ane te madirAnA lezanA saMgathI te madirAno ghaTa sadA azucivALo hoya chatAM koI vyakti pavitra mATIne grahaNa karIne te ghaDAne bahArathI cokhkho kare ane gaMgAnA pANIthI aneka vakhata dhoIne te ghaDAne cokhkho banAve to paNa tenAthI gaLatA madirAnA aMzone kAraNe alpakALamAM ja te madirAno ghaDo azucivALo bane che paraMtu zucitAne dhAraNa karato nathI. tema saMsArIjIvonI kAyA ati bIbhatsa evAM hADakAM, maLamUtra, lohI AdinA samUharUpe che ane tenAM chidromAMthI satata azuci nIkaLe che tethI zuddha karavAnA yatna karavA chatAM paNa kAyA zuddha thatI nathI paraMtu alpakALamAM ja bahAra nIkaLatA azuci padArthothI azucimaya bane che. mATe azucimaya evI A kAyA pratye vivekIne mamatva thAya nahIM paraMtu jugupsA ja thAya. A rIte azucibhAvanAthI AtmAne jAgrata karIne Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtasudhArasa yogIo azucimaya kAyAnA samUhane choDavA mATe kAyA pratyenA rAgabhAvarUpa saMganA pariNAmano tyAga karIne, pharI kAyAno saMga na thAya tevA AtmAnA asaMga bhAva mATe udyamazIla thAya che je azucibhAvanAnuM pAramArthika tAtparya che. zA zloka : snAyaM snAyaM, punarapi punaH snAnti zuddhAbhiradbhiH, vAraM vAraM bata malatanuM candanairarcayante / mUDhAtmAno vayamapamalAH prItimityAzrayante, no zudhyante kathamavakaraH zakyate zoddhamevam / / 2 / / zlokArca - snAna karI karIne, pharI pharI paNa, zuddha pANI vaDe snAna kare che, khedanI vAta che ke, maLavALA zarIrane vAraMvAra caMdanathI arcana kare che ane mUDhAtmAo ame apamaLavALA-gaMdakI rahita, e pramANe prItino Azraya kare che, paraMtu teo zuddha thatA nathI. kema zuddha thatA nathI ? tethI kahe che - A rIte vAraMvAra snAna karIne, caMdanano lepa karavAmAM Ave che e rIte, avakara kacarAnA samUhavALo deha, zuddha karavA mATe zakaya nathI. liaa bhAvArtha - dehanA mamatvane kAraNe kalyANanA arthI jIvone paNa vAraMvAra dehane svaccha rAkhavAno abhilASa thAya che, caMdanathI arcana karavAnuM mana thAya che, teTaluM ja nahIM paNa padArthanA vAstavika svarUpane jovAmAM paNa mUDha evA teo vicAre che ke snAna karIne ane caMdananA lepane karIne ame svaccha zarIravALA thayA chIe. tema mAnIne snAnAdi karyA pachI prItino Azraya kare che. A sarva pravRtti dehanA azucimaya svarUpathI abhAvita AtmA ja kare che. kvacit saMsArathI bhaya pAmelA ane yogamAM prayatna karatA jIvone paNa deha pratye te prakAranuM mamatva hovAthI snAnAdi karavAno abhilASa ane caMdanAdithI vilepana karavAno abhilASa thAya che ane te pramANe karIne ame svaccha dehavALA thayA chIe e prakAre prItine dhAraNa kare che. A mamatvane dUra karavA arthe ja mahAtmAo bhAvana kare che ke A rIte zuci karAyelo deha kyAre paNa zuddha thato nathI; kema ke aMdaramAM azucithI bharAyelo kevI rIte zuci thaI zake arthAt thaI zake nahIM! mATe mahAtmAo vicAre che ke "deha pratyenA mamatvane vaza thaIne tene zuci karavAnA yatnane choDIne pharI dehano saMga ja na thAya tevA asaMgabhAva mATe ja mAre udyama karavo joIe. tethI dehanA lAlanapAlanano tyAga karIne dharmanA upakaraNa svarUpa deha dharmamAM upayogI thAya te rIte ja mAre tenuM rakSaNa karavuM joIe, pAlana karavuM joIe paraMtu AraMbha-samAraMbha karIne mohadhArAnI vRddhi karavI joIe nahIM." III Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. azucibhAvanA | zloka-3 zloka : karpUrAdibhiracito'pi lazuno, no gAhate saurabhaM, nAjanmopakRto'pi hanta pizunaH saujanyamAlambate / deho'pyeSa tathA jahAti na nRNAM svAbhAvikI visratAM, nAbhyakto'pi vibhUSito'pi bahudhA, puSTo'pi vizvasyate / / 3 / / zlokArtha : karparAdi sugaMdhI padArthothI Arcita paNa lasaNa saurabhane prApta karato nathI. khedanI vAta che ke janmathI mAMDIne sadA upakAra karAyelo paNa durjana saujanyanuM AlaMbana karato nathI. te pramANe manuSyano A deha paNa svAbhAvikI vistratAne durgadhitAne, tyajato nathI. avyakta paNa= sugaMdhI dravyothI vilepana karAyelo paNa, vibhUSita karAyelo paNa ane aneka vakhata puSTa karAyelo paNa vizvasanIya nathI. III bhAvArtha deha pratyenA mamatvano tyAga karavA arthe anubhavasiddha daSTAMtanA baLathI mahAtmAo bhAvana kare che. jema lasaNa svabhAvathI potAnI durgadhane vistAre che, te lasaNane karparAdi sugaMdhI dravyathI arcita karavAmAM Ave topaNa jevuM karparAdi dravya UDI jAya ke tarata lasaNa potAnI durgadhano ja vistAra kare che ane kapUranI saurabhane prApta karatuM nathI tema manuSyano deha uttama dravyothI arcita karavAmAM Ave topaNa jevA te dravyonI saurabha UDI jAya ke tarata deha potAnI durgadhatAno vistAra kare che paraMtu durgadhatAno tyAga karato dekhAto nathI. lasaNa jevo ja jugupsanIya A deha che. ema vicArIne mahAtmAo deha pratyenA mamatvanA parihAra mATe yatna kare che. vaLI, anya dRSTAMtathI dehanI asAratAnuM bhAvana kare che. jema koI durjana hoya ane tenA upara koIe AkhA janma sudhI upakAra karyo hoya topaNa durjana prasaMge upakAra karanAra pratye kRtajJatAne batAvato nathI paraMtu te upakAra karanArane ja anartha karavA tatpara bane che ane te kyAreya saujanyanuM AlaMbana karato nathI. tema saMsArIjIvo dehane aneka sugaMdhI padArthothI vilepana kare, uttama vastro, alaMkArothI vibhUSita kare ane tene aneka prakAranA suMdara AhAra ApIne puSTa kare, te rIte prAraMbhathI mAMDIne atyArasudhI dehane aneka prakAranA upakAro karyA hoya topaNa durjana puruSanI jema teno vizvAsa rAkhI zakAto nathI; kema ke game tyAre deha rogathI AkrAnta thaIne jIvane kadarthanA kare che, aneka prakAranAM duHkho utpanna kare che ane tenA lAlanapAlana mATe je kAMI AraMbha-samAraMbha karela, enAthI baMdhAyelAM pApakarmonAM anarthakArI phaLone Ape che. A rIte durjana puruSanI jema deha paNa vizvAsa karavA yogya nathI. tema bhAvana karIne atiduSkara evA paNa dehanA mamatvane dUra karavA arthe mahAtmAo yatna kare che. AvA Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 zAMtasudhArasa zloka : yadIyasaMsargamavApya sadyo, bhavecchucInAmazucitvamuccaiH / amedhyayonervapuSo'sya zaucasaGkalpamoho'yamaho mahIyAn / / 4 / / zlokArca - jenA saMsargane pAmIne je manuSyanA dehanA saMsargane pAmIne, sadharatarata, zuci padArthonuM atyaMta azucipaNuM thAya che. Azcarya che ke A amedhya yoni evA zarIranodekhAtA evA gaMdakInA utpattinA sthAnarUpa zarIrano, A zaucanA saMkalparUpa moha mahAna che=moTo che. Il8II bhAvArtha : AtmAne deha pratyenuM mamatva choDavuM atiduSkara che; kema ke janma-janmathI tenA pratyeno prItino saMbaMdha cAlyo Ave che. tethI deha pratyenI prItine kAraNe tene zuci karavAmAM ja sarva jIvo yatna kare che. ane je mahAtmAone vivekacakSu pragaTa thayela che teo azucibhAvanA karIne dehanuM mamatva tyAga karavA arthe vicAre che - je zarIranA saMsargane pAmIne caMdanAdi padArtho paNa tarata atyaMta azucipaNAne pAme che arthAt sugaMdhamayane badale durgaMdhamaya bane che. Ama chatAM mUDha jIvone azuci padArthone bahAra kADhanAra evA deha pratye snAnAdithI zauca karIne zuddha karavAno je saMkalpa che e mahAna mohanA pariNAmarUpa che. mahAtmA vicAre che ke Azcarya che ke pratyakSathI je pavitra thaI zake tevuM nathI tene pavitra karavAno saMkalpa mohanA kAraNe ja jIvone thAya che arthAt anubhavathI dekhAya che ke pavitra thAya tema nathI tene zuci karavAnA saMkalpano moha jIvo dUra karI zakatA nathI. A pramANe bhAvana karIne deha pratyenA pavitra karavAnA pariNAmane zithila karIne AtmAnA nirmaLa bhAvane pragaTa karavA arthe mahAtmAo udyama kare che. IIII zloka :ityavetya zucivAdamatathyaM, pathyameva jagadekapavitram / zodhanaM sakaladoSamalAnAM, dharmameva hRdaye nidadhIthAH / / 5 / / zlokArca - A pramANe=zloka-1thI 4 sudhImAM batAvyuM te pramANe, zucivAdane atathya jANIne, jagatamAM eka pavitra, sakala doSa maLonuM zodhana sakala doSarUpI maLonuM zodhana karanAra, pathya ja, evA dharmane ja hRdayamAM sthApana karo. III bhAvArtha :mahAtmAo vicAre che ke AtmAne zuci kare te zauca kahevAya ane zarIranuM je zauca che te atathya che; Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 6. azucibhAvanA-gIta | zloka-1 kema ke aneka vakhata zarIrane zuci karavA chatAM te sadA azucimaya ja prApta thAya che ane AtmAnA potAnA svabhAvarUpa je dharma che te samabhAvanA pariNAmarUpa che mATe jIva mATe pathya ja che=bhAva Arogyane prApta karAvanAruM ja che. vaLI, jagatamAM pavitra eka dharma ja che; kema ke jagatamAtranuM kalyANanuM eka kAraNa che; kema ke je je jIvo dharmanuM sevana kare che te te jIvonuM avazya kalyANa thAya che. vaLI, jIvavartI sakala doSArUpI maLonuM zodhana karanAra dharma ja che; kema ke jema jema jIva dharmanI ucita AcaraNAo kare che tema tema cittamAM samabhAvano pariNAma pragaTe che. tethI cittamAM viSamabhAvanA pariNAmane kAraNe je doSarUpa maLo pragaTa thayelA te sarva samabhAvanA pariNAmathI kSINa thAya che. mATe samabhAvanA pariNAmasvarUpa evA dharmane tame hRdayamAM sthApana karo, dehanA zaucane cittamAM sthApana karavuM ucita nathI. A pramANe bhAvana karIne mahAtmAo aMtaraMga dharmanI niSpattine anukULa mahAvyApAravALA thAya che. ApaNA 6. azucibhAvanA-gIta) zloka : bhAvaya re vapuridamatimalinaM, vinaya vibodhaya mAnasanalinam / pAvanamanucintaya vibhumekaM, paramamahodayamuditavivekam ||bhaavy0 1 / / zlokArca - A zarIra atimalina che ema tuM bhAvana kara. he vinaya ! karmanA vinayana karavAnI IcchAvALA jIva!tuM mAnasarUpI kamaLane vibodhana kara=mohanI nidrAmAMthI jAgrata kara ane paramamahodayavALo, udita vivekavALo, vibhu evo eka AtmA pAvana=pavitra che, e pramANe anuciMtavana kara. III bhAvArtha azucibhAvanAne sthira karavA mATe potAnA AtmAne uddezIne mahAtmAo kahe che - A zarIra atimalina che tema tuM bhAvana kara. jethI atiazucimaya evA deha pratye mamatvane dhAraNa karIne tAro manuSyabhava vyartha jaI rahyo che te niSphaLa jAya nahIM ane tArA mAnasarUpI kamaLane tuM jAgrata kara jethI dehanuM malinabhAva sadA tane atyaMta spaSTa-spaSTatara jaNAya, jethI deha pratye saMganI vRddhi thAya nahIM. ahIM prazna thAya ke janmathI mAMDIne dehano saMga che ane tenA lAlanapAlanamAM jIvane svasthatAno anubhava thAya che tene atimalina che tema vicArIne tenA pratye jugupsA kare to zenA pratye AsthA rAkhIne pote svastha rahI zake ? tethI AtmAne uddezIne mahAtmA kahe che -- parama mahodayavALo ane uditavivekavALo evo eka vibha=AtmA ja, pAvana che ema ciMtavana kara. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtasudhArasA Azaya e che ke AtmAne sukha joIe che ane AtmA sarva karmothI rahita thAya tyAre AtmA parama mahodayavALo bane che arthAt parama jJAnamaya bane che ane jIvanI te jJAnamaya avasthA parama sukharUpa che. vaLI, zuddhAtmAnI avasthA uditavivekavALI che=pragaTa vivekavALI che paraMtu saMsArIjIvonI jema avivekavALI nathI. vaLI, vibhu evo AtmA eka pAvana che; kema ke potAnA upara potAnuM prabhutva hovAthI vibhu che ane evo AtmA karmanA kalaMka vagarano hovAthI pAvana che ema ciMtavana karIne evA AtmAmAM lIna thavA tuM prayatna kara, asAra evA dehamAM lIna thaIne tAro manuSyabhava vyartha kara nahIM. e prakAre AtmAne jAgrata karavA mATe mahAtmAo bhAvana kare che. AvA zloka : dampatiretorudhiravivarte, kiM zubhamiha malakazmalagarne / bhRzamapi pihitaH sravati virUpaM, ko bahu manute'vaskarakUpam ||bhaavy0 2 / / zlokArya : daMpatinA vIrya ane rudhiranA vivarta svarUpa malakazmala gartAvALA=malanA kAdavarUpa gartAvALA, ahIM A zarIramAM, zuM zubha che? arthAt kAMI zubha nathI. atyaMta paNa pidhAna karAyela zarIranA yatnapUrvaka azuci bahAra na Ave te rIte DhAMkIne rAkhela zarIra virUpaneazuci padArthane, jhare che=bahAra kADhe che. te avakara kUpane gaMdakInA sthAnane, koNa bahu mAne ? arthAt koI vicAraka tenA pratye rAga kare nahIM. zA bhAvArtha - manuSyanA bhogonI kriyA atyaMta asAra che ane vicArakane lajjA utpanna thAya tevI che te prakAre bhAvana karIne mahAtmA vedanA udayane atyaMta zamana karavA arthe strInA bhoganA sthAnane atyaMta azucimaya che tema bhAvana kare che ane vicAre che ke malarUpI kAdavanI gartA jevuM te azuci sthAna che. jemAM puruSa ane strInA zukra ane lohInA vivarte varte che, temAM zubha evI koI vastu nathI ke jethI tenA pratye jIvane moha thAya. Ama chatAM tattvane jovAmAM matine prachanna kare tevA kAmanA udayane kAraNe ja jIva vAstavika rIte spaSTa dekhAtA paNa te padArthane te rIte joI zakato nathI tethI tevA azucimAM sthAno pratye paNa rAga kare che. vaLI mahAtmA vicAre che ke te strInuM azuci sthAna atyaMta pidhAna karavAmAM Ave topaNa vikRta evA azuciya pravAhIne jharAve che tethI paNa te atyaMta azobhana che. tevA gaMdA padArthanA phaLane koNa vivekI puruSa bahumAne ? arthAt sukhanuM kAraNa che tema mAne ? phakta vedanA udayane kAraNe ja asAra evA bhAvamAM paNa jIvane te prakAranI pravRtti karavAno abhilASa thAya che. A prakAre bhAvana karIne mahAtmAo strInA deha pratye mamatvanA tyAga mATe yatna kare che. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. azucibhAvanA-gIta | zloka-2-3-4 5 athavA potAnuM ane paranuM zarIra daMpatinA vIrya ane rudhirathI baneluM che tethI malanA kAdavarUpa gartAvALuM che tene game te rIte DhAMkavAmAM Ave topaNa gaMdakI bahAra kADhe che tevA dehane koNa bahumAne ? arthAt tevA deha pratye koI vicAraka rAga kare nahIM. // 2 // zloka H bhajati sacandraM zucitAmbUlaM kartuM mukhamArutamanukUlam / tiSThati surabhi kiyantaM kAlaM, mukhamasugandhi jugupsitalAlam / / bhAvaya0 3 / / zlokArtha : mukhanA pavanane anukULa karavA mATe saMsArIjIvo sacaMdra zucitAMbUlane cAve che. (tenAthI) jugupsita lALavALuM, asugaMdhI, evuM mukha keTaloka=thoDo kALa, surabhi rahe che. II3|| bhAvArtha: saMsArIjIvo potAnA ja mukhamAMthI AvatI durgaMdhane dUra karIne sugaMdhamaya pavana mukhamAMthI nIkaLe tenA mATe sugaMdhI khAdya padArthothI yukta pAnanAM bIDAMo Adi cAve che. tenAthI paNa jugupsita lALavALuM asugaMdhI evuM mukha alpakALa mATe ja surabhita rahe che, tethI jIvanuM mukha paNa durgaMdhane ja bahAra kADhanAra che. mATe vicArakane mATe dehanI suMdaratAne batAvanAra mukha paNa paramArthathI azucimaya che mATe koInA suMdara mukhane joIne vivekI puruSane rAga thAya nahi, mUDha jIvone ja rAga thAya che. A prakAre azucibhAvanAnuM bhAvana karIne mahAtmAo anAdinI mUDhatAne kA2Ne svaparanA dehamAM moha ka2vAnI vRtti che tene dUra karavA arthe yatna kare che. IIII zloka H asurabhigandhavaho'ntaracArI AvarituM zakyo na vikArI / vapurupajighrasi vAraMvAraM hasati budhastava zaucAcAram / / bhAvaya0 4 / / zlokArtha : zarIranI aMdaramAM pharanAra, vikArI evo asurabhi gaMdhane vahana karanAra, vAyu AvaraNa karavA mATe zakya nathI=zarIramAMthI durgaMdha kare che tene uttama dravyanA vilepana dvArA AvaraNa karavo zakya nathI, tevA zarIrane tuM vAraMvAra suMghe che=uttama dravyonuM vilepana karIne tenI suvAsa levA prayatna kare che, tArA (A) zaucAcAra para budha puruSo hase che. 4 bhAvArtha: saMsArIjIvonA zarIramAMthI nIkaLato aMtaHcArI vikArI vAyu asurabhi gaMdhane vahana karanAra che mATe * " Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 zAMtasudhArasa parasevAthI paNa bahAra asurabhi gaMdha Ave che. te asurabhi gaMdhane AvaraNa karavA mATe saMsArIjIvo sugaMdhI padArthonuM vilepana zarIra upara kare che to paNa te asurabhi gaMdha AvRta thaI zaktI nathI. tethI vilepana karyA pachI kaMIka kALa rahIne dehamAMthI asurabhi gaMdha bahAra nIkaLe che chatAM sugaMdhano arthI jIva vAraMvAra sugaMdhI padArthone deha upara lagADIne dehane suMghe che. tenI A prakAranI ceSTA joI budha puruSa tenA zaucAcAra pratye hase che. Azaya e che ke, zarIra azucimaya ja che tene A rIte zuci karI zakAtuM nathI. tathI jeo deha pratyenA mamatvano tyAga karIne dehathI bhinna evA AtmAne deha pratye nirmama karIne zuci kare che teno AtmA ja mohano saMkleza vagarano hovAthI zuci che. paraMtu saMsArIjIvA AtmAne zuci karavAnI upekSA karIne azuci evA dehane ja uttama padArthothI zuci karavA yatna kare che. teonI te mUrkhatAbharI ceSTA budha puruSo mATe hAsyaspada che. ema vicArIne mahAtmAo azucibhAvanAne sthira karIne zuci evA AtmA pratye pakSapAtavALA bane che ane deha pratyenA pakSapAtano tyAga kare che. jA. zloka : dvAdazanavarandhrANi nikAmaM, galadazucIni na yAnti virAmam / yatra vapuSi tat kalayasi pUtaM, manye tava nUtanamAkUtam ||bhaavy0 5 / / zlokArca - je zarIramAM atyaMta gaLatI azucivALAM 12 ane 9 chidro virAmane pAmatAM nathI. tene te zarIrane, tuM pavitra mAne che. A tAro navIna AkUta-navIna vicAra che ema huM mAnuM chuM. ApaNA bhAvArtha : strIonA zarIranAM 12 chidromAMthI ane puruSanA zarIranAM 9 chidromAMthI satata azuddhi jhare che tethI ja zarIrane snAna, vilepanAdi kaMI na karavAmAM Ave to bahArathI paNa durgadhamaya ja pratIta thAya che ane A 129 chidromAMthI nIkaLatI azuci kyAre paNa virAma pAmatI nathI. game teTalAM uttama dravyono saMga karavAmAM Ave topaNa te chidromAMthI satata azuci nIkaLe che chatAM mohane vaza jIvo uttama dravyothI tenuM vilepana karIne potAnuM te zarIra pavitra che tema jANe che ane bIjAnA paNa suMdara dehane joIne e pavitra che ema mAne che. tene graMthakArazrI kaTAkSamAM kahe che ke - tAro A navo saMkalpa che ema huM mAnuM chuM arthAt tAro A vicAra anubhavathI viruddha che paraMtu anubhavane anurUpa nathI; kema ke zarIra pavitra nathI e anubhavasiddha padArtha che. A prakAre bhAvana karIne deha sarvathA azuciya che mATe koInA deha pratye ke potAnA deha pratye paNa mamatva karavuM joIe nahIM. paraMtu pavitra evA zuddha AtmA pratye mamatva karIne tenA hita mATe udyama karavo joIe. A prakAre bhAvana karIne mahAtmAo aMtaraMgabhAvone abhimukha AtmAne banAve che. ApaNA Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S 6. acibhAvanA-gIta | zloka-6-7 zloka : azitamupaskarasaMskRtamannaM, jagati jugupsAM janayati hanam / puMsavanaM dhanavamapi lIDhaM, bhavati vigarhitamati janamIDham ||bhaavy0 6 // .. zlokArya : upakarathI saMskRta karI khAdheluM anna hanna thAya che ane lIDha-pIvAyeluM, gAyanuM paNa puMsavanuM dUdha, ativigahita janamIDha-puruSanuM mUtra, thAya che je jagatamAM jugupsAne utpanna kare che. IkA bhAvArtha : vaLI, mahAtmAo azuci niSpAdaka A zarIra kevuM che tenuM bhAna karIne zarIra pratyenA mohane dUra karavA vicAre che ke suMdara dravyothI saMskRta evuM anna paNa koI puruSa khAya to te dahanA saMgathI hanarUpa=viSTArUpa. thAya che. vaLI, pIvAyeluM gAyanuM suMdara dUdha paNa ativigahita evuM puruSanuM mUtra thAya che jene joIne paNa liokone jugupsA thAya che. A rIte suMdara bhojana ane suMdara evA dUdhane paNa je azucirUpe banAve che tevA A manuSyano deha atyaMta azucimaya che, mATe vicAraka puruSe deha pratye leza paNa rAga karavA jevo nathI. paraMtu tenA mamatvano tyAga karIne asaMga pariNati dvArA zuddha AtmA pratye ja rAga karavA jevo che je zucisvarUpa che. jA zloka :kevalamalamayapudgalanicaye, azucIkRtazucibhojanasicaye / vapuSi vicintaya paramiha sAraM, zivasAghanasAmarthyamudAram ||bhaavy0 7 / / zlokArca - ja ahIMsaMsAramAM, kevala malamaya pugalanA niyayarUpa samUharU5, zuci bhojana ane zuci vastrane azuci karanAra evA zarIramAM udAra evuM zivasAdhanAnuM sAmarthya ja parama sAra che te tuM vicAra kara parama sArarUpa udAra evA zivasAdhananuM sAmarthya tuM vicAra. IIcho. bhAvArtha : mahAtmAo zarIranI azucibhAvanA bhAvana karyA pachI tattvanI marmadraSTithI zuM bhAvana kare che ? te batAvatAM kahe che -- A ApaNuM zarIra kevala malamaya evA pudgalanA samUharUpa che eTaluM ja nahIM paNa suMdara evuM bhojana ane suMdara evA vastrane paNa azuci kare evuM che mATe AvA zarIramAM rAga karavo te azuci pratye ja rAga karavA tulya che. Ama chatAM pUrvanA puNyanA udayathI prApta thayelo manuSyabhava che temAM mokSanA sAdhananuM sAmarthya che te ja udAra che=zreSTha che, ane parama sAra che arthAt AtmAnA sarvahitanuM Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 zAMtasudhArU kAraNa hovAthI parama sArarUpa che ane tenuM bhAvana karIne mokSanuM kAraNa bane tevA sAmarthyane meLavavA mATe ja potAnuM sadvarya ullasita thAya te rIte mahAtmA tenuM bhAvana kare che jethI e sAmarthyanA baLathI ja mahAtmA azuci evA deha pratye asaMgabhAvane keLave che ane aMtaraMga guNasaMpatti pratye saMgabhAvane vadhAre che jethI guNasaMpattinI vRddhi dvArA sarvathA asaMganI avasthA zIdhra prApta thAya. llNA zloka : yena virAjitamidamatipuNyaM, taccintaya cetana ! naipuNyam / vizadAgamamadhigamya nipAnaM, viracaya zAntasudhArasapAnam ||bhaavy08|| zlokArtha : jenA vaDe zivasAdhananA udAra sAmarthya vaDe, zobhatuM evuM A zarIra, atipuNyavALuM che. he cetana ! tene=udAra evA zivasAdhananA sAmarthyane, tuM nipuNatApUrvaka ciMtavana kara ane vizada AgamanA nipAnane prApta karIne zAMtasudhArasanA pAnane tuM kara. llciaa. bhAvArtha : atyArasudhI mahAtmAe A zarIra kaI kaI rIte azucirUpa che tenuM anubhava anusAra ciMtavana karyuM ane zloka-7mAM vicAryuM ke, AvuM azucimaya zarIra paNa udAra evA zivasAdhananA sAmarthyavAnuM che je A zarIranuM parama sAra tattva che. have, dehanA te parama sAra tattvane nipuNatAthI AtmAmAM sthira karavA arthe mahAtmA vicAre che ke azucivALuM paNa A zarIra udAra evA zivasAdhananA sAmarthyathI zobhatuM atipuNyavALuM che; kema ke A dehanA baLathI ja mahAtmAo anaMta saMsAranA paribhramaNanA anarthanuM nivAraNa karI zake che ane te nivAraNa karavAmAM manuSyabhavano deha ati upakAraka che. mATe puNyathI prApta thayelA ane bhavanA ucchedanA kAraNarUpa evA dehane he cetana ! tuM nipuNatAthI vicAra kare jethI prApta thayelI manuSyabhavanI kSaNo ekAMte hitanI paraMparAnuM kAraNa bane. kaI rIte manuSyabhava hitanI paraMparAnuM kAraNa bane te zlokanA uttarArdhathI mahAtmA vicAre che ke bhagavAnanA zAsanane prApta karIne teM vizada AgamanA jaLAzayane prApta karyo che. have, kSaNabhara paNa pramAda karyA vagara, te jaLAzayamAMthI zAMtarUpI amRtarasanuM pAna kara arthAtu bhagavAnanA zAsananA tattvane sarva zaktithI jANavA, jANIne tene sthira karavA ane sthira karIne tenAthI AtmAne atyaMta bhAvita karavA yatna kara ke jethI mohanI AkuLatA zAMta thAya evA zAMtarUpI amRtarasanuM AsvAdana -tane prApta thAya ane te rIte bhagavAnanA vacananuM pAna kara jethI azucimaya evo paNa deha sarva kalyANanuM kAraNa bane. dA. II chaThTho prakAza pUrNa II Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. AjhAvabhAvanA | zloka-1-2 ( 7. AjhavabhAvanA zloka : yathA sarvato nirjharerApatadbhiH, prapUryeta sadyaH payobhistaTAkaH / tathaivAzravaiH karmabhiH sambhRto'GgI, bhaved vyAkulazcaJcalaH pakilazca / / 1 / / zlokArca - je pramANe sarva bAjuthI paDatA evA pANI vaDe taLAvo tarata purAya che, te pramANe ja AzravaNa pAmatAM evAM kamoM vaDe jharatAM evAM kamoM vaDe, saMta thayelo jIva vyAkuLa-karmathI vyAkuLa, caMcaLa ane paMkila kAdavavALo, thAya che. ll1II. bhAvArtha : mahAtmAo vicAre che ke dhodhamAra varasAda paDato hoya tyAre cArebAju pANI varasatuM hoya che ane te pANI sarva bAjuthI taLAvamAM AvIne paDatuM hoya che, tethI te taLAva pANIthI zIdhra purAya che. te ja pramANe jIvarUpI taLAva sarva bAjuthI paDatA evA AzravarUpI pANIthI bharAya che arthAtu badhI indriyo ane mana dvArA karmonuM AtmAmAM Agamana thAya che tethI jIva te karmothI saMbhUta thAya che ane ghaNAM karmo bharAvAthI te vyAkuLa thAya che, caMcaLa thAya che ane kAdavavALo thAya che. jema ghaNuM pANI bharAvAthI te taLAva uparathI paNa pANI vahevA mAMDe che tyAre taLAvanuM pANI caMcaLa=asthira, dekhAya che ane kAdavavALuM dekhAya che tema jIvanI paNa sthiti thAya che. Azaya e che ke - manuSyabhava pAmelA jIvone pAMca indriyo ane mana che. te indriyo ane mana potapotAnA viSayo sAthe saMzleSa pAmIne judA judA prakAranA rAgAdibhAvo kare che. te rAgAdibhAvonI vRddhine anukULa judA judA AraMbha-samAraMbharUpa kRtyo kare che ane tenAthI AtmAmAM karmono saMzleSa thAya che. karmonuM A Agamana Azrava che ane te AzravathI atizaya bharAyelo jIva durgatiomAM bhame che, aneka kadarthanAo pAme che ane vyAkuLa, caMcaLa ane malinabhAvothI yukta evA kAdavavALo bane che. A rIte AzravanA svarUpanuM ciMtavana karIne AzravanA pariNAmathI AtmAnuM rakSaNa karavA arthe mahAtmAo AzravabhAvanAnuM bhAvana kare che. daDha praNidhAnapUrvaka karAyela AzravabhAvanAthI bhAvita thayelo jIva AzravanA anarthono vicAra karIne AzravanA kAraNabhUta saMganA pariNAma pratye dveSavALo thAya che jenAthI AtmAmAMthI saMganI pariNati jIvanA upayoga anusAra tirodhAna pAme che je AzravabhAvanAnuM phaLa che. ITI zloka :yAvatkiJcidivAnubhUya tarasA, karmeha nimaryate, tAvaccAzravazatravo'nusamayaM, siJcanti bhUyo'pi tat / Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtasudhArasa hA kaSTaM kathamAzravapratibhaTAH zakyA niroddhaM mayA, saMsArAdatibhISaNAnmama hahA, muktiH kathaM bhAvinI / / 2 / / zlokArtha : ahIM=saMsAra avasthAmAM, jyAM sudhI kaMIka evuM kaMIka mAtrAmAM karmano anubhava karIne udayamAna karmanuM vedana karIne, zIgha karmanI nirjarA karAya che tyAMsudhI Azrava zatruo pharI paNa tene te karmane, anusamaya pratyeka samaye, siMcana kare che. hA=bedanI vAta che ane kaSTa che ke AzravarUpa pratibhaTo mArA vaDe nirodha karavA mATe kevI rIte zakya thAya. hahA atyaMta khedanI vAta che ke atibhISaNa evA saMsArathI mane kevI rIte mukti thavAnI ? III bhAvArtha : mahAtmAo AzravanA anarthona vicArIne AzravanA rodhanI zaktinA saMcaya arthe vicAre che ke karmo udayamAM AvIne nirjarA pAme che tethI jIva kaMIka karmothI haLavo thAya che. topaNa anubhavamAM AvIne zIdhra kaMIka karmanirjarA pAme teTalAmAM to AzravarUpa zatruo pharI paNa te karmane pratisamaya AtmAmAM siMcana kare che. tethI nirjarAthI je karmo alpa thAya che te gaNanAmAM AvatAM ja nathI; kema ke Azrava dvArA ja sadA jIva karmothI gherAya che. A prakAranI AzravanI sthitino vicAra karIne mahAtmA vicAre che ke AzravarUpI zatruno mArA vaDe kaI rIte rodha karavo zakya che ? A prakArano mArgAnusArI Uha karIne Azrava pratyenI dveSabuddhithI ja mahAtmA AzravanA nirodhane anukULa sadvaryane ullasita kare che. vaLI, Azrava pratyenA dveSane atizaya karIne mukti pratyenA rAgane atizayita karavA arthe vicAre che ke atibhISaNa evA A saMsArathI mArI mukti kaI rIte thaze arthAtuM jyAM sudhI huM AzravanA nirodha mATe mahAparAkrama nahIM phoravuM tyAMsudhI atibhISaNa evA saMsArathI mukta thavuM zakya nathI. tema vicArIne saMsAra pratyeno bhaya ane mokSa pratyeno rAga jAgrata karIne ane Azrava nirodhane anukULa sadvarya pratye pakSapAta karIne Azravarodha mATe mahAtmA yatnazIla thAya che. AvA zloka :mithyAtvAviratikaSAyayogasaMjJAzcatvAraHsukRtibhirAzravAH pradiSTAH, karmANi pratisamayaM sphuTaramIbhirbadhnanto bhramavazato bhramanti jIvAH / / 3 / / zlokArca - mithyAtva, avirati, kaSAya ane yoganI saMjJAvALA cAra Azravo buddhimAno vaDe kahevAyA che. spaSTa evA AnA vaDe=A cAra Azravo vaDe, pratisamaya kamane bAMdhatA ane bhramane vazAthI jIvo bhame che saMsAramAM bhame che. Ilal Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. AzvavabhAvanA | zloka-3-4 bhAvArtha : AzravanuM pAramArthika svarUpa zuM che tene spaSTa upasthita karavA arthe mahAtmAo vicAre che ke - jIva pratisamaya kAMI ne kAMI upayoganA pariNAmavALo che ane te upayogane anurUpa tenA mana, vacana ane kAyAnA yogo pravarte che, je karmabaMdhanAM kAraNa che. te mana, vacana ane kAyAnA yogo viparyAsa kRta mithyAtva, avirati ane kaSAya yukta hoya tyAre sarva prakAranA Azravo satata cAlu che. jyAre e cAre AzravavALo jIva koIka nimitte tattvane anukULa saMsAranA vAstavika svarUpane jovAnA upayogavALo thAya che tyAre te ja Azrava aMzamAMthI mithyAtva aMza kAMIka kAMIka nyUna thAya che ane jIva samyaktane sanmukha thAya che, teTalA aMzamAM te Azravano rodha thAya che. vaLI, saMsAranA vAstavika svarUpane jovAnI nirmaLa prajJA jinavacanAnusAra spaSTa pragaTa thAya tyAre mithyAtva aMza sarvathA jAya che, topaNa avirati, kaSAya ane yogarUpa Azrava varte che ane jyAre jIva samyaktanA avalaMbanathI jeTalA jeTalA aMzathI aviratine nyUna karavA prayatna kare che, tyAre teTalA teTalA aMzathI aviratirUpa Azrava paNa kSaNa-kSINatara thAya che. jyAre saMpUrNa aviratirUpa Azrava dUra thAya che tyAre te mahAtmAmAM vartatA rAga-dveSanA pariNAmo jinavacanathI niyaMtrita thAya che tethI te mahAtmAono rAga vItarAga pratye che, vItarAga thavAnA upAyo pratye che, dveSa avItarAga pratye ane avItarAga thavAnA upAyo pratye che ane bAhyapadArtho pratye saMzleSa nahIM hovAthI jagatanA bhAvo pratye upekSA che. A rIte apramattapaNe yatna karIne jyAre mahAtmA vitarAga thAya che tyAre kaSAyarUpa Azravano cheda thAya che tethI te mahAtmA vItarAga thaIne zeSa ghAtikarmono kSaya kare che ane kevalI thAya che ane ucita kALe yoga nirodha karIne sarvathA Azrava rahita bane che. mATe AzravanA nirodhanA arthIe tattvAtattvano mArgAnusArI Uha karIne sadA tattvane sanmukha cittavRtti pravarte te rIte sarva ucita pravRttio karavI joIe. jethI kramasara Azravano uccheda thAya ane A Azravo ja pratisamaya spaSTa rIte karmane bAMdhIne jIvane saMsAramAM bhamAve che. tethI saMsAranA paribhramaNanA nivartananA arthI jIve sarva yatnathI mithyAtvAdi AzravonA nirodhane anukULa kramasara yatna karavo joIe. tema bhAvana karIne mahAtmAo Azravarodhane anukULa sadvaryane ullasita kare che. Ilal avataraNikA : pUrvamAM eka dRSTikoNathI cAra prakArano Azrava che tema batAvyuM, have anya dRSTithI Azravane tenA uttarabhedo sahita batAve che - zloka - indriyAvratakaSAyayogajAH, paJcapaJcacaturanvitAstrayaH / paJcaviMzatirasatkriyA iti, netravedaparisaGkhyayA'pyamI / / 4 / / Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 zAMtasudhArasa zlokArya : Indriya, avata, kaSAya ane yogathI thanArA, pAMca, pAMca, cArathI anvita traNa=17 bhedo, ane pacIza asakriyA e pramANe netra ane vedanI parisaMkhyAthI netra-2 ane brAhmaNone abhimata cAra prakAranA veda=4 temAM prathama veno AMkaDo 4 levo ane netrano AMkaDo 2 levo e rIte 4ra parisaMkhyAthI, paNa A che=pUrvanA zlokamAM batAvyA te bhedathI to Azrava che paNa 42 parisaMkhyAthI paNa AzravanA bhedo che. IIII. bhAvArtha : bhagavAnanA zAsanamAM syAdvAdanI dRSTithI padArthane aneka dRSTithI je svarUpe rahela che te svarUpe jovAmAM Ave che te anusAra karmonA AgamananA kAraNabhUta jIvanI pariNatirUpa Azrava pUrvanA zlokamAM mithyAtvAdi cAra bhedathI batAvyA. have, anya dRSTie AzravanI pariNatine ja batAve che ke Azrava indriya, avrata, kaSAya ane yoga svarUpa che ane tenA uttarabhedo indriyonA pAMca, avratanA pAMca, kaSAyanA cAra ane yoganA traNa che, ane paccIza asalkiyAo che, ema kula maLIne AzravanA 42 bheda che. AnAthI, e prApta thAya che, je jIvonI pAMca indriyo te te viSaya sAthe saMbaMdha karIne anukULa ane pratikULa bhAvo kare che, te bhAvothI AtmAmAM karmabaMdhanI pariNati thAya che tethI pAMca indriyo karmonA AgamananA kAraNabhUta evI AzravarUpa che ane je jIvo tattvathI bhAvita thaIne indriyone viSayathI ubhukha bhAvavALI kare che teone te indriyonA Azravano rodha thAya che. jema koIka ne koIka indriyonI vRtti atizaya hoya tethI te indriya te viSaya pratye atyaMta vegathI jatI hoya tenA nirodha arthe te te indriyonA anarthanuM bhAvana karIne te vegane zAMta karavAmAM Ave to zAMta karavAne anukULa vyApArakALamAM jeTalA aMzathI AtmA te bhAvanAthI bhAvita thAya che teTalA aMzathI tenA Azravano rodha thAya che. athavA koI zrAvaka bhagavAnanI pUjAmAM bhagavAnanA guNone avalaMbIne upayogapUrvaka yatna kare, tyAre tenuM dravyastavabhAvastavanI zaktinA saMcayanuM kAraNa hovAthI tenA te upayoga dvArA pAMca indriyo saMvara tarapha jAya che; kema ke yoganirodharUpa jinamudrAne avalaMbIne yoganirodhane anukULa zaktino saMcaya thAya te rIte vivekI zrAvaka pUjAkALamAM yatna kare che. vaLI, pAMca avrato AzravarUpa che ane te hiMsA, asatya, corI, abrahma, parigraharUpa che. te avratonuM pAramArthika svarUpa ciMtavana karIne, je je avratane nirodha karavAnI potAnI zakti jaNAya te te avratane te te ucita kriyA dvArA ke pratipakSa bhAvana dvArA nirodha karavAmAM Ave to te te avratathI thatA Azravano nirodha thAya che. ahIM bhagavAnanI pUjAkALamAM ke sAmAyikakALamAM te te kRtyone anurUpa daDha upayoga vartato hoya to pAMce Azravo svabhUmikAne anusAra nirodha pAme che tethI jeTalA aMzamAM avratano Azrava che teTalA aMzamAM karmabaMdha che ane jeTalA aMzamAM avratanA nirodhano vyApAra che teTalA aMzathI te Azrava alpaalpatara thAya che. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83 7. AzvavabhAvanA | zloka-4-5 vaLI, pAMca indriyone saMvRta karI ahiMsAdi pAMca vratomAM sthira thayelA hoya evA sarvaviratidhara sAdhu indriya ane avrata rUpa AzravanA vyApAravALA nathI topaNa cAra kaSAyathI mukta nathI. tethI teonA vidyamAna kaSAyo vItarAganA vacanane avalaMbIne pravartatA hoya to vItarAganA vacanamAM rAga hovAthI te kaSAyo uttara-uttara kSINa thaI rahyA che. Ama chatAM nimittane pAmIne zAtA-azAtAmAM paNa ke anukULapratikULa bhAvomAM paNa kyAreka te te kaSAya iSad pravarte che tyAre te kaSAya dvArA Azrava vRddhi pAme che ane jinavacanane anusAra pravarte che tyAre Azrava uttarottara kSINa thAya che. vaLI, je mahAtmA jinavacanAnusAra kaSAyane niyaMtrita karIne apramAdabhAvathI kaSAyone kaSAyanA ja ucchedamAM pravartAve che te mahAtmA vIryanA prakarSavALA thAya to kSapakazreNIne prApta karIne akaSAyavALA thAya che tyAre indriya, avrata ane kaSAyanA Azravano sarvathA uccheda thAya che ane mAtra yogarUpa Azrava rahe che. have, kevalI thayA pachI ucitakALe yogano nirodha kare tyAre sarvathA Azrava nirodha karIne te mahAtmA sarvasaMvaranI prApti kare che. vaLI, indriya, avrata, kaSAya ane yoganA AzravakALamAM sva-svabhUmikAne anusAra 25 prakAranI asankriyAo jIvo kare che ane jeo te 25 prakAranI asalkiyAnA pAramArthika svarUpane jANIne svabhUmikAne anusAra te te kriyAnI je je aMzathI nivRtti kare che te te aMzathI Azravano nirodha kare che. A rIte saMsAranA kAraNabhUta AzravanA 42 bhedonI prApti thAya che tenuM samyaka samAlocana karIne svazakti anusAra tenA nirodha mATe yatna karavo joIe.IjhA zloka :ityAzravANAmadhigamya tattvaM, nizcitya sattvaM zrutisannidhAnAt / eSAM nirodhe vigaladvirodhe,sarvAtmanA drAg yatitavyamAtman ! / / 5 / / zlokArca - he Atman ! A pramANe zloka-3 ane zloka-4mAM batAvyuM te pramANe, AzrayonA tatvane jANIne, zrutinA sannipAnathI zAstranA yathArtha bodhanA baLathI, sattvano nirNaya karIne kayA prakAranA AzravanA nirodhane anukULa potAnAmAM zakti che te rU5 sattvano nirNaya karIne, AmanA=AzravonA, vigalad virodhavALA nirodhamAMkamAtra bAhyathI nahIM paraMtu je prakAranA Azrava nirodhanI kriyA karavAmAM Ave te kriyA te prakAranA baMdha pratye akAraNa bane evA vigala viroghavALA nirodhamAM, sarva AtmAthI sarva udhamathI, zIgha yatna karavo joIe=lezapaNa kALa kSepa karyA vagara yatna karavo joIe. ApaII bhAvArtha : - zloka-1mAM Azravo kaI rIte Ave che te batAvyuM, zloka-2mAM Azrayono nirodha atiduSkara che te Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 zAMtasudhArasA batAvyuM, zloka-3-4mAM AzravonA bheda prabheda dvArA AzravanuM kaMIka svarUpa batAvyuM. te prakAre AzravonuM pAramArthika svarUpa jANavA yatna karavo joIe. jethI zabda mAtrathI Azravano bodha na thAya paraMtu jIvamAM vartatA te te AzravanA te te pariNAma svarUpe Azravano bodha thAya. ane potAnAmAM vartatA te te AzravanA svarUpane yathArtha jANyA pachI zAstravacananA baLathI, kayA prakAranA AzravanA nirodhane anukULa potAnAmAM zakti che ane kayA prakAranA AzravanA nirodhane anukULa potAnAmAM zakti nathI teno yathArtha nirNaya karavo joIe. A rIte AzravanA svarUpano yathArtha bodha thAya, potAnI zaktino yathArtha nirNaya thAya pachI sarva udyamathI te AzravanA nirodhamAM yatna karavo joIe. tenA nirodhamAM kevA prakAranA yatna karavo joIe ? tethI kahe che - vigala virodhavALA nirodhamAM yatna karavo joIe. Azaya e che ke te te Azrava nirodhane anukULa te te saMyama kriyAo che. Ama chatAM te te saMyamanI kriyAo te te bhAvonI niSpattine anukULa vyApAravALI na thAya te rIte karavAmAM Ave to te Azrava nirodhano vyApAra vigalad virodhavALo nathI paraMtu virodhayukta che; kema ke bahArathI Azravano nirodha che paraMtu aMtaraMga rIte Azravano yatna che. jema ja AvazyakanI kriyA je guNothI ane je bhAvothI bhagavAne kahI che te guNomAM ane te bhAvomAM kaI rIte yatna karavo joIe teno bodha karIne jeo svazakti anusAra te guNonI ane te bhAvonI niSpattinuM kAraNa bane te prakAre cha AvazyakanI kriyAo kare che teonI te kriyA vigalad virodhavALI AzravanA nirodhanuM kAraNa bane che ane je te prakAre leza paNa yatna karatA nathI paraMtu mAtra bAhya kriyA kare che teonI te kriyA bahArathI AzravanA nirodharUpa hovA chatAM aMtaraMga rIte to AzravanA ja yatna svarUpa che. tethI AzravabhAvanA karanAra mahAtmA AtmAne saMbodhIne kahe che. te AtmA ! tuM sarva prakAre zIdhra svazakti anusAra AzravanA nirodhamAM yatna kara. jethI karmabaMdhanI prAptinI kadarthanAthI tAruM rakSaNa thAya. ApA 7. AzvavabhAvanA-gIta) zloka - pariharaNIyA re, sukRtibhirAzravA, hRdi samatAmavadhAya / prabhavantyete re, bhRzamucchRGkhalA, vibhuguNavibhavavadhAya ||pri0 1 / / zlokArca - sukRtivALA puruSe hRdayamAM samatAnuM avadhAraNa karIne AzravathI viruddha evA samabhAvanA pariNAmano pakSapAta karIne, Azravono parihAra karavo joIe, kema Avyavono parihAra karavo Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. AzravabhAvanA-gIta | zloka-1-2 joIe ? tethI kahe che - uzRMkhala evA A=Azravo, vibhuguNanA vaibhavanA vadha mATe vibhu evA AtmAnA pAramArthika guNarUpa je vaibhava tenA vadha mATe, atyaMta samartha thAya che. ll1II bhAvArtha : AzravanA pariNAmanA tyAgathI AtmAne pragaTa karavA arthe mahAtmA bhAvana kare che ke Azravano virodhI evo samatAno pariNAma AtmA mATe vartamAnamAM sukhAkArI che ane bhAvinI sukhanI paraMparAnuM bIja che tenA vadha mATe AtmAmAM Azrava pravarte che. tethI buddhimAna puruSoe sarva udyamathI Azravano parihAra karavo joIe. vaLI, jema Azrava samatAnA nAzanuM kAraNa che tema vibhu evA AtmAnA uttamaguNorUpI je vaibhava che tenA vadha mATe atyaMta pravarte che tethI Azrava AtmA mATe uzRMkhala jevo che. arthAt duSTapuruSa jevo che; kema ke duSTapuruSa AtmAnA bAhya vaibhavano nAza kare che tema Azravo AtmAnA aMtaraMga vaibhavano nAza kare che. A rIte bhAvana karIne duSkara evuM paNa AzravanA nirodha mATenuM sadvarya mahAtmAo ullasita kare che. AvA zloka - kuguruniyuktA re, kumatipariplutAH, zivapurapathamapahAya / prayatante'mI re, kriyayA duSTayA, pratyuta zivavirahAya ||pri0 2 / / zlokArca - kuguruthI niyojana karAvelA, kumatithI pariplata karAyelA paripuSTa karAyelA, zivanagaranA pathane choDIne A mithyAtvanI pariNativALA jIvo, duSTa evI kriyAthI UlaTuM zivanA viraha mATe prayatna kare cheHzivanI, prApti mATe yatna karatA nathI paraMtu zivanA viraha mATe yatna kare che. III bhAvArtha : AtmAmAM vartatI mithyAtvanI pariNativALA jIvo kuguruthI niyukta che tethI jeo bhagavAnanA zAsanane pAmyA nathI athavA bhagavAnanuM zAsana bAhyathI pAmavA chatAM tenA marmane pAmyA nathI tevA kuguruo viparIta bodhavALA hovAthI teonA upadezathI viparIta bodha pAmelA jIvomAM atizayathI Azrava pravarte che; kema ke viparIta bodha viparIta ruci karAvIne viparIta pravRtti karAve che ane jinavacananA upadezathI viparIta bodhanA baLathI ja Azravo puSTa, puSTatara thAya che. tethI kugurunA upadezathI niyukta evA mithyAtvanI pariNativALA je jIvo che te jIvo AzravanA nirodhanA arthI hoya topaNa viparIta bodhathI te prakAre dharmapravRtti karIne AzravanI ja vRddhi kare che. vaLI, je jIvonI buddhi mArgAnusArI nahIM hovAthI padArthanA vAstavika svarUpane jovAne badale viparIta svarUpane jonArA che teo kumatithI paripuSTa thayelA Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81 zAMtasudhArasa mithyApariNativALA che. te jIvo pote saMsAranA uccheda mATe pravRtti kare che tema mAnIne dharmanI pravRtti karatA hoya topaNa zivapuranA patha choDIne mokSa prAptinA kAraNabhUta ratnatrayIne choDIne, mokSanuM kAraNa na bane tevI ja duSTakriyAthI bAhya dharmanA anuSThAnamAM pravarte che. AthI ja keTalAka jIvo mokSanA arthe saMyama grahaNa kare che, zrAvaka AcAra pALe che Ama chatAM mArgAnusArI mati nahIM hovAne kAraNe svamati anusAra lokasaMjJAthI kriyAo karIne mokSanuM akAraNa bane te prakAre ja kriyAomAM yatna kare che. tethI teonI te kriyAo paNa saMsAranA kAraNabhUta AzravarUpa ja bane che. tethI vivekI puruSe sarva udyamathI jinavacananA paramArthane jANIne ane svazaktinuM samAlocana karIne svazakti anusAra Azravano nirodha thAya te prakAre ucita kriyAo karavI joIe. AzA avataraNikA : zloka-ramAM mithyAtva Azrava kaI rIte anarthakArI che tenuM bhAna karyuM. have avirati Azrava kaI rIte anarthakArI che tenuM bhAvana kare che - zloka : aviratacittA re, viSayavazIkRtA, viSahante vitatAni / ihaparaloke re, karmavipAkajAnyaviraladuHkhazatAni ||pri0 3 / / zlokArtha : viSayane vaza karAyelA avirata cittavALA jIvo A lokamAM ane paralokamAM karmavipAkajanya vistAravALAM avirala seMkaDo duHkho sahana kare che. Il3II bhAvArtha: je jIvo hiMsA, mRSA, adattAdAna, abrahma ane parigraharUpa AzravanA pariNAmavALA che te avirata cittavALA che. teo bAhya indriyonA viSayabhUta padArthone paravaza thayelA che ane tene paravaza thaIne satata AraMbha-samAraMbhanI pravRttio kare che. jenAthI A lokamAM ane paralokamAM karmanA vipAkajanya satata seMkaDo du:khonA vistArane pAme che; kema ke aviratinA pariNAmavALA jIvonuM citta haMmezAM viSayonI icchAthI AkuLa hovAne kAraNe satata aMtaramAM saMtapta rahe che te sukharUpa nathI paNa duHkharUpa che ane viSayonI icchAnA atizayane kAraNe aneka prakAranA zramo kare che, je kleza svarUpa che ane tenAthI aneka prakAranAM karmone bAMdhIne janma-janmAMtaramAM paNa satata duHkhanI paraMparAne prApta kare che te aviratinuM citta duHkhanA mULavALuM che ane duHkhanI paraMparAne sarjanAruM che. mATe sukhanA arthI jIvoe aviratirUpa AzravanI anarthakAritAno vicAra karIne sadA tenA nirodha mATe udyama karavo joIe. Il3II Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. AzvavabhAvanA-gIta | zloka-4-5 * 87 zloka - karijhaSamadhupA re, zalabhamRgAdayo, viSayavinodarasena / hanta labhante re, vividhA vedanA, bata pariNativirasena ||pri0 4 / / zlokArya : hAthI, mAchalI, bhramara, pataMgiyuM ane haraNa vagere pariNatithI virasa evA viSayanA AnaMdanA rasathI kharekhara, khedanI vAta che ke vividha vedanAo prApta kare che. jo bhAvArtha - saMsArIjIvone viSayo pratyenA ati AkarSaNane kAraNe vartamAnamAM ja kevI kadarthanA prApta thAya che te dRSTAMtathI bhAvana kare che ane vicAre che ke saMsArIjIvone je viSayono AnaMda che te pariNatithI virasa che; kema ke utsuktAne vaza te te indriyonA AnaMdamAM yatna karavAthI aMte tenA phaLarUpe jIvane vinAza ja prApta thAya che. sparzendriyane vaza hAthI mRtyunI vedanAne prApta kare che. AhArasaMjJAne=jilvendriyane vaza mAchalI jALamAM phasAIne mRtyune prApta kare che. dhrANendriyane vaza bhamarAo puSpanA svAdamAM ati laMpaTa thayelA hoya tyAre bIDAtA evA kamaLane jANavA chatAM, hamaNAM nIkaLuM chuM hamaNAM nIkaLuM chuM e prakAranA pariNAmathI kamaLamAM bIDAIne aMte mRtyune pAme che. vaLI, pataMgiyuM cakSurindriyanA vazathI prakAzanI pAchaLa kheMcAIne agnimAM paDI baLI mare che ane mRgalAo zrotrendriyane vaza zikArano viSaya bane che. A sarva viSayonI paravazatAthI dekhAtA pratyakSa anarthonuM bhAvana karIne mahAtmAo viSayonA Avegane zAMta-zAMtatara karavA arthe indriyanA AzravakRta anarthonuM bhAvana kare che. III zloka : uditakaSAyA re, viSayavazIkRtA, yAnti mahAnarakeSu / parivartante re, niyatamanantazo, janmajarAmaraNeSu ||pri0 5 / / zlokArca - udita kaSAyavALA, viSayane vaza karAyelA, jIvo mahAnarakamAM jAya che, janma, jarA, maraNomAM niyata anaMtI vakhata parivartana pAme che. Apo. bhAvArtha : je jIvo atyaMta kaSAyanA udayavALA che ane viSayane paravaza che teo atizaya AraMbha-samAraMbha karIne, ghaNAM pApo karIne mahAnarakamAM jAya che ane cAragatiomAM anaMtI vAra satata parAvartana pAme che jyAM janma, jarA mRtyunAM aneka duHkhone prApta kare che. te sarva kaSAyarUpa AzravanuM kArya che. joke mithyAtvano Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 zAMtasudhArasa udayakALa hoya tyAre ja kaSAyane vaza jIvo pApo karIne narakamAM jAya che topaNa mithyAtvanA pariNAmavALA jIvo kevA viveka vagaranA che tenuM svarUpa zloka-ramAM batAvela ane mithyAtvanA udayavALA jIvo kaSAyane vaza thaIne viSayone AdhIna thaIne durgationI paraMparAne prApta kare che. tema batAvIne prastuta zlokamAM kaSAya Azravane pradhAnarUpe batAve che. sAmAnyathI mithyAtvano nAza thAya pachI prabaLa paNa avirati, prabaLa paNa anya Azravo ke prabaLa paNa kaSAyano Azrava samyaktanA baLathI haNAyelo bane che. jenA kAraNe uttarottara vRddhi pAme tevA kaSAyo samyagdaSTine thatA nathI ane samyakta nAza na pAme to alpakALamAM te mahAtmA avazya saMsArano aMta kare che. tethI kaSAya Azrava paNa pradhAnarUpe mithyAtvanA baLathI ja jIve che mATe dharmanA arthIe viparyAsane dUra karIne kaSAyonI anarthakAritAnuM bhAvana karavuM joIe jethI vidyamAna kaSAyo paNa uttarottara kSINa thAya ane saMvarabhAvanI prApti thAya. ApA zloka : manasA vAcA re, vapuSA caJcalA, durjayaduritabhareNa / upalipyante re, tata Azravajaye, yatatAM kRtamapareNa ||pri0 6 / / zlokArca - manathI, vANIthI ane kAyAthI caMcala evA jIvo, durjaya evA duritabharathI-kiSTa evAM pAponA bharAvAthI upalepane pAme che-pApothI kharaDAyelA thAya che tethI AzravajayamAM yatna karavo joIe. apara vaDe=AzravajayathI apara vaDe karmanA baMdhanA kAraNabhUta evA Azrava vaDe, saryuM. kAAM bhAvArtha : sAmAnyathI saMsArIjIvonA mana, vacana, ane kAyAnA yogo atyaMta caMcala hoya che tethI tevA yogo jene jItavA atiduSkara che tevA yogovALA jIvo pApothI satata bharAya che ane pAparUpI karmathI lepAyelA evA teo cAragatimAM bhaTake che. tethI kalyANanA arthI jIve mithyAtvathI mAMDIne yogarUpa AzravanA jaya mATe satata yatna karavo joIe. jethI caMcala yogo dvArA pApanI vRddhi na thAya, kaSAyane vaza narakanI prApti na thAya, indriyone vaza ane aviratine vaza karmabaMdhanI prApti na thAya ane mokSa arthe karAtI kriyA paNa mithyAtvane vaza viparIta kriyArUpa na bane te rIte mArgAnusArI Uha karIne Azravano jaya karavo joIe ane baMdhanA hetu evA AzravathI saryuM. arthAtu atyAra sudhI je Azrava sevana karyuM te have sevavA jevuM nathI. A prakAre bhAvana karIne mahAtmA AzravanA nirodhane anurUpa zaktino saMcaya kare che. brA Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. AzvavabhAvanA-gIta | zloka-7-8 zloka : zuddhAyogA re, yadapi yatAtmanAM, sravante zubhakarmANi / kAJcananigaDAMstAnyapi jAnIyAt, hatanirvRtizarmANi ||pri0 7 / / zlokArca - yatAtmAonA saMyamamAM yatna karanArA mahAtmAonA, zuddhayogo je paNa zubha karmonuM AzravaNa kare che te paNa zubha karmo paNa, haNAyelA nivRtinA sukhavALA suvarNanI beDI jevA jANavA. IIchA A zlokamAM 'ya' che tenA sthAne 'thApi' joIe. bhAvArtha zloka-kamAM azubha mana, vacana ane kAyAnA yogo azubha karmabaMdhane kare che tema batAvIne te AzravanA jaya mATe yatna karavAno uddeza Apyo. have, je mahAtmAo jinavacana anusAra saMyamamAM yatna karI rahyA che teonA mana, vacana ne kAyAnA zuddhayogo zubhakarmanuM AzravaNa kare che tenAthI baMdhAyelAM zubhakarmo te mahAtmAne sudevatva ane sumAnuSatvanI prApti karAvIne paraMparAe mokSanAM kAraNa che, topaNa te zubhakarmonA udayathI je navA janmanI prApti thAya che tethI mokSanuM sukha haNAya che mATe te zubhakarmo paNa jIvane mATe sonAnI beDI jevAM jANavAM arthAt azubha karmo to jIvane ekAMte kadarthanA karatAM hovAthI ane jIvane saMsAramAM bAMdhI rAkhanArAM hovAthI lokhaMDanI beDI jevAM che ja. paraMtu zubhakarmo saMsAramAM sarva prakAre anukULatA ApanAra hovA chatAM mokSasukhanAM vijJabhUta che ane jIvane saMsAranA baMdhanamAM rAkhanArAM che. tethI suvarNanI beDI jevAM che. A rIte bhAvana karIne mahAtmAo sarvasaMvara pratyenA baddharAgane keLavIne tenA mATe zaktino saMcaya thAya te rIte AzravabhAvanAnuM bhAvana kare che - - jethI uttarottara saMyamanI vRddhine pAmIne saMpUrNa AzravanA tyAga svarUpa yoganirodhanI avasthA AtmAne zIdhra prApta thAya. ll7nA zloka : modasvaivaM re, sAzravapApmanAM, rodhe dhiyamAdhAya / zAntasudhArasapAnamanAratam, vinaya vidhAya vidhAya ||pri0 8 / / zlokArya : A rIte pUrvanA sAta zlokomAM varNana karyuM e rIte, AzravavALA evA pApI AtmAnA rodhamAM buddhinuM AdhAna karIne, he vinaya ! tuM satata zAMtasudhArasanA pAnane kara kara atyaMta kara. IIkI. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GO zAMtasudhArasa bhAvArtha : atyArasudhI AzravathI thatI viDaMbanAnuM svarUpa batAvyuM. e rIte AzravanA svarUpanuM ciMtavana karIne mahAtmA potAnA AtmAne uddezIne kahe che - sAzrava evA pApI AtmAnA rodhamAM buddhinuM AdhAra karIne tuM AnaMda pAma arthAt tArI zaktine gopavyA vagara sAzravavALA evA tArA AtmAnA rolamAM jeTalI tArI buddhi yatna karI zake e pramANe yatna karIne jeTalo Azrava vagarano thayo che tenuM smaraNa karIne tuM AnaMdita thA; kema ke Azravarodha ja tArA mATe AnaMdanuM sthAna che. ahIM prazna thAya che ke Azravano rodha karIne aMte jIve zuM karavuM joIe? tethI kahe che - he vinaya ! zAMta evA amRtarasanuM pAna tuM satata kara. jethI tAruM citta mohanI AkuLatAno tyAga karIne zAMta pariNAmanA sukhane prApta kare. je sukha ja uttarottara vRddhi pAmIne pUrNa sukhamaya evA mokSasukhane prApta karaze. ITA II sAtamo prakAza pUrNa II Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. saMvarabhAvanA | zloka-1-2 8. saMvarabhAvanA zloka H yena yena ya ihAzravarodhaH sambhavenniyatamaupayikena / Adriyasva vinayodyatacetAstattadAntaradRzA paribhAvya / / 1 / / zlokArtha : je je upAyo vaDe ahIM=saMsAramAM, je Azravano rodha niyata saMbhave che te te upAyonuM AMtaradRSTithI paribhAvana karIne udyata cittavALA evA he vinaya ! tuM svIkAra kara=te te upAyonuM sevana kara. // 1 // bhAvArtha: AtmAmAM saMvarabhAvanuM sIrya ullasita karavA arthe mahAtmA potAnA AtmAne saMbodhIne kahe che he vinaya ! arthAt karmonA vinayananA arthI evA AtmA ! Azravarodha mATenA je je niyata upAyo che te te niyata upAyonuM pAramArthika svarUpa jANIne te te niyata upAyo pratye AMtaradRSTithI udyama thAya te prakAre yatna kara. AnAthI e prApta thAya che ke jIvanI potAnI je bhUmikA hoya te bhUmikA anusAra pote AzravarodhanA kayA upAyone samyak sevI zake che tenuM jJAna karIne te upAyone te rIte sevavA joIe jethI AzravanI viruddha evI saMvaranI pariNati AtmAmAM pragaTa thAya, je uttarottara vRddhi pAmIne sarvasaMvaramAM vizrAMta thAya. jethI saMsArano aMta prApta thAya, A prakAre samAlocana karIne mahAtmAo saMvarabhAvanAthI AtmAne bhAvita karIne svazakti anusAra saMvaramAM udyamavALA thAya che. III avataraNikA - kaI rIte Azravano rodha karavo joIe te batAve che hava 1 zloka H saMyamena viSayAviratatve, darzanena vitathA'bhinivezam / dhyAnamArtamatha raudramajastraM, cetasaH sthiratayA ca nirundhyAH / / 2 // zlokArtha H viSayone ane aviratapaNAne=pAMce indriyonA viSayono ane aviratapaNAno, tuM saMyamathI nirodha kara. vitathAbhinivezano darzanathI=padArthanA yathArtha darzanathI, tuM nirodha kara ane ArtadhyAna ane raudradhyAnano satata cittanA sthirapaNAthI tuM nirodha kara. IIII Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 zAMtasudhArasa bhAvArtha : saMvarabhAvanAne AtmAmAM pragaTa karavA arthe mahAtmA AtmAne uddezIne kahe che ke pAMca indriyonA viSayono ane aviratino tuM saMyama dvArA nirodha kara. AnAthI e prApta thAya ke saMvarabhAvanA arthI sAdhue pAMca indriyonA viSayomAM pravartatI indriyone temAM pravartatI baMdha karIne pAMca indriyo ane manane jinavacanAnusAra saMyamayogamAM pravartAvIne mohanA saMskAro nAza thAya ane saMvarabhAvanAnA saMskAronuM AdhAna thAya e rIte sadA yatna karavo joIe. jethI pAMca indriyo ane mananA samyapha pravartanathI subhaTanI jema mohanA saMskArono nAza thAya ane pakAyanA samyak pAlananA yatnathI aviratino rodha thAya. vaLI, jinavacanAnusAra tattvanuM yathArtha darzana karavA dvArA svamati anusAra padArthane jovAne anurUpa je vitathAbhiniveza che teno tuM rodha kara. Azaya e che ke anAdikALathI jIva padArtha je svarUpe che te svarUpe jovA mATe pravRtta dRSTivALo nathI. paraMtu mohane vaza viparIta abhinivezane kAraNe padArtha je rIte hoya che tenAthI anya prakAre joIne potAnuM ja ahita thAya te rIte pravRtti kare che te vitathAbhinivezane dUra karavA arthe mahAtmA vicAre che ke jinavacanAnusAra mArgAnusArI dRSTithI tattvane jovAnI dRSTimAM daDha yatna karIne anAdikALathI vartatA vitatha abhinivezanA saMskArano tuM rodha kara jethI mithyAtva Azravano rodha thAya. vaLI, ArtadhyAna ane raudradhyAnano cittanA sthira pariNAma dvArA tuM satata nirodha kara. A prakAre bhAvana karIne mahAtmA vItarAganA vacanAnusAra cittane satata sthira karIne AtmAne anupayogI evA bAhya padArthane avalaMbIne thatI vicAradhArAmAMthI utpanna thayelAM ArtadhyAna ane raudradhyAnano rodha karavA yatna kare che. jenA baLathI jinavacanAnusAra tattvaciMtana karIne dharmadhyAnamAM yatna thAya che ane dharmadhyAnanA baLathI vIryano prakarSa thAya to zukladhyAnanA aMzarUpa zuddha AtmAmAM javA mATenA yatna rUpa nirAlaMbana dhyAna pragaTe che. A prakAre AtmAne uddezIne saMvarabhAvanA karatAM mahAtmA saMvarabhAvane anukULa potAnA sadvaryano saMcaya kare che. AvA zloka : krodhaM kSAntyA mArdavenAbhimAnaM, hanyA mAyAmArjavenojjvalena / lobhaM vArAMrAziraudraM nirundhyAH santoSeNa prAMzunA setuneva / / 3 / / zlokArya : kSattithI tuM krodhane haNa, mArdavathI abhimAnane haNa, ujvala evA Arjava vaDe mAyAne haNa, UMcA setu jevA saMtoSa vaDe samadra jevA roddha lobhano tuM nirodha kara. ||all Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. saMvarabhAvanA / zloka-3 bhAvArtha : cAra kaSAyone vaza thaIne AtmA potAnA samabhAvanA pariNAmano nAza kare che mATe samabhAvanA arthI evA mahAtmA samabhAvanA vijJabhUta evA cAra kaSAyonA nirodhanI bhAvanAnA baLathI saMvarabhAvamAM javA yatna karavA AtmAne uddezIne kahe che : he AtmA ! kSamAnA pariNAma dvArA tuM krodhano nAza kara. A prakAre kahIne AtmAmAM koI nimittane pAmIne iSad dveSa, javalana, aruci, asUyA Adi bhAvo ullasita na thaI zake tevA uttamavIryane sthira karavA mATe mahAtmA yatna kare che. vaLI, anAdikALathI jIvane bAhya samRddhi Adine pAmIne ke vidvattA Adine pAmIne athavA lokapratiSThA Adine pAmIne mAnano pariNAma thAya evo abhyAsa che. tethI te mAnanA pariNAmane nirodha karavA arthe mArgAnusArI sUkSmabuddhipUrvaka mArdava pariNAma usthita karavA arthe saMvarabhAvanA arthI mahAtmA AtmAne kahe che - pUrvanA uttamapuruSo AgaLa namratAnA pariNAma rUpa mArdavabhAvathI tuM abhimAnane haNa. A prakAre kahIne satata pUrvanA RSio, maharSio, kevalIo AdinI guNasaMpatti AgaLa pote tuccha buddhivALA che te prakAre bhAvana karIne tevA mahAtmA pratye namrabhAvane ullasita karIne koI nimittane pAmIne leza paNa potAnI zaktino ahaMkAra Ubho na thAya te rIte AtmAne bhAvita kare che. anAdikALathI jIva koI prakAranA svArthane vaza thaIne mAyAbhAvane dhAraNa kare che. AthI ja saMsArIjIvo lobhane vaza mAyA kare. koIne mAna-khyAtinI icchA thAya to tene vaza mAyA kare. vaLI koI mahAtmA pApanI zuddhi arthe prAyazcitta grahaNa karavA prayatna kare tyAre potAnuM kharAba na dekhAya te prakAranA adhyavasAyathI mAyA kare. Ama aneka nimitto pAmI mAyAno pariNAma jIvamAM varte che. je jIvanA samabhAvanA svAthyano nAza karIne jIvane AzravanI prApti karAve che. tenA nirodha arthe mahAtmA vicAre che - he AtmA ! ujvala evA ArjavabhAvathI tuM mAyAne haNa. ema kahI prakRtine atyaMta saraLa karavA prayatna kare che jethI koI nimittane pAmIne AtmAmAM vakratA-kuTilatA vagere bhAvo heja paNa ullasita na thAya. vaLI, AtmAne bAhya padArthomAM ja sukha-samRddhinI vRttio hovAthI bAhya sukhanI sAmagrImAM ja lobhano pariNAma thAya che je samudra jevo ati raudra che ane kyAreya purAto nathI. AthI ja gRhastha avasthAmAM hoya to dhana Adi ke rAjya Adino lobha varte che ane sAdhuvezamAM hoya ane vivekadRSTi khUlI na hoya to ziSya parivAra, parSadA, vagere bAhya padArthono lobha varte che. te lobhane vaza jIva AtmAne ThagI mAyA kare che ane vicAre che ke huM loko para upakAra karuM chuM paraMtu paramArthathI to lobhathI prerAIne ja te te pravRtti kare che ane lobhanA prAcaryane kAraNe utpanna thayelI mAyAthI potAnA AtmAne Thage che. A rIte aneka prakAranA raudra evA lobhanA pariNAmathI potAnA AtmAne saMsAra-samudramAM DubADe che. tenuM pAramArthika svarUpa vicArI mahAtmA vicAre che ke AtmAnI aMtaraMga vItarAgatAnI pariNati sivAya koI pariNati AtmA mATe icchanIya nathI. mATe vItarAgatAnI prAptinA utkaTa pariNAmanA baLathI prApta thayelA Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zAMtasudhArasa ratnatrayInA pariNAma rUpa aMtaraMga samRddhi pratye saMtoSa dhAraNa kare ane te saMtoSa rUpa moTA setu vaDe anAdithI dhasamasatA lobhanA pravAhano tuM nirodha kara. A rIte bhAvana karIne ratnatrayInA pariNAmamAM ja saMtoSa dhAraNa karavA mATe mahAtmA udyamazIla thAya che. A prakAranI bhAvanAthI je je prakAranA upayogano prakarSa thAya che te te prakAre krodha Adi cAra kaSAyathI virodhI evA kSamAdi pratyenA pakSapAtanA saMskAronuM AdhAna thAya che jenA baLathI te te aMzathI te mahAtmA saMvarabhAvane prApta kare che. IIaI zloka : guptibhistisRbhirevamajayyAna, trIn vijitya tarasA'dhamayogAn / sAdhusaMvarapathe prayatethA, lapsyase hitamanIhitamiddham / / 4 / / zlokArdha : A rIte jema zloka-3mAM krodhAdinA virodha mATe kahyuM e rIte, jItavA mATe azakya evA adhama traNa yogono traNa gutio vaDe zIgha vijaya karIne suMdara saMvarapathamAM tuM yatna kara. jethI anIti nahi dhAreluM, IddhaprakAzamAna, evuM hita tuM prApta karIza. ll4|| bhAvArtha - saMvarabhAvanAnI vizeSa prakAranI niSpatti arthe mahAtmA vicAre che ke AtmAnA traNa prakAranA adhamayogone jItavA ati duSkara che. AthI ja te yogo dvArA jIva aneka pApo karIne durgationI paraMparA prApta kare che. te adhamayogonI adhamatAnuM samyagu samAlocana karIne jinavacanAnusAra mana-vacana-kAyAne pravartAvavA rUpa traNa guptiothI tuM te adhamayogono jaya kara. jethI tane suMdara saMvarapatha prApta thAya; kema ke jinavacanathI niyaMtrita thayelA traNe yogo uttarottara saMvaranI vRddhi karIne vItarAgabhAvanI abhimukha janArA bane che ane tevA saMvarapathamAM jo tuM yatna karIza to dhAryuM nathI evuM zreSThakoTinuM hita tane prApta thaze; kema ke jema jema saMvaranI vRddhi thAya che tema tema AtmAnI mohanI AkuLatA dUra thAya che, aMdaranI svasthatAnI vRddhi thAya che ane dezasaMvarathI puNyAnubaMdhI puNyano saMcaya thAya che. jenA vaDe uttama evA devabhavanI ane mAnavabhavanI prApti karIne aMte pUrNa saMvaranI prApti thAya che. jethI jIva sarvakarma rahita thaIne paramasukhI bane che mATe hitano artha evo tuM durjaya evA yogone jItavA mATe satata udyamazIla thA. A prakAre bhAvana karIne mahAtmA saMvaranI dhArAne tIkSNa kare che. IkA zloka : evaM ruddhaSvamalahRdayairAzraveSvAptavAkyazraddhAcaJcatsitapaTapaTuH supratiSThAnazAlI / zuddhogairjavanapavanaiH prerito jIvapotaH, srotastIvA' bhavajalanidheryAti nirvANapuryAm / / 5 / / Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. saMvarabhAvanA bloka-5 pa zlokArdha : A rIte pUrva zlokomAM kahyuM te rIte saMvarabhAvamAM yatna karIne, amala hRdaya vaDe nirmala pariNati vaDe, Azravano rodha thaye chate sarvajJanA vAkyamAM zraddhArUpI pharakatA sitapaTathI paTu, supratiSThAnazAlI=suMdara sAmagrIthI bharapUra, zuddha yogarUpa gatimAna pavanathI prerita, jIvanarUpI nAva, bhavasamudranA pravAhane tarIne nirvANapurImAM jAya che. paII bhAvArtha : dariyAmAM vartatuM vahANa suMdara sAmagrIthI bharapUra hoya ane suMdara pavanathI prerita hoya to sukhapUrvaka icchita sthAne pahoMce che tema saMsArarUpI samudramAM jIvarUpa nAvane nirvANanagarI tarapha laI javI hoya to te nAvane iSTasthAnamAM javA mATe viddhabhUta evA Azravono mahAtmA rodha kare che; kema ke AzravothI AtmAmAM ghaNo mala saMcaya thAya che jethI jIvanarUpI nAva dariyAmAM DUbe che ane nAza pAme che. tethI dariyAmAM DUbatI potAnI jIvanarUpI nAvanuM rakSaNa karavA arthe mahAtmA prathama nirmala dRSTithI saMsAranuM svarUpa vicAre che ke A saMsAra cAragatimAM paribhramaNa rU5 viSama sthitivALo che. vaLI, karmathI mukta thayelA AtmAo kevI suMdara avasthAmAM che teno vicAra kare che ane karmathI mukta thavA mATe jinavacana sivAya koI upAya nathI teno mArgAnusArI prajJAthI nirNaya kare che. je mahAtmAo jinavacananuM dRDha avalaMbana laIne mokSamArgamAM jaI rahyA che teo saMsAramAM hovA chatAM kaI rIte sukhI che tenuM samyaku samAlocana karIne nirmala hRdayathI pUrvamAM varNana karyuM te prakArathI te mahAtmA AzravanA rodhamAM yatna kare che tyAre bhagavAnanA vacanarUpa zraddhAsvarUpa pharakatA sitapaTathI zobhatI tenI jIvarUpI nAva dekhAya che. jema te sitapaTanA baLathI nAva dariyAnA pArane pAmI zake che tema te mahAtmA paNa bhagavAnanA vacananA zraddhAnA baLathI sukhapUrvaka nirvANanagara tarapha javA samartha bane che. vaLI, nirvANanagara tarapha javA mATe uttamaguNo rUpa suMdara sAmagrIthI AtmAne bharapUra karela che tethI guNarUpI ratnothI bharAyelI teonI jIvanarUpI nAva che. vaLI, te mahAtmA jinavacananA avalaMbanathI niyaMtrita zuddhayogo pravartAve che tethI jema gatimAna pavananA yogathI prerita nAva zIdhra gamana karI zake che tema zuddhayogorUpI gatimAna pavanathI prerita te mahAtmAnI jIvanarUpI nAva bhavasamudranA pravAhamAMthI nirvANanagara tarapha javA samartha bane che. AnAthI e prApta thAya ke AtmAmAM anAdikALathI bhavanI vRddhi kare evA pANIno pravAha varte che, te pravAhathI taravuM atiduSkara che topaNa je mahAtmA mana-vacana-kAyAnA traNe yogo jinavacanathI niyaMtrita karIne sadA udyamazIla che teo sukhapUrvaka bhavarUpI samudranA pravAhane tarI jAya che ane nirvANanagarIne abhimukhatara thAya che. AthI ja mokSaprAptinuM ananya kAraNa evI je yoganirodha avasthA che tene anukUla mahAzaktino saMcaya karavA arthe jinavacananuM daDha avalaMbana laIne mahAtmAo sadA udyama kare che. paNa Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laka zAMtasudhArasa (8. saMvarabhAvanA-gIta) zloka : zRNu zivasukhasAdhanasadupAyam zRNu zivasukhasAdhanasadupAyam / jJAnAdikapAvanaratnatrayaparamArAdhanamanapAyam ||shRnnu0 1 / / zlokArca - anapAya evA jJAnAdika rUpa pavitra ratnatrayInA paramaArAdhana svarUpa zivasukhanA sAdhananA sadupAyane tuM sAMbhaLa! zivasukhanA sAdhananA sadupAyane tuM sAMbhaLa!IIII bhAvArtha mahAtmA potAnA AtmAne uddezIne kahe che ! AtmAnuM pAramArthika sukha mokSamAM che ane te sukhane niSpanna karavAno sadupAya tuM sAMbhaLa. A prakAre be vAra geyane kahIne potAnA AtmAne te sAMbhaLavA atyaMta abhimukha kare che. have, mokSaprAptino zuM upAya che ? to kahe che - apAya rahita - koI prakAranA anartha vagaranuM, jJAnAdikathI pavitra evuM ratnatrayInuM parama ArAdhana e mokSano upAya che. AnAthI e prApta thAya ke je mahAtmAo jinavacananA pAramArthika arthano bodha prApta kare che te samyajJAna che ane te jJAna je arthane batAve che te arthamAM te prakAre sevavAnI jene ruci che te samyagdarzana che ane je prakAre bodha thayo che te prakAre zaktinA utkarSathI jeo prayatna kare che te saccAritra che ane te pavitra ratnatrayInuM paramaArAdhana arthAt zaktinA prakarSathI samyajJAnamAM udyama karavo. te prakAre ja rucine dhAraNa karavI ane rUcine daDha karI te prakAre zaktinA prakarSathI yatna karavo te rUpa paramArAdhana mokSano upAya che. A prakAre bhAvana karIne mahAtmA potAnA sadvaryane jinavacanathI niyaMtrita karIne vItarAgatulya thavA mATe udyamazIla thAya che; kema ke te ja mokSaprAptino parama upAya che. ITI avataraNikA - have, ratnatrayInA ArAdhananA upAyane batAve che - zloka - viSayavikAramapAkuru dUraM, krodhaM mAnaM saha mAyam / lobharipuM ca vijitya sahelaM, bhaja saMyamaguNamakaSAyam ||shRnnu0 2 / / zlokArtha :viSayanA vikArane dUra kara, mAyA sahita krodha-mAnane dUra kara, ane lIlApUrvaka lobharipune jItIne akaSAya evA saMyamaguNano tuM Azraya kara. IIT. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. saMvarabhAvanA-gIta | zloka-2-3 bhAvArtha: AtmAne saMbodhIne mokSanA upAyane sevavA arthe mahAtmA jinavacanAnusAra tattvanuM bhAvana karavA kahe che - viSayonA vikArane tuM dUra kara. A pramANe kahIne potAnI pAMce indriyone viSayothI dUra karIne jinavacanathI niyaMtrita karI pravartAvavA yatna kare che; kema ke mAtra bAhya viSayono tyAga karIne UMghI javAthI mokSanI prApti thavAnI nathI. paraMtu viSayonA vikAranuM unmUlana thAya te prakAre uttama saMskArothI AtmAne vAsita karavA mATe jinavacananuM AlaMbana ja prabaLa kAraNa che ane tema karavAthI ja mokSane anukULa evA nirmala AtmAnI niSpatti thAya che. vaLI, mAyA sahita AtmAnA aMtaraMga zatru evA krodhamAnane tuM dUra kara. A rIte bhAvana karIne mahAtmA AtmAne kaSAyathI parAmukha karavA tatpara thAya che. vaLI, AtmAno sauthI moTo zatru lobha che jenAmAMthI ja cAreya kaSAyo UThe che tene sahelAIthI jItIne tuM akaSAyarUpI saMyama guNano svIkAra kara. A pramANe bhAvana karIne mahAtmA cAra kaSAyothI para evA vItarAgabhAvane abhimukha uttama bhAvothI AtmAne bhAvita kare che jethI mokSanI prAptine anukULa evI ratnatrayInI ArAdhanAnI prApti thAya. III zloka H upazamarasamanuzIlaya manasA, roSadahanajaladaprAyam / kalaya virAgaM dhRtaparabhAgaM, hRdi vinayaM nAyaM nAyam / / zRNu0 3 / / 05 zlokArtha : roSa rUpI agnine nAza karavA mATe jaladaprAya=meghavRSTi tulya, evA upazamarasanuM manathI tuM anuzIlana kara, hradayamAM vinayane vAraMvAra lAvIne=prApta karIne=atyaMta prApta karIne, dhRtaparabhAga evA virAgane=dhAraNa karyo che zreSThabhAga evA virAgane tuM jANa. II3II bhAvArtha: AtmAne zAMtarasamAM laI javA arthe mahAtmA vicAre che ke jIva svabhAvathI ja pratikULabhAvomAM atiroSa-krodha, vagere bhAvo karIne AtmAne satata bALe che tethI roSano pariNAma jIva mATe agni tulya che tene medhavRSTi samAna upazamarasathI zAMta karI zakAya. tethI AtmAne saMbodhIne kahe che, tuM manathI upazamarasanuM anuzIlana kara jethI roSarUpI pIDAnuM zamana thAya. vaLI, mokSamArgane anukULa karmanuM vinayana thAya tevA guNarUpa vinaya svabhAvane sArI rIte hRdayamAM vicAra karIne dhRtaparabhAgavALA virAgane tuM jANa arthAt AtmAne vinaya-saMpanna karIne AtmAne mokSane anukULa banAve evA upazamabhAvovALA virAgane tuM paramArthathI vicA2, jethI tAruM citta sadA virakta 2he. Ama karavAthI karmanI kadarthanA prApta thAya nahi ane saMyamabhAvanI vRddhi dvArA sukhapUrvaka mokSamArganuM sevana thaI zake. II3II Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 zloka H ArtaM raudraM dhyAnaM mArjaya, daha vikalparacanAnAyam / yadiyamaruddhA mAnasavIthI, tattvavidaH panthA nA'yam / / zRNu0 4 / zAMtasudhArasa zlokArtha : ArtadhyAna ane raudradhyAnanuM tuM mArjana kara, vikalparacanAnI jALanuM tuM dahana kara, je kAraNathI aruddha evI A mAnasavIthI yaM=e, tattvanA jANanArAono paMtha nathI. 4 bhAvArtha: mahAtmA potAnA AtmAne uddezIne kahe che ke aniruddha evo mAnasapaMtha e kharekhara tattvanA jANanArAono mArga nathI ane teM saMsAranuM vAstavika svarUpa jANyuM che tethI tuM tattvano jANanAra che mATe aruddha evI mAnasavIthInA rodha mATe udyama kara. aruddha evI mAnasavIthInA rodha mATe kevI rIte udyama karavo joIe tethI kahe che ArtadhyAnanuM ane raudradhyAnanuM mArjana kara ane bAhya padArthone AzrayIne "A mane iSTa che, A mane aniSTa che" ityAdi vikalparUpa jALAMone tuM bhasma kara jethI tAruM mana rodhaavasthAne pAme jenAthI saMvarabhAvanI prApti thAya. Azaya e che ke AtmA potAnA AtmaguNone avalaMbIne tene pragaTa karavAnA upAyono vicAra kare ane tyAra pachI te upAyone svazakti anusAra sevavAmAM yatna kare to ArtadhyAnaraudradhyAnano rodha thAya, te sivAya je koI vicAraNA kare che ke zUnyamanaskatAthI bese che te sarva ArttadhyAnaraudradhyAna ke tenI pUrvabhUmikAnI jIvanI pariNati che. tenuM samAlocana karIne teno rodha karavA arthe sadA AtmAnA guNavRddhinA upAyone tuM seva. e prakAre mahAtmA bhAvana karIne ArtadhyAna-raudradhyAnanA nirodha mATe yatna kare che. vaLI, AtmAnA guNonI prAptinuM kAraNa na bane tevA koIpaNa padArtha viSayaka je vicAronA vikalpo thAya che te sarva vikalponAM jALAMothI AtmAno mAnasapatha aruddha bane che tenA nivartana arthe mahAtmA vicAre che ke prayojana vagaranA vikalpanAM aneka prakAranA jALAMone tuM dahana kara ane AtmAnA prayojanane siddha kare te prakAranA mArgAnusArI UhathI tuM yatna kara. je tattvanA jANanArAono mArga che. A prakAre AtmAne uddezIne bhAvana karavA dvArA mahAtmA saMvaranuM sIrya ullasita kare che. II4 zloka H saMyamayogairavahitamAnasazuddhyA caritArthaya kAyam / nAnAmatarucigahane bhuvane, nizcinu zuddhapathaM nAyam / / zRNu0 5 / / Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. saMvabhAvanA-gIta | zloka-pa-6 zlokArca - saMyamanA yogo vaDe avadhAnavALA mAnasanI zuddhithI kAyAne caritArtha kara, judA judA matanI rucithI, gahana evA bhuvanamAM=jagatamAM, nAya evA zuddhapathano-nItiyukta evA zuddhapathano, tuM nizcaya kara zAstravacanathI yuktithI ane anubhavathI tuM yathArtha nirNaya kara.IN bhAvArtha : vaLI, mahAtmA saMvarabhAvane atizaya karavA arthe potAnA AtmAne uddezIne kahe che ke saMyamanA yogothI daDha praNidhAnavALA evA mAnasanI zuddhi karIne tuM tArI kAyAne caritArtha kara. Azaya e che ke saMsArIjIvone je kAyA prApta thaI che tenA baLathI ja teo aneka prakAranA AraMbha-samAraMbha karIne kliSTa karmo bAMdhe che. tenA badale kAyAne saphaLa karavA arthe bhagavAnanA vacana anusAra je saMyamanA yogo che tenA svarUpane jANIne te yogomAM daDha rIte manoyoga pravarte te prakAre kAyAnI ucitakriyA karavAmAM Ave to je kAyA karmabaMdhanuM kAraNa che te ja kAyA Atmika guNonI prApti dvArA kalyANanuM kAraNa bane che. tethI mahAtmA potAnA AtmAne kahe che ke te rIte kAyAmAM daDha yatna karIne pUrvanA puNyanA udayathI prApta thayelI kAyAne tuM saphaLa kara. vaLI, saMsAramAM dharmanA kSetramAM paNa svamati anusAra judA judA matonI ruci pravarte che. tethI judA judA matonI rucithI dharmanuM kSetra paNa atigahana bane che. AthI kalyANanA arthI jIvo paNa zuddhapathane pAme nahIM to svamatithI kalpAyelA koIka pathamAM dharmabuddhithI pravRtti karI potAno manuSyabhava niSphaLa kare che. tethI buddhimAna puruSe tattvanA nirNaya arthe prAjJa thavuM joIe. tethI AtmAne uddezIne mahAtmA kahe che ke judA judA matonI rucithI dharmanuM kSetra gahana hovAne kAraNe nItithI yukta evA zuddhapathano te nirNaya kara. jethI sarvajJakathita ucitamArganI prApti thAya. anyathA kalyANa arthe dharmanI pravRtti karIne paNa akalyANanI prApti thaze. A prakAre bhAvana karIne mahAtmA zuddhapathane jANavA mATe potAnI rucine atizaya kare che. pA zloka - brahmavratamaGgIkuru vimalaM, bibhrANaM guNasamavAyam / uditaM guruvadanAdupadezaM, saGgrahANa zucimiva rAyam ||shRnnu0 6 / / zlokArdha - guNasamudAyane dhAraNa karanAra pavitra evA brahmavatane aMgIkAra kara, pavitra evA ratnanA samUhanI jema gurunA mukhathI kahevAyelA upadezano saMgraha kara. IIkA. bhAvArtha :AtmAnA saMvarabhAvane atizaya karavA arthe potAnA AtmAne uddezIne mahAtmA kahe che - guNonA Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100. zAMtasudhArasa samudAyane dhAraNa karanAra pavitra evA brahmavratane tuM aMgIkAra kara. A prakAre AtmAne uddezIne bhAvana karavAthI anAdinI kAmasaMjJAnI vRtti para AtmAno vijaya thAya che. jethI saMvaranI prApti thAya che. vaLI, brahmacaryavrata jeone prakRtigata thayeluM che, evA mahAtmAone anya sarva indriyo vaza karavI atisugama paDe che tethI brahmacaryavrata guNonA samudAyane karanAra che tevA brahmavratane tuM dhAraNa kara. vaLI, jeonuM citta vikAra vagaranuM che tevA mahAtmAo yogamArgamAM sukhapUrvaka yatna karI zake che, mATe brahmavrata pratyenA pakSapAtane atizaya karavA arthe mahAtmA bhAvana kare che ke tuM vimala evA brahmavratane dhAraNa kara. vaLI, jema ratnano samudAya sukhanuM kAraNa che tema gurunA vaMdanathI kahevAyelo upadeza sukhanuM kAraNa che mATe te teno saMgraha kara. A prakAre bhAvana karIne guNavAna gurunA jinavacanAnusAra upadezane sAMbhaLIne tene sthira karavA mATeno daDha yatna thAya tevuM sadvarya ullasita karavA mATemahAtmAo yatna kare che. AvA bloka : saMyamavAGmayakusumarasairatisurabhaya nijamadhyavasAyam / cetanamupalakSaya kRtalakSaNajJAnacaraNaguNaparyAyam ||shRnnu0 7 / / zlokArca - saMyamarUpa vANImaya kusumanA rasa vaDe potAnA adhyavasAyane tuM ati sugaMdhita kara. karAyelA jIvanA lakSaNavALA evA jJAna, cAritrarUpa guNanA paryAyavALA cetanane tuM jANa. IIchanA bhAvArtha vaLI, mahAtmA saMvarabhAvane atizaya karavA arthe AtmAne kahe che -saMyamarUpI vANInA kusumarasa vaDe tuM tArA adhyavasAyane ati sugaMdhita kara. tethI e prApta thAya ke mana-vacana-kAyAnA yogone saMvarabhAvathI saMvRta karIne AtmAnA asaMgabhAvanI vRddhi thAya e prakAranA saMyamanA pariNAmanA svarUpane kahenAra je zAstravacana che te uttama kusumanI jema suMgadhane ApavAvALAM che. tenA rasathI tuM AtmAne te rIte vAsita kara ke jethI tAro adhyavasAya sadA mohanA malina bhAvone choDI ati suMgadhamaya AtmAnA saMvarabhAvane prApta kare. Ama kahIne mahAtmA potAnuM sarvIrya muktine abhimukha ullasita kare che. vaLI, potAne uddezIne kahe che ke tAro jJAna, cAritra svarUpa je guNaparyAya che te svarUpa tAro AtmA che. tene tuM smRtimAM lAva jethI jJAna ane cAritranA pariNAma svarUpa AtmAne choDIne asAra evA pudagalanA bhAvamAM tAruM citta jAya nahIM. A pramANe AtmAne kahIne potAnA jJAnasvabhAvane ane jJAnasvabhAvamAM vizrAMti karavA svarUpa cAritrasvabhAvane smRtimAM lAvIne temAM tanmaya thavA mahAtmA yatna kare che. jethI citta saMvarasaMvaratara avasthAne pAme. IILA Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 saMvarabhAvanA-gIta | zloka-8 101 zloka : vadanamalakuru pAvanarasanaM, jinacaritaM gAyaM gAyam / savinaya zAntasudhArasamenaM, ciraM nanda pAyaM pAyam ||shRnnu0 8 / / zlokArca - bhagavAnanA caritane gAI gAIne pavitrarasanAvALA vadanane pavitra jillAvALA mukhane, alakRta kara. he savinaya AtmAkarmanA vinayana karavAnA ArthI evA AtmA, A zAMtasudhArasanuM pharI pharI pAna karIne tuM lAMbA samaya sudhI AnaMdane prApta kara. llci. bhAvArtha - vaLI, mahAtmA potAnA AtmAne saMbodhIne kahe che tIrthakaronA caritrane pharI pharI gAIne tuM tArA mukhamAM rahelI pavitra jillAne saphaLa kara arthAt nirarthaka je te vastu viSayaka vacanayogathI AtmAne saMvRta karIne, tIrthakaronA caritrane sUkSma prajJAthI avalokana karIne teonA jIvanamAM vartatI uttama pariNatinuM vAraMvAra gAna karIne tArI jillAne tuM saphaLa kara. Ama kahevAthI potAno AtmA sadA tIrthakaronA sAttvika jIvana sAthe tanmaya rahe jethI teonA jevuM uttama sattva potAnAmAM pragaTa thAya te prakArano yatna mahAtmA kare che. vaLI, potAnA AtmAne uddezIne kahe che ke AtmAmAM vikAro zAMta thAya tevA zAMtarasane pI pIne tuM cirakALa sudhI AnaMdavALo thA. sAmAnyathI jIve vikAronA rasamAMthI ja AnaMda lIdhelo che tethI tattvanA bhAvanathI thanArA zAMtarasanuM AsvAdana jIve prApta karyuM nathI; chatAM je mahAtmAne jJAna thAya ke sarva rasomAM zAMtarasa ja zreSTha rasa che ane tenAthI thanAro AnaMda jagatamAM sarva AnaMda karatAM atizayavALo AnaMda che te mahAtmA potAnA AtmAne anyarasothI vimukha karIne zAMtarasamAM javA mATe preraNA kare che, jenA baLathI zAMtarasanA AsvAdanA pAnanA baLano saMcaya thAya to dIrghakALa sudhI zAMtarasanA AnaMdane prApAra karI zake. A zAMtarasa saMvaravALo hovAthI karmabaMdhanA anarthathI AtmAnuM rakSaNa karanAra che ane AtmAnA hitanI paraMparAne karanAra che, mATe potAnA hitanA arthI jIve apramAdabhAvathI zAMtarasamAM udyama karavo joIe. III II AThamo prakAza pUrNa II Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 zAMtalAsa G 9. nirjarAbhAvanA che zloka : yanirjarA dvAdazadhA niruktA, tad dvAdazAnAM tapasAM vibhedAt / hetuprabhedAdiha kAryabhedaH, svAtantryatastvekavidhaiva sA syAt / / 1 / / zlokArca - je nirjarA bAra prakAranI kahevAI che te bAra prakAranA tapanA bhedathI che. ahIM=nirjarAmAM, hetunA bhedathI kAryabheda che. svataMtrapaNAthI ekavidha ja=eka prakAranI ja, te nirjarA, che. jo bhAvArthanirjarAnA svarUpane spaSTa karavA arthe kahe che - zAstramAM je bAra prakAranI nirjarA kahevAI che te nirjarA tenA kAraNarUpa tapanA bhedathI che. tethI e prApta thAya ke AtmA parathI je karma pRthapha thAya che te pRthapha thavAnI kriyA nirjarA che. te karmanA pRthaka thavAmAM kAraNa bAra prakArano tapa che. tethI nirjarAnA kAraNa rUpa bAra prakAranA tapanA bhedathI nirjarA bAra prakAre che ema kahela che. vastutaH nirjarAnA kAraNa evA tArUpa hetunA prabhedathI nirjarA rUpa kAryano bheda che. hetunA bhedano Azraya karyA vagara svataMtrathI vicArIe to nirjarA eka prakAranI ja che. ahIM vizeSathI e che ke jIva jema pratikSaNa karma bAMdhe che tema karma pratikSaNa udayamAM AvIne AtmAthI pRthaka thAya che. tethI dareka jIvone satata nirjarA prApta thAya che. Ama chatAM sAmAnyathI nirjarAnA be bheda che. sakAmanirjarA ane akAmanirjarA. temAM akAmanirjarA dareka jIvone te te nimitta pAmIne je karmo udayamAM Ave che te karmanI nirjarA thAya che ane karmone nirjarA karavAnA AzayathI tenA upAyarUpa bAra prakAranA tapanuM sevana karavAthI je nirjarA thAya che te sakAmanirjarA che tethI nirjarAnA arthI mahAtmAo nirjarAnA upAyabhUta svazakti anusAra bAra prakAranA tapamAMthI yathAyogya tapa karIne je karmonI nirjarA kare che te sakAmanirjarA che. A sakAmanirjarA thavAnuM kAraNa e che ke jIva je adhyavasAyathI karmo bAMdhe che tenA viruddha adhyavasAyathI karma jIvathI pRthaka thAya che. sAmAnyathI saMsArI jIva aNasaNa Adi cha prakAranA bAhyatA ane vinaya vaiyAvacca Adi cha prakAranA atyaMtaratapathI viruddha saMsAranA bhAvone karIne karma bAMdhe che ane te karmabaMdhananA bhAvathI viruddha tevA vivekapUrvakanA karAyelA bAra prakAranA tapothI je bhAvo thAya che te bhAvothI karmonI nirjarA thAya che mATe sakAmanirjarAnAM bAra kAraNone AzrayIne nirjarAnA bAra bhedo thAya che. AvA Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a. jisabhAvanA | zloka-2-3 103 avataraNikA : pUrva zlokamAM kahyuM ke nirjarA ekarUpa hovA chatAM nirjarA hetubhUta rUpanA bhedathI nirjarAnA bAra bheda che. te kathanane ja dAMtathI spaSTa kare che - zloka : kASThopalAdirUpANAM, nidAnAnAM vibhedataH / vahniryathaikarUpo'pi, pRthagrUpo vivakSyate / / 2 / / nirjarApi dvAdazadhA, tapobhedaistathoditA / karmanirjaraNAtmA tu, saikarUpaiva vastutaH / / 3 / / zlokArca - kASTa, upalAdirUpa kAraNonA bhedathI je pramANe ekarUpa agnine paNa pRthaka rUpa kahevAya che, te pramANe tapanA bhedathI nirjarA paNa bAra prakAranI kahevAya che. vastutaH vaLI, karma nirjaraNa svarUpa te nirjarA, ekarUpa ja che. ||ra-3II bhAvArtha : karmonuM AtmAthI pRthapha thavuM e svarUpa nirjarA eka prakAranI ja che. phakta alpakarma nirjarA thAya, ghaNAM karmonI nirjarA thAya te rUpa nirjarAmAM taratamAtAnI prApti che. Ama chatAM je sakAmanirjarA thAya che te bAra prakAranA tapathI thAya che. tethI tapanA bhedathI nirjarAnA bAra bheda che. temAM dRSTAMta spaSTa kare che ke jema agni kASThathI paNa thAya ane sUryakAMta maNi Adi rUpa pASaNathI paNa thAya che ke anya koI iMdhaNathI paNa thAya che. te sarvathI thanAro agni agni svarUpe eka ja che. topaNa teonA hetunA bhedathI bhinna che ane te pramANe nirjarAnA aneka hetuo che. te bodha karAvavA arthe zAstrakAro nirjarAnA sarva hetuone bAra prakAranA tapamAM saMvRta karIne bAra bhedavALI nirjarA kahe che. paramArthathI to mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga karmabaMdhanAM kAraNo che. tenAthI pratipakSarUpa je je bhAvo thAya che tenAthI sakAmanirjarA thAya che. AthI ja meghakumAranA jIvane hAthInA bhavamAM duHkhI jIvo pratye atyaMta dayAnA pariNAmo thayA je mithyAtvanI maMdatAjanya samyaktane sanmukhabhAva hato tenAthI te hAthInA jIvane sakAmanirjarAnI prApti thaI. tethI je jIvo karmabaMdhanA kAraNabhUta mithyAtvAdi bhAvonA nAzane anukULa je je ucitakriyAo kare che, te sarva bAra prakAranA tapamAM antarbhAva pAme che. ane tenAthI ja sakAmanirjarA thAya che ane akAmanirjarA to sarva jIvone karmanA udayane AzrayIne sadA varte che. ra-3mA Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 zAMtasudhArasa zloka - nikAcitAnAmapi karmaNAM yad, garIyasAM bhUdharadurdharANAm / vibhedane vajramivAtitIvra, namo'stu tapase'dbhutAya / / 4 / / zlokArdha : bhUdhara parvata, jevA durdhara, mahAna, evA nikAcita paNa karmonA vibhedanamAM vajanI jema je ati tIvra che=je tapa ati tIvra che, abhuta evA te tapane namaskAra thAo. ||4| bhAvArtha - pUrvanA zlokamAM karmono nAza karanAra bAra prakArano tapa che tema sthApana karyuM. te bAra prakAranA tapamAM paNa je prakarSavALo tapa che jenAthI anikAcita evAM karmo to nAza pAme ja che paraMtu nikAcita karmo paNa nAza pAme che te tapane namaskAra thAo. tema kahIne mahAtmA te tapane anukULa tIvra pakSapAta karIne tevA tapanI niSpatti arthe tevA prakArano balasaMcaya karavA prayatna kare che. sAmAnyathI je je adhyavasAyathI je je karma baMdhAya che tenAthI viruddha mokSane anukULa evA adhyavasAyanA baLathI te karmo nAza pAme che, topaNa je adhyavasAyathI karmo baMdhAyelAM hoya tenAthI maMda-maMdatara evo mokSane anukULa te adhyavasAya hoya to te karma nAza pAme nahi. paraMtu karmabaMdha samayanA adhyavasAya karatAM baliSTha evo mokSane anukULa adhyavasAya hoya to te karma nAza pAme. tethI je je prakAranA mokSane anukULa bhAvo thAya che tenA dvArA tenAthI viruddha maMdabhAvanA pUrvanA adhyavasAyathI baMdhAyelAM karmo nAza pAme che. prakRSTabhAvothI baMdhAyelAM nikAcita karmo kSapakazreNI kAlabhAvI viziSTa prakAranA tattvaciMtananA adhyavasAyathI ja nAza pAme che; kema ke karmanI je kAMI zakti che te sarva zakti karatAM atizayita AtmAnI nirmala zaktithI ja jIva kSapakazreNI mAMDe che. tethI e vakhatanA tattvaciMtanano adhyavasAya nikAcita karmano nAza karavA paNa samartha che. ane tevA uttama tapane namaskAra karIne mahAtmA tene anukULa zakti saMcaya karavA yatna kare che. jo zloka :. kimucyate sattapasaH prabhAvaH kaThorakarmArjitakilbiSo'pi / dRDhaprahArIva nihatya pApaM, yato'pavargaM labhate'cireNa / / 5 / / zlokArya : sat tapanA prabhAvane zuM kahIe ? kaThora karmathI arjita evA kilbiSika paNa jIva kaThora karmane karAvanAra evA pApavRttivALo paNa jIva daDhaprahArInI jema jenAthI je tapathI, pApane haNIne alapakALamAM apavargane prApta kare che. paI Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. nirjarAbhAvanA | zloka-5-6 bhAvArtha: dRDhaprahArI jevA keTalAka jIvo dharmanI prApti pUrva ghaNA kliSTabhAvo pUrvaka pApakarmono baMdha karyo hoya che tenA kAraNe teone durgatinI paraMparAnI prApti thAya tevI teonI karma pariNati hoya che. topaNa bhagavAne kahela bAra prakAranA tapamAMthI potAnI bhUmikAne ucita jeo tapa kare che teo tapanA sevanathI thayelA uttama adhyavasAyathI pUrvamAM bAMdhelA pApakarmane haNe che, eTaluM ja nahi paNa saMsAranA pravAhane calAvanAra mohanIyakarmano nAza karIne zIghra mokSane prApta karAve tevA mahAprabhAvavALo A tapa che. mATe kalyANanA arthI jIve svabhUmikA anusAra ucita bAhya ane atyaMtaratapa karIne vItarAgabhAvane anukULa aMtaraMga daDha yatna thAya te prakAre tapamAM udyama karavo joIe jethI saMsArano zIghra aMta thAya. III 105 zloka H yathA suvarNasya zucisvarUpaM dIptaH kRzAnuH prakaTIkaroti / tathAtmanaH karmarajo nihatya, jyotistapastadvizadIkaroti / / 6 / / zlokArtha : je pramANe suvarNanuM zucisvarUpa=nirmala svarUpa, dIpta evo agni pragaTa kare che te pramANe AtmAnI karmarajane haNIne jyotisvarUpa evuM tapa AtmAne vizada kare che=AtmAne zuddha kare 99. 11911 bhAvArtha : suvarNa jamInamAMthI nIkaLe che tyAre malathI yukta hoya che ane prajvalita agnimAM nAMkhIne te suvarNane zuddha karavAmAM Ave che tethI ati dIpta agninA baLathI suvarNanuM nirmala svarUpa pragaTa thAya che. te rIte jIva anAdithI saMganI vAsanAne kAraNe saMganA pariNAmo karIne karmarajathI AtmAne malina kare che ane saMsArAvasthAmAM sadA malinabhAvothI malina pariNAmane vahana kare che. topaNa je mahAtmAone jinavacanAnusAra tattvano bodha thayo che teo mohanA unmUlananuM kAraNa bane tevA tIkSNajJAnanA upayoga svarUpa aMtaraMgatapathI saMvalita bAra prakAranA tapanI ucitakriyAo kare che. te kriyAnA baLathI prajvalita thayelo mohathI viruddha evA jJAnanA pariNAmarUpa tapa karmarajano nAza karIne AtmAnA zuddha svarUpane vizada kare che arthAt azuddha svarUpane dUra karIne zuddha svarUpane pragaTa kare che AthI ja zAstramAM jJAna svarUpa tapa kahela che. tethI phalita thAya che ke mohanA sparza vagarano jJAnano tIvra upayoga pravartato hoya te tapa ja karmano nAza karIne AtmAne nirmala kare che. mAtra kriyAtmaka bAhyatapa ke kriyAtmaka svAdhyAyAdi rUpa atyaMta2tapa paNa AtmAne nirmala karato nathI. mATe nirjarAnA arthI sAdhue mohanA nAzanuM kAraNa bane tevA tIkSNajJAnanA upayogapUrvaka tapAcA2nuM sevana karavuM joIe. // 6 // Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 zAMtasudhArasa zloka :bAhyenAbhyantareNa, prathitabahubhidA, jIyate yena zatruzreNI bAhyAntaraGgA, bharatanRpattivad bhAvalabdhadraDhimnA / yasmAt prAdurbhaveyuH prakaTitavibhavA, labdhayaH siddhayazca, vande svargApavargArpaNapaTu satataM, tattapo vizvavandham / / 7 / / zlokArtha : bAhyathI ane atyaMtarathI vistAra karAyelA, bahubheTavALA, bhAvathI prApta thayela daDhatAvALa, evA, jenA vaDe je tapa vaDe, bharatarAjAnI jema bAhya ane aMtaraMga zatrazreNI jitAya che ane jenAthI=je tapanA sevanathI, pragaTa thayelA vibhavavALI labdhio ane siddhio prAdurbhAva thAya che, svarga ane mokSane arpaNa karavAmAM paTu vizvavaMdha evA te tapane huM satata vaMdana karuM chuM. IIcho. bhAvArtha - nirjarAnA kAraNabhUta tapa pUlathI cha bAhya ane cha atyaMtara medavALo che ane avAMtara dRSTithI vicArIe to ghaNA bhedavALo che. tevA bhedavALo tapa jinavacanAnusAra karavAmAM Ave to jinanuM sarva vacana vItarAgatAne ullasita kare te prakAre te te kriyA karavAnuM vidhAna karanAra hovAthI vItarAgatAne anukULa bhAvothI niyaMtrita bane che ane tevA bhAvothI prApta thayela daDhatAvALA evA je tapa vaDe aMtaraMga ane bAhya zatruzreNI nAza thAya che. jema bharatarAjAe bhUtakALamAM saMyamanuM sevana karI mahAtapa karyo tenA kAraNe A bhavamAM bAhya zatrunI zreNI naSTaprAya thaI. tethI sukhapUrvaka cakravartIpaNAne pAmyA ane aMtaraMga zatrunI zreNI paNa naSTaprAyaH thaI, tethI nimittane pAmIne sukhapUrvaka arIsAbhavanamAM kevalajJAnane pAmyA. A rIte uttamabhAvothI prApta thayelA daDhatAvALA je tapathI bAhya ane atyaMtara zatruzreNI nAza thAya che te tapane huM vaMdana karuM chuM ema kahIne mahAtmA te tapa pratyenA potAnA rAgabhAvane atizayita kare che. vaLI, te tapanA sevanathI pragaTa thayelA vaibhavavALI labdhio ane siddhio pragaTa thAya che jema gautamasvAmIne aneka labdhio pragaTa thayelI. vaLI, te tapa svarga ane mokSa ApavAmAM samartha che ane vizvavaMdya che; kema ke AtmAnI nirmala pariNati svarUpa che tevA tapane huM namaskAra karuM chuM. A pramANe kahIne mahAtmA uttamaphalane ApavA samartha evA uttama adhyavasAyothI saMvalita bAra prakAranA tapa pratyenA potAnA pakSapAtanI vRddhi kare che jethI pote paNa tevA uttamaphalane ApanArA nirmala tapane sevIne saMsArasAgaranA pArane zIdhra prApta kare. AvA Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. nirjarAbhAvanA-gIta | zloka-1-2 107 9. nirjarAbhAvanA-gIta) zloka :vibhAvaya vinaya! tapomahimAnaM, vibhAvaya vinaya! tapomahimAnam, bahubhavasaJcitaduSkRtamamunA, labhate laghu laghimAnam ||vibhaavy0 1 / / zlokArtha : he vinaya =karmanA vinayanA arthI jIva, tuM tapanA mahimAnuM vibhAvana kara. he vinaya !=karmanA vinayanA arthI jIva, tuM tapanA mahimAnuM vibhAvana kara. tapano mahimA kevo che te batAve che - ghaNA bhavothI saMcita duSkRta AnA vaDe tapa vaDe, zIgha laghupaNAne pAme che. [1] bhAvArtha : nirjarAbhAvanAnA arthI mahAtmA nirjarAnA upAyabhUta bAra prakAranA tapa pratye potAno tIvra pakSapAta thAya te arthe AtmAne saMbodhIne kahe che=he karmanA vinayanA arthI jIva, tuM tapanA mahimAnuM vibhAvana kara jethI tapa sevavAno tAro tIvra pakSapAta pragaTa thAya. kevA prakArano tapano mahimA che te upasthita karatAM mahAtmA vicAre che ke ghaNA bhavathI saMcita duSkRta zIdhra laghupaNAne pAme che tevA mahimAvALo A tapa che. AnAthI e prApta thAya ke ghaNA bhavonA mohanA adhyavasAyathI jIve ghaNAM karmo bAMdhyAM che ane AtmAmAM ghaNA mohanA saMskAro nAMkhyA che tethI te mohanA saMskArothI potAno AtmA vAsita thayo che ane ghaNAM karmothI potAno AtmA bhArI thayelo che. Ama chatAM koIka rIte viveka pragaTe ane jinavacananA daDha AlaMbanapUrvaka aMtaraMga vIryane ullasita karIne ucita tapamAM yatna kare to je mohanA pariNAmane kAraNe ghaNAM karmono saMcaya thayo hato tenAthI viruddha evA tapanA pariNAmathI jIva karmono nAza kare che ane AtmAmAM paDela mohanA saMskAro paNa ghaNA kSaya kare che. tethI ghaNA kALathI saMcita paNa karmo tapathI laghupaNAne pAme che. mATe tapanA mahimAno vicAra karIne sarva udyamathI tapane anukULa zaktine tuM phorava jethI tAruM Atmahita thAya te prakAre mahAtmA bhAvana kare che. AvA zloka :yAti ghanA'pi ghanAghanapaTalI, kharapavanena virAmam / bhajati tathA tapasA duritAlI, kSaNabhaGgurapariNAmam ||vibhaavy0 2 / / . Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 zAMtasudhArasA zlokArca - ghana paNa ghanAghanapaTalI=ghana paNa meghanI ghaTA, kharapavanathI ugra pavanathI, virAmane pAme che. te pramANe tapa vaDe duritanI zreNI=pAponI zreNI, kSaNabhaMgura pariNAmane prApta kare che. rA. bhAvArtha : vaLI, mahAtmA tapano mahimA vibhAvana karatAM vicAre che ke jema nibiDa evA meghano samUha je tatkAla varSA karavA mATe samartha hoya tevo megha paNa ugra gatimAna pavana vAvA mAMDe to vikharAI jAya che tema anAdikALathI jIve ghaNAM pApo bAMdhIne pAponA pravAhane calAve tevI pAponI zreNI UbhI karela che. chatAM jo aMtaraMga viveka jAgrata thAya to vivekapUrvakano tapa te pApanI zreNIne kSaNabhaMgura pariNAmavALI kare che. mATe saMcita thayelAM pApothI bhAvimAM thavAnI kadarthanAno vicAra karIne tenA nivartananAM eka upAyarUpa mArgAnusArI tapamAM tuM prayatna kara, jethI bhAvinA anarthanI paraMparAnuM visarjana thAya. A rIte bhAvana karIne mahAtmA mArgAnusArI tapane anukULa potAnuM bala saMcaya thAya tevo yatna kare che. zA zloka :'vAJchitamAkarSati dUrAdapi, ripumapi vrajati vayasyam / tapa idamAzraya nirmalabhAvAdAgamaparamarahasyam ||vibhaavy0 3 / / zlokArca - je tapa dUrathI paNa vAMchitanuM AkarSaNa kare che, je tapathI zatru paNa mitrapaNAne pAme che, AgamanA parAmarahasyarUpa A tapano nuM nirmala bhAvathI Azraya kara. II bhAvArtha-, samyagu rIte sevAyelo tapa puNyAnubaMdhI puNya ane nirjarAnI prApti karAve che tethI te tapa dUrathI paNa vAMchitanuM AkarSaNa kare che arthAtu je vAMchita phaLanI prAptinI saMbhAvanA paNa dekhAtI na hoya tevA paNa vAMchita phalane te tapa zIdhra kheMcI lAve che, kema ke uttama adhyavasAyathI baMdhAyelA puNyane mATe koI vastu asAdhya nathI. jema te tapathI mahAtmAne nirjarA thAya che tema mokSanI prApti sudhI uttama sAmagrInuM AkarSaNa kare tevuM puNya paNa baMdhAya che tethI te uttama puNyanA baLathI sukhapUrvaka sarva vAMchitanI prApti thAya che. vaLI, te tapanA sevanathI baMdhAyelA uttamakoTInA puNyathI pUrvamAM je potAno zatru hoya che te paNa mitrabhAvane pAme che. AthI ja bhUtakALamAM baMdhAyelI pApapravRtti paNa te tapanA sevanathI puNyarUpe rUpAMtara thaIne Ave che tethI zatrurUpa ja te pApa mitranuM kArya kare che. vaLI tapa e bhagavAnanA AgamanuM paramarahasya che; kema ke karmanirjarAnI prApti dvArA karmanI viDaMbanAthI AtmAne mukta karavo e ja bhagavAne je kAMI upadeza Apyo che tenuM rahasya che. tethI karmathI mukta karanAra evo tapa bhagavAnanA AgamanuM paramarahasya Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. nirjarAbhAvanA-gIta | zloka-3-4 109 che ane tevA tapane te nirmalabhAvathI seva=je prakAre bhagavAnanuM Agama te tapa karavAnuM kahe che te prakAranA nirmalabhAvathI te tapanuM tuM sevana kara jethI sarva iSTanI paraMparAnI prApti thAya. A prakAre bhAvana karIne mahAtmA zuddhatapa pratyeno tIvra pakSapAta potAnA AtmAmAM pragaTa karavA arthe yatna kare che. Jai zloka : anazanamUnodaratAM vRttihAsaM rasaparihAram / bhaja sAMlInyaM kAyaklezaM, tapa iti bAhyamudAram ||vibhaavy0 4 / / zlokArca - anazana, UnodaratA=UNodarI, vRtino hAsa, rasano parihAra, saMlInatA saMtInapaNuM, kAyakleza, e prakArano udAra evo bAhyatapasuttama AzayavALo evo bAhyatapa. tuM bhajanasevana kara, IIII bhAvArtha : pUrvamAM tapa kevA mAhAsyavALo che tenuM bhAvana karIne mahAtmA zuddhatapa pratye pakSapAtavALA thAya che. tyAra pachI bhagavAnanA zAsanamAM kahelA bAhyatAne smRtimAM lAvIne te tapa karavA mATe AtmAne utsAhita kare che ane vicAre che ke anazana Adi cha prakArarUpa bAhyatapa bhagavAne kahyo che, jemAMthI bAhya AhArano tyAga karIne upavAsa Adi dvArA anazana tapa kare che tyAre AtmAno aNAhArI svabhAva che te prakAre bhAvana kare che ane kSudhA lAge ke tarata jIvane svabhAvathI ja AhAra grahaNa karavAnI vRtti thAya che te vRttinA ucchedane anukULa sarvIryano saMcaya kare che jethI sudhArUpa nimittane pAmIne AhAra karavAnA abhilASarUpa saMjJA ullasita thAya nahi. ane sudhA-akSudhA pratye samabhAvano pariNAma ullasita thAya te prakAre mahAtmA anazana tapa dvArA AtmAne bhAvita kare che. vaLI, jIva svabhAve ja anazana tapa karavAnI vRttithI tapa kare che chatAM AhAra vAparavA bese tyAre sudhA anusAra AhAra karIne tRptino anubhava kare che tyAre pugalanI puSTithI AnaMda thAya te prakAranA mohano pariNAma thAya che te prakAranA mohanA pariNAmanAM parivAra arthe mahAtmA dehanA pAlana arthe paNa AhAra Avazyaka jaNAya tyAre zarIra mATe upakAraka thAya eTalo parimita AhAra grahaNa karIne UNodara tapa kare che. AthI ja sAdhune saMyamanA yogo sIdAtA na hoya to sudhAnI apekSAe cothAbhAgano AhAra karIne paNa eTalA parimita AhArathI bhojana karIne UNodarItapamAM yatna karavAnI vidhi che ane aMte zakti anusAra kAMIka alpa AhAra grahaNa karIne mahAtmA UNodarItapa pratye pakSapAta kare che jethI alpa AhArane kAraNe deha kAMIka zithila jaNAya topaNa aMtaraMgavIryanA baLathI sarva kriyAomAM udyama karIne AhAra pratyenA ane AhArajanya zAtA pratyenA nirmamabhAvane pragaTa karavAno yatna kare che. vaLI, AhAra vAparavAno prasaMga hoya tyAre je je upalabdha hoya temAMthI potAne anukULa che te buddhithI Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 zAMtadhArAsa grahaNa karavAnI vRtti jIvamAM rahe che. te vRttinA parihAra arthe ane grahaNa karAyelA AhAra pratye kyAMya rAga na thAya paraMtu saMyamanI vRddhi thAya te arthe nirmamabhAvane pragaTa karavA arthe AhAra vAparatI vakhate paNa AhAranA viSayarUpa vastuomAM vRttiono saMkoca kare che. arthAt je vastu potAne pakSapAta kare tevI jaNAya teno tyAga kare che. vaLI svabhAvathI ja dUdha Adi vigaIo jIvane anukUla jaNAya che tethI parimita AhAra grahaNa kAlamAM paNa te te vigaIo anusAra rucinA pariNAma thAya che tenA nivAraNa arthe rasanI vRddhi kare tevI vigaIonI zakti anusAra mahAtmA parihAra kare che jethI vRddhinA kAraNe AhAra saMjJA saheja paNa puSTa na bane. vaLI, jIvane svabhAvathI ja dehane anukULa hoya te pramANe dehane pravartAvavAnI vRtti thAya che. tethI dehanI te te pravRtti dvArA paNa zAtAno arthI jIva zAtA pratye pakSapAta ane azAtA pratye dveSabhAvane poSe " che tenA nivAraNa arthe mahAtmAo dehane sthira rAkhIne svAdhyAya AdithI AtmAne vAsita karavA prayatna kare che. mAtra svAdhyAya Adi ucita pravRttimAM dehanI saMsInatA vyAghAtaka jaNAya to yatanApUrvaka svAdhyAya Adi arthe kAyAne pravartAve che. A rIte dehanI saMlInatA rAkhavAthI paNa zAtAno pakSapAta ane azAtono dveSa dUra thAya mATe te saMlInatA tapa che. vaLI, kAyAne je anukULa saMyogo hoya te jIvane priya lAge che tethI kAyAnI anukULatA pratye rAga ane kAyAnI pratikULatA pratye dveSanA parihAra arthe kAyAne kaSTa paDe tevI AtApanA, loca, Adi pravRttithI paNa mahAtmA kAyajanya zAtA pratyenA pakSapAtano parihAra karIne samabhAvamAM vRddhi kare che. A rIte samabhAvanI vRddhi arthe sevAyelo chaye prakArano bAhyatA nirjarAnuM kAraNa bane che te prakAre smRtimAM lAvIne te tapa pratyenA pakSapAtane karavA arthe mahAtmA bhAvana kare che ke udAra= zreSTha evA bAhya tapane tuM kara arthAt udAra Azayane pragaTa kare tevA bAhyatAne tuM kara jethI nirjarAnI prApti thAya. jA zloka : prAyazcittaM vaiyAvRttyaM, svAdhyAyaM vinayaM ca / kAyotsarga zubhadhyAnamAbhyantaramidamaJca ||vibhaavy0 5 / / zlokArca - prAyazcita, vaiyAvacca, svAdhyAya, vinaya, kAyotsarga, zubhadhyAna e AtyaMtararUpa che. paII bhAvArtha : pUrvamAM mokSanA kAraNabhUta evA bAhyatAne sevavAno abhilASa mahAtmAe karyo ane mokSanA kAraNIya evA cha prakAranA atyaMtaratapa pratyeno potAno pakSapAta vadhe e prakAre bhAvana karavA arthe kahe che. te AtmanuM, tuM prAyazcitta tapane kara. prAyazcitta eTale pUrvamAM karAyelA pApanI zuddhine anukULa aMtaraMga Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 nirjarAbhAvanA-gIta | zloka-pa pariNati ullasita thAya evI ucita kriyA jema je bhAvothI je pArSo thayAM che te bhAvothI viruddhabhAvo karavA arthe te te pAponI samyapha AlocanA karavAmAM Ave che. je prAyazcitta rUpa che. jenAthI te bhAvo pratye jugupsA thAya che. ane te jugupsA te pApasevanakALamAM thayelA pariNAmathI adhika tIvra thAya to AlocanAkALamAM ja te pApa nAza pAme che. kadAca AlocanAthI tevo tIvra pariNAma na thayo hoya to guru AgaLa ucita vidhithI tenuM prAyazcitta grahaNa karavAthI jo tIvra pariNAma thAya to te pApa nAza pAme che. tethI pApanAzanA arthI evA mahAtmA potAnA AtmAne uddezIne kahe che ke anaMtakALamAM teM je kaMI pApo karyA che te sarva pAponI zuddhi arthe tuM prAyazcitta kara, jethI te pApo nAza pAme. vaLI, vizeSa nirjarA arthe AtmAne uddezIne mahAtmA kahe che ke tuM vaiyAvacca tapa kara. vaiyAvacca eTale guNavAna puruSanI ucita bhakti karIne guNavRddhine anukULa aMtaraMga vyApAra. jenAthI guNavRddhi thavAne kAraNe saMvarabhAva prApta thAya che. A prakAre vaiyAvacca tapa karavAnI bhAvanAthI mahAtmAne guNasaMpanna evA tIrthaMkara AdinI bhakti karavAne anukULa sadvarya ullasita thAya che. vaLI, mahAtmA bhAvanA kare che ke tuM svAdhyAya kara. svAdhyAya eTale suMdara adhyayana jenAthI AtmA uttamabhAvothI vAsita bane che. ucita svAdhyAya karavA arthe mahAtmA vAcanA, pRcchanA, Adi pAMca prakAranA svAdhyAyamAM ucita yatna kare che jenAthI mokSane anukULa evo saMvarabhAva pragaTe che. jenAthI karmanI nirjarA thAya che. vaLI, mahAtmA bhAvana kare che ke tuM vinaya kara. vinaya eTale jenAthI karmanuM vinayana thAya te vinaya, tene tuM kara. vinaya e aMtaraMga guNavRddhine anukULa vyApAravALo jIvano pariNAma che jenAthI karmano hrAsa thAya che. AthI ja jJAnavinaya, darzanavinaya cAritravinaya ane upacAravinaya ema vinayanA cAra bhedo che. tethI je mahAtmA zakti anusAra samyajJAna, samyagdarzana, samyakyAritramAM yatna kare che te vinayanI pariNati che ane ratnatrayInI pariNativALA mahAtmAo pratye bhaktine abhivyakta kare tevI ucita pravRtti kare te upacAravinaya che. jenAthI karmano hrAsa thAya che. A prakAre vinaya karavAnI AtmAne preraNA karIne mahAtmA nirjarAne anukULa potAnuM sadvarya ullasita kare che. vaLI, mahAtmA AtmAne kahe che ke tuM kAyotsarga kara. kAyotsarga eTale kAyAne sthira rAkhIne mana-vacana-kAyAnA yogo dvArA AtmAne zubha ciMtavanamAM vyApAravALo karavo te kAyotsarga che. A rIte kAma pratyenA mamatvano tyAga karIne sthiramudrAmAM rahIne kAyotsargane anukULa zakti saMcaya karavA arthe AtmAne uddezIne mahAtmA kahe che ke kAyotsarga kara. jethI nirjarAnI prApti thAya. vaLI, mahAtmA bhAvana kare che ke tuM zubhadhyAna kara. zubhadhyAna eTale saMsAranA vAstavika svarUpane ekAgratApUrvaka avalokanano vyApAra athavA sarvakarma rahita zuddha AtmAnA pAramArthika svarUpane jovAne anukULa ekAgratApUrvakano vyApAra. A prakAranA zubhadhyAnanA zuddhasvarUpano vicAra karIne mahAtmA potAnI zakti anusAra zubhadhyAna karavA mATe AtmAne utsAhita kare che jethI nirjarAnI prApti thAya. A cha prakAranA prAyazcitta Adi tapa jo ke AcaraNAtmaka hovAthI bAhyatapa rUpa che to paNa sAmAnya rIte anyadarzanamAM A AcaraNA tarUpe prasiddha nathI, mAtra bhagavAnanA zAsanamAM ja tArUpe prasiddha che tethI Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11ra zAMtasudhAraNA te atyaMtaratA che. anazana Adi che prakAranA tapa jainadarzanamAM prasiddha che tema anyadarzanamAM paNa tArUpe prasiddha che tethI te bAhyatA che ane A bAhyatapa ane atyaMtaratA AtmAnA mohanAzane anukULa vyApAravALA thAya to nirjarAnuM kAraNa bane che ane mohavRddhine anukULa vyApAravALA thAya to AzravarUpa bane che. mATe vivekI puruSe aMtaraMga rIte mohanAzamAM virya ullasita thAya te rIte bAra prakAranA tapamAM yatna karavo joIe jethI te tapa nirjarAnuM kAraNa bane. IFpA zloka : zamayati tApaM gamayati pApaM, ramayati mAnasahaMsam / harati vimohaM darAroha, tapa iti vigatAzaMsam ||vibhaavy06|| zlokArtha : duHkhe karIne ArohaNa thaI zake tevo AzaMsA vagarano tapa, tApanuM zamana kare che, pApanuM gamana kare che pApano nAza kare che. manarUpI hasane ramADe che=AtmasarovaramAM ramADe che (ane vimohane hare che=mohanuM haraNa kare che. IIkA. bhAvArtha - jIva bAhya AcaraNAtmaka bAra prakArano tapa karI zake che paraMtu te te tapanI kriyA dvArA nirjarAne anukULa evA AtmAbhAvone sparzIne tapanA pariNAma upara ArohaNa karavA samartha banato nathI, paraMtu je mahAtmAo aMtaraMga upayogapUrvaka te te tapamAM yatna kare che teo ja nirjarAnA kAraNabhUta evA tapa upara ArohaNa karI zake che. jema koIka ativiSama parvata hoya to tenA upara badhA jIvo caDhI zakatA nathI chatAM koIka vairyapUrvaka caDhanAro te parvata upara caDhI zake che. tema je jIvo pUrvamAM varNana karAyelA bAra prakAranA tapamAMthI potAnI bhUmikAne anurUpa tapa sevatA hoya ane dhRti pUrvaka te tapanI kriyA dvArA aMtaraMga sadvarya ullasita karatA hoya to te tArUpI parvata upara ArohaNa karI zake che ane tevo tapa saMsAranI sarva AzaMsAthI rahita hoya che ane guNanA pakSapAtapUrvaka karAyelo hoya che. tevo tapa kevA uttama phaLavALo che te batAvatAM kahe che - je mahAtmAo durAroha tevA tapanuM sevana kare che temano te tapa aMtastApanuM zamana kare che=kaSAyarUpI tApanuM zamana kare che. pApano nAza kare che-pUrvamAM bAMdhelAM kliSTa evAM pApono nAza kare che ane tapa sevanAra mahAtmAnA manarUpI haMsane AtmArUpI sarovaramAM ramADe che. arthAt tenuM mana AtmAnA nirvikAraka svarUpamAM rame che. vaLI, te tapa mohanuM haraNa kare che; kema ke te tapanA sevanathI pragaTa thayelI nirmala prajJAne kAraNe mahAtmAne moha vagaranI AtmAnI ramya avasthA ja sArarUpa jaNAya che. tethI bhavanA pAramArthika svarUpanuM samAlocana karIne zakti anusAra uttama saduddIrya ullasita thAya te rIte tapamAM yatna karavo joIe. chA Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 9. nirjarAbhAvanA-gIta | zloka-7-8 zloka :. saMyamakamalAkArmaNamujjvalazivasukhasatyaGkAram / cintitacintAmaNimArAdhaya, tapa iha vAraMvAram ||vibhaavy0 7 / / zlokArya : saMyamarUpI kamalAnuM=saMyamarUpI saMpatinA vistAranuM, kArmaNa vaza karanAra, ujvala evA zivasukhano satyakAra karAvanAra, ciMtita vastune Ape evA ciMtAmaNirUpa tapanuM ahIM saMsAramAM, tuM vAraMvAra ArAdhana kara. pachI bhAvArtha : potAnA AtmAne saMbodhIne mahAtmA kahe che ke tuM saMsAramAM vAraMvAra tapanuM ArAdhana kare jethI nirjarAnI prApti thAya. te tapa kevuM suMdara che te batAvavA arthe kahe che - AtmAnI saMyamarUpI saMpattinA vistArane vaza karanAra A tapa che. Azaya e che ke je mahAtmA vItarAgatAne anukULa evA guNo ullasita thAya te prakAre tapa kare che te mahAtmAno AtmA vItarAgabhAvanAthI atyaMta bhAvita bane che. tethI te mahAtmAnuM karmo paranuM prabhutva vadhatuM jAya che ane atyArasudhI AtmA upara karmonuM prabhutva hatuM te ochuM thAya che. tethI potAnA AtmA upara potAnA saMyamane anukULa vIryane pragaTa karAvanAra tapa che. vaLI, ujvala evA mokSasukhanuM sAkSAtkAra karAvanAra A tapa che; kema ke mokSanI avasthA sarva vikAra vagaranI che. ane tapanA sevanathI jeTalA aMzathI vikAro zame che teTalA aMzathI svasthatAnuM saMvedana thAya che ane mahAtmAne sAkSAt aMtaraMga pratIti thAya che ke jo tapanA sevanathI A rIte vikAra vagaranuM sukha pragaTa thatuM hoya to sarvakarma rahita evA mokSamAM kevuM anupama sukha haze ? Avo kaMIka nirNaya te mahAtmAne thAya che mATe tapa mokSanA sukhane satyakAra karAvanAra che. vaLI, A tapa icchAyelA phaLane ApanAra ciMtAmaNiratna jevuM che; kema ke tapathI baMdhAyelA uttama koTinA puNyanA baLathI sadgationI paraMparA dvArA aMte pUrNa sukhamaya evA mokSasukhane ApanAra A tapa che. mATe pramAda vagara vAraMvAra A tapanuM ArAdhana kara. ema kahIne mahAtmA potAnuM sarvIrya tapa karavA mATe ullasita kare che. llNA zloka : karmagadauSadhamidamidamasya ca, jinapatimatamanupAnam / vinaya samAcara saukhyanidhAnaM, zAntasudhArasapAnam ||vibhaavy0 8 // zlokArtha :he vinaya ! karmarUpI roganuM auSadha evuM A che zAMtasudhArasanuM pAna che ane AnuM auSadhanuM, Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 zAMtasudhArasa, A jinapatinA matarUpa anupAna che ane saukhyanuM nidhAna sukhanI khANa, evA zAMtasudhArasanuM pAna tuM kara. llcil bhAvArtha : mahAtmA AtmAne saMbodhIne kahe che ke he karmanAzanA arthI evA AtmA ! tuM zAMtasudhArasanuM pAna kara je zAMtasudhArasanuM pAna sukhanuM nidhAna che. vaLI, te zAMtasudhArasanuM pAna karmarUpI roganuM auSadha che tenuM anupAna bhagavAnano mata che. tethI anupAnathI yukta evA zAMtasudhArasanuM pAna karIne te karmarUpa rogano nAza kare. Azaya e che ke AtmAmAM karmarUpI roga varte che ane temAM paNa mukhya mohanIya karmarUpa bhAvakarma jIvone aneka prakAranI viDaMbanA kare che. e bhAvakarma rUpa roganuM auSadha zAMtasudhArasanuM pAna che. tethI zAMtasudhArasanA arthI mahAtmAo potAnA vidyamAna evA rAgAdi bhAvone vItarAganA guNamAM yojana karIne vItarAgabhAva tarapha javA yatna kare che. jenAthI mohanA vikAro kaMIka zAMta thAya che je zAMtasudhArasanA pAna svarUpa che. vaLI A zAMtasudhArasa kaTu auSadha jevuM nathI. paraMtu madhura auSadha jevuM che tethI sevanakALamAM paNa sukha utpanna thAya che. vaLI, te zAMtarasanA pAnane roga maTADavA mATe atizaya karavA arthe anupAnarUpa bhagavAnano mata che. ethI mahAtmAo bhagavAnanA vacanAnusAra saMsAranuM svarUpa, siddhanuM svarUpa vagerenuM vAraMvAra sUkSmabuddhithI paryAlocana kare ane zAstro dvArA vizeSa-vizeSarUpe jANavA yatna kare to te zAMtasudhArasanuM pAna ja bhAvarogane maTADavAmAM baLavAna nimitta bane che. jema anupAnathI yukta auSadha zIdhra roganAzanuM kAraNa bane che. adA II navamo prakAza pUrNa II Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. dharma svAkhyAtabhAvanA, zloka-1 115 ( 10. dharma svAkhyAtabhAvanA che zloka :. dAnaM ca zIlaM ca tapazca bhAvo, dharmazcaturdhA jinabAndhavena / nirUpito yo jagatAM hitAya, sa mAnase me ramatAmajasram / / 1 / / zlokArya : dAna, zIla, tapa, ane bhAva e cAra prakArano dharma jinabAndhava vaDe kahevAyelo che. je jagatanA hita mATe che, te-te dharma, mArA mAnasamAM satata ramo. IIII bhAvArtha(1) dAnadharma : je dharmamAM dhanavyayathI AtmAmAM mokSane anukULa bhAvo pragaTe te dAnadharma che. zrAvako uttama dravyothI je prakAranI bhagavAnanI bhakti kare che, supAtrane ane anukaMpApAtra jIvone je annAdi Ape che te sarva dvArA AtmAmAM uttamabhAvo thAya che te dAnadharma che. pUjAnI uttama sAmagrIthI bhagavAnanI pUjA karavAthI zrAvakanuM citta bhagavAnanA guNothI raMjita bane che. te bhagavAnanA guNothI raMjita thayeluM citta dAnathI thayeluM hovAthI arthAt dhananA vyayathI thayeluM hovAthI te dAnadharma kahevAya che. vaLI, jema guNavAna evA susAdhunA guNone joIne je zuddha annAdinuM dAna vivekI jIva Ape che tenAthI susAdhunA saMyamanI vRddhi karavAnA abhilASarUpa je bhAva thAya che te dAnathI thayelo hovAthI dAnadharma kahevAya che. vaLI, anukaMpApAtra jIvone joIne teonAM duHkhone dUra karavAnA suMdara adhyavasAyathI je annAdi apAya che, te annAdinA dAnathI je dayALu svabhAva puSTa-puSTatara thAya che te dAnathI thayelo hovAthI dAnadharma kahevAya che. A dAnadharma ja uttarottara vRddhi pAmIne zIlAdinA kramathI bhAvadharma rUpe pragaTa thAya che, ane prakarSane pAmelo bhAvadharma ja siddha avasthAmAM rahelA AtmAnA svabhAvarUpa zuddhadharmanI prAptinuM kAraNa che. (2) zIladharma - dAnadharma karanAra zrAvaka paNa je dezavirati Adi pALe che te zIladharma che, tapAdi kare che te tapadharma che, uttamabhAvo kare che te bhAvadharma che. chatAM paNa zrAvakane pradhAnarUpe dAnadharma hoya che tethI uttama sAmagrIthI zrAvaka bhagavAnanI bhakti Adi kare che. Ama chatAM, zrAvaka mokSanA arthI che tethI dAna karIne jema dharma niSpanna kare che tema svazakti anusAra zIlAdi pALIne paNa AtmAmAM dharma niSpanna kare che ane te zIladharma zrAvakanAM bAra vrato rUpa che ane sAdhuno zIladharma pAMca mahAvrata rUpa che. sAdhu pradhAnarUpe zIladharma pALe che Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 zAMtasudhArasa topaNa gauNarUpe sAdhune paNa dAnadharma che. AthI ja zrAvaka dvArA vivekapUrvaka sevAyelA dAnadharmanI sAdhu anumodanA kare che tethI anumodanArUpe sAdhune dAnadharma paNa che. chatAM pradhAnapaNe pAMca indriyonA saMvarapUrvaka pAMca mahAvratonA pAlana rUpa zIladharmane ja susAdhu seve che. (3) tapadharma - karmane tapAvavAnuM prabaLa kAraNa bAhya ane atyaMtaratapa rUpa bAra prakArano tapa che. je zIladharma karatAM paNa vizeSa prakArano dharma che. mukhyarUpe dAnadharma sevanArA zrAvako prasaMge prasaMge zIla pALe che tema svazakti anusAra svAdhyAya, upavAsa Adi tapa paNa kare che ane zIladharma pALanArA pAMca mahAvratavALA munio paNa svazakti anusAra svAdhyAyAdi ke upavAsa Adi tapa kare che. topaNa je mahAtmAo zIla pALIne atisaMpanna thayelA che teo zaktinA prakarSathI chaTha-AThama Adi tapa ke svAdhyAya tapa karIne AtmAne atyaMta bhAvita kare che. teone pradhAnarUpe tapadharma hoya che. vaLI, zrAvaka je svAdhyAya tapa kare che te AdyabhUmikAno che; kema ke hajI bhogAdinA pariNAma che. tethI sarvathA bhoganA tyAga svarUpa zIlano pariNAma nathI ane deha pratye mamatva hovAthI dehanuM lAlanapAlana kare che. tethI zrAvaka je paNa tapa seve che te prAthamika bhUmikAnI nirlepa pariNatinuM kAraNa hovAthI gauNatapa che. mukhyatapa to nirlepa pariNatina atizayita karanArA, tapathI AtmAne bhAvita karanArA, mahAtmAo ja karI zake che. (4) bhAvadharma - mokSane anukULa evA nirlepa pariNAmo pragaTa karavA mATe anityAdi bAra prakAranI bhAvanA karavAmAM Ave che jenAthI pragaTa thato nirlepa pariNAma te bhAvadharma che. jema azaraNabhAvanAno vicAra karIne koI mahAtmA vicAre ke saMsAravartI jIvo karmane paravaza janme che, jIve che ane mRtyu pAme che teone koI zaraNa nathI, mAtra bhagavAne kahelo dharma ja zaraNa che. te prakAre atyaMta bhAvana karIne bhagavAne batAvelo, nirlepa pariNatine pragaTa karanAro, dharma sevavAno je pariNAma thAya che te bhAvadharma che ane zrAvaka paNa prasaMgeprasaMge bAra bhAvanAonuM bhAvana karIne AtmAne bhAvita kare che jenAthI bhAvita thayelo AtmA saMsAra pratyenA bhAvothI kaMIka para thAya che. te aMzathI zrAvakamAM paNa bhAvadharma che topaNa zrAvaka mukhyarUpe dAnadharmathI ja uttamabhAvo karI zake che. mATe zrAvakane pradhAnarUpe dAnadharma che ane sAdhu paNa mukhyarUpe zIladharma pALe che ane prasaMge azaraNa Adi bhAvanAo bhAvIne bhAvadharma paNa pragaTa kare che, topaNa prathama bhUmikAvALA sAdhune bhAvadharma alpa hoya che ane zIladharma mukhya hoya che. vaLI, je sAdhuo atyaMta tapa sevIne AtmAne bhAvita kare che temAM mukhyarUpe tapadharma che topaNa te mahAtmAo anityAdi bhAvanAothI AtmAne bhAvita kare che tyAre bhAvadharma paNa seve che ane je mahAtmAo atyaMta bhAvadharmane sevanArA che teo pradhAnarUpe bhAvadharma sevIne kSapakazreNInA baLano saMcaya kare che ane bhAvadharmanA prakarSathI ja jIva vItarAga, sarvajJa bane che jenA phaLarUpe AtmAnA pAramArthika svarUpa rUpa dharma siddha avasthAmAM prApta thAya che. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 10. dharma svAkhyAtabhAvanA | zloka-1-2 A rIte cAra prakArano dharma jagatanA baMdhu evA bhagavAne batAvyo che. bhagavAna jagatanA baMdhu hovAthI je dharma batAvyo che te jagatanA jIvonA hitanuM kAraNa che; kema ke cAra prakAranA dharmamAMthI sva-sva bhUmikA anusAra dharma sevIne jIvo sudeva/sumAnuSatvanI prApti karI pUrNa sukhamaya evA mokSane prApta kare che ane tevA uttamadharmamAM mAruM mana satata 2mo, e prakAranI bhAvanA karIne mahAtmA dharma sevavAne anukULa baLano saMcaya kare che. III/ avataraNikA : vaLI, anya prakAre cAritradharmane sAme rAkhIne dharmanA bhedo batAve che zloka H satyakSamAmArdavazaucasaGgatyAgA''rjavabrahmavimuktiyuktaH / yaH saMyamaH kiM ca tapo'vagUDhazcAritradharmo dazadhA'yamuktaH / / 2 / / zlokArtha H satya, kSamA, mArdava, zauca, saMgatyAga, Arjava, brahma=bahmacarya, vimuktithI=nirlobhatAthI / je saMyama ane tapathI avagUDha=tapathI yukta, evo A cAritradharma dasa prakArano kahevAya yukta che. IIII bhAvArtha: saMsArathI para thavA mATe traNaguptiothI gupta thaIne je mahAtmAo AtmAnA zuddhabhAvamAM caraNa ka2vA rUpa cAritradharmane seve che teo dasa prakAranA cAritradharmamAM udyama kare che. (1) satya : bhagavAnanA vacanathI kyAreya anyathA bhASaNa na thAya te prakAre vAguguptithI yukta, ucita vacana svarUpa je bhASaNa te satyabhASaNa che. te satyabhASaNa ekAMte svaparanA kalyANanA kAraNabhUta evA vacanaprayogarUpa che. (2) kSamA : sAdhu bhagavAnanA vacanathI bhAvita thaIne bhagavAnanA vacanAnusAra mana-vacana-kAyAne pravartAve che ane bhagavAnanuM vacana kahe che ke 'AsurIvRtti thayennA' te vacanathI bhAvita thaIne sAdhuno upayoga varte che tethI koI nimittane pAmIne dveSa, krodha, jugupsA, arati Adi bhAvo thatA nathI; kema ke krodha Adi bhAvo AsurIvRttirUpa che ane tenA tyAganA bhAvanathI thayelo saMvarano pariNAma kSamAnA pariNAma svarUpa che. (3) mArdava : sAdhu pUrNa guNavALI siddha avasthAne smaraNamAM rAkhIne teo pratye namra pariNAmavALA hoya che. tethI Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 zAMtasudhArasa potAnA alpajJAnamAM, alpacAritramAM, alpatapAdimAM mada karatA nathI paraMtu sadA pUrNaguNane abhimukha namrabhAvavALA rahe che jethI lokonA Adara-satkAra na sparze tevo saMvarano bhAva thAya che je mArdavanA pariNAmarUpa che. (4) zaucaH vaLI, paramArthathI AtmA, guNothI pavitra che dehanI zuddhithI pavitra nathI. tethI AtmAnA zuddhabhAvone pragaTa karavA arthe zaucabhAvanAthI sAdhu bhAvita rahe che. saMsArIjIvonI jema bAhyazaucathI zuddha thavAno prayatna karatA nathI. tethI cAra prakAranA adattAdAnanuM sUkSma svarUpa jANIne tenA parihAra mATe yatna kare che je zaucanA pariNAmarUpa che. (5) saMgatyAga : sAdhu dravyasaMgano ane bhAvasaMgano tyAga karIne AtmAne asaMgabhAvathI sadA vAsita rAkhe che. AthI ja samudAyamAM aneka sAdhu hovA chatAM paraspara guNakRta prItithI anya saMgakRta prIti kyAMya na thAya te prakAre sadA AtmAne bhAvita kare che. AthI ja sAdhu dravyathI aneka hoya topaNa bhAvathI sadA eka hoya che; kema ke koInI sAthe saMsargakRta prItine dhAraNa karatA nathI, paraMtu guNane kAraNe ja guNavAna sAthe prItino pariNAma dhAraNa kare che. A pariNAma guNavRddhinuM kAraNa che ane paricayAdine kAraNe koInA pratye prIti thAya te aMgeno pariNAma che ane saMgano tyAga e cAritradharma che. ' (1) Arjava - sAdhu Arjava pariNAmavALA hoya che. je saraLatAno pariNAma che ane sAdhumAM saraLatAno pariNAma hovAne kAraNe guNavAna gurune samarpita thaI potAnI nAnAmAM nAnI skUlanAne bhUlyA vagara saraLabhAvathI guru AgaLa prakAzana karIne zuddhi kare che ane Arjavano pariNAma e mAyAnA pariNAmanA abhAva svarUpa che tethI cAritradharma che. (7) brahmacarya : sAdhu vedanA udaya vagaranA nathI; kema ke navamAM guNasthAnakanA amuka bhAga sudhI sarva jIvone vedano udaya hoya che. topaNa vedanA udayathI viruddha evA AtmAnA brahmacaryanA pariNAmathI AtmAne bhAvita karIne sAdhu saMvarabhAvamAM rahe che. jethI udayamAna evuM vedakarma kSINa-kSINatara thAya che. A prakArano brahmacaryano pariNAma e cAritradharma che. (8) vimukti - vimukti eTale lobhano tyAga. sAdhune dhanano, ziSyano lobha nathI, mAna-khyAtino paNa lobha nathI. kevala AtmAmAM anAdinA lobhanA saMskAro paDyA che teno nAza karavA mATe potAnA alobha svabhAvathI Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 10, dharma svAkhyAtabhAvanAzloka-2-3 AtmAne bhAvita karIne lobhanA saMskAro kSINa-kSINatara kare che. sAdhuno A pariNAma vimukti che je cAritradharma che. (9) saMyama : sAdhu traNa guptiothI gupta thaIne sadA AtmAne saMvarabhAvanAthI bhAvita kare che. dehanA pAlana Adi mATe ke anya koI saMyamanI vRddhi arthe ceSTA karavI Avazyaka jaNAya tyAre samitipUrvaka pravRtti kare che te saMyamano pariNAma che arthAt AtmA upara potAnA AtmAno saMyama che. tethI vidyamAna paNa karmane parataMtra thaIne mahAtmA jIvatA nathI paraMtu bhagavAnanA vacanane parataMtra thaIne jIve che. te saMyamano pariNAma cAritradharma che. (10) tA : sAdhu karmane khapAvavA arthe svazakti anusAra bAhya ane atyaMtaratA sevIne AtmAne te te prakAranA tapanA bhAvothI bhAvita kare che jethI AtmA upara lAgelAM anAdinAM karmono nAza thAya che. te tapa cAritradharma che. A rIte mokSaprAptinA kAraNabhUta jema dAna, zIla Adi dharma che tema apekSAe dasa prakAranuM cAritra paNa dharmarUpa che. AzA zloka : yasya prabhAvAdiha puSpadantI, vizvopakArAya sadodayete / grISmoSprabhISmAmuditastaDitvAn, kAlesamAzvAsayati kSitiM ca / / 3 / / zlokAI : - jenA prabhAvathI=je dharmanA prabhAvathI, ahIM jagatamAM, sUrya caMdra vizvanA upakAra mATe sadA udayane pAme che. ane jenA prabhAvathI) grISmanI uSmAthI atitapta thayelI evI pRthvIne kAleH ucitakALe, udita evo megha samAppAsana kare che ane pRthvIne zItalatA arpe che. Il3II bhAvArtha zloka-1 ane zloka-ramAM dharmanuM svarUpa batAvyuM. have, te dharmanA prabhAvathI jagatamAM zuM zuM suMdara kArya thAya che te batAvavA arthe kahe che. sAmAnyathI je jIvo dharmanuM sevana kare temanA AtmAmAM jema saMskArarUpa dharma niSpanna thAya che tema te dharmanA sevanakALamAM baMdhAyeluM puNyAnubaMdhI puNya paNa te te jIvone prApta thAya che jenA prabhAve te jIvone sadgatinI paraMparA prApta thAya che ane tyAM aneka prakAranA sukhonI prApti thAya che. vaLI, A jagatamAM koIka eka kSetramAM je jIvo janmyA che te jIvonA samaSTigata puNyanA prabhAvathI sUrya ane caMdra sadA udayamAM varte che jenAthI divasanI ane rAtanI vyavasthA varte che ane te pramANe sUrya Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtasudhArasa 120 caMdranA udayathI thatA upakAranI jagatanA jIvone prApti thAya che. vaLI, unALAnA kALamAM pRthvI atyaMta uSNa bane che te vakhate ucitakALe megha varasIne pRthvIne zItala kare che te paNa te kSetramAM vartatA jIvonA puNyano prabhAva che. ahIM vizeSa e che ke je kSetramAM je jIvo hoya te kSetravartI ghaNA jIvonuM te prakAranuM puNya vartatuM hoya jenA dvArA jagatanI suvyavasthA cAlatI hoya che. te vakhate keTalAka jIvonuM tevuM tIvra puNya na hoya topaNa anya puNyazALI jIvo te kSetramAM vartatA hoya tenA kAraNe temanuM nabaLuM puNya paNa te puNyazALI jIvonA puNyanA baLathI tIvra bane che tethI teone paNa te puNyanuM phaLa maLe che. jema ati puNyazALI tIrthaMkaro vicaratA hoya tyAre teonI vihArabhUmimAM rogAdi sarva upadravo dUra thAya che. tIrthaMkaranA puNyathI thayelA kAryanuM phaLa te kSetramAM vartatA jIvone maLe che. tethI jagatamAM je kaMI suMdara che te sarva dharmanA prabhAvathI che ane je kaMI asuMdara che te adharmanA prabhAvathI che. mATe suMdara phaLanA arthI jIvoe zloka-1-2mAM batAvyA pramANe dharmamAM udyama karavo joIe. II3II zloka H ullolakallolakalAvilAsairnAplAvayatyambunidhiH kSitiM yat / na ghnanti yad vyAghramaruddavAdyA, dharmasya sarvo'pyanubhAva eSaH / / 4 / / zlokArtha H ullolakallolanA vilAsathI samudra pRthvIne je vinAza karato nathI, vAgha, pavana, ke dAvAnaLa Adi je jagatano vinAza karatA nathI e sarva paNa dharmano anubhAva che=dharmanuM kArya che. / / 4 / bhAvArtha -- jagatanI vyavasthA surakSita cAle che te paNa te kSetramAM vartatA jIvonuM puNya che, AthI ja jyAre te kSetramAM vartatA jIvonuM puNya vidyamAna nathI hotuM tyAre samudra ghaNA nagarono vinAza kare che. vaLI, hiMsaka evA vAghAdi pazuo ke bhayAnaka pavana ke dAvAnaLa ghaNA nagarono nAza kare che, chatAM vartamAnamAM loko upadrava rahita thaI jIve che te sarva te kSetramAM vartatA jIvonA dharmano ja prabhAva che. jagatamAM je kAMI anukULa saMyogo prApta thAya che te sarva puNyanuM ja kAraNa che ane puNya dharmanA sevanathI thAya che mATe te dharmano ja prabhAva che tema kahevAya che. tethI sukhanA arthI jIve sarva prayatnathI dharmane sevavA yatna karavo joIe. II4 zloka H yasmintraiva pitA hItAya yatate, bhrAtA ca mAtA sutaH, sainyaM dainyamupaiti cApacapalaM, yatrA'phalaM dorbalam / tasmin kaSTadazAvipAkasamaye, dharmastu saMvarmitaH sajjaH sajjana eSa sarvajagatastrANAya baddhodyamaH / / 5 / / Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 10. dharma svAkhyAtabhAvanA / zloka-5-6 zlokArtha : je kaSTadazAmAM ja pitA, mAtA, bhrAtA ke putra hita mATe yatna karatAM nathI ane jemAM=je kaSTadazAmAM, dhanuSyanI cAlatAvALuM, durbalatAvALuM aphala evuM sainya devane dhAraNa kare che te kaSTadazAnA vipAka samayamAM bakhtara paherI sajja thayelo sana evo A dharma sarva jagatanA kANa mATe baddhaudhamavALo che=atyaMta udhamavALo che. paI bhAvArtha: saMsAramAM jIvone koI Apatti Ave tyAre pitA, bhrAtA, mAtA, putra Adi tenA hita mATe yatna kare che to paNa keTalIka vakhata te pitA Adi ja te ApattimAM tenI upekSA paNa kare che. AvI kaSTadazAne Ape tevuM karma vidyamAna hoya tyAre paNa te kaSTadazAmAMthI bahAra kADhe tevo dharma arthAt pUrvamAM levAyelA dharmathI baMdhAyeluM puNya, vidyamAna hoya to te Apatti pitAdinI sahAyatA vagara ja sukhapUrvaka dUra thAya che. vaLI koI moTo rAjavI hoya ane yuddhanA prasaMgamAM tenuM sainya yuddhamAM nirutsAhI thaIne Amatema javA mATe capaLatAne dhAraNa karatuM hoya ane yuddha karavA mATe anutsAhI hoya eTaluM ja nahIM sainya durbalatAvALuM hoya ane zatrunA sainyane joIne dInatAne dhAraNa karanAruM hoya tevA samaye paNa te rAjAne pUrvamAM sevAyelA dharmajanya uttamapuNya tapatuM hoya to te tenuM rakSaNa kare che. tethI jagatanI sarva ApaddazAmAM dharma ja jIvanuM rakSaNa karanAra che. mATe dharmanA uttamaphaLano vicAra karIne samyagu rIte dharma sevavA mATe utsAhita thavuM joIe jethI jagatamAM hitanI akhaMDa paraMparA prApta thAya. ApA zloka - trailokyaM sacarAcaraM vijayate, yasya prasAdAdidaM, yo'trAmutra hitAvahastanubhRtAM, sarvArthasiddhipradaH / yenAnarthakadarthanA nijamahaHsAmarthyato vyarthitA, tasmai kAruNikAya dharmavibhave, bhaktipraNAmo'stu me / / 6 / / zlokArca - jenA prasAdathI je dharmanA prasAdathI, sacarAcara evo A traNaloka vijayane pAme che svasthatAne prApta kare che, sarvArthasiddhine denAro evo sarva prayojananI prAptine karAvanAro evo, je dharma saMsArIjIvone A bhavamAM ane parabhavamAM hitane karanAra che. jenA vaDe=je dharma vaDe, potAnA tejanA sAmarthyathI anarthanI kadarthanA vinAza karAI che te kAruNika evA dharmavaibhavane mAro bhaktipUrvaka praNAma thAo. llll Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 zAMtasudhArasa bhAvArtha: mahAtmA dharmanA mAhAtmyane smRtimAM rAkhIne dharma pratye potAno pUjyabhAva adhika thAya te arthe bhAvana kare che ke je dharmanA prasAdathI=dharmanI kRpAthI, sacarAcara evo A traNaloka sukhapUrvaka varte che. Azaya e che ke jagatamAM keTalAka jIvo sthira avasthAmAM rahelA che ane keTalAka jIvo ahIM tahIM gamana karanArA che. jema anutta2vAsI Adi devo eka sthAne sthira rahenArA che to anya devo eka sthAnathI anya sthAne janArA che. te sarva devo potAnI icchA anusAra je kaMI paNa sukhane prApta kare che temAM teoe sevelA dharmano ja prabhAva che. AthI je jIve, je bhavamAM je aMzathI dharmanuM sevana karyuM hoya te aMzathI tene uttama prakRti ane uttama puNya prApta thAya che jenA prasAdathI te te bhavamAM te te prakAranA sukhane te te jIvo bhogave che tethI jagatavartI sarva jIvone sukhanI prAptinuM eka mAtra kAraNa samyak rItathI sevAyelo dharma che. vaLI, saMsAravartI jIvone artha, kAma ane pUrNa sukhamaya mokSa iSTa che, A traNeyanI prApti karAvanAra dharma che. mATe ja je jIvo samyag rIte dharmanuM sevana kare che teo vaDe sevAyelo te dharma temane dhananI prApti karAve che, bhoganI prApti karAve che, ane aMte pUrNa sukhamaya mokSane paNa Ape che. tethI saMsAravartI jIvone A lokamAM ane paralokamAM hitAvaha dharma che. vaLI, keTalAka jIvo bhUtakALamAM sevAyelA adharmane kAraNe vartamAnamAM aneka kadarthanAo pAmatA hoya che. AvA jIvone paNa samyag sevAyelA dharmathI baMdhAyeluM puNya jyAre vipAkamAM Ave che tyAre te dharma potAnA sAmarthyathI te te jIvonI te te kadarthanAo dUra kare che. AthI ja koI jIve bhUtakALamAM lAbhAMtarAya karma bAMdheluM hoya tenA udayathI vartamAna bhavamAM daridratAnI ja prApti thaI hoya chatAM te jIva samyag rIte dharmanuM sevana kare to te lAbhAMtarAyanI kadarthanAthI mukta bane che. dA.ta. saMkAzazrAvakane bhUtakALamAM bAMdhelA lAbhAMtarAyakarmanA kAraNe vartamAna bhavamAM draridratAnI prApti thaI. kevalI bhagavaMtane tenuM kAraNa pUchyuM tyAre temaNe 'bhUtakALamAM devadravyanuM bhakSaNa kareluM tenA kAraNe tane aneka bhavomAM kadarthanAnI prApti thaI che.' ema kahyuM A sAMbhaLI saMkAzazrAvake abhigraha karyo ke potAnA jIvananirvAha mATe AvazyakathI je kAMI adhika prApta thaze te bhagavAnanI bhaktimAM vAparIza. te prakAranA uttama adhyavasAyathI tenA lAbhAMtarAyakarmano kSaya thatAM samRddhinI prApti thaI ane aMte saMyama grahaNa karyuM. tethI anarthanI kadarthanAthI AtmAnuM rakSaNa karanAra dharma ja che; kema ke dharma sevanAra pratye karuNA karIne dharme ja sacarAcara jagatane sukhI karyo che. A lokamAM ke paralokamAM saMsArIjIvonuM hita ka2nA2 dharma ja che. vaLI dharma karuNA karanAra hovAthI anarthanI kadarthanAmAMthI jIvanuM rakSaNa kare che mATe jIva pratye atyaMta karuNA karanAra evA dharmane bhaktipUrvaka mAro pramANa thAo. e pramANe vicArIne mahAtmA dharmane anukULa AtmAnI sthiratAmAM yatna kare che. jethI zrloka-1mAM je dAnAdi cAra prakArano dharma kahyo athavA zloka-2mAM je dasa prakArano cAritradharma kahyo te sevavA mATe dRDha udyama thAya che. II9II avataraNikA - vaLI, dharmathI kevAM kevAM uttama phaLa maLe che te batAvatAM stuti karavA arthe kahe che - Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 10. dharma savAkhyAtabhAvanA-gIta / zloka-1 zloka : prAjyaM rAjyaM subhagadayitA nandanA nandanAnAM, ramyaM rUpaM sarasakavitAcAturI susvaratvam / nIrogatvaM guNaparicayaH sajjanatvaM subuddhiM, kiMnu brUmaH phalapariNati, dharmakalpadrumasya / / 7 / / zlokArca - vizALa rAjya, suMdara strI, putronA putro, ramyarUpa, suMdara kavitAnI caturAI, susvaratvapaNuM, nIrogIpaNuM, guNano paricaya, sajjanapaNuM, subuddhi, dharmarUpa kalpadrumanI phaLapariNati, ame zuM kahIe=zuM stuti karIe ? arthAt stuti karavA yogya che. paNa bhAvArtha : je mahAtmAo zloka-1 ane zloka-ramAM batAvela dasa prakArano dharma nirAzasabhAvathI seve che te dharmanA aMtimaphaLa rUpe mokSane prApta kare che ane mokSa prApta na thAya tyAMsudhI sudeva ane sumAnuSatvamAM jAya che. vaLI, tevA jIvo dharmasevananA phaLa rUpe manuSyabhavamAM vizALa rAjyanI, saMpadA, kulazIlasaMpanna vagere aneka guNothI yukta suMdara strInI prApti kare che. vaLI, tene ghaNA putronA putro thAya che. vaLI suMdara rUpa, suMdara kavitAnI caturAI, susvaratvapaNuM, ArogyavALo deha, prakRtithI guNone sevavAnI manovRtti, sajjanapaNuM, nirmalabuddhi, vagere dharma-kalpavRkSanA phaLa rUpe te jIvone prApta thAya che ane aMte uttarottara sadgationI paraMparAthI mokSarUpa phaLanI prApti thAya che. AvA suMdara phaLavALA dharmanI ame zuM stuti karIe ? e pramANe kahIne mahAtmA dharma pratyeno potAno Adara atizayita kare che jethI atyaMta praNidhAnapUrvaka dharma sevavAne anukULa sadvarya ullasita thAya che. zA 10. dharma svAkhyAtabhAvanA-gIta) zloka : pAlaya pAlaya re pAlaya mAM jinadharma ! maGgalakamalAkeliniketana, karuNAketana dhIra / zivasukhasAdhana, bhavabhayabAdhana, jagadAdhAra gaMbhIra ||paaly0 1 / / zlokArca - he jinadharma! tuM mAruM pAlana kara arthAt atyaMta pAlana kara. te jinadharma kevo che e spaSTa kare Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 zAMtasudhArasa che. maMgalakamalAkelinuM niketana che, karuNAnuM ketana che. dhIra che, zivasukhanuM sAdhana, bhavabhayanuM bAdhana karanAra che, jagatano AdhAra che, ane gaMbhIra che. 19 bhAvArtha : - mahAtmA jinadharma pratye atyaMta bhaktivALA thAya che ane jinadharmane saMbodhIne kahe che - bhagavAne kahelA dharmarUpa ke jinadharma ! tuM mAruM pAlana kara arthAt atyaMta pAlana kara. Ama kahevAthI e prApta thAya ke bhagavAne kahelo dharma zruta ane cAritrarUpa che ane te zruta ane cAritrarUpa dharma jema jema mArAmAM niSpanna thAya tema tema mAruM pAlana thAya arthAt mAruM karmanI kadarthanAthI rakSaNa thAya. A prakAranI bhAvanA karIne mahAtmA potAnAmAM zrutane ane cAritrane anurUpa dRDhavIrya ullasita karavA yatna kare che. vaLI, te jinadharma kevo ramya che te spaSTa karavA arthe te mahAna dharmane vizeSaNothI vizeSita kare che. (1) maMgalakamalAkeliniketana: maMgalarUpI je kamalAlakSmI tenI kelinuM niketana che=vilAsanuM sthAna che. AnAthI e prApta thAya ke samyag rIte sevAyelo dharma jIvane kalyANarUpI mahAlakSmIne prApta karAvIne sukha-vilAsamAM magna kare che. AthI ja mahAtmAo samyag rIte dharma sevIne sudevatva, sumAnuSatvanI prApti dvArA krame karIne pUrNa sukhamaya mokSane prApta kare che. te sarva kalyANanI paraMparArUpa, lakSmInA sthAnabhUta A dharma che. (2) karuNAketana : bhagavAnano dharma karuNAnuM niketana che=karuNA svarUpa che; kema ke je jIvomAM jeTalA aMzamAM bhagavAnano dharma pragaTe teTalA aMzamAM te jIvo sarva jIvo pratye dayAnA pariNAmavALA thAya che. tethI svazakti anusA2 anya jIvone potAnAthI koI saMtrAsa na thAya, pIDA na thAya te prakAre ucita yatna kare che. ane potAno AtmA paNa kaSAyothI pIDA na pAme te prakAre zakti anusAra potAnI paNa karuNA kare che. (3) dhIra : vaLI, bhagavAnano dharma dhIra che. Azaya e che ke alpasattvavALA jIvo bahArathI dharma seve topaNa 5ramArthathI bhagavAnanA dharmanuM sevana karI zakatA nathI paraMtu mohane paravaza thaIne cAle che. jeomAM karmanI sAme yuddha ka2vAnuM dhairya pragaTyuM che teo ja potAnA AtmAne mohathI rakSita karIne dhIratApUrvaka dharmanuM sevana karI zake che. AthI ja jeomAM dhairya nathI teo tapa karIne paNa tapasvI tarIkenI khyAtine prApta karI AnaMda lenArA bane che paraMtu dhIratApUrvaka mohanA unmUlana mATe yatna karatA nathI, jyAre jeo dhIra che teo tapAdi je koI ucita anuSThAna kare che tenA dvArA aMtaraMga nirlepa pariNati pragaTa thAya te prakArano prayatna avazya kare che. tethI dhIrapuruSothI sevAyelo evo bhagavAnano dharma dhI che. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. dharma svAkhyAtabhAvanA-gIta / bloka-1-2 15 (4) zivasukhasAdhana : vaLI, bhagavAnano kahelo dharma mokSarUpI sukhanuM sAdhana che; kema ke mokSa e jIvanI svabhAvarUpa pariNati che ane te svabhAvarUpa pariNatine pragaTa karavAno aMtaraMga ucita vyApAra te jinadharma che. mATe jinadharma mokSanA sukhanuM sAdhana che. (5) bhavabhayabAdhanaH vaLI, dharma bhAvabhayane bAdhana kare che. Azaya e che ke e cAragatinA paribhramaNa svarUpa A saMsAra che. nirvicAraka jIvo bhavanA vAstavika svarUpane jotA nathI. tethI mAtra je indriyone sanmukha anukULa bhAvo che tene meLavavA yatna kare che ane indriyone pratikULa bhAvone dUra karavA yatna kare che. A rIte prApta thayelo manuSyabhava vyartha pUrNa kare che. paraMtu jeo saMsAranuM vAstavika svarUpa jonArA che teone dehamAM rahelo potAno AtmA zAzvata dekhAya che ane zAzvata evo potAno AtmA eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM bhamIne aneka kadarthanAo pAme che te paNa buddhithI dekhAya che. tethI bhavanA bhramaNathI teo bhaya pAme che ane jeo bhavanA bhramaNathI bhaya pAmelA che teonA "bhavabhramaNanuM nivAraNa karanAra bhagavAnano dharma che," tevo bodha thAya tyAre bhavathI bhaya pAmelA evA teo jinadharmane saMvegapUrvaka seve che tyAre teone aMtaraMga vizvAsa pragaTe che ke have mArA mATe bhavanuM bhramaNa nathI. tethI te jIvamAM rahela bhavanA bhramaNanuM bAdhana karanAra jinadharma bane che. (1) jagadAdhAra : vaLI, jinadharma jagatano AdhAra che; kema ke jagatavartI jIvo karmane paravaza cAre gatiomAM viDaMbanA pAme che ane te viDaMbanAmAMthI rakSaNa karanAra koI nathI. paraMtu samyagu rIte sevAyelo bhagavAnano dharma ja teonuM rakSaNa karanAra che mATe bhagavAnano kahelo dharma durgatimAM paDatA jagatanA jIvonuM rakSaNa karIne AdhAra bane che. (7) gaMbhIraH vaLI, bhagavAnano dharma gaMbhIra che AthI ja tenuM pAramArthika rahasya buddhimAna puruSo prApta karI zake che. sthUla dRSTivALA jIvo to sthUla AcaraNAtmaka bAhya dharmane jonArA che. vastutaH bAhya AcaraNA jinadharma nathI paraMtu bAhya AcaraNAnA avalaMbanathI aMtaraMga rIte bhagavAnanuM vacana ane bhagavAnanA guNo pratye pragaTa thato rAgano pariNAma jinadharma che ane te padArtha ati sUkSma buddhithI grAhya che. tethI bhagavAnano dharma gaMbhIra che. AvA zloka - siJcati payasA jaladharapaTalI bhUtalamamRtamayena / sUryAcandramasAvudayete, tava mahimAtizayena ||paaly0 2 / / Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 zAMtasudhArasa zlokArca - he jinadharma!tArA mahimAnA atizayathI vAdaLAMo amRtamaya pANIthI jamInane siMcana kare che. sUrya ane caMdra ucitakALe Uge che. AzA bhAvArtha : jagatavartI te te kSetramAM vartatA jIvonA te prakAranA ucita puNyarUpa dharmanA prabhAvathI varSAkALamAM vAdaLAMo zItalatAnuM arpaNa kare tevA pANInuM siMcana kare che tethI te kSetravartI jIvone zAtAnI prApti thAya che. te prakAranI zAtAnI prAptine anukULa te jIvonuM je puNya che te dharmanA ja prabhAve che. vaLI, manuSyakSetramAM ucitakALe sUryano udaya thAya che. jethI te te prakAranA rogonA upadrava thatA nathI ane aneka prakAranI anukULatAo pragaTe che ane rAtre zItalatAne arpaNa kare tevA caMdrano udaya thAya che te sarva paNa te jIvonA dharmano ja prabhAva che. tethI jagatamAM je kaMI suMdara prApta thAya che te sarva dharmanuM ja phaLa che mATe sukhanA ane kalyANanA arthI jIve sarva udyamathI dharmane ja sevavA yatna karavo joIe. zA zloka :nirAlambamiyamasadAdhArA, tiSThati vasudhA yena / taM vizvasthitimUlastambhaM, taM seve vinayena ||paaly0 3 / / zlokArca - jenA vaDe je dharma vaDe, asad AdhAravALI pRthvI nirAlaMbana rahe che tene, vizvacitinA mUlastaMbha evA tene dharmane, vinayathI atyaMta bahumAnathI, huM evuM chuM. Ila bhAvArtha vastuno svabhAva e dharma che. e anusAra AtmAno svabhAva AtmAno dharma che ane pudgalano svabhAva e pudgalano dharma che. A pRthvI koI paNa AdhAra vagara nirAlaMbana rahe che tenuM kAraNa tenA nIce ghanavAta, tanavAta Adi te te prakAranA svabhAvavALA pulo svabhAvika rahelA che. tethI te pudgalonA tevA svabhAvane kAraNe AdhAra vagaranI A pRthvI TakI rahI che. vaLI, te sthAnamAM tevA ghanavAta, tanavAta Adi pagalo te pramANe sadA rahe che tenuM kAraNa te pRthvI para vartatA jIvonuM tathA prakAranuM puNya che jenA mAhAbhyathI ghanavAta Adi pudgalo pRthvI nIce sadA avasthita rahe che ane pRthvI kyAre paNa adholokamAM jaIne paDatI nathI. vaLI, vidhvaMsthitino mUlastaMbha dharma che; kema ke te te padArthano te te prakArano dharma hovAthI vizvamAM vartatA pudgalo te te bhAvarUpe pariNamana pAme che ane te te bhAvarUpa pariNamana pAmelA pudgalo te te jIva dvArA grahaNa thaIne zarIrAdinI racanA vagere thAya che. sarva te pudgalo ane te jIvono te prakArano svabhAva che. tethI vizvanI sarva vyavasthA te te padArthonA, te te prakAranA dharmanA kAryathI thAya che. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. dharma svAkhyAtabhAvanA-gIta | zloka-3-4-5 127 AnAthI vizvanI sarva vyavasthAno mUlastaMbha te padArthano dharma che. tema AtmAnuM paNa pUrNa sukhamaya avasthAnI prAptinuM kAraNa AtmAno dharma che. tethI tevA dharmane huM atyaMta bahumAnapUrvaka sevuM ke jethI mArA AtmAnA pAramArthika svarUpanI prApti thAya te prakAre mahAtmA bhAvana kare che. IIII avataraNikA : vaLI te dharma kevA svarUpavALo che te batAve che zloka H dAnazIlazubhabhAvatapomukhacaritArthIkRtalokaH / zaraNasmaraNakRtAmiha bhavinAM dUrIkRtabhayazokaH / / pAlaya0 4 / / zlokArtha : dAna, zIla, zubhabhAva, taparUpI mukhathI caritArtha karyo che lokane jeNe evo, ahIM=saMsAramAM, zaraNa ane smaraNa karanArA bhavya jIvonA bhaya ane zoka dUra karyA che jemaNe evo, dharma che. evA bAMdhavane choDIne jIvo saMsAramAM bhame che ema zloka-6 sAthe saMbaMdha che. 4 bhAvArtha -- bhagavAnano dharma dAna, zIla, tapa ane zubhabhAva rUpa che tethI te cAra bhAvothI bhagavAnanuM vacana jagatane satata dharmano upadeza kare che ane tenA kAraNe tene sevanArA jIvone te dharma kalyANanI paraMparAnuM kAraNa bane che. A rIte dharma cAramukhathI caritArtha karAyelA lokavALo che. vaLI, je bhavya jIvo saMsAramAM che teo bhagavAne batAvela dharmanuM zaraNa svIkAre tathA zakti anusAra dharmanuM sevana karavA yatna kare ane sadA te dharmanuM smaraNa karatA rahe to te dharma za2Na karanArA ane te dharmanuM sevana karanArA te jIvonA bhaya ane zokane dUra kare che; kema ke jeo A dharmanuM zaraNuM svIkAre che ane nitya te dharmanA guNonuM smaraNa kare che teonuM te dharma sadA rakSaNa kare che tethI teone durgatimAM javAno bhaya dUra thato jAya che ane saMsAramAM zoka utpanna kare tevI sAmagrIno paNa abhAva thAya che. eTaluM ja nahIM paNa samyag rIte sevAyelA te dharmanA baLathI te mahAtmAone sarva prakAranI zArIrika, mAnasika, sAMyogika anukULatAnI prApti thAya che ane haiyAmAM bhagavAne kahelo dharma ja sadA AnaMdadAyI thAya che tethI teo bhaya-zokathI para bane che. 4 zloka H kSamAsatyasantoSadayAdikasubhagasakalaparivAraH / devAsuranarapUjitazAsanaH kRtabahubhavaparihAraH / / pAlaya0 5 / / Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 zAMtasudhAraNA zlokArca - kSamA, satya, saMtoSa, dayAdika evA subhaga sakala parivAravALo, deva, asura, narathI pUjita zAsanavALo, kRtabakubhavaparihAra karyo che ghaNA bhavano parihAra jeNe evo dharma che. paII bhAvArtha : bhagavAne batAvelo dharma kevA svarUpavALo che ? te batAvavA prastuta traNa vizeSaNo bhagavAnanA dharmamAM batAvela che - (1) dharma kSamA, satya, saMtoSa, dayA Adi sakala subhaga parivAravALo che: je mahAtmAo bhagavAne batAvelA dharmanuM daDha praNidhAnapUrvaka sevana kare che temAM krodhanI pariNati kSayopazama bhAve pariNamana pAmatI jAya che tethI sevAyelA anuSThAnanA baLathI kSamAnI pariNati pragaTe che. vaLI, jIva lobhAdine vaza asatyavacana bole che paraMtu zuddha dharmanA sevanane kAraNe te asatya bolavAnI manovRtti kSaNa-kSINatara thAya che tethI satya nAmano guNa pragaTa thAya che. vaLI, anAdikALathI jIvane bAhya padArthomAM asaMtoSa varte che ane dharmanA sevananA kAraNe te asaMtoSanI pariNati kSINa-kSINatara thAya che tethI AtmAmAM saMtoSano pariNAma varte che. vaLI, saMsArIjIvone potAnA svArtha khAtara bIjAne pIDA karavAnI pariNati varte che athavA bIjAnI pIDA pratye upekSA varte che jethI haiyuM kaThora rahe che ane dharmanA sevanathI te kaThorabhAva kSINa-kSINatara thAya che jethI jIvanuM citta dayAnI pariNativALuM bane che. A rIte kSamAdi sarva subhaga parivAra dharmanI pariNatino che tethI jIvamAM kSamAdi uttama pariNatio sadA varte che tethI dharmane tevA uttama suMdara pariNAmavALo kahela che. (2) deva, sura, narapUjita zAsanavALo che: dharma e bhagavAne prarUpela zrutacAritrarUpa che ane tevA dharmane devo, asuro ane manuSyo pUje che tethI deva, nara, asurathI pUjita zAsanavALo dharma che. AthI ja mahAtmAomAM vartatA zrata ane cAritrarUpa dharmane joIne devatAo vagere teonI pUjA kare che. vaLI, tIrthakaromAM paNa zrata ane cAritra dharma prakarSavALo thayelo che. AthI ja kevalajJAna ane kSAyika cAritravALA che ane tene kAraNe devatAo temane pUje che. mATe bhagavAnano dharma deva, asura, narathI pUjita zAsanavALo che. (3) kRta bahubhava parihAravALo che: je mahAtmAo svasvabhUmikA anusAra bhagavAne batAvela zrata ane cAritrarUpa dharmanuM sevana kare che teomAM ghaNA bhavanI paraMparA calAve tevI zaktivALAM karmo hatA te karmomAM rahelI ghaNA bhavo calAvavAnI zaktino parihAra bhagavAnano dharma kare che. tethI te mahAtmA jema jema te dharmanuM sevana kare che tema tema teomAM bhavanI paraMparAne calAvavA anukULa je saMganI pariNati che te saMganI pariNati kSINa-kSINatara thAya Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 10. dharma svAkhyAtabhAvanA-gIta | zloka-5-6-7 che. tethI teonI AgAmI bhavanI paraMparA alpa-alpatara thAya che eTaluM ja nahIM paNa te AgAmI bhavaparaMparA paNa prAyaH sudeva, sumanuSyarUpa uttamabhavavALI ja rahe che. III zloka H bandhubandhujanasya divAnizamasahAyasya sahAya / bhrAmyati bhIme bhavagahane'GgI, tvAM bAndhavamapahAya / / pAlaya0 6 / / zlokArtha : abandhu jIvano bandhu che=dharma bandhu che, asahAya jIvane divasa-rAta sahAya che=dharma sahAya karanAro che, bAndhava evA tane choDIne=dharmane choDIne, algI=jIva, bhayaMkara bhavagahanamAM bhame che. IIII bhAvArtha: ApattimAM je sahAyaka thAya te bandhu kahevAya. saMsArIjIvo narakAdi gatimAM ghaNI kadarthanA pAme che tyAre teone sahAya karanAra koI nathI. tethI saMsArI jIva paramArthathI bandhu rahita che. vaLI, manuSyAdibhavamAM vyavahArathI tenA bandhu Adi hoya topaNa jyAre ativiSama sthitinA tenA karmo varte che tyAre te bandhuo tene sahAya ka2vA icche topaNa kaMI karI zakatA nathI. tethI saMsArI jIva ApattimAM sahAya kare tevA bandhuthI rahita che. evA jIvano 5ramArthathI bandhu dharma che; kema ke je jIva samyak prakAre dharmanuM sevana kare che tenAthI puNyAnubaMdhIpuNya baMdhAya che. je te jIvane dareka bhavamAM sahAya karI zake che mATe bandhu rahita jIvano dharma ja 52mArthathI bandhu che. vaLI, saMsA2vartI jIvo karmane paravaza che tethI taddana asahAyarUpa janme che, jIve che ane mRtyu pAme che. AvA asahAya jIvane divasa rAta sahAya karanAro dharma che. AthI ja game tevI viSama sthitimAM paDelo jIva hoya paraMtu dharmanA sevanathI baMdhAyeluM puNya vipAkamAM Ave to te sarva viSama sthitimAM paNa te jIva surakSita bane che. tethI sahAya vagaranA jIvone divasarAta sahAya karanAra dharma che. tethI jIve sarva udyamathI dharmanuM ja sevana karavuM joIe. vaLI dharmarUpI bAndhava vagara A jIva bhayaMkara evA bhavarUpI vanamAM bhame che. tethI koIka rIte prApta thayelA manuSyabhavavALo paNa jIva pharI naka, tiryaMca Adi gatimAM aTavAIne viDaMbanA pAme che. tethI te sarvamAM jo dharmarUpI bandhunI sahAya maLe to jIva surakSita thAya che. tethI bhavanI kadarthanAthI AtmAnuM rakSaNa ka2vA arthe jIve sarva udyamathI dharmane ja sevavo joIe. IIII zloka H draGgati gahanaM jalati kRzAnuH, sthalati jaladhiracireNa / tava kRpayAkhilakAmitasiddhirbahunA kiM nu pareNa ? / / pAlaya0 7 / / Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 zAMtasudhArasa zlokArya : tArI kRpAthI=dharmanI kRpAthI, gahana evuM vana dragatisamRddha evuM nagara thAya che, kRzAnu=agni, jala thAya che ane samudra zIdhra sthala thAya che. sarva kAmita siddhine ApanAra sarva Icchita phaLane ApanAra, dharma che. para evA bahu vaDe dharmathI atirikta bAhya evI dhanadhAnyAdi evI bahu sAmagrI vaDe zuM ? IIchA bhAvArtha dharmanI kRpAthI gahana evuM vana paNa samRddha nagara bane che. AthI ja koI puNyazALI jIva koIka rIte jaMgalamAM ekalo paDI jAya ane rakSaNanI jarUra hoya to tenA tapatA puNyanA kAraNe Avarjita thayelA koIka devane paNa tene sahAya karavAnuM mana thAya che ane te aTavImAM paNa mahAsamRddhivALuM nagara karI Ape che te dharmanI ja kRpA che. vaLI agni jIvane bALIne bhasma kare che chatAM koIka puNyazALI jIva dAvAnaLamAM phasAyelo hoya to tenA tapatA puNyane kAraNe te dAvAnaLa ja jalarUpe thAya che te dharmanI ja kRpA che. vaLI moTA samudrane paNa kSaNamAM dharma koIka devatAdinI sahAya prApta karAvIne sthala rUpe kare che tethI te jIvanA tapatA puNyathI te jIvanI surakSA arthe devAdi koIka sthala UbhuM kare che. je dharmanI ja kRpA che. mATe sarva kAmita vastunI siddhine denAra dharma che. tethI bahu evA apara vaDe=dhanadhAnyAdi vaDe zuM? arthAt vicAraka jIve dhanadhAnyAdimAM rAgane dhAraNa karIne tene ja prApta karavA udyama karavo joIe nahIM paraMtu sarva iSTa vastune ApanAra evA dharmamAM ja yatna karavo joIe. samyagu rIte sevAyelo dharma dhananA arthI jIvone dhana Ape che, kAmanA arthI jIvone kAma Ape che ane suMdara rIte sevAyelo dharma je artha, kAma Ape che te arthakAma paNa jIvane A lokamAM ane paralokamAM suMdara phaLa prApta karAve tevA hoya che ane aMte pUrNa sukharUpa mokSane Ape che. Ama, sarva iSTa vastune ApanAra evA dharmamAM ja yatna karavo joIe. AvA zloka : iha yacchasi sukhamuditadazAGga, pretyendrAdipadAni / kramato jJAnAdIni ca vitarasi, niHzreyasasukhadAni ||paaly0 8 / / zlokArca - he dharma ! tuM ahIM manuSyanA bhavamAM, uti dazAMgavA[=pragaTa thayelA daza aMgavALuM, sukha Ape che. pratya=janmAMtaramAM, IndrAdi padone Ape che ane kramathI niHzreyasa sukha denArA evA jJAnAdi=samyapha darzana, jJAna, cAritrane, Ape che. IIkI bhAvArthamahAtmAo potAnA cittamAM dharmanuM mAhAtma atyaMta sthira karavA arthe dharmane uddezIne kahe che he dharma ! Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 10. dharma svAkhyAtabhAvanA-gIta | zloka-8-9 A bhavamAM samyag rIte sevAyelo evo tuM sukhanA aMgabhUta dhana, Arogya Adi pUrNa daza aMgone tuM Ape che. jethI dharma sevanArA jIvone vartamAna bhavamAM ja aneka prakAranA sukhanuM vedana thAya che. vaLI, jeo vivekapUrvaka dharma seve che teo manuSyabhava pUrNa karIne janmAMtaramAM indra AdinAM uttamasthAnovALA devabhavane prApta kare che jyAM teone uttamasukhano anubhava thAya che. vaLI, dharma sevanArA mahAtmAone dareka bhavamAM kramasara vadhatA vadhatA evA mokSanA sukhane ApanArA evA jJAnAdine tuM Ape che. tethI e prApta thAya ke je.jIvo samyag prakAre dharmanuM sevana kare che te jIvonI vartamAnabhavamAM uttama puNyaprakRtio jAgrata thAya che. tethI vartamAnabhavamAM ja aneka prakAranAM sukho prApta thAya che. vaLI dharmasevananA baLathI bhagavAnanA vacanano sUkSma bodha, tattvanI ruci ane tattvanA sevanarUpa cAritranI pariNati vartamAnanA bhavamAM kramasara vRddhi pAme che. devabhavamAM paNa sAkSAt cAritranI pariNati nahIM hovA chatAM cAritra pratye atyaMta pakSapAta varte che ane devabhavane pAmIne te mahAtmA cAra buddhinA nidhAna bane che, jethI te bhavamAM mokSane anukULa evA jJAnAdibhAvonI vRddhi kare che ane devabhavamAMthI cyavIne manuSyabhavamAM Ave tyAre tyAM paNa pUrvapUrva karatAM adhika jJAnAdine prApta karIne alpakALamAM mokSasukhane prApta kare che. II zloka H sarvatantranavanIta ! sanAtana ! siddhisadanasopAna ! jaya jaya vinayavatAM pratilambhitazAntasudhArasapAna ! / / pAlaya0 9 / / zlokArtha : sarvataMtranA navanIta, sanAtana, siddhisadananA sopAna, vinayavAna puruSone pratilambhita thayuM che zAMtasudhArasanuM pAna jenAthI evA he jinadharma tuM jaya pAma, jaya pAma. IIII bhAvArtha: bhagavAnano dharma kevo uttama che tenI upasthiti ka2vA arthe ane tenA pratye potAno pUjyabhAva atizaya karavA arthe mahAtmA kahe che - he sarvataMtranA navanIta evA dharma ! tuM jaya pAma. AnAthI e prApta thAya ke sarvadarzanakAro potAnA anuyAyIone ahiMsAdharma, satyadharma, AdinuM pAlana karavAno upadeza Ape che. paraMtu koI darzanakAra hiMsA corI Adi karavAnuM kahetuM nathI ane tevA sarvadarzanamAM sArabhUta navanIta rUpa bhagavAnanA dharmathI sevAyelo jIvano pariNAma pragaTe che; kema ke samyag rIte sevAyelo bhagavAnano dharma jIvane nirlepa nirlepatara banAve che je dharma sarva darzanane mAnya evI sArabhUta pariNatirUpa che. vaLI, bhagavAnano dharma jagatamAM sanAtana varte che; kema ke koI evo kALa nathI jyAre bhagavAnano dharma sevanAra puruSono sarvathA viccheda thAya. kvacit bharatAdika kSetramAM dharmano viccheda thAya topaNa mahAvidehakSetramAM uttamapuruSothI sevAyelo dharma sA vidyamAna che. vaLI, devo dvArA paNa sadA bhagavAnano dharma sevAto hoya che. tethI he sanAtana evA dharma ! tuM jaya pAma. e prakAre mahAtmA bhAvanA kare che. mokSarUpa evA sthAnanuM Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 zAMtasudhArasa sopAna bhagavAne batAvelo dharma che. tethI je jIvo bhagavAne batAvelA dharmane samagu rIte seve che teo mokSarUpI nivAsthAnane abhimukha satata jaI rahyA che ane jyAre pUrNarUpe te dharmanuM sevana karaze tyAre mokSane prApta karaze. tevA dharmane uddezIne mahAtmA bhAvana kare che ke he siddhi-sadananA sopAna evA dharma tuM jaya pAma. vaLI, vinayavAna puruSo dvArA sevanathI zAMtasudhArasanuM pAna prApta thAya che jenAthI tevA he dharma tuM jaya pAma arthAtuM jeone bhagavAne batAvelA dharma pratye atyaMta bhakita che, tethI sadA te dharma pratye vinayayukta thaIne tene sevavA yatna kare che ane dharmanA sevanakALamAM vinayane abhivyakta kare tevI mudrAmAM bese che, tethI dharma pratyeno atyaMta bahumAnabhAva ullasita thAya che. vaLI vidhizuddha dharmane sevanArA mahAtmAone praNAma kare che jethI vidhizuddha dharma sevavAnuM baLa saMcaya thAya che ane vidhizuddha svabhUmikA anusAra dharma sevavA mATe baddha pariNAmavALA thaIne upayogapUrvaka te te dharmanI kriyA kare che, teone te dharmanuM sevana zAMtasudhArasanuM pAna karAvuM che. jema koI mahAtmA bhagavAnanI bhakti karavA arthe vinayapUrvaka yatna kare tyAre te bhagavAnanI bhakti viSayaka bAhya ucita vidhi zuM che ane te bAhyavidhi dvArA aMtaraMga rIte bhagavAnanA guNonuM pratisaMdhAna karIne vItarAgagAmI upayogane kaI rIte ullasita karavo joIe tene smRtimAM lAve ane je zrAvako te vidhipUrvaka bhagavAnanI bhakti kare che teone smRtimAM lAvIne namaskAra kare che ane vicAre che ke je rIte A mahAtmAo vidhizuddha dravyastavane karIne bhAvastavane anukULa aMtaraMga zaktino saMcaya karI zakyA tema huM paNa temanA pratyenA bhaktinA pariNAmathI aMtaraMga zaktino saMcaya karI zakuM e prakAranA saMkalpapUrvaka pUjAnI vidhimAM daDha mAnasa vyApAravALA thaIne pUjAnI kriyAo kare che. teonI te vinayapUrvakanI bhaktinI kriyAthI ghaNA prakAranA mohanA saMskAro zAMta thavAthI teonA cittamAM zAMtasudhArasanuM pAna prApta thAya che. tevA zAMtasudhArasanA pAnane karAvanArA evA he dharma, tuM jaya pAma. A prakAre kahIne mahAtmA te dharma pratyeno potAnA Adarano atizaya kare che. ICTI II dasamo prakAza pUrNa II Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. lokasvarUpabhAvanA | zloka-1-2 11. lokasvarUpabhAvanA zloka H saptArisar vistRtAyAH pRthivyazchatrAkArAH santi ratnaprabhAdyAH / tAbhiH pUrNo yo'styadholoka etau pAdau yasya vyAyatau saptarajjU / / 1 / / zlokArtha : sAta nIce nIce vistAravALI, je chatra AkAravALI ratnaprabhAdi pRthvI che. tenA vaDe=sAtarajju vistAravALI pRthvI vaDe, je adholoka, pUrNa che. jenA=lokarUpa puruSanA, A be=adholokavartI evA A be pago, saptarajju vistAravALA che. / / 1 / / bhAvArtha: 133 lokasvarUpabhAvanAnuM bhAvana karatAM mahAtmA prathama adholokanuM svarUpa upasthita kare che. manuSyalokathI nIce sAta evA 2jju pramANa nIce nIce vistRta chatra AkAravALI ratnaprabhAdi nAmavALI sAta pRthvIo che. je sAta pRthvIothI pUrNa evo adholoka che ane tene spaSTa upasthita karavA arthe kahe che ke puruSarUpa loka be paga pahoLA karIne Ubhelo hoya tyAre tenA te paga vacceno vistAra nIcenA bhAgamAM sAta rajju hoya che ane te kramasa2 upara u52mAM ghaTato ghaTato manuSyalokanA pAse eka 2jju prApta thAya che. A rIte adholokanI upasthiti karavAthI loka kevA svarUpavALo che tenA eka avayavarUpa adholokanuM svarUpa upasthita thAya che. 1 zloka H tiryagloko vistRto rajjumekAM, pUrNo dvIpairarNavAntairasaMkhyeH / yasya jyotizcakrakAJcIkalApaM, madhye kArzya zrIvicitraM kaTitram / / 2 / / zlokArtha -: tiryazloka eka rajaju vistRta che. asaMkhyA dvIpa ane samudranA aMtathI pUrNa che. jenA=je lokarUpI puruSanA, madhyamAM jyotizyanA kAccIkalApavALuM=maMDalanA samUhavALuM kRzabhAgavALuM, zrIvicitra=lakSmIthI vicitra, kaTitra che=keDano bhAga che. / / 2 / / bhAvArtha : puruSa AkAravALuM je lokanuM svarUpa che emAM kaTitrathI=keDathI nIce sAtarajju pramANa adholoka che tema pUrvamAM batAvyuM. have, keDanA bhAgamAM je madhyaloka che tenuM svarUpa batAvatAM kahe che ke puruSarUpe lokanA Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 zAMtasudhArasa madhyabhAgamAM je tiryazloka che te eka raju vistAravALo che ane te eka raju asaMkhyAta dvIpa samudrathI pUrNa che. AnAthI e prApta thAya che ke puruSanA keDanA sthAnamAM rahela je tiryazloka che tenA madhyabhAgamAM jaMbUDhIpa che je eka lAkha yojana vistAravALo che. tenA pachI samudra che je tenAthI dviguNa pariNAmavALo che, e rIte eka dvIpa ane eka samudranA kramathI dviguNa dviguNa asaMkhyAta dvIpa ane samudro che ane sarvanA aMte svayaMbhUramaNa samudra che. te dvIpa samudravALA tiryazlokano vistAra eka rajju pramANavALo thAya che ane A tiryazloka puruSanA madhyabhAgamAM Avelo che jemAM jyoticcakranA maMDalono samUha che. vaLI, A madhyabhAga kRza che; kema ke mAtra eka ja raju vistAravALo che. jyAre upara ane nIceno adhika vistAravALo che. tethI madhyabhAga kRzabhAgavALo che ema kahela che. vaLI, A tiryazlokamAM je dvIpa, samudra che tyAM vividha prakAranI lakSmI che. tethI ghaNA dvIpomAM ghaNA prakAranAM ratno, suvarNa, aneka prakAranI auSadhio che ane A tiryazloka puruSarUpa lokanA keDanA sthAnamAM rahelA udaranA bhAgamAM che. zA zloka : loko'thoce brahmaloke dhuloke, yasya vyAptau kUrparau paJcarajjU / lokasyA'nto vistRto rajjUmekAM, siddhajyotizcitrako yasya mauliH / / 3 / / zlokArca - atha tyAra pachI, UrdhvalokamAM adholoka ane tiryazlokathI upara rahelA UrdhvalokamAM, jenI=je puruSarUpa lokanI, be kUrparA keDe hAtha rAkhIne UbhelA puruSanI be koNIo, brahmaloka ane yulokamAM pAMca raju vyApta che. ane lokano aMta brahmalokamAM pAMca raju pachI upara uparamAM jatAM je lokano aMta bhAga Ave che tyAM eka rajuthI vistRta loka che. jeno je puruSarUpa lokano, mauli mugaTa, citraka siddha jyoti che=aneka siddhanA jIvo che. III bhAvArtha - madhyalokanuM varNana karyA pachI te madhyalokathI upara Urdhvaloka zarU thAya che ane keDe hAtha rAkhIne UbhelA puruSanA AkAravALo loka hovAthI keDanA bhAgathI uparanA bhAgamAM Urdhvaloka zarU thAya che ane te puruSanI keDe rAkhelA hAthanI je be koNIo che te sthAnamAM brahmaloka ane ghuloka trasanADImAM Ave che te sthAne loka pAMca raju vyApta che ane tyAra pachI UrdhvamAM ghaTatA ghaTatA lokanA aMtamAM te puruSarUpaloka eka raju pramANa bane che. te eka rajunA bhAgamAM siddhanA jIvo te puruSanA mugaTa sthAne che. II3II zloka : yo vaizAkhasthAnakasthAyipAdaH, zroNIdeze nyastahastadvayazca / kAle'nAdau zazvadUrdhvaM damatvAd, bibhrANo'pi zrAntamudrAmakhinnaH / / 4 / / Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. lokasvarUpabhAvanA | zloka-4-5 zlokArcaH je lokarUpa puruSa vaizAkha sthAnaka sthAyIpAdavALo=samAnapaNAthI sthApana karAvelA pahoLA be pagavALo, zroNIdezamAM=kaTipradezamAM=keDanA sthAnamAM, sthApana karAyelA be hAthavALo anAdikALamAM zAzvata Urdhva rahelo zrAMtamudrAne dhAraNa karato paNa damapaNAthI=potAnA upara saMyama hovAthI akhinna che, II4 bhAvArtha: uparanA traNa zlokamAM adholoka, tiryazloka ane UrdhvalokamAM lokarUpa puruSa kevA svarUpavALo che tenuM svarUpa batAvyuM. have, te lokarUpa puruSa pUrNa kayA AkArathI puruSa mudrAvALo dekhAya che te spaSTa kare che. jema koI puruSa potAnA be pagane pahoLA rAkhIne ane keDa upara be hAthane sthApana karelo paNa zAzvata Urdhva Ubho rahelo hoya tenA jevo lokarUpa puruSa che tethI tenA adholokano bhAga be paga pahoLA karAyelI avasthAvALo dekhAya che. madhyamalokano bhAga kaTitaTa pAse dekhAya che ane kaTitaTanA uparanA bhAgamAM Urdhvaloka dekhAya che. je keDa upara hAtha rAkhela UbhelA puruSa jevo che. tethI kaTitaTa para hAtha rAkhelA bhujAnI be koNIo pAse pAMca rajju pramANa bane che. tyAMthI UrdhvamAM ghaTatAM ghaTatAM mastaka pAse eka rajju pramANa bane che ane anAdikALathI zAzvata Urdhva Ubhelo puruSa hovAthI zrAMtamudrAne dhAraNa karato hoya evo dekhAya che. topaNa lokarUpa puruSa kyAreya thAkane kAraNe khinna thaIne besato nathI paraMtu kAyama mATe sadA Ubho rahe che. 4 zloka H so'yaM jJeyaH pUruSo lokanAmA, SaDdravyAtmA'kRtrimo'nAdyanantaH dharmAdharmAkAzakAlAtmasaMjJairdravyaiH pUrNaH sarvataH pudgalaizca / / 5 / / 135 zlokArtha : te A=zloka-4mAM batAvyuM te A, cha dravyAtmaka akRtrima anAdi anaMtaloka nAmano puruSa jANavo. te kaI rIte cha dravyathI pUrNa che ? te spaSTa kare che dharma, adharma, AkAza, kALa ane AtmA saMjJAvALA dravyathI ane pudgalathI sarva bAjuthI pUrNa che=A lokapuruSa pUrNa che. pA bhAvArtha: mahAtmA lokasvarUpabhAvanAnuM bhAvana kaI rIte kare che te batAvavAno prAraMbha prastuta prakAzamAM karela che. te puruSa AkAranI kalpanA dvArA cauda rajju svarUpa lokane mahAtmA upasthita kare che ane pUrvanA - Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13s. zAMtasudhArasa zloka-4mAM batAvyuM te prakAre UbhelA puruSa jevo loka che ane te akRtrima=vAstavika, evA cha dravyAtmaka che ane te cha dravya te lokamAM anAdikALanA che ane anaMtakALa sudhI rahevAnA che. tethI jyAre jyAre lokane jovAmAM Ave tyAre tyAre te loka pUrNa che. kayAM cha dravyathI loka pUrNa che ? te spaSTa karatAM kahe che - dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya e traNa eka eka dravya che, AtmA, kAla ane pudgala e traNa anaMta dravyo che ane te chae dravyothI loka sarva bAjuthI pUrNa che arthAt cha dravyamaya Akho loka che. ApaNA zloka :raGgasthAnaM pudgalAnAM naTAnAM, nAnArUpairnRtyatAtmanAM ca / kAlodyogasvasvabhAvAdibhAvaiH, karmAtodyairnatitAnAM niyatyA / / 6 / / zlokArca - kALa, udhoga, sva-svabhAva Adi bhAvo vaDe karma AtodhathI karmarUpI vAjiMtrothI, niyati dvArA nartita evA nacAvAyelA evA, pugalarUpI naTonuM ane vividharUpo vaDe nRtya karatA evA AtmAonuM, raMgasthAna che nRtya karavAnuM sthAna, A loka nAmano puruSa che. IIslI bhAvArtha saMsAravartI jIvo ane pudgalo be bhegA thaI lokarUpI puruSanA raMgamaMDapamAM aneka prakAranAM nATako kare che. pudgalo kyAreka skaMdha thAya che to kyAreka paramANurUpe thAya che, kyAreka tenA te ja paramANu nAnA skaMdha bane che ane kyAreka te ja paramANuo moTA skaMdha thAya che. vaLI, te skaMdho ane paramANuo judA judA varNAdi parivartana karatA lokamAM pharatA dekhAya che. vaLI, paramANuonA skaMdhone grahaNa karIne ane aneka prakAranA nRtyane karatA jIvo paNa judA judA rUpone dhAraNa karatA dekhAya che. tethI koIka jIva kyAreka manuSya thAya che to te ja jIva kayAreka tiryaMca thAya che, kyAreka nAraka thAya che to kyAreka deva thAya che. A rIte aneka prakAre pudagalonA ane AtmAnA nutyanuM sthAna A lokarUpI paraSa che. kaI rIte pudagalo ane AtmAo lokamAM nRtya kare che ? te batAvavA mATe kahe che - kALa, udyoga, sva-svabhAvAdithI pudgalo ane jIvo nRtya kare che arthAt je jIvano je naTa rUpe bhAga bhajavAno je kALa hoya te kALamAM te jIva te bhAga bhajave che. te ja rIte je pudgalono je kALamAM je bhAga bhajavAno avasara hoya te kALamAM te pudgalo te rUpe nATakano bhAga bhajave che. vaLI, jIvo ane pudgalo te te prakAranA udyama karavA svarUpa upayogathI te te prakAranAM nATako kare che tethI je jIva manuSyarUpe nATaka karavAno kALa thAya tyAre te prakArano udyama karIne manuSyadeha dhAraNa kare che, nArakayogya nATaka karavAno kALa Ave tyAre te prakArano udyama karIne nArakanuM rUpa dhAraNa kare che, tiryaMcayogya nATaka karavAno kALa Ave tyAre te prakArano udyama karIne tiryaMcarUpa dhAraNa kare che. te rIte pudgalo paNa je vakhate je pudgalono je prakAre nATaka karavAno Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 11. lokavarUpabhAvanA / bloka--7. kALa Ave tyAre te prakAre te pudgalo udyama karIne te te bhAvathI pariNamana pAme che. vaLI, jIvo ane pudgalo A nATaka potapotAnA svabhAva anusAra kare che ane tethI je kALamAM je prakArano nATaka karavAno svabhAva te te jIvamAM ane te te pulamAM varte che te kALamAM te prakAranA svabhAvane vaza thaIne te te jIva ane te te pudgala te te bhAvane bhajave che. vaLI, jIvo pudgalone grahaNa karIne A nATaka karavA mATe karmarUpI vAjiMtrone grahaNa karIne je je prakAranI niyati hoya te te prakAranI niyati anusAra te te nATako kare che. tethI je prakAranuM nATaka karavAnI je jIvanI je prakAranI niyati che te anusAra te prakAranAM karmone bAMdhIne te jIva te prakAranI nATakanI kriyA saMsAramAM kare che. A rIte caudarAjalokarUpI nATakanI bhUmimAM pudgalo ane jIvo aneka prakAranAM nATako kare che te prakAre tenuM svarUpa vicArIne mahAtmAo bhavabhramaNarUpI nATakathI khinna thaIne temAMthI nIkaLavA mATe baddha pariNAmavALA thAya che. tethI te bhavarUpI nATakakSetramAMthI nIkaLavAno upAya batAvanAra sarvajJanuM vacana che tema nirNaya karIne sarvajJanA vacananA rahasyane jANavA sarvazakti udyama kare che ane jANIne potAnI zakti anusAra jinavacanane sevIne saMsArasAgarathI pAra UtaravA mATe mArgAnusArI yatna kare che. IIkA zloka : evaM loko bhAvyamAno viviktyA, vijJAnAM syAn mAnasasthairyahetuH / sthairya prApte mAnase cAtmanInA, suprApyaivAdhyAtmasaukhyaprasUtiH / / 7 / / zlokArya : A rIte=pUrva zlokamAM kahyuM, e rIte, viviktithI=vibhAgathI=jIva ane pugalanA nATakanA vibhAgathI, bhAvana karAto evo lokavijJAna puruSonA buddhizALI evA puruSonA, mAnasantharyano hetu che ane mAnasamAM zairya prApta thaye chate AtmanInA AtmAnA hitane kare evI, adhyAtmanA sauSyanI prasUti adhyAtmanA sukhanI prApti, samAya ja che. chatA bhAvArtha pUrvamAM varNana karyuM e pramANe koI mahAtmA mugalo ane jIvonuM lokarUpI raMgamaMDapamAM kaI rIte nRtya thAya che tenuM bhAvana kare to saMsAranA vAstavika svarUpano spaSTa bodha thAya che ane tenA kAraNe buddhimAna evA te puruSone bAhya padArtho pratyenuM AkarSaNa ghaTe che ane AtmAnA pAramArthika svarUpane jANavA mATe utkaTa icchA thAya che. tethI lokasvarUpabhAvanAthI bhAvita thavAnA kAraNe te mahAtmAonuM mAnasa lokanA vAstavika svarUpanA avalokanathI AtmabhAvane abhimukha sthirabhAvavALuM bane che ane citta lokanA vAstavika svarUpamAM sthirabhAvane pAme to mohajanya AkarSaNa ochAM thAya che. tethI AtmAnA hitane karanArI adhyAtmanA sukhanI prasUti te mahAtmA mATe suprApya bane che. sAmAnya rIte saMsArIjIvone bAhya padArtho pratye ja AkarSaNa thAya che tethI pudgalanAM sukhomAM ja ramanArA hoya che. adhyAtmasukhathI teo sadA Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 zAMtasudhArasa vimukha che. jyAre lokasvarUpabhAvanAthI bhAvita thayelA mahAtmA lokanI niHsAratAnA baLathI AtmAnA zAMtarasamAM prayatna karanArA bane che je prayatnathI teone svAbhAvika svasthatArUpa AtmAnA sukhanI prApti thAya che. IINA 11. lokasvarUpabhAvanA-gIta) avataraNikA:- . AtmAne saMbodhIne lokasvarUpabhAvanA karavA arthe potAnA AtmAne kahe che - zloka :vinaya vibhAvaya zAzvataM hRdi lokAkAzam / sakalacarAcaradhAraNe, pariNamadavakAzam ||viny0 1 / / zlokArdha : he vinaya! sakala cara-acarane dhAraNa karavAmAM pariNamana pAmatuM avakAza che jene avakAza dAnaguNa che jene evA, zAzvata lokAkAzane tuM hRdayamAM vibhAvana kara. III bhAvArtha - karmanuM vinayana kare tevI kriyA vinaya che ane tevI kriyA karanAro AtmA paNa vinaya kahevAya. pote karmanA vinayanane karavA mATe abhimukha thayelo che tevI upasthiti karavA arthe potAnA AtmAne saMbodhIne lokasvarUpabhAvanA karanAra puruSa kahe che ke he vinaya ! tuM AtmAne bhAvana kara jethI karmanA vinayane anukULa evuM tAruM sadvarya ullasita thAya. zuM bhAvana kara jethI karmanuM vinayana thAya tethI kahe che - paMcAstikAya svarUpa lokamAM dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya e traNa acara dravya che; kema ke sthAnAMtarane prApta karatAM nathI, jyAre jIva ane pudgala cara che. temAMthI paNa je jIvo sAdhanA karIne mukta thayA che teo saMsAraavasthAmAM cara hovA chatAM siddhaavasthAmAM acara che. cara evA saMsArIjIvo, pudgalo tathA acara evA dharmAstikAya, adharmAstikAya ane siddhanA jIvone dhAraNa karavAmAM AkAza pariNamana pAmI rahyuM che. A pariNamana dvArA lokAkAza teone potAnA avakAzanuM dAna kare che. A rIte A loka zAzvata vartI rahyo che. AvA lokamAM pudgalo potAnI prakRti anusAra paramANuo ane skaMdharUpe sadA anya anya prakAre pariNamana pAmatA hoya che. A pudgalonA suMdarabhAvo pratye saMsArIjIvone rAga thAya che ane asuMdarabhAvo pratye dveSa thAya che ane te prakAre saMsArIjIvo te te bhAvo karIne karyo sAthe saMzleSa pAme che ane potAnA saMzleSanA pariNAmane anurUpa karmabaMdha karI te te bhavonI prApti kare che. A rIte saMsAramAM paribhramaNa karatA jIvomAMthI paNa je jIvomAM vivekarUpI cakSu pragaTyAM che teo tIrthakara Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 11. lokasvarUpabhAvanA-gIta | zloka-1-2 AdinA upadezanA baLathI saMsAranA vAstavika svarUpanuM avalokana kare che. sAdhanA karIne mukta thayelA siddhanA jIvo sarva upadravothI para che tema dekhAya che. tethI sarva upadravothI para evI siddhaavasthAnA arthI jIvo vAraMvAra lokanA svarUpanuM bhAvana karIne potAnA AtmAne saMsAranA bhAvomAM thatA saMzleSathI para karavA yatna kare che. "jeo sAdhanA karIne para thAya che teo zAzvata sukhamAM varte che" te prakAranA svarUpanuM he vinaya evA AtmA ! tuM bhAvana kara. ema kahIne jagatanA vAstavika svarUpanA avalokananI nirmaLa cakSune pragaTa karavA arthe mahAtmA yatna kare che. ahIM vizeSa e che ke jIva saMsAraavasthAmAM karmavALI avasthAvALo che ane te avasthAmAM je je prakAranAM nimittothI, je je prakAranA bhAvo kare che, te prakAre pariNamana pAmavAvALo svabhAva che. tethI bhAvuka dravya che. AthI ja saMsAramAM te te bhAvo grahaNa karIne te te bhAvothI bhAvita thaIne te te prakAranAM karmo bAMdhe che. jyAre siddhaavasthAnI sAdhanA karanArA mahAtmAonA guNothI bhAvita thAya athavA saMsAranA vAstavika svarUpathI bhAvita thAya tyAre guNa-niSpattine anukULa evA bhAvothI bhAvita thAya che ane sarvakarmathI rahita thAya che tyAre te ja jIva koI bhAvothI bhAvita thatA nathI, paraMtu abhAvukadravya bane che. tethI jagatanA koI bhAvone sparze nahIM tevA asaMgapariNAmavALA bane che. tethI ja siddhamAM gayelA jIvo sadA eka pariNAmavALA hovAthI koI prakAranA karmane bAMdhatA nathI. III avataraNikA - pUrva zlokamAM AtmAne saMbodhIne lokAkAzanuM bhAvana karavAnuM kahyuM. te lokAkAza kevA svarUpavALuM che te batAvavA arthe kahe che - zloka : lasadalokapariveSTitaM gaNanAtigamAnam / paJcabhirapi dharmAdibhiH sughaTitasImAnam ||viny0 2 / / zlokArca - alokathI pariveSTita dekhAto loka sarva dizAothI alokAkAzathI vIMTaLAyelo, gaNanAthI atigamAnavALo-lokAkAza asaMkhyAta yojananA pramANavALo hovAthI gaNanAthI atIta pramANavALo, vaLI dharmAstikAya Adi pAMcathI sughaTita sImAvALo nA=vilAsa karato lokAkAza che ane tevA zAzvata lokAkAzanuM tuM vibhAvana kara ema zloka-1 sAthe saMbaMdha che. III bhAvArtha : zloka-1mAM lokAkAzanA vibhAvananuM sAmAnyathI kathana karyuM. have te lokAkAza kevA svarUpavALuM che tenI kAMIka spaSTatA prastuta zlokamAM kare che. alokathI pariveSTita lokAkAza che ane te lokAkAza gaNanAthI atIta pramANavALuM che. AnAthI e prApta thAya ke cauda rAjalokanuM je puruSa AkArarUpe zAstramAM varNana maLe Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 zAMtasudhArasa che te lokAkAza asaMkhyAtA yojana pramANa hovAthI gaNanAthI atIta pramANavALo che ane te lokAkAzanI bahAra alokAkAza che tethI alokAkAzathI cArebAjuthI vIMTaLAyelo lokAkAza che. vaLI, te lokAkAza dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, jIvAstikAya ane pudgalAstikAya e pAMcathI suTita sImAvALo che arthAt te pAMca dravyamaya che ane jagatamAM te svarUpe zobhI rahyo che. tevA lokAkAzane tuM hRdayamAM upasthita kara. buddhirUpI cakSu sAme pAMca padArthomaya alokAkAzathI veSTita lokAkAzane jinavacanAnusAra jovAnI nirmala prajJA pragaTe che. tethI zrutavacanAnusAra lokasvarUpathI potAno AtmA bhAvita bane che. III avataraNikA : vaLI, te lokAkAza kevA svarUpavALo che tenuM vizeSa svarUpa spaSTa karatAM kahe che zloka H samavaghAtasamaye jinaiH, paripUritadeham / asumadaNukavividhakriyAguNagauravageham / / vinaya0 3 // zlokArtha : - samudghAtanA samaye jino vaDe paripUrita dehavALuM lokAkAza che. asuma=jIva ane aNuka= paramANu Adi, teonI vividha kriyA, tenA guNo ane gaurava=hAni vRddhinuM prAcarya, tenuM geha=nivAsasthAna, evA lokAkAzane he vinaya ! tuM hRdayamAM zAzvata vibhAvana kara. II3II bhAvArtha: vaLI, potAnA AtmAne saMbodhIne te mahAtmA kahe che ke he vinaya ! tuM lokAkAzanuM hRdayamAM bhAvana kara je lokAkAza jinezvara bhagavaMto kevalIsamuddAta kare che tyAre temanA AtmapradezothI pUrNa bharAyelo che vaLI, te lAMkAkAza saMsArIjIvo ane aNu Adi pudgalonI vividha prakAranI kriyAothI thatA guNonA gauravanuM sthAna che. AnAthI e prApta thAya ke kevalIsamuddAta vakhate caudarAjaloka kevalInA AtmapradezothI purAyeluM che te svarUpe lokasvarUpanuM bhAvana karanAra mahAtmAne buddhi sanmukha dekhAya che. vaLI, sUkSma nigoda Adi jIvothI mAMDIne paMcendriya sudhInA cAreya gatinA jIvothI atyaMta bharAyelo dekhAya che. nirgodamAM anaMtAnaMta jIvo che. te sivAya paNa anyagatiomAM asaMkhyAtA jIvo che te sarvathI loka bharAyelo dekhAya che. vaLI jema jIvothI loka bharAyelo che tema paramANu Adi anaMta pudgalothI paNa loka bharAyelo dekhAya che. vaLI jIvo ane pudgalo vividha prakAranI kriyAo karIne saMsAramAM aneka prakAranA bhAvo rUpe parivartana thatA dekhAya che. tethI je saMsArIjIvo ekendriyAdimAM paDelA dekhAya che te ja jIvo beindriyAdi bhAvone pAmIne paMcendriya Adi sudhInA bhAvone pAmatA paNa dekhAya che ane viveka pragaTelA jIvo sAdhanA karatA paNa dekhAya che. eTaluM ja nahIM, sAdhanA karatA jIvo pramAdane pAmIne nigodamAM ke narakamAM paNa jatA dekhAya che. AthI ja anaMtA cauda pUrvadharo paNa pramAdane vaza nigodamAM vidyamAna che te zAstravacanathI dekhAya Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. lokasvarUpabhAvanA-gIta | zloka-3-4 141 che. vaLI, pudgalonA aneka prakAranA bhAvo dekhAya che. jethI je pudgalo atyAre atyaMta suMdara dekhAya che tenA te pudgalo kyAreka atyaMta kharAba pariNAmavALA thatA paNa dekhAya che ane je pudgalo atyAre atyaMta kharAba pariNAmavALA che tenA te ja pudgalo kyAreka atyaMta suMdara pariNAmavALA thatA paNa dekhAya che. A prakAre bhAvana karavAthI padArthane yathArtha jovAnI madhyasthabuddhi pragaTe che jenAthI ghaNA karmonI nirjarA thAya che. II3II zloka H ekarUpamapi pudgalaiH kRtavividhavivartam / kAJcanazailazikharonnataM kvacidavanatagartam / / vinaya0 4 / / zlokArtha : ekarUpavALo paNa=paMcAstikAyamaya svarUpe eka svarUpavALo paNa pudgalothI karAyelA vividha vivartavALo=vividha AkAravALo, kAMcanaparvatarUpa, meruparvatanA zikharathI unnata ane koIka sthAnamAM avanatagartAvALo=UMDA khADAvALo evo zAzvata lokAkAza che tenuM he vinaya ! tuM hRdayamAM bhAvana kara. 4 bhAvArtha: jinavacana anusAra lokanA svarUpane bhinna bhinna prakAre bhAvana ka2vA arthe mahAtmA vicAre che ke dharmAstikAya Adi pAMcanA samudAyarUpa ane alokathI vIMTaLAyelo evo lokAkAza eka svarUpavALo che topaNa te lokAkAzamAM vartatA 52mANu vyaNuka Adi mAMDIne anaMta 52mANuonA skaMdhothI karAyelA vividha prakAranA svarUpavALo che. vaLI, lokanA madhyabhAgamAM manuSyaloka tenI madhyamAM jaMbudvIpa che ane te jaMbudvIpanA madhyabhAgamAM suvarNanA pudgalo che pracura pramANamAM jemAM tevA mATI ane pattha2nA pudgalothI banelo meruparvata che jenAM UMcAM zikharo che. te sivAya anya khaMDomAM paNa cAra meru che e rIte pAMca meruthI zobhato evo A lokAkAza che. to vaLI, anya ghaNAM sthAnomAM UMDA UMDA khADAo paNa che. AvA vicitra svarUpavALo lokAkAza che. A prakAranA bhAvanathI pudgalonI vividhatA dekhAya che. koIka sthAnamAM suvarNa Adi pariNamanavALA pudgalo dekhAya che ane UMcAM zikharo dekhAya che. to vaLI koIka sthAnamAM azubha pudgalo ane UMDA UMDA khADAo dekhAya che. jethI pudgalanI atyaMta vicitratA joI pudgala pratyenA anAdinA je rAgAdi bhAvo che te kSINa thAya che ane jagatanA yathArtha svarUpanA bhAvanane kAraNe pudgalanA pakSapAtathI jovAnI anirmaLamati kSINa thAya che ane padArthanuM jevuM svarUpa che te svarUpe ja jovAnI nirmaLamati pragaTe che. tethI nirjarAnA arthI evA mahAtmA potAnA AtmAne he vinaya ! e pramANe saMbodhana karIne lokAkAzanuM yathArtha svarUpa bhAvana ka2vA arthe preraNA kare che. jethI te prakAre lokAkAzanA bhAvana dvArA potAnA AtmAne nirmaLa karIne karmonA vinayanane pote prApta karI zake. II4l Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 zloka H kvacana taviSamaNimandirairuditoditarUpam / ghoratimiranarakAdibhiH kvacanAtivirUpam / / vinaya0 5 / / zlokArtha H vaLI, te lokAkAza koIka sthAnamAM devalokamAM rahelA maNiothI banelA zAzvata jinAlaya AdithI atyaMta suMdara zobhAvALuM che. to koIka sthAnamAM gADha aMdhakAravALA narakAdi sthAno vaDe ati virUpa che. evA zAzvata lokAkAzane he vinaya ! tuM hRdayamAM bhAvana kara. pA bhAvArtha: vaLI, te mahAtmA lokAkAzanA yathArtha svarUpanA bhAvana arthe vicAre che ke A lokAkAzamAM devalokanAM sthAno che jyAM uttama maNiothI banelAM zAzvata jinAlayo che. te sarva atyaMta dedIpyamAna svarUpavALAM, indriyone AkarSaNa kare tevA ramya svarUpavALAM che. vaLI te lokAkAzamAM ghora aMdhakAramayavALAM narakAdi sthAno paNa che. jyAMnuM malina, durgaMdhamaya, aMdhakAramaya ati vikRta svarUpa joIne paNa atyaMta bhaya pedA thAya tevuM che. jethI pudgalanI mAyArUpa suMdaratA ane asuMdaratAthI banelo A lokAkAza che. tethI vivekI puruSe te svarUpanuM yathArtha bhAvana karIne saMsAranA cakranI viTaMbaNAmAMthI cittane bahAra kADhIne mokSanI prApti arthe nirmaLa citta thAya te rIte vAraMvAra lokAkAzanuM svarUpa bhAvana ka2vuM joIe jethI AtmAmAMthI azubha karmano vinayana thAya. zubhakarmanuM AdhAna thAya, AtmAnI guNasaMpattine vikasAvavAne anukULa baLazaktinuM AdhAna thAya, jethI sukhapUrvaka karmono nAza karIne potAno AtmA karmanI viDaMbaNAthI mukta thAya. IIII zloka H kvacidutsavamayamujjvalaM, jayamaGgalanAdam kvacidamandahAhAravaM, pRthuzokaviSAdam / / vinaya0 6 / / zAMtasudhArasa zlokArtha vaLI, lokAkAzanuM svarUpa koIka sthAnamAM utsavamaya ujvala evA jayamaMgala nAdavALuM che. ane koIka ThekANe atyaMta hAhAravavALuM vistAra pAmatA zokaviSAdavALuM che. tenuM tuM bhAvana $2. 11911 : bhAvArtha: vaLI, mahAtmA lokasvarUpanuM bhAvana ka2vA arthe vicAre che ke saMsAranuM A vicitra svarUpa che. judAM judAM karmone vaza judA judA jIvo judA judA prakAranA saMyogone prApta kare che jethI je jIvone je Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. lokasvarUpabhAvanA-gIta / bloka-6-7 143 prakAranA anukULa saMyogo prApta thayA che te jIvo te saMyogo anusAra AnaMda levA mATe utsavo kare che ane tenA kAraNe te lokAkAza jayamaMgalanA nAdothI ujvala dekhAya che. AthI punyanA udayavALA jIvo aneka prakAranA utsavo dvArA jayamaMgalanA nAdane karatA dekhAya che. vaLI punyanA udayathI janmelA devonAM sthAnomAM paNa jayamaMgalanA nAda thatA dekhAya che. to vaLI, koIka sthAnomAM A lokAkAza atyaMta hAhAravavALuM ane vistAra pAmatA zokanA viSAdavALuM dekhAya che. AthI manuSyalokamAM paNa jeo atiduHkhI jIvo che teo sadA potAne prApta thayelAM du:khothI sadAya "huM trAselo chuM" e prakArano atyaMta hAhArava karatA hoya che ane atyaMta vistAra pAmatA zokanA viSAdavALA hoya che. vaLI, pazuo paNa anya pazuothI manuSyothI trAsa pAmatAM hoya che tyAre atyaMta hAhArava karatAM hoya che ane atyaMta vistAra pAmatA zokavALAM hoya che. vaLI, nArakIo to sadA aneka prakAranA duHkhothI satata hAhArava karatA ja hoya che ane atyaMta lokaviSAdathI samaya pasAra karatA hoya che. devo paNa akasmAtuM koIka devI Adino viyoga thAya che tyAre atyaMta hAhArava kare che. jema RSabhadeva bhagavAnano AtmA lalitAMga devanA bhavamAM svayaMprabhAdevI AvI jatAM Akho devaloka temane viSAdayukta dekhAya che. divasarAta atyaMta hAhArava kare che ane temanI te prakAranI sthiti joIne pUrvabhavano maMtrI evo deva svayaMprabhAdevInA sthAne devI meLavavAno upAya te lalitAMga devane batAve che. te vacana pramANe te deva anazanane grahaNa karela evI nirnAmikA pAse potAnuM rUpa batAve che ane te nirnAmikAno jIva marIne svayaMprabhAdevI thAya che. tyAre te deva kAMIka svastha thAya che topaNa svayaM-prabhAdevInI aprAptikALa sudhI atyaMta vizAdamaya samaya pasAra kare che. tethI saMsAranAM dareka sthAnomAM hAhArava ane zokanI prApti dekhAya che. mATe saMsAranuM A svarUpa atyaMta viSama che tema bhAvana karavAthI pitta saMsAranA bhAvo pratyenA saMzleSa vagaranuM bane che ane tenuM nirmaLa citta karavA arthe mahAtmA potAnA AtmAne saMbodhIne kahe che ke he vinaya ! tuM zAzvata evA lokAkAzanuM svarUpa bhAvana kara. jethI lokasvarUpabhAvanAthI nirmaLa thayeluM citta saMsAranA bhAvothI parAmukha bane. IIkA zloka : bahuparicitamanantazo, nikhilairapi sattvaiH / janmamaraNaparivartibhiH kRtamuktamamatvaiH ||viny07|| zlokArca - janma maraNanA parivartana karanArA, kRtamukta mamatvavALA evA karyuM che deha AdimAM mamatva jemaNe ane tyAra pachI maraNa vakhate mamatvanA viSayabhUta dehano tyAga karyo che jemaNe evA, sarva paNa jIvo vaDe anaMtI vakhata bahu paricita evA zAzvata lokAkAzane he vinaya ! tuM hRdayamAM bhAvana kara. IIchA Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 zAMtasudhArasa bhAvArtha: vaLI, lokasvarUpanuM bhAvana karavA arthe zAstrAnusArI mativALA mahAtmA vicAre che ke saMsAranA badhA jIvo anAdikALathI che. koI jIvanI Adi nathI tethI bhUtakALamAM te jIvo potapotAnA te te prakAranA adhyavasAyane anusAra karma bAMdhIne cAreya gationA prAyaH sarva sthAnomAM janma maraNa dvArA parivartana kare che ane dareka bhavamAM je je sAmagrI pAme che te te sAmagrImAM suMdara sAmagrInI prApti thAya tyAre tenA pratye mamatva kare che. Ama chatAM te mamatvanA viSayabhUta deha Adi suMdara sAmagrIne paNa maraNAdi vakhate choDI de che. tethI dareka bhavomAM mamatva karIne vastuno saMgraha karavo ane asahAyarUpe teno tyAga karavo e prakAre sarva paNa jIvoe anaMtI vakhata dareka sthAnomAM bhamIne te dareka sthAnone atyaMta paricita karyA che topaNa tenI viDaMbanAthI saMsArIjIvo udvega pAmatA nathI. tethI mohane paravaza jIvone kyAreka ja prApta thAya tevA devabhavo paNa anaMtI vakhata prApta kare che, navaraivayaka paNa anaMtI vakhata prApta kare che ane prAyaH karIne vadhAre bhAganA bhavo narakagati, tiryaMcagati ane ekendriya AdimAM pasAra kare che. A rIte A dekhAtuM lokAkAza pote anaMtI vakhate te te bhavomAM janma-maraNa karIne bahu paricita karyuM che e pramANe vinaya! tuM hRdayamAM bhAvana kara. jethI padArthanA vAstavika svarUpane joIne bhavanA ucchedane anukULa sarvIrya ullasita thAya. AnA zloka - iha paryaTanaparAGmukhAH, praNamata bhagavantam / zAntasudhArasapAnato, dhRtavinayamavantam ||viny0 8 / / zlokArca - ahIM lokAkAzanA paryaTanamAM, parAmukha thayelA he jIvo ! zAMta-sudhArasanA pAnathI dhRtavinayavALA jIvanuM rakSaNa karatA evA bhagavAnane tame praNAma karo. IIcil bhAvArtha : graMthakArazrIe lokasvarUpanI bhAvanA batAvavA arthe potAnA AtmAne saMbodhIne kahyuM ke he vinaya ! tuM hRdayamAM zAzvata evA lokAkAzanuM svarUpa bhAvana kara. tyAra pachI te lokAkAzanuM svarUpa kevuM che te aneka dRSTikoNathI batAvyuM ane tenuM svarUpa batAvyA pachI zloka-7mAM kahyuM ke dareka jIvoe prAya: anaMtI vAra A lokAkAzane bahu paricita karyo che tethI tenuM svarUpa jANIne te cAragationA bhramaNathI jeo parAkSukha thayA che tevA jIvone saMbodhIne graMthakArazrI kahe che - lokAkAzanA paryaTanathI parAmukha thayelA jIvo tame bhagavAnane praNAma karo. jethI temane karAyelA namaskAranA baLathI tamArA bhavabhramaNano uccheda thAya. have, te bhagavAna kevA che te batAvatAM kahe che - je jIvo zAMtasudhArasanA pAnathI dhRtavinayavALA, samyagU rIte pariNamana pAmelA vinayanA pariNAmavALA thayA che tevA jIvone bhavabhramaNathI rakSaNa karanArA Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 11. lokasvarUpabhAvanA-gIta | zloka-8 bhagavAna che tethI tame temane praNAma karIne tamArA bhavano uccheda karo. Azaya e che ke bAra bhAvanAo AtmAmAM zAMta evA amRtarasane pragaTa karanAra che tethI je mahAtmA bhAvanAonA paramArthane sparze te rIte bAra bhAvanAothI AtmAne bhAvita kare che tenuM citta mohanA vikArathI para thaIne zAMtarasanA pariNAmavALuM bane che. eTaluM ja nahi te jIvo bhagavAnanA pAramArthika guNane abhimukha dhAraNa karAyelA vinayanA pariNAmavALA bane che tethI teonuM citta sadA bhagavAnanA pAramArthika guNone abhimukha ja pravartatuM hoya che. AvA jIvonuM bhagavAna avazya bhavabhramaNathI rakSaNa kare che. tethI tevA guNasaMpanna evA tIrthaMkaronA svarUpane smRtimAM rAkhIne temanA guNo pratye citta atyaMta abhimukhabhAva thAya te rIte temane tame namaskAra karo ke jethI zIghra bhavabhramaNano nAza thAya. bhagavAnane karAyelI namaskAranI kriyA bhagavAnanA guNo pratyenA AkarSaNane kAraNe jIvane vItarAgatulya banavAnuM kAraNa bane che ane vItarAga thayelo jIva pharI janmane prApta karato nathI ane bhavabhramaNanI kadarthanAthI sadA mukta thAya che. III II agiyAramo prakAza pUrNa // Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 zAMtasudhArasa G 12. bodhidurlabhabhAvanA che zloka : yasmAdvismApayitasumanaHsvargasampadvilAsaprAptollAsAH punarapi janiH satkule bhUribhoge / brahmAdvaitapraguNapadavIprApakaM niHsapatnaM, tad duSprApaM bhRzamurudhiyaH sevyatAM bodhiratnam / / 1 / / zlokArtha: jenAthI je bodhilAbhathI, vimApati, suMdara manavALI, svarga-saMpattinA vikAsane prApta thayelA ullAsavALA jIvo pharI paNa bhUribhogavALA satkulamAM janme che. brahmAdvaitapraguNapadavInuM prApaka, niHsapatna, duHkhe karIne prApta thAya evA te bodhiratnane uttamabuddhivALA jIvo tame atyaMta sevana karo. III bhAvArtha je bodhinI prAptinA kAraNe baMdhAyelA puNyAnubaMdhI puNyanA udayane kAraNe jIvo devagatimAM jAya che tyAM cittane vismaya utpanna kare tevI suMdara manane karanArI, svargasaMpattinI prApti thAya che ane te svargasaMpattinA vilAsane kAraNe prApta thayelA ullAsavALA te jIvo sadA vicAre che ke bhagavAnanA zAsananI prAptinA kAraNe je mAruM uttama citta thayuM che tenA phaLarUpe ja manane AslAda kare tevI svargasaMpattinA vilAso mane prApta thayA che. mATe je bodhinA phaLarUpe mane AvuM uttamasukha maLyuM che te bodhinuM pAlana karavuM, rakSaNa karavuM ane tenI vRddhi karavI emAM ja mAruM hita che. AvI bhAvanAthI, devabhavamAM paNa te mahAtmAo dharmavyavasAyasabhAmAM satuzAstranuM adhyayana karIne bhagavAnanA vacanathI AtmAne bhAvita kare che, tIrthaMkara Adi uttamapuruSonI dezanA sAMbhaLe che, devalokamAM vartatI zAzvatajinapratimAnI sadA bhakti kare che ane tIrthaMkara Adi uttamapuruSonAM caritro pratyenA baddharAgavALA evA teo tIrthakara AdinAM caritrane batAvanAra nATakone jue che. A rIte sarva pravRttikALamAM teonuM prApta thayeluM samyagdarzana nirmaLa, nirmaLatara thAya che ane atyaMta sukhapUrvaka devalokonAM sukhone bhogavIne te mahAtmAo nirmaLabodhinA kAraNe pharI paNa ghaNAM bhogavALAM uttamakuLomAM janma le che ane pUrvamAM prApta thayeluM bodhi jema devalokamAM puSTa-puSTatara kareluM tenA baLathI pharI manuSyabhavamAM ullasita thayelA bodhivALA evA tevo AtmakalyANa arthe yogamArgane seve che. AvA jIvonuM te nirmaLabodhi brahmAdvaitaprakRSTaguNavALI padavInuM prApaka bane che=AtmAnuM zuddhasvarUpa je mokSamAM vidyamAna che te brahmasvarUpa che ane te brahmasvarUpa sAthe advaita avasthA mukta avasthAmAM prApta thAya che tevI brahmAdvaitarUpa avasthA prakRSTa guNavALI AtmAnI avasthA che ane tevI uttama padavInuM prApaka teonuM nirmaLabodhi che; kema ke jeonI pAse nirmaLabodhi che teo saMsAranuM vAstavika svarUpa sadA yathArtha jonArA hoya che tethI teone AtmAnI mukta avasthA je sArabhUta dekhAya che. vaLI, potAnA nirmaLabodhinA Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. bodhidurlabhabhAvanA | zloka-1-2 929 baLathI sadA svabhUmikA anusAra yogamArgane sevIne avazya mukta avasthAne prApta karavA mATe sadA udyama kare che tethI teonuM bodhi mukta avasthAnuM prApaka che. vaLI, te bodhi AtmAmAM je dvaMdvo che tene zAMta karanAra che tethI niHsapatna che. vaLI, te bodhi atyaMta duHprApya che; kema ke anaMtakALathI saMsAramAM bhaTakatA jIvane anaMtI vakhata bAhyathI tIrthaMkarano yoga ke devabhavanI prApti thaI che topaNa potAno jIva tyAre bhArekarmI hovAthI atyArasudhI bodhinI prApti thaI nahIM AthI ja jIva saMsAramAM cAreya gatiomAM bhaTakyA kare che. temAM duSprApya evuM bodhi koIka rIte prApta thayuM hoya ke bodhi sanmukhabhAva prApta thayo hoya tevA jIvone uddezIne graMthakArazrI kahe che - he uttamabuddhivALA jIvo ! tame evA bodhiratnanuM atyaMta sevana karo. A prakAre koI mahAtmA vAraMvAra bhAvana kare to tene bodhi pratyeno pakSapAta thAya che ane bodhi pratyenA pakSapAtavALA jIvo jinavacanaanusAra tenI prAptinA upAyo jANe ane temAM samyag yatna kare to bodhi prApta na thayu hoya topaNa avazya prApta thAya che ane prApta thayuM hoya to nirmaLa-nirmaLatara thAya che. II zloka H anAdau nigodAndhakUpe sthitAnAmajastraM janurmRtyuduHkhArditAnAm / pariNAmazuddhiH kutastAdRzI syAd, yayA hanta tasmAdviniryAnti jIvAH / / 2 / / zlokArtha : khedanI vAta che ke anAdi nigodarUpI aMdhakUvAmAM rahelA ane satata jnmamRtyunA duHkhathI dukhita evA jIvone tevA prakAranI pariNAmanI zuddhi kyAMthI thAya jenA vaDe=je pariNAmanI zuddhi vaDe, tenAthI=nigodarUpI aMdhakUvAmAMthI, jIvo bahAra nIkaLe ? / / 2 / / bhAvArtha: pUrva zlokamAM kahyuM ke bodhinI prApti duSprApya che. kema duSprApya che ? tene spaSTa ka2vA arthe kahe che saMsArIjIvono AtmA anAdikALathI nigodarUpI aMdhakUvAmAM hoya che jyAM gADha jJAnAvaraNIyakarmanA udayane kAraNe jIvanI cetanA atyaMta maMda maMda varte che. vaLI, darzanamohanIyakarmanA udayane kAraNe tattvanA sanmuqhabhAvanI paNa prApti tyAM thaI zake tema nathI. satata janma ane maraNanAM du:khothI duHkhI teo sadA asvasthatAnA pariNAmamAM varte che. mATe nigodamAMthI bahAra nIkaLI zakAya tevI kaMIka paNa pariNAmanI zuddhi teone prAyaH thatI nathI. tethI ja anaMta anaMta pudgalaparAvartathI nigodamAM janme che, nigodamAM ja mare che. ApaNo paNa AtmA A rIte anaMta anaMta pudgalaparAvartI nigodamAM pasAra karIne Avela che. jyAMsudhI tevA prakAranI pariNAmanI zuddhinI prApti na thaI tyAMsudhI ApaNo paNa AtmA nigodamAMthI bahAra nIkaLI zakyo nahi ane je jIvo hajI paNa tevI pariNAmanI zuddhi pAmyA nathI te nigodamAMthI bahAra nIkaLatA nathI. A rIte bhagavAnanA zAsananA rahasyanI prAptine anukULa tevI sAmagrI paNa Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 zAMtasudhArasa nigodamAM durlabha che to bodhinI prApti to kevI rIte thaI zake ? bodhinI prApti vagara saMsAranI A kadarthanAno aMta kevI rIte thaI zake ? mATe AtmAe satata bhAvana karavuM joIe ke bodhinI prApti ati durlabha che ane jo huM samyagu yatna nahIM karuM to pharI nigodamAM javAno prasaMga Avaze jyAMthI bahAra nIkaLavA anukULa pariNAmanI zuddhi paNa durlabha thaze. mATe durlabha evA bodhinI prApti karyA pachI mAre tenA rakSaNa mATe satata jAgrata rahevuM joIe ane koIka rIte bodhi prApta na thayuM hoya to paNa vAraMvAra tenI prAptinA upAyanuM sevana karIne tene prApta karavA mATe samyam yatna karavo joIe. llNA zloka : tato nirgatAnAmapi sthAvaratvaM, trasatvaM punardurlabhaM dehabhAjAm / trasatve'pi paJcAkSaparyAptasaMjisthirAyuSyavad durlabhaM mAnuSatvam / / 3 / / zlokArca - vaLI, tyAMthI nigodathI, nirgata paNa dehadhArI jIvone sthAvarapaNuM-nigodathI anya sthAvarapaNuM ane basapaNuM durlabha che. masANAmAM paNa paMcendriya paryApta evA saMjJInuM, sthira AyuSyavALuM manuSyapaNuM durlabha che. ll3II bhAvArtha saMsAramAM bhaTakatA jIvane bhagavAnanA vacanAnusAra tattvanI ruci atyaMta durlabha che tevuM bhAvana karavA arthe mahAtmA vicAre che - anaMta-anaMta jugalaparAvartana sudhI sarva jIvo nigodamAM rahelA hoya che. tyAMthI koIka rIte nIkaLIne vyavahArarAzimAM AvelA jIvone anAbhoga AdithI kAMIka zubhaadhyavasAya thAya tyAre teo pRthvIkAya Adi anya sthAvarane anukULa AyuSyabaMdha kare che ane te bhAvomAM ati naSTaprAyaH cetanA hoya che, mUDhatA ApAdaka karmo pracura hoya che, tethI pharI-pharI te jIvo sthAvarane anukULa adhyavasAyo karIne anaMto kALa pRthvI, pANI Adi bhAvomAM ja pharyA kare che. A rIte bhaTakatAM-bhaTakatAM karmanI kaMIka nirjarA thavAthI koIka jIvane, koIka vakhate, anAbhogathI kaMIka zubhaadhyavasAya thAya che, jenA baLathI te jIva sthAvarabhAvamAMthI nIkaLI trasabhAvane pAme che. trasabhAvamAM paNa beindriya, te indriya, caurindriyanA uttarottara bhAvane anukULa kaMIka zubhaadhyavasAya te jIvane thAya che tyAre te jIva beindriya Adi kramathI cauridriya bhAva sadhI ghaNA kALe Ave che. vaLI, te trasapaNAmAM paNa pharI mUDhatA AdinI prApti thAya to te jIva pharI-pharI sthAvarabhAvane prApta kare che ane ghaNo samaya sthAvarabhAvamAM pharIne ghaNI muzkelIthI bendriya AdinA kramathI paMcendriyapaNuM prApta kare che. tyAM paNa kliSTa bhAvone karI naraka AdimAM pharyA kare che. A rIte te te bhavomAM paMcendriyapaNuM durlabha che. have paMcendriyapaNuM prApta karyA pachI paNa paryApta saMjJIpaNuM durlabha che ane temAM paNa sthira AyuSyavALuM manuSyapaNuM durlabha che. tethI bodhinI prAptinuM prabaLa aMga bane tevuM manuSyapaNuM to dUra raho paraMtu sAmAnya manuSyapaNuM paNa ati durlabha che ane Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. bodhidurlabhabhAvanA | zloka-3-4 149 A bhavamAM pote koIka rIte tevA manuSyabhavane pAmelo che. A rIte bhAvana karIne mahAtmA bodhidurlabhatAne vAraMvAra bhAvana kare che jethI durlabha evA bodhine prApta karavAnI utkaTa icchA thAya. vaLI prathama zlokamAM batAvyA pramANe bodhinI prApti sarva kalyANanI paraMparAnuM kAraNa che evuM jenI smRtimAM che te jIvane prastuta zlokamAM kahyuM te pramANe saMsAranA paribhramaNanA vAstavika svarUpanuM jJAna thAya ane te pramANe te svarUpathI AtmAne bhAvita kare to tene manuSyapaNuM atyaMta durlabha jaNAya che. ane prApta thayelA manuSyapaNAne kalyANanI paraMparAnuM kAraNa banAvavA arthe tenA upAyarUpa bodhi pratye atyaMta pakSapAta thAya che. je jIvane bodhi pratye atipakSapAta thAya te jIva tenI prAptinA upAyone jANIne yatna kare to avazya bodhinI prApti karI zake che. I3II zloka :tadetanmanuSyatvamApyApi mUDho, mahAmohamithyAtvamAyopagUDhaH / bhraman dUramagno bhavAgAdhagarne, punaH kva prapadyeta tadbodhiratnam ? / / 4 / / zlokArca - te, A manuSyapaNAne pAmIne paNa, mahAmoha, mithyAtva mAyAthI upagUDha, mUDha evo jIva bhamato saMsAra cakramAM pharato, bhavanA agAdha gartAmAM=bhavarUpI UMDA khADAmAM, dUramagna duraMta evA ekendriyAdimAM jaIne paDelo, pharI te bodhiratnane kyAM prApta karaze ? arthAt A manuSyabhavamAM jo prApta nahIM kare to kyAMya prApta karaze nahi. IIII. bhAvArtha zloka-3mAM manuSyapaNuM kaI rIte durlabha che tenuM bhAvana karyA pachI mahAtmA bodhinI durlabhatA kaI rIte che te spaSTa karavA arthe vicAre che ke AvuM durlabha manuSyapaNuM pAmIne paNa jIva bAhya padArtho pratyenA mAhavALo hoya che tethI bAhya bhogAdi ja tene sAra jaNAya che. vaLI, jIva mithyAtvanA udayane kAraNe tattvane abhimukha vicAraNA karato nathI paraMtu tatkAla dekhAtA viSayonA sukhamAM ja sArabuddhi karIne pravarte che. koIka rIte dharma karavAne abhimukha thAya topaNa saMsAranI vyavasthA zuM che ? potAnA AtmAnuM hita zuM che ityAdi viSayaka jijJAsA karyA vagara mithyAtva avasthAne ja poSato bAhyadharma karIne saMtoSa mAnato varte che. vaLI, saMsAranA kSetramAM paNa jIva prAyaH mAyAthI pravRttio karanAro hoya che ane dharmanA kSetramAM paNa potAnI jAtane ThagIne ja pravRtti karanAro hoya che. AvA pariNAmavALo mUDha jIva saMsAranI cAreya gatiomAM paribhramaNa karyA kare che ane narakagati, tiryaMcagati ke ekendriya Adi gatine pAmIne bhavanA agAdha khADAmAM paDe che. tevA jIvane kayA bhavamAM bodhiratnanI prApti thaI zakaze ? arthAtuM kyAMya bodhinI prApti thaze nahi. A prakAre bhAvana karIne mahAtmA potAnI mUDhatAne dUra karavA ane mahAmohane zithila karavA prayatna kare che. koIka rIte mithyAtva Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1pa0 zAMtasudhArasa vartatuM hoya to teno paNa nAza karIne bodhiprApti arthe tattva-atattvanI vicAraNA karavAnA pariNAmavALo thAya che ane AtmAne ThagyA vagara potAnI zaktinuM samAlocana karIne pitAnukUla ucita pravRtti e rIte kare che ke jethI bodhi prApta na thayuM hoya to bodhi prApta thAya. AvA jIvane bodhi prApta karavAno mArgAnusArI bodha na hoya to te kalyANamitro ke saguru Adine pUchIne paNa tenA upAyone samyapha seve che. A rIte yatna karavAthI bodhinI prApti na thaI hoya to bodhinI prApti thAya che ane prApta thayeluM bodhi phUrI mUDhatA Adi bhAvonA kAraNe nAza na thAya tevA baLano saMcaya thAya che jethI durlabha evA bodhine pAmIne ane prApta thayelA bodhine surakSita karIne mahAtmA prathama zlokamAM kahyA tevA prakAranA uttama phaLanI paraMparAne prApta kare che. IIkA zloka - vibhinnAH panthAnaH pratipadamanalpAzca matinaH, kuyuktivyAsanairnijanijamatollAsarasikAH / na devAH sAMnidhyaM, vidadhati na vA ko'pyatizaya stadevaM kAle'smin, ya iha dRDhadharmA sa sukRtI / / 5 / / zlokArtha : pratipada dareka sthAnomAM, anAmativALA ghaNI buddhivALA, kuNyaktionA vaNathI, potapotAnA matanA ullAsamAM rasika evA ghaNA paMtho che dharmanA ghaNA mAge che tethI bodhinI durlabhatA che). devatAo sAbriAdhyane karatA nathI athavA koIpaNa atizayavALA tIrthakaro Adi nathI (tethI bodhi durlabha che) te kAraNathI AvA prakAranA A kALamAM je puruSa ahIM=bharatakSetramAM, daDha dharmavALo che te buddhimAna che. IFpA bhAvArtha: vartamAnanA kALamAM bodhinI prApti kema durlabha che te batAvIne A kALamAM paNa buddhimAna puruSa vivekapUrvakanI ucita pravRtti karIne avazya bodhinI prApti karI zake che te bhAvana karavA arthe kahe che. vartamAnakALamAM dareka sthAnomAM kuyuktionA vazathI potapotAnA mata vistAra karavAmAM tatpara thayelA ghaNA buddhizALI puruSothI ghaNA mArgo pravarte che. eTaluM ja nahi paNa jainadarzanamAM paNa bhagavAnanA vacananA marmane sparyA vagara ane potAnI buddhinA baLathI kuyuktione vistArIne potapotAnA matane sthira karavAmAM rasika evA ghaNA sAdhuo varte che. AvA kALamAM kalyANanA arthI paNa jIvo je te upadezakanA sAnnidhyathI unmArgamAM pravRtti karIne bodhinI prApti to dUra raho paNa bodhithI dUra avasthAne prApta kare che. vaLI, kALa viSama hovAne kAraNe devatAo paNa sAnnidhya karatA nathI jethI devatAnA baLathI paNa mArganI Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. bovidurlabhabhAvanA | zloka-pa-6 151 prApti sulabha bane. vaLI, tIrthaMkara AdinA kALamAM jema cauda pUrvadhara Adi atizayavALA sAdhuo hatA tevA atizayavALA sAdhuo paNa vartamAnamAM koI nathI tethI unmArga pravartakonA phaMdAmAM phasAIne ghaNA yogya jIvo paNa vinAza pAme che. Avo viSamakALa vidyamAna hovA chatAM je puruSa daDha dharmavALo che te haMmezAM vicAre che ke je dharma saMsAranA ucchedanuM kAraNa na hoya te kyAreya paNa paramArthathI dharma kahI na zakAya ane saMsAranA ucchedano upAya vItarAgatAnI prApti che mATe je dharmanA sevanathI rAgAdi bhAvo kSINa thatA hoya ane vItarAgatAne anukULa dRDha saMskAro AdhAna thatA hoya tevo ja dharma paramArthathI dharma che. tethI tevA dharmane banAvanArA mahAtmAne mATe prayatnapUrvaka prApta karavA joIe ane temanA vacanAnusAra dRDha dharma sevavo joIe te puruSa subuddhimAna che. AvA buddhimAna puruSo koInAthI ThagAyA vagara sukhapUrvaka bodhine prApta karI zake che tethI mAre paNa vivekapUrvaka tevo prayatna karavo joIe te Azayane sthira karavA mATe mahAtmAo prastuta zlokathI yatna kare che. ApaNA zloka - yAvad dehamidaM gadairna mRditaM, no vA jarAjarjaraM, yAvattvakSakadambakaM svaviSayajJAnAvagAhakSamam / yAvaccAyurabhaGguraM nijahite, tAvad budhairyatyatAM, kAsAre sphuTite jale pracalite, pAliH kathaM badhyate / / 6 / / zlokArya : jyA sudhI A deha=potAne prApta thayeluM zarIra, rogothI gherAyeluM nathI athavA jarAthI jarjarita thayuM nathI, vaLI jyAM sudhI pAMceya Iyiono samUha potAnA viSayano bodha karavA mATe samartha che ane jyAM sudhI AyuSya vinAza pAmyuM nathI tyAM sudhI buddhimAna puruSe potAnA hitamAM citna karavo joIe=jinavacanAnusAra tatvAtatvano nirNaya karavAmAM ane tattvAtattvano nirNaya karIne tattvAnusAra ucita pravRtti karavAmAM yatna karavo joIe. taLAvanI pALa tUTe ane jaLa vahevA mAMDe tyAre pALa kevI rIte bAMdhI zakAya ? arthAtu bAMdhI zakAya nahi, tema rogAdino upadrava thAya tyAre nijahitamAM pravRtti thaI zake nahi ema pUrva sAthe saMbaMdha che. IIII. bhAvArtha - bodhidurlabhanuM bhAvana karanAra mahAtmA bodhi mATe potAnA AtmAne ullasita karavA arthe bhAvana kare che ke te Atmana ! jyAM sudhI tAro deha rogothI gherAyelo nathI athavA jarAthI jarjarita thayo nathI tyAM sudhImAM tArA AtmAnA hitamAM tAre pravRtti karavI joIe. jo atyAre pravRtti karIza nahi ane vicArIza ke A yauvanavaya che, atyAre huM bhogAdi bhogavI lauM pachI nijahitamAM pravRtti karIza ane koIka evA karmanA udayathI deha AdimAM rogo prApta thaze to bhAvinA anaMtakALanA hitanI upekSA thaze Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 zAMtasudhArasa ane tAro manuSyabhava niSphaLa jaze. vaLI kadAca rogAdi na Ave topaNa A deha jarAthI jarjarita thaze tyAre tuM kaI rIte Atmahita sAdhI zakIza arthAt paralokanI ciMtA thaze ane dharma ka2vAnuM mana thaze topaNa bAhya kRtya karIne ja tAre saMtoSa mAnavo paDaze. paraMtu aMtaraMga guNasaMpatti niSpanna thaI zake tevo dharma tuM sevI zakIza nahIM, mATe bhAvimAM dharma sevIza tevo vicAra karyA vagara vartamAnamAM ja Atmahita mATe tuM udyama kara. vaLI tArI pAMceya indriyo nAnI uMmara hovAne kAraNe viSayo grahaNa karavAmAM paTu che tyAre zAstraadhyayana AdimAM tuM yatna karIza to tattvano sUkSma bodha thaze ane zAstrAnusArI ucita pravRtti karIza to nipuNatApUrvaka dharmane sevI zakIza. jyAre A indriyo viSaya grahaNa karavA mATe asamartha banaze tyAre indriyothI thatI skhalanAne kAraNe ja tuM tattvane jANavA mATe udyama karI zakIza nahi ane dharmane paNa samyak rIte sevI zakIza nahIM. vaLI, A AyuSya game tyAre vinAza pAme tema che tethI vRddhAvasthAmAM huM dharma sevIza 1 tevo saMkalpa karIne dharma sevavAnA kALanI rAha jovAmAM ja AyuSya pUruM thaze to bhAvinA anaMta saMsAranI kadarthanA tane prApta thaze. mATe AyuSya nAza pAme te pahelAM ja tuM Atmahita sAdhavA mATe yatna kara. vaLI, potAnA bhAvane daDha karavA arthe te mahAtmA dRSTAMtathI bhAvana kare che ke koIka taLAvanI pALa tUTe tevI saMbhAvanA hoya chatAM tenI upekSA ka2vAmAM Ave ane te pALa tUTe ane dhasamasatuM pANI Ave tyAre pALa bAMdhI zakAya nahIM, tema koIka karmanA udayathI rogAdi Ave ke deha jarAthI jarjarita thAya tyAre dharmano vicAra karavAmAM Ave topaNa dharma thaI zake nahi. mATe jarjarita pALa tUTe te pUrve tene majabUta karavI joIe tema deha rogAdithI gherAyelo thAya te pUrve ja te dehanA baLathI tattvane jANavA mATe, jANIne sthira karavA mATe ane sthira karAyelA tattvane zakti anusAra jIvanamAM sevavA mATe sadA mAre udyama karavo joIe A pramANe mahAtmA AtmAne hitazikSA Ape che, jenA baLathI durlabha evA bodhine pote prApta karI manuSyabhava saphaLa kare. // 6 // zloka H vividhopadravaM dehamAyuzca kSaNabhaGguram / kAmAlambya dhRtiM mUDhaiH, svazreyasi vilambyate / / 7 / / *- zlokArtha : vividha upadravavALo deha che ane AyuSya kSaNabhaMgura che=game te kSaNe nAza pAme tevuM che. kaI dhRtinuM avalaMbana laIne mUDha jIvo vaDe potAnA zreyamAM vilaMbana karAya che ? II7 / / bhAvArtha : vaLI mahAtmA apramattabhAvathI tattvane jANavAne abhimukha UhApoha satata pravarte tevA nirmaLa bodhine mATe udyama ka2vA arthe potAnA AtmAne preraNA karatAM kahe che - A deha vividha upadravavALo che tethI game tyAre roga AdithI asamartha banI zake che. vaLI AyuSya paNa game te kSaNe nAza thaI zake tema che mATe Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. bodhidurlabhabhAvanA-gIta / zloka-1 153 atyAre huM yuvAna chuM, bhogo bhogavI laI pachI AtmahitanI ciMtA karIza e prakAranI artha vagaranI dhRtinuM avalaMbana laIne mUDha jIvo potAnA kalyANamAM vilaMbana kare che. mATe mAre kSaNabhara paNa pramAda karyA vagara svazakti anusAra tattvane jANavA mATe sadA udyamazIla rahevuM joIe. kema ke tattvanI atyaMta jijJAsA ja bodhi svarUpa che. AthI samyapha bodhane pAmelA samyagdaSTi jIvo sadA svazakti anusAra apramattabhAvathI jinavacananA paramArthane jANavA yatna kare che ane jANIne sadA tenAthI AtmAne vAsita karavA yatna kare che. jethI saMsAranI zaktino uccheda thAya tevI mArgAnusArI buddhirUpa bodhi mAre prApta karavI hoya to mAre paNa mUDhatAno tyAga karIne sadA bodhinI prApti mATe ane prApta thayelA bodhine nirmaLa-nirmaLatara karavA arthe udyama karavo joIe. llNA 12. bodhidurlabhabhAvanA-gIta, zloka : budhyatAM budhyatAM bodhiratidurlabhA, jaladhijalapatitasuraratnayuktyA samyagArAdhyatAM svahitamiha sAdhyatAM, bAdhyatAmadharagatirAtmazaktyA ||budhytaaN0 1 / / zlokArdha : samudranA pANImAM paDelA, devatAthI adhiSThita ratnanI yuktithI bodhi atidurlabha che e pramANe bodha karo, bodha karo=he Atman ! tuM bogha kara, tuM bodha kara. samyaka ArAdhanA karobodhiratnanI samyapha ArAdhanA karoAtmana tuM samyaka ArAdhana kara. ahI=saMsAramAM, svahitane siddha karo=he Atman tuM bodhinuM rakSaNa karIne tenA dvArA potAnA AtmAnuM hita siddha kara. AtmazaktithI karmane pasvaza thayA vagara karAyelA svaparAkramathI, adhara gatine=narakAdi parAba gatione, bAdha karo=he Atmana ! tuM mArgAnusArI svaparAkrama phoravIne saMsAranA paribhramaNanuM kAraNa bane evI narakAdi kharAba gationuM tuM nivAraNa kara. III bhAvArtha - mahAtmA potAnA AtmAne karmane paravaza rahelo joI tenI parataMtratAthI potAnuM rakSaNa karavA arthe potAnA AtmAnA sadvaryane ullasita karavA arthe kahe che ke jema koIne devAdhiSThita evuM ciMtAmaNi ratna prApta thayuM hoya ane samudranA taTe beTho-beTho te ratnane joto hoya ane acAnaka samudranA pANImAM te ciMtAmaNi ratna paDI jAya to tene pharI prApta karavuM durlabha bane che tema bodhi e jIvano mULa svabhAva che ane jIvanA pramAdane vaza karmathI te guNaAvRtta thayelo che. jema samudramAM paDeluM ciMtAmaNi ratna prApta karavuM durlabha che tema AtmAno bodhi guNa paNa jIvane mATe prApta karavo atidurlabha che. AthI ja anAdikALathI pote tene prApta karI zakyo nathI. have koIka rIte manuSyabhavane pAmIne kaMIka vivekacakSu pragaTyA hoya ane Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 zAMtasudhArasa te bodhi mArA prayatnathI sAdhya che tevuM vivekI puruSane dekhAya che ane te prApta thayeluM bodhi atidurlabha che tema atyaMta bhAvana karavA arthe kahe che - bodhi atidurlabha che tema he Atman ! tuM bodha kara. tuM bodha kara. jethI pramAda karyA vagara tattvane jonArI nirmaLa dRSTi uttarottara vRddhi pAme tevo yatna karIne tenA rakSaNa mATe yatna thAya. AthI ja kahe che ke samyak ArAdhanA karo arthAt jema ciMtAmaNi ratna maLe to tenI samyaka ArAdhanA ka2vAthI sarva hitanI prApti thAya che tema prApta thayelA nirmaLa dRSTirUpa bodhinI he Atmana ! tuM samyak ArAdhanA kara. arthAt satata jinavacananA 52mArthane jANavA mATe udyama karIne tenAthI AtmAne bhAvita karavA mATe yatna karavA svarUpa bodhinI samyak ArAdhanA kara ane A prakAranI samyak ArAdhanA karIne sadgationI paraMparAnI prApti thAya ane aMte sarvakarmano nAza thAya tevA svahitane tuM sAdha. Ama te sAdhanA karavA mATe saMsAranA kAraNabhUta mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya, ane yoga kaI rIte jIvane viDaMbanA karanArA che tenuM sUkSma-sUkSmatara pAramArthika svarUpa jANavA sadA yatna kara ane te pAMceya bhAvothI viruddha evA samyaktva, virati, apramAda, akaSAyarUpa vItarAgatA ane yoga-nirodharUpa bhAvo kramasara kaI rIte prApta thAya tenuM pAramArthika svarUpa vicAra, jethI svahitanI siddhi thAya. A rIte tattvanA avalokanamAM dRDha Atmazaktine pravartAvIne durgatirUpa, narakagati, tiryaMcagati, kumAnuSyatva ane kudevatvano tuM bAdha kara ke jethI sudevatva ane sumAnuSyatvanI prApti dvArA sukhapUrvaka sarva duHkhono aMta thAya. III zloka H cakribhojyAdiriva narabhavo durlabho, bhrAmyatAM dhorasaMsArakakSe / bahunigodAdikAyasthitivyAyate, mohamithyAtvamukhacoralakSe / / budhyatAM0 2 / / zlokArtha H moha ane mithyAtvarUpI mukha che jenA evA coranA nivAsthAnarUpa ane bahunigoda Adi kAyasthiti vizeSarUpe vistRta che jemAM evA ghora saMsArakakSamAM=ghora saMsArarUpa jaMgalamAM, bhamatA jIvone cakrInA bhojana AdinI jema narabhava durlabha che. IIII bhAvArtha: brahmadatta cakravartI koIka brAhmaNa u52 koIka prasaMge khuza thaIne tene kahe che ke tAre je joIe te tuM mAMga. te brAhmaNe strIne pUchIne mAMgyuM ke mane cakravartInA rAjyamAM pratidina bhojana maLe ane eka suvarNamudrA maLe. te pramANe te brAhmaNane tenI patnI sahita cakravartInA gharethI bhojananA kramathI chae khaMDonA dareka gAmomAMthI darekanA ghare pratidina bhojana maLe tevI vyavasthA cakravartInA AdezathI karAI. te brAhmaNane cakravartInA gharethI bhojana karyA pachI anya-anya ghare bhojananI prApti thAya che te bhojana cakravartInA bhojana tulya jaNAtuM nathI tethI tene cakravartInA gharanuM bhojana roja yAda Ave che. chatAM cakravartInA ghare pharI bhojana prasaMga jema tenA mATe atidurlabha che tema saMsAramAM bhamatA jIvo mATe narabhava atidurlabha che. kema durlabha che ? tethI Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. bodhidurlabhabhAvanA-gIta | zloka-2-3 15ma kahe che ghora evo A saMsAra bahu nigoda Adi kAyasthitithI vistRta che tethI koI jIva nigodamAM jAya to tyAM ja anaMto kALa pasAra thAya che. vaLI, pRthvIkAya Adi darekanI kAyasthiti paNa ghaNI lAMbI che. tethI pRthvIkAya ane pRthvIkAyamAM ja jIva ghaNo samaya bhame che. te rIte aplAya Adi bhavomAM paNa ghaNo samaya bhame che. tethI manuSyabhava durlabha thAya che. vaLI, A ghora saMsAra moha ane mithyAtva be mukho che jene tevA coronuM nivAsasthAna che. tethI A ghora saMsAramAM jIva moha ane mithyAtvanA kAraNe paNa durgatiomAM ja pharyA kare che ane prAyaH manuSyabhavane pAmato nathI. chatAM jema te brAhmaNa sarva gharomAM pratidina bhojana karIne koIka rIte pharI cakravartInA gharanuM bhojana prApta kare che tema A jIva paNa ghora saMsAramAM bhamatAMbhamatAM koIka rIte pharI manuSyabhava pAme che. have, atidurlabha evo manuSyabhava mane prApta thayo che tema vicArIne te niSphaLa na thAya te arthe mahAtmA manuSyabhavanI durlabhatAnuM ciMtana kare che. tethI vicAre che ke jeo manuSyabhavanI durlabhatAne samajyA nathI teo ja pazunI jema khAvA-pIvA-bhogavilAsamAM manuSyabhava pUro kare che paraMtu prApta thayelA manuSyabhavamAM mArA mATe hita zuM che ahita zuM che teno samyak vicAra bahudhA karatA nathI. kvacit dharma kare che topaNa mAtra mUDhanI jema yatkiMcit dharma karIne saMtoSa mAne che paraMtu mAre to bodhi sulabha thAya tevo ja yatna karavo joIe Ama vicArIne mahAtmA AtmAmAM viveka jAgrata ka2vA yatna kare che. III avataraNikA : vaLI narabhavanI durlabhatAnuM bhAvana karyA pachI koIka rIte prApta thayelo paNa manuSyabhava aneka vakhata niSphaLa thAya che. tenuM bhAvana kare che - zloka H labdha iha narabhavo'nAryadezeSu yaH, sa bhavati pratyutAnarthakArI / jIvahiMsAdipApAzravavyasaninAM, mAghavatyAdimArgAnusArI ||budhyatAM0 3 // * zlokArtha : ahIM=saMsAramAM, anArya dezomAM prApta thayelo je manuSyabhava te hitane badale anarthakArI thAya che. te manuSyabhava kevo che. jethI anarthakArI thAya che te spaSTa kare che jIvahiMsAdi pApaAzravanA vyasanI jIvone mAghavatI Adi narakonA mArgane anusaranAra narabhava prApta thAya che. II3II bhAvArtha: saMsAramAM bhaTakatA jIvane koIka rIte manuSyabhava prApta thayo topaNa anArya dezamAM prApta thayo. jyAM Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 zAMtasudhArassA Atmahita viSayaka kaMI sAMbhaLavA ja maLe nahi, kevala yathA-tathA te bhava pUro thAya che. eTaluM ja nahIM paNa buddhimattA ane zakti jeTalI adhika hoya eTalAM hiMsAdi pApo karIne te jIvo pApaAzravarUpa vyasanone ja sevyA kare che. jenA phaLarUpe mAghavatI nAmanI sAtamI naraka ke anya narakamArgane ja teo prApta kare che. AthI je jIvo atihiMsAdi karatA hoya ke ati dhanasaMcayamAM mUDha hoya teo sahaja rIte sAtamI narakamAM jAya che. jema mammaNa zeTha dhanasaMcaya karIne sAtamI narakamAM gayela. vaLI, keTalAka jIvone dhanasaMcaya AdinI zakti maLelI na hoya topaNa dhananA lobhamAM svabhUmikA anusAra sadA pravarte che. teo paNa mUDhatAnA baLathI narakamAM jAya che. tethI durlabha paNa manuSyabhava AryadezamAM maLe to kadAca saphaLa thaI zake anyathA anarthanuM ja kAraNa bane che tema bhAvana karIne manuSyabhavane saphaLa karavAnuM sadvarya mahAtmA ullasita kare che. Imall zloka : AryadezaspRzAmapi sukulajanmanAM, durlabhA vividiSA dharmatattve / rataparigrahabhayAhArasaMjJAtibhirhanta magnaM jagad duHsthitatve ||budhytaaN0 4 / / zlokArca - sukuLamAM janmelA, AryadezamAM utpanna thayelA, paNa jIvone dharmatatvanA viSayamAM vividiSA= tatvanA paramArthane yathArtha jANavA mATenI utkaTa IcchArUpa vividiSA, durlabha che. kema durlabha che? tethI kahe che ratakAmamAM rata, parigraha parigrahasaMjJA, bhaya=bhayasaMjJA ane AhAra saMjJAnI pIDAthI duHsthitapaNAmAM=AtmAnA pAramArthika hitanI vicAraNAnA daridrapaNAmAM, AkhuM jagata magna che. III. bhAvArtha : vaLI, mahAtmA potAnA AtmAne bodhine abhimukha ullasita karavA arthe bhAvana kare che ke anaMtakALamAM bhaTakatAM-bhaTakatAM AryadezamAM ane uttamakuLamAM paNa jIvo janme che. tethI durlabha paNa manuSyapaNuM je Aryadeza ane uttamakuLamAM ati durlabha che tevuM paNa manuSyapaNuM koIka rIte jIvo prApta kare che topaNa ghaNA jIvone dharmatattvamAM vividiSAnI prApti durlabha che. Azaya e che ke saMsAranI vyavasthA kayA prakAranI che tenA paramArthane jANIne AtmAnI guNasaMpattinI prAptino ucita upAya zuM che tene jANIne potAnAmAM guNasaMpattinI vRddhi thAya tenA paramArthane batAvanAra dharmatattvanA viSayamAM vizeSa prakAranI jANavAnI icchA arthAtu zAstravacanathI, yuktithI ane anubhavathI padArthano nirNaya karavAnI utkaTa icchA, durlabha che. vastutaH A vividiSA ja samyaktanI prAptinuM prabaLa kAraNa che. chatAM sukuLamAM janmelA paNa jIvo AhAra saMjJA, parigrahasaMjJA, maithunasaMjJA ane bhayasaMjJAmAM rata hovAthI AtmAnI vicAraNAmAM daridratulya hoya che ane saMjJAomAM ja magna hoya che. tethI dharmatattvanA viSayamAM vividiSA thatI nathI mATe prApta thayelA Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1pa7 12. bodhidurlabhabhAvanA-gIta | zloka-4-5 manuSyajanmane niSphaLa kare che. A prakAre bhAvana karIne dharmatattva viSayaka ucita nirNaya karavAne abhimukha vividiSAne ullasita karavA mATe mahAtmA yatna kare che ane je mahAtmA prastuta zlokanA marmane sparze te rIte tenuM bhAvana kare to potAnI zaktinA prakarSathI tattvane jANavAnI utkaTa icchA thAya che jethI te mahAtmA avazya samyaktane prApta karI zake che. eTaluM ja nahi paNa samyakta prApta karyA pachI paNa vizeSavizeSa prakAranI dharmatattvanA viSayanI vividiSAnA baLathI bhagavAnanA zAsananAM ghaNAM rahasyone prApta karIne sukhapUrvaka anarthakArI evA saMsArano uccheda karI zake che. III avataraNikA: vaLI, jIvane koIka rIte dharmatatvanA viSayamAM vividiSA thAya to paNa zravaNa Adi prApta na thAya to pragaTa thayelI vividiSA vinAza paNa pAmI jAya ane jIva Atmahita sAdhI zake nahi. tethI vividiSA pachI zravaNaguNanI prApti arthe mahAtmA bhAvana kare che - bloka : vividiSAyAmapi zravaNamatidurlabhaM, dharmazAstrasya gurusannidhAne / vitathavikathAditattadrasAvezato, vividhavikSepamaline'vadhAne ||budhytaaN0 5 / / zlokArya : vividiSA prApta thaye chate paNa nirarthaka evI vikathA AdinA te-te rasanA AvezathI, vividha vikSepathI, malina avadhAna hote chate upayoga hote chate, gurunA sAnnidhyamAM dharmazAstranuM zravaNa ati durlabha che. ApA bhAvArtha : mahAtmA vicAre che ke koIka rIte saMsAranA svarUpano bodha thAya tevA jIvo dharmatattvanA jANavAnI utkaTa icchAvALA thAya che tethI durlabha evI vividiSA koIka rIte teone prApta thaI chatAM nirarthaka evA vikathA AdinA te te rasanA Avezane kAraNe citta aneka prakAranA vikSepothI malina bane che. Azaya e che ke saMsAranA svarUpane jANyA pachI dharmanA paramArthane jANavuM joIe tevI buddhi thayA pachI paNa keTalAka jIvone kuTuMbanI ciMtA, vyApAra AdinI ciMtA ke anya kAryo karavAnI vRtti viSayaka te te rasanA Avezo utpanna thatA hoya che ane te Avezane vaza tenuM citta haMmezAM te te rasanA vikSepathI malina varte che. tethI ucita gurunI gaveSaNA karIne tevA mahAtmA pAse dharmazAstronuM zravaNa karavAnI icchA thavA chatAM udyama karI zakatA nathI. jo ke dharmazAstranuM zravaNa karanAra varga sAmAnyathI dekhAya che paraMtu tattvanI utkaTa jijJAsAthI dharmazAstranA paramArthane jANavo che tevI ruci karIne ane dharmanA paramArthane batAvanArA gItArthagurunI gaveSaNA karIne Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 zAMtasudhAraNA mArgAnusArI buddhinA baLathI teo dvArA banAvAyelAM zAstravacano jinavacanAnusArI che ke nahi teno nirNaya karavA mATe udyama kare evA jijJAsu jIvo prAyaH hotA nathI. dharmI jIvo mAtra kaMIka sAMbhaLavAnI buddhithI dharma sAMbhaLavA jAya che ane pote dharmanuM zravaNa karyuM che tema mAnIne saMtoSa mAne tevA ghaNA jIvo hoya che. AvA jIvone paramArthathI vividiSAnI paNa prApti nathI tethI paramArthathI dharmanuM zravaNa paNa nathI. paraMtu je jIvone nirmaLa koTInI vividiSA pragaTI che te jIvo avazya yogya gurunI gaveSaNA kare che ane te rIte ja temanI pAsethI dharmazAstra paNa sAMbhaLe che ke jenA baLathI zAstravacana, yukti ane svaanubhava anusAra teone hAthamAM rahelA padArthanI jema sarvajJanAM vacanonuM rahasya spaSTa dekhAya che. jenA baLathI hitAhitanI ucita pravRtti viSayaka nirmaLa bodha thAya che je bodha ja sarva kalyANanI paraMparAnuM kAraNa che. A prakAre prastuta zlokathI bhAvana karIne mahAtmA potAnAmAM vartatA nirarthaka vikathAdinA rasanA AvezazAMta karavA yatna kare che. cittanA vikSepone dUra karavA yatna kare che ane yogya guru pAsethI dharmazAstra zravaNa karavA mATe ucita yatna kare tevI daDhazaktino saMcaya kare che. A prakAranA bhAvananA baLathI ja te mahAtmA potAne prApta thayelI vividiSAne saphaLa karavA yatna kare che. paNa avataraNikA - vaLI, te mahAtmA dharmanA zravaNa pachI paNa ati durlabha zuM che tenuM bhAna karIne tenA mATenuM saddavIrya ullasita karavA yatna kare che - bloka : dharmamAkarNya sambudhya tatrodyama, kurvato vairivargo'ntaraGgaH / rAgadveSazramAlasyanidrAdiko, bAdhate nihatasukRtaprasaGgaH ||budhytaaN0 6 // zlokArca - dharmane sAMbhaLIne, saMbodha pAmIne tyAM=svabhUmikA anusAra ucita dharmanA sevanamAM. udhamane karatA jIvane nita karyo che sukRtano prasaMga jeNe evo rAga, dveSa, zrama, ALasa, ane nidrAdikarUpa aMtaraMga verI varga bAdha kare che. IIkA bhAvArtha koIka mahAtmAne durlabha evI vividiSA pragaTe ane vikathA AdinA rasonA Avezano parihAra karIne sthiratApUrvaka guNavAna guru pAse ati durlabha evA tattvanuM zravaNa kare ane tattvano sthira nirNaya thAya tyAMsudhI pRcchA Adi karIne paNa tattvane jANavA yathArtha prayatna kare to svabhUmikA anusAra ucita anuSThAna karavAthI potAnA AtmAmAM guNonuM AdhAra kaI rIte thAya teno yathArtha nirNaya te mahAtmAne thAya che. Avo nirNaya thavAne kAraNe te mahAtmA vicAre ke have dharmazAstranA paramArthane huM jANanAra chuM Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. bovidurlabhabhAvanA-gIta | zloka-6-7 159 mATe zaktinuM samAlocana karIne svazakti anusAra ucita anuSThAna levuM ke jethI mArAmAM uttarottara dharmanI vRddhi thAya jenA prakarSathI huM sukhapUrvaka A saMsArasAgarane tarI zakuM. Ama chatAM tevA mahAtmAne paNa anAdinA abhyAsane kAraNe bAhya padArtho pratyeno rAga, azAtA Adi pratyeno dveSa, zAtAno rAga, dharma anuSThAna mATe karAto zrama bAdha karanAra bane che. arthAtu dharma anuSThAnamAM zrama lAge che, ALasa Ave che, prasaMge nidrAdi herAna kare che ane te sarva doSo dharma anuSThAnamAM karAtA samyaka yatnane haNe che ane daDha udyama karavA mATe bAdha kare che. mATe durlabha evA tattvanI prApti pachI paNa yogamArgane samyaka rIte sevIne yatna karavAmAM anAdino pramAda jIvane vinna karanAra bane che. tenuM smaraNa karIne mahAtmA potAno zAtA pratyeno rAga, azAtA pratyeno dveSa dUra karavA yatna kare che. dharma mATeno zrama paramArthathI mahAkalyANanuM kAraNa che tema vicArIne te mahAtmA dharma karavA mATe vijJabhUta ALasano parihAra kare che, ucita AhAra Adi pravRtti dvArA nidrAdino avarodha kare che ane sadA pAramArthika dharma viSayaka udyama kema saphaLa thAya tenI ciMtA kare che jethI yathArtha bodha karyA pachI paNa sevAyelo dharma pramAdane vaza niSphaLa na bane. IIkA zloka : caturazItAvaho yonilakSeSviyaM, kva tvayA''karNitA dharmavArtA / prAyazo jagati janatA mitho vivadate, RddhirasazAtagurugauravArtAH ||budhytaaN0 7 / / zlokArca - aho Azcarya che ke coryAsI lAkha jIvayonimAM he jIva! tArA vaDe A dharmanI vAto-pUrvamAM varNana karyuM che e dharmanI vAto, kyAM sAMbhaLI che ? arthAt kyAMya sAMbhaLI nathI. kema sAMbhaLI nathI te blokanA uttarArdhathI kahe che. RddhinA mahatva gauravathI, rasanA mahatva gauravathI, zAtAnA maka gauravathI, Arta thayelA jIvo jagatamAM prAyaH paraspara vicAraNA kare che. ll bhAvArtha - mahAtmA AtmAmAM bodhidurlabhatAne sthira karavA arthe vicAre che ke saMsAramAM jIvonAM utpatisthAno coryAsI lAkha che ane te dareka sthAnomAM jIva anaMtakALathI anaMtIvAra janma le che, mare che, pharI pharI janma le che, topaNa graMthakArazrIe atyArasudhI pUrvamAM varNana karyuM=nigoda karatAM pRthvIkAya Adi avasthA durlabha che, tenA karatAM trasapaNuM durlabha che ityAdi je kAMI paNa varNana karyuM, te sarva=tattvaciMtana karIne dharma niSpanna karavAnI ucita vicAraNA karI te sarva, hRdayane sparze te rIte he jIva! teM kyAM sAMbhaLI che ? arthAt kyAMya sAMbhaLI nathI. jo te vicAraNA potAnA AtmAe pUrvamAM kyAMya karI hoya to avazya durlabha evA bodhinI prAptine mATe udyama karIne saMsArano aMta karyo hota paNa hajI sudhI potAnA saMsArano aMta thayo nathI te ja batAve che ke hRdayamAM dharma utpanna thAya tevI dharmanI vAto jIve anaMtakALamAM kyAMya sAMbhaLI nathI. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 zAMtasudhArasa ahIM prazna thAya ke saMsAramAM bhaTakatAM A jIve anaMtIvAra manuSyAdi bhavo prApta karyA che ane jagatamAM bhaTakatA A jIvane mahAtmAno yoga paNa manuSyAdi bhavamAM aneka vakhata thayo che, Ama chatAM potAnA AtmAe dharmanI vAto kema sAMbhaLI nathI ? tethI kahe che jagatamAM prAyaH jIvo RddhinA ane zAtAnA mahattvane dhAraNa karanArA evA gauravathI A hoya che arthAt tenI vicAraNAmAM AkuLa hoya che. tethI manuSyabhava pAmIne samRddhi kema meLavavI, indriyonA suMdara rasonuM AsvAdana kema karavuM, zAtAnI prApti kema karavI te saMbaMdhI vicAraNAmAM paraspara AlApasaMlApa karatA hoya che. tethI pote anaMtakALathI zAzvata che. A rIte karma bAMdhIne ja cAragatimAM bhaTake che, aneka kadarthanA pAme che tenA nistArano ucita upAya dharma che mATe huM tenA rahasyane prApta karuM e prakAranI pAramArthika jijJAsAthI mahAtmA pAse prAyaH dharma sAMbhaLatA nathI paraMtu mugdhatAthI ja kvacit kyAreka bAhya dharma seve che. pAramArthika dharmanA svarUpane jANIne saMsArano aMta karavAnA arthI thaIne tattvanI vicAraNA karanArA jIvo prAyaH jagatamAM nathI. tethI ja anaMtakALamAM atyAra sudhI potAne pAramArthika dharmanI prApti thaI nahIM. A prakAre prastuta zlokathI bhAvana karIne mahAtmA pAramArthika dharmane jANavA, jANIne tenA bhAvAne AtmAmAM sthira karavA, udyama kare che jenA baLathI kSaNa paNa pramAda karyA vagara zaktinA prakarSathI apramAdabhAvapUrvaka dharmanI niSpattine anukULa sadA udyama thAya. AvA zloka :evamatidurlabhAt prApya durlabhatamaM, bodhiratnaM sakalaguNanidhAnam / kuru guruprAjyavinayaprasAdoditaM, zAntarasasarasapIyUSapAnam ||budhytaaN08|| zlokArca - A rIte atyArasudhI varNana karyuM e rIte, atidurlabhathI paNa durlabhatama evA sakala guNanA nidhAna bodhiratnane prApta karIne he jIva! tuM gurunA prAjyavinayanA prasAdathI prApta thayelA zAMtarasanA suMdara rasarUpa amRtanA pAnane kara. III bhAvArtha - atyArasudhI saMsArasamudramAM zuM zuM durlabha che e graMthakArazrIe batAvyuM. temAM kahyuM ke paMcendriyapaNuM durlabha che tenA karatAM manuSyapaNuM ati durlabha che ane te sarva karatAM paNa durlabhatama bodhiratna che; kema ke jinavacana anusAra padArtha haiyAne sparze tevI saMsAranI vyavasthAnA svarUpano bodha ane saMsArathI para evI muktaavasthAno pAramArthika bodha ane mokSanA upAyabhUta jinavacananA tAtparyane sparze tevo bodha bodhiratna che ane A bodhiratna prApta thayA pachI AtmAmAM sarva guNo uttarottara vRddhi pAmatA hoya che. tevA bodhiratnane pAmIne he AtmA ! tuM bodhinA baLathI mohanI anAkuLatA rUpa zAMtarasanA suMdara amRtanA pAnane kara. je zAMtarasa guNavAna guru pratyenA vizALa vinayane kAraNe gurunA prasAdathI prApta thAya tevo che ane tevA zAMtarasanuM jo Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. bodhidurlabhabhAvanA-gIta | zloka-8 161 tuM pAna karIza to anAdinI mohavAsanA sukhapUrvaka nAza thaze ane saMsAranA paribhramaNano sukhapUrvaka aMta Avaze. AnAthI e prApta thAya ke je jIvomAM tattvane jovAnI nirmaLadRSTi pragaTI che te jIvo samyagudarzanarUpa bodhiratnane pAmyA che ane teo ucita vivekapUrvaka guNavAna guru pAsethI zAstronA rahasyane vizeSa vizeSa jANavA yatna kare che ane vinayapUrvaka zAstranA adhyayanane kAraNe teone te zAstravacano haiyAne sparze te prakArano bodha utpanna kare che. te bodha AtmAmAM mohanI anAkuLatA rUpa zAMtarasa utpanna kare che ane te zAMtarasane prApta karyA pachI je mahAtmA te zAstravacanonuM vAraMvAra haiyAne sparze te rIte parAvartana karIne AtmAne te vacanothI atyaMta bhAvita kare che tema tema temanA AtmAmAM mohanA vikAro zAMta thAya che ane mohano unmAda jema jema zAMta thAya tema tema vItarAgabhAvane Asannatara evA zAMtarasanuM pAna te mahAtmAne thAya che. tevA amRtanuM pAna karavA mATe mahAtmA prastuta zlokathI potAnA AtmAne abhimukha kare che jethI pramAda vagara zakti anusAra zrutavacanothI AtmAne bhAvita karIne pote zAMtarasanA prakarSane pAme. IITA I bAramo prakAza pUrNa II Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 zAMtAvAsa 13. maitrIbhAvanA che zloka : saddharmadhyAnasandhAnahetavaH zrIjinezvaraiH / rijhamRtavaH prAzvatAro mAvanAra para: Tiaa zlokArca - saddharmanA dhyAnanA sandhAnanA hetu evI maitrI vagere cAra zreSTha bhAvanA bhagavAne batAvelI che. 1 bhAvArtha : AtmAne saMsArathI para avasthAmAM javA mATe dharmadhyAna ane zukladhyAna be dhyAno kAraNa che. dharmadhyAnathI karelI zaktinA saMcayavALA mahAtmAo zukladhyAna karI zake che ane zukladhyAnanI zaktinA saMcaya arthe mahAtmAo dharmadhyAnamAM pravRtti kare che. vaLI, ArtadhyAna ane raudradhyAnanA nivAraNapUrvaka dharmadhyAna saMsAranA ucchedanuM kAraNa bane che ane dharmadhyAnanA arthI mahAtmA paNa dharmadhyAna karavA mATe samartha na thAya tyAre dharmadhyAnane anukULa zaktisaMcaya arthe maitrI Adi cAra bhAvanAo bhagavAne batAvela che. je cAra bhAvanAothI nirmaLa thayeluM citta saMsAranA bhAvone sparzIne thatA ArtadhyAnathI ane raudradhyAnathI AtmAnuM rakSaNa kare che. je mahAtmAonuM citta maitrI Adi cAra bhAvanAthI atyaMta vAsita che te mahAtmAo sarva jIvo sAthe ucita pravRtti karIne koI anya jIvanA nimitte koI prakAranA klezane pAmatA nathI arthAt uttamapuruSone pAmIne to kalyANa kare ja che paraMtu maitrI Adi bhAvanAthI bhAvita thayeluM citta hovAnA kAraNe ayogya jIvane pAmIne paNa te jIvonA hitanI ja vicAraNA te mahAtmA kare che tethI koIpaNa klezanI prApti thatI nathI. mATe bhagavAne zreSTha evI A cAra bhAvanAothI AtmAne sadA bhAvita rAkhavA mATe upadeza Apelo che. AvA avataralikA : - pUrva zlokamAM kahyuM ke sadharmadhyAnane pragaTa karavAno hetu maitrI Adi bhAvanA che, tethI e cAra bhAvanAo kaI rIte dharmadhyAnane pragaTa kare che te batAvavA arthe kahe che - zloka : maitrIpramodakAruNyamAdhyasthyAni niyojayet / dharmadhyAnamupaskartuM taddhi tasya rasAyanam / / 2 / / Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. maitrIbhAvanA | zloka-2-3 zlokArtha H maitrI, pramoda, kAruNya ane mAdhyasthya evI cAra bhAvanAone AtmAmAM niyojana karavI joIe. =ije kAraNathI, dharmadhyAnane upakAra karavA mATe te=cAra bhAvanAo, tenuM=dharmadhyAnanuM, rasAyana che=parama auSadha che. IIrA bhAvArtha: mahAtmA bhAvana kare che ke maitrI, pramoda, kAruNya ane mAdhyasthyarUpa cAra bhAvanAne tuM AtmAmAM atyaMta niyojita ka2. arthAt te bhAvanAonA marmane sparze te prakAranA upayogapUrvaka te bhAvanAothI AtmAne bhAvita kara. A cAra bhAvanAo saMsAranA ucchedanA prabaLa kAraNa evA dharmadhyAnane upakAra karavA mATe parama auSadha che. tethI te bhAvanAothI bhAvita thayeluM citta jagatanA jIvamAtra sAthe ucita pravRtti karanAruM bane che jethI koI jIvo pratye potAne dveSa ke kleza na thAya ane koI jIvanA nimitte potAne kleza na thAya tevuM uttama citta bane che. jeno AtmA A maitrI Adi bhAvanAthI atyaMta bhAvita thayela hoya tene tuccha evA bAhya padArthone AzrayIne jIvo sAthe je klezAdi thAya che te sarva nivartana pAme che ane tenA kAraNe bAhya padArtho pratye paNa tevo tIvra saMgano pariNAma thato nathI. A rIte aklezavALuM citta dharmadhyAnamAM yatna karIne sukhapUrvaka asaMga pariNAmane anukULa zaktino saMcaya thAya evo yatna karI zake che. III avataraNikA : 993 pUrva zlokamAM kahyuM ke mahAtmAe maitrI Adi cAra bhAvanAo AtmAmAM niyojita karavI joIe tethI have te maitrI Adi cAra bhAvanAonuM svarUpa ja saMkSepathI batAve che zloka H maitrI pareSAM hitacintanaM yad bhavet pramodo guNapakSapAtaH / kAruNyamArtAGgirujAM jihIrSetyupekSaNaM duSTadhiyAmupekSA ||3|| zlokArtha paranA hitanuM je ciMtavana te maitrI che, guNano pakSapAta te pramoda che, pIDita aMgavALA jIvonA rogone dUra karavAnI IcchA kAruNya che ane duSTa buddhivALA jIvonuM upekSaNa=upekSA karavI te upekSAbhAvanA che. II3II bhAvArthaH - jagatavartI sarva jIvo potAnA tulya che tethI sarva jIvonuM potAnAthI je prakAre hita thaI zake te prakAre hita karavA yatna kare ane hita na karI zake topaNa haiyAmAM te jIvanA hita ka2vAne anukULa uttamabhAva Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164. zAMtasudhArasA dhAraNa kare te maitrIbhAvanA che. A maitrIbhAvanAno viSaya jagatanA tamAma jIvo che; kema ke jagatanA sarva jIvonuM hita thAya tevI buddhi haiyAmAM sadA vartatI hoya to jIva mAtra pratye maitrIbhAva thaI zake ane maitrIbhAvanAthI vAsita jIvone koInI kharAba pravRttithI klezanI prApti thatI nathI. paraMtu teo tevA saMyogane pAmIne vicAre che ke huM kevA prakArano yatna karuM ke jethI tenuM pAramArthika hita thAya. vaLI, keTalAka jIvo yogamArgamAM pravRtta thayelA hoya che teonI yogamArganI pravRtti joIne te pravRttimAM je je prakAranA mokSane anukULa guNo dekhAya che te te guNone anusAra te jIvo pratye bahumAnano bhAva te pramodabhAvanA che. pramodabhAvanAno viSaya sarva jIvo nathI paraMtu mokSamArgamAM prasthita evA guNasaMpanna jIvo che. je mahAtmA mokSamArganA guNonA paramArthane jANavA mATe sadA yatna kare che te mahAtmAne ghaNA doSothI yukta paNa koIka jIvamAM mokSamArgane anukULa alpa paNa guNa dekhAya to pramodabhAvanAne kAraNe tenA guNone AzrayIne tenA pratye bahumAna thAya che ane tenA anya doSone joIne asahiSNutA thatI nathI. tethI pramodabhAvanAthI AtmAne bhAvita karavA arthe mokSane anukULa pAramArthika guNono bodha karavA mATe mahAtmAe sadA yatna karavo joIe. mokSane anukULa alpa paNa guNothI yukta koI mahAtmA dekhAya to tenA pratye bahumAna bhAva karavo joIe jenAthI potAnAmAM paNa tevA guNo pragaTe. A rIte mahAtmAmAM rahelA alpaguNone jovAthI guNagrAhI dRSTino sadA vikAsa thAya che. pIDAthI Arta dehavALA rogI jIvonA rogone dUra karavAnI icchA te karuNAbhAvanA che. karuNAbhAvanAthI bhAvita mahAtmA potAnI bhUmikA anusAra zArIrika rogavALA, mAnasika rogavALA ke mArga aprAptine kAraNe bhAvarogavALA duHkhI jIvone joIne haiyAmAM karUNAvALA thAya che ane teonA te te prakAranA duHkhane dUra karavAnA abhilASavALA thAya che ane potAnI je prakAranI zakti hoya tene anurUpa ucita yatna karIne teonA duHkhane dUra karavA yatna kare che. susAdhu potAnA saMyamanI maryAdA anusAra gRhasthano bhAvaroga dUra karavA arthe ucita yatna kare che. Ama chatAM koI jIvane dehAdi roga vartato hoya ane zAsanaprabhAvanA Adi vizeSalAbhanuM kAraNa jaNAya to tenA roganA nAzano upAya paNa mahAtmA batAve che. jema munisuMdara ma.sA.e zrIpALa rAjAnA koDha rogane dUra karavAno ucita upAya batAvyo. vaLI, jeo karuNAbhAvanAthI AtmAne bhAvita kare che teo te bhAvanAnA baLathI potAnA AtmAmAM vartatA kaThora pariNAmano satata nAza kare che. AthI vizeSa prakAranI karuNAbhAvanA jenA haiyAmAM sthira thAya tevA jIvo mokSamAM na jAya tyAM sudhI tiryaMcagatimAM ke narakagatimAM jAya tevA pariNAmanI yogyatAno paNa nAza kare che. tethI tevA jIvo devagati manuSyagati pAmIne alpakALamAM avazya mokSane prApta kare che. A karuNAbhAvanAno viSaya sarva jIvo nathI paraMtu zArIrika, mAnasika duHkhI jIvo che. zArIrika ane mAnasika sukhI hovA chatAM mohane vaza saMsAranA bhAvomAM racyApacyA rahenArA jIvo sudharI zake tevA jaNAya tyAre te jIvo paNa mahAtmAnI karuNAbhAvanAno viSaya bane che. guNasaMpanna jIvo karuNAno viSaya banatA nathI paraMtu pramodabhAvanAno viSaya bane che. Ama chatAM guNasaMpanna jIvo paNa kyAreka zArIrika Adi pIDAvALA hoya to karuNAbhAvanAno viSaya bane che eTaluM ja nahi paNa koI guNasaMpanna jIva koIka nimitte pramAdane vaza thaIne patanane Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. maitrIbhAvanA, zloka-3-4 165 abhimukha hoya to te paNa mahAtmAnI karuNAno viSaya bane che. tyAre mahAtmA vicAre che ke vicitra evA karmanA kAraNe ja A jIvo te prakAranA anucita pariNAma kare che, vastutaH te jIvono temAM doSa nathI paraMtu karmano ja doSa che. keTalAka jIvo kliSTa prakRtivALA hoya che ane tevA jIvonI kliSTa prakRti ucita upAyathI sudharI zake tema jaNAya to mahAtmA karuNAthI temane sudhAravA yatna kare che. paraMtu jeo yatnathI sudharI zake tema nathI tevA ayogya jIvonA anucita vartanane joI potAnA haiyAmAM dveSa utpanna na thAya mATe mahAtmA upekSAbhAvanAthI AtmAne bhAvita kare che. vaLI, je mahAtmAnuM citta upekSAbhAvanAthI atyaMta bhAvita che tevA mahAtmAonI koI niMdA kare, pratikULa vartana kare to te mahAtmA vicAre che ke vicitra evA karmanA kAraNe ja A jIvo te prakAranA anucita pariNAmo kare che. Ama ciMtavana karIne teonA anucita vartanamAM paNa mahAtmA potAnA cittanI svasthatAne dhAraNa kare che te upekSAbhAvanA che. upekSAbhAvanAno viSaya sarva jIva nathI, guNasaMpanna jIvo nathI paraMtu jeo yatnathI sudharI zake ema nathI tevA jIvo che. AthI ja pUrvamAM guNasaMpanna paNa sAdhu koIka nimittathI asathrahathI dUSita mativALA thAya ane prayatnathI sudharI zake tema na jaNAya tyAre tevA jIvo pratye paNa mahAtmAo dveSa karatA nathI paraMtu upekSA kare che. I3II avataraNikA - maitrIbhAvanA AtmAmAM kaI rIte sthira karavI joIe te batAvavA arthe kahe che - zloka : sarvatra maitrImupakalpayAtman ! cintyo jagatyatra na ko'pi zatruH / kiyadinasthAyini jIvite'smin, kiM khidyate vairidhiyA parasmin / / 4 / / zlokArca - AtmA! tuM sarva jIvarAzimAM mitrapaNAnI kalpanA kara. A jagatamAM, koIpaNa bu che e pramANe ciMtavana karavuM joIe nahi. kema koInAmAM zatrupaNAnuM ciMtavana karavuM joIe nahi ? tethI kahe che - keTalAka divasa sthAyI A jIvita hote chate paramAM vairabuddhithI kema kheda karAya che? Ill bhAvArtha - mahAtmA potAnA AtmAne saMbodhIne kahe che ke tuM badhA jIvomAM maitrIbhAvanAnI kalpanA kara; kema ke anAdikALathI jIve mArAtArAnI buddhi karI aneka prakAranA jIvo sAthe zatrupaNAnI buddhithI AtmAne vAsita karyo che ane te saMskArane kAraNe vartamAnamAM paNa je je jIvo sAthe vasavAthI ghaNA prakAranA upadravonI prApti thAya che tene AzrayIne te te jIvo pratye zatrubuddhi thAya tevA saMskAro jAgrata thAya che. jema Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 zAMta vArasa anAdikALathI jIve zAtA mATe yatna karyo che tethI vicArIne ke vicAryA vagara paNa zAtA pratyeno rAgabhAva thAya che ane prayatna karavA chatAM samabhAva pratyeno rAga mahAtmAo paNa prAyaH ullasita karI zaktA nathI. kvacit kSaNabhara mahAtmA samabhAva pratyeno rAga karavA prayatna kare tyAre zAtA pratyeno rAga kaMIka alpa thAya che ane samabhAva pratyeno rAga kSaNabhara thAya che topaNa mahAtmAne paNa samabhAva pratyeno rAga sthira karavo duSkara bane che. vaLI, te mahAtmA yatnapUrvaka zAtA pratyeno rAga dUra kare topaNa nimittane pAmIne zAtA pratyeno rAga sahaja AvirbhAva thAya che tema sarva jIvomAM maitrIbhAvanI vicAraNA karatI vakhate kSaNabhara maitrIbhAva pratyeno rAga ullasita thAya che topaNa je je potAnI sAthe pratikULabhAvavALA che te te jIvo pratye zatrubhAva sahaja ullasita thAya che. tethI koI jIvo pratye zatrubhAva ullasita na thaI zake tevA maitrIbhAvanA dRDha saMskAranA AdhAna arthe mahAtmAe atyaMta upayogapUrvaka maitrIbhAvathI AtmAne vAsita karavo joIe ane potAnA cittanA pravAhanuM sUkSma avalokana karavuM joIe ke potAnA pratye jeo zatrubhAvavALA che teo pratye mArA cittamAM maitrIbhAva jIve che ke nahi ? jyAM sudhI zatrubhAvano atyaMta nAza na thAya tyA sudhI vAraMvAra sUkSma upayogapUrvaka mahAtmAe maitrIbhAvathI AtmAne vAsita karavo joIe ane vicAravuM joIe ke keTalAka divasa evuM A mAruM jIvita che tethI parimitakALanA mArA jIvitamAM bIjA jIvo pratye vairabuddhi karIne klezanA saMtApane prApta karavAthI zuM ? A prakAre punaH punaH bhAvana karIne koInA paNa, koIpaNa prakAranA vartanane, AzrayIne zatrubuddhi na thAya paraMtu tenA hitanA ciMtavanane anukULa ja potAnuM citta varte tevo daDha yatna mahAtmAe karavo joIe. jethI maitrIbhAvanA sthira pariNAmavALI bane, anyathA maitrIbhAvathI AtmAne bhAvita karatI vakhate kaMIka zubhaadhyavasAya thavA chatAM citta haMmezAM amaitrIbhAvanAthI bhAvita rahe che ane amaitrIbhAvathI bhAvita thayela citta dharmadhyAnamAM javA samartha banatuM nathI mATe kalyANanA arthIe sUkSmabuddhithI maitrIbhAvanAne sthira karavA yatna karavo joIe. jo zloka : sarve'pyamI bandhutayA'nubhUtAH, sahasrazo'smin bhavatA bhavAbyau / jIvAstato bandhava eva sarve, na ko'pi te zatruriti pratIhi / / 5 / / zlokArca - . A bhavarUpI samudramAM sarva paNa A jIvo, tAsa vaDe hajAro vakhata baMdhupaNAthI anubhava karAyA che tethI sarva paNa jIvo baMdhu ja che. tAro koIpaNa zatru nathI te pramANe tuM jANa. paII bhAvArtha : vaLI, AtmAmAM maitrIbhAva sthira karavA arthe mahAtmA vicAre che ke A saMsArasamudramAM potAno AtmA anaMtakALathI bhame che tethI je jIvo atyAre potAne pratikULa vartana kare che teo baMdhu nathI tevI buddhi thAya che. vastutaH anaMtakALamAM te sarva hajAro vakhata baMdhupaNAthI sAthe janmyA che eTaluM ja nahi atyaMta Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 13. maitrIbhAvanA | zloka-pa-6 AtmIyatAthI teonI sAthe baMdhubhAva hato. tethI jagatamAM koI evo jIva nathI jenI sAthe pote bhUtakALamAM baMdhubhAva na karyo hoya. A rIte vicArIne potAno koI zatru nathI te prakAre tuM bhAvana kara. jethI sarva jIvo pratye maitrIbhAva sthira thAya ane te te nimittane pAmIne koIkanA tevA vartanathI tenA pratye dveSabuddhi, zatrubuddhi Adi bhAvo thAya nahIM ane citta haMmezAM potAnA AtmAnA hitanI ciMtA mATe ucita vicAraNA kare che tema jagatanA jIva mAtranA hitanI ciMtAno pariNAma tuM dhAraNa karI ane je jIva pratye je prakAranuM hita tArAthI saMbhave te prakAre ucita prayatna kare jethI anya jIvo pratye dveSAdi buddhinA kAraNe thatA klezono parihAra thAya. pA avataraNikA - vaLI, maitrIbhAvane atyaMta sthira karavA arthe mahAtmA bhAvana kare che - zloka : sarve pitRbhrAtRpitRvyamAtRputrAGgajAstrIbhaginIsnuSAtvam / jIvAH prapannA bahuzastadetat, kuTuMbameveti paro na kazcit / / 6 / / zlokArca - sarva jIvo pitRpaNuM, bhrAtRpaNuM, dAdApaNuM, mAtApaNuM, putrapaNuM, putrIpaNuM, strIpaNuM, bhaginIpaNuM, putravadhUpaNuM, anekavAra pAmelA che. te kAraNathI A=sarva jIvono samUha, kuTuMba ja che ethI para koI nathI=potAnA mATe jagatano koI jIva para nathI. III bhAvArtha : vaLI, mahAtmA zAstravacanathI ane yuktithI saMsAranuM svarUpa avalokana karIne vicAre che ke jagatanA sajIvo koIka bhavamAM potAnI sAthe pitAnA saMbaMdhane pAmyA che to koIka bhavamAM bhAInA saMbaMdhane pAmyA che, koIka bhavamAM dAdAnA saMbaMdhane pAmyA che to anya koIka bhavamAM mAtAnA saMbaMdhane pAmyA che. koIka bhavamAM putranA saMbaMdhane pAmyA che to koI anya bhavamAM putrInA saMbaMdhane pAmyA che. anya bhavamAM strInA saMbaMdhane pAmyA che to koIka anya bhavamAM bhaginInA saMbaMdhane pAmyA che to anyabhavamAM putravadhUnA saMbaMdhane pAmyA che. eTaluM ja nahi A sarva saMbaMdho anaMtakALamAM eka vAra nahi paNa anaMtI vAra prApta thayA che. tethI jema saMsArI jIvane potAnA kuTuMba pratye potApaNAnI buddhi varte che tema sarva jIvo potAnuM kuTuMba ja che kuTuMbathI para koI nathI. mATe potAnA kuTuMbathI bhinna te te jIvonAM te te vartano joIne zatrubuddhi, leSabuddhi, vagere karavI vivekI puruSane ucita nathI. jeonI padArthane jonArI nirmaLadRSTi nathI teo ja vartamAnanA potAnA kuTuMbane kuTuMba tarIke svIkArIne anya jIvo para che tema svIkAre che ane tenA kAraNe teo pratye upekSAnI buddhi thAya che ke zatrunI buddhi thAya che, paraMtu te sarvenI hitanI ciMtAno pariNAma thato Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 zAMtasudhAraNA nathI. paramArthane jonArAne to jema potAnA vartamAnanA kuTuMba pratye teonA hitanI ciMtA thAya che tethI zakti anusAra je je jIvonuM je je prakAre hita saMbhave te prakAre hita mATe yatna kare che, tema jagatanA sarve jIvo pratye hitaciMtAno pariNAma haiyAmAM skuraNa thAya tevo yatna karavo joIe ane jyAM je prakAranuM hita saMbhave te prakAre ucita yatna karavo joIe jethI citta sadA maitrIbhAvathI vAsita rahe. AvA avataraNikA : atyArasudhI sarva jIvo sAthe maitrIbhAva bhAvana karavA arthe kaI rIte mahAtmAoe vicAravuM joIe te spaSTa karyuM che ane A prakAre bhAvatathI jayAre cita sarva jIvo sAthe maitrIbhAvanAthI bhAvita bane che tyAre sarva jIvonI kevA prakAranI hitaciMtA karavI joIe, jethI pariNamana pAmelI maitrIbhAvanA pAramArthika tatvane sparzatArI bane te batAvavA arthe kahe che - zloka - ekendriyAdyA api hanta jIvAH, paJcendriyatvAdyadhigamya samyak / bodhiM samArAdhya kadA labhante, bhUyo bhavabhrAntibhiyAM virAmam / / 7 / / zlokArtha : ekendriyAdi paNa jIvo kharekhara paMcendriyapaNAdine pAmIne samyapha bodhinI ArAdhanA karIne pharI bhavabhramaNanA bhayanA virAmane kyAre pAmaze ? kyAre mokSane pAmaze? nA. bhAvArtha mahAtmAne bodhinI prApti ane tenA dvArA bhavano uccheda ja hita dekhAya che, anya kaMI hita dekhAtuM nathI. tethI jagatanA jIvo sAthe maitrIbhAvanAthI bhAvita kareluM potAnuM aMtaHkaraNa karyA pachI te jIvo mATe je prakAranuM hita paramArthathI potAne dekhAya che te prakAranuM hita jagatanA jIvone prApta thAya tevo nirmaLa adhyavasAya karavA arthe vicAre che - saMsAravartI jIvo ekendriyabhAvathI mAMDIne paMcendriyabhAva sudhI varte che. te sarva jIvo paMcendriyapaNuM, manuSyapaNuM, pAme, uttamakuLajAtipaNuM pAme ane tattvajijJAsA prApta karIne bhagavAnanA zAsananA paramArthane prApta karI tenI samyagu ArAdhanA karIne bhavabhramaNanA bhayano aMta kyAre prApta karaze jethI te sarvanuM hita thAya. A prakAranuM bhAvana karavAthI potAne paNa mokSamArgano atyaMta pakSapAta pragaTe che ane jagatanA sarva jIvone mokSamArganI prApti thAya tevo dRDha pariNAma sthira thAya che. ' jethI sarva jIvonA pAramArthika kalyANanI prAptino uttama adhyavasAya potAne pAramArthika kalyANa prAptine anukULa uttama puNya baMdhAvIne zIdhra saMsAranA aMtanuM kAraNa bane che. tethI je mahAtmA dRDha praNidhAnapUrvaka A prakAranI uttamabhAvanAthI AtmAne vAsita kare che te alpakALamAM avazya saMsAranA aMtane pAme che. tethI vivekI puruSe pUrvamAM batAvela sarvadurlabha vastuo ane temAM paNa vividiSA, zAstrazravaNa ane dharmanI Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. maitrIbhAvanA | zloka-7-8 1 169 prApti Adi kaI rIte durlabha che tenA marmane sthira karIne tevA uttamabodhine sadA smRtimAM rAkhIne tevA bodhinI prApti sarva jIvone thAya tevo nirmaLa adhyavasAya karavo joIe. II7II avataraNikA - vaLI, kevA prakAranI sarva jIvonI hitaciMtA karavI tenuM ja vizeSa prakAranuM svarUpa batAvavA arthe kahe che zloka H yA rAgaroSAdirujo janAnAM, zAmyantu vAkkAyamanoguhastAH / sarve'pyudAsInarasaM rasantu, sarvatra sarve sukhino bhavantu ||8|| zlokArtha : jIvone vANI, kAya ane mananA drohane karanArA je rAga-roSAdi rogo che te zAMta thAya, sarvapaNa jIvo udAsIna rasanuM AsvAdana karo. sarvatra=sarvasthAnomAM, sarva jIvo sukhI thAva. IIII bhAvArtha: vaLI, maitrIbhAvanAthI bhAvita thayelA cittavALA mahAtmAoe jagatanA sarva jIvonI kayA prakAranI hitaciMtA ka2vI joIe tenuM smaraNa karIne te bhAvo pratyenA tIvra pakSapAtapUrvaka tevA uttamabhAvo jagatanA sarva jIvone prApta thAya tevo abhilASa kare che. te abhilASAmAM traNa prakAranA bhAvo kare che. (1) saMsArIjIvone aMtaraMga upadrava karanArA rAga-roSAdi rogo che te jIvonI vANI, kAyA ane manane droha karanArA che tethI saMsArIjIvo rAgAdithI AkuLa thaIne mana-vacana-kAyAnA yogo potAnA ahita mATe pravartAve che ane tenAthI ja aneka prakAranAM karmo bAMdhIne saMsAracakramAM aneka prakAranI kadarthanA pAme che. saMsArAjIvomAM vartatA mana-vacana-kAyAnA drohane karanArA evA rAgAdi rogo zAMta thAya te prakAranI uttama bhAvanA mahAtmA kare che jethI potAne paNa te rAgAdi rogo atyaMta ahitakArI che tevI buddhi sthira thAya che ane jagatanA jIvonA te ahitakArI bhAvo zAMta thAya te prakAranA nirmaLa adhyavasAya dvArA jagatanA jIvonA kalyANanI uttama bhAvanA mahAtmA potAnA AtmAmAM sthira kare che. (2) vaLI, mahAtmA vicAre che ke jagatanA bhAvo pratyeno udAsInabhAvano rasa e ja AtmAne zAMtarasanA AsvAdanane ApanAra che. paraMtu saMsArIjIvonuM citta jagatanA bhAvo pratye udAsIna nathI, tethI anya anya rasomAM ja AnaMda Ave che ane te rasono AnaMda laIne saMsArI jIvo kliSTabhAvo kare che ane sarva prakAranI viDaMbanAone prApta kare che tevo spaSTa bodha che tevA mahAtmA nipuNa prajJApUrvaka udAsIna2sa pratyeno dRDha rAga thAya ane tevo udAsInarasa jagatanA jIvone prApta thAya tevI bhAvanA kare che. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170. zAMta dhArasa che. ahIM vizeSa e che ke saMsArIjIvone koIka prakAranA viSama saMyoga prApta thAya tyAre citta udAsIna bane che. te udAsInatA mohanA pariNAma rUpa che ane tenAthI khinna thayelA te jIvo viSayomAMthI rasa laI zaktA nathI topaNa te udAsInatAthI ArtadhyAna ja kare che paraMtu zAMtarasano anubhava karatA nathI. jyAre vivekI puruSa to vicAre ke AtmA mATe jagatanA padArtho AnaMdaprada nathI paraMtu jagata pratye nirapekSabhAvavALuM citta ja zAMtarasano AnaMda denAruM che tethI tattvanuM bhAvana karIne bAhyaviSayo pratye mahAtmAo udAsInatA kavIne mohanI anAkuLatArUpa svasthatAne prApta karIne zAMtarasanuM AsvAdana kare che te udAsInarasa che. Avo udAsInarasa je mahAtmAne hitarUpa dekhAya che te mahAtmA bhAvana kare che ke jema huM udAsInarasathI AtmAne vAsita karIne svasthatAno anubhava karuM chuM tema jagatanA sarva jIvo tevA udAsInarasane pAmIne svasthatAne prApta karanArA thAva. (3) vaLI, mahAtmA vicAre che ke jIva mAtra sukhanA arthI che ane jIvanuM pAramArthika sukha aMtaraMga rIte vItarAgabhAva che. dehakRta sukha zAtAnuM sukha che ane zAtAne anukULa evI dhanAdinI sAmagrI te bAhyasukha che. puNyAnubaMdhI-puNyavALA jIvo svabhUmikAnusAra A traNe prakAre sukhane pradhAna karIne vizeSa prakAranA samabhAvanA sukhane prApta karavA samartha bane che tyAre saMyama grahaNa kare che ane jyAM sudhI tevA prakAranA aMtaraMga vizeSa sukhanI zaktino saMcaya thayo nathI tyAM sudhI ucita rIte dehAdinuM pAlana karIne zAtAnA sukhamAM paNa yatna kare che. chatAM zAtAnA sukha karatAM aMtaraMga samabhAvanA sukhanuM mahattva teone adhika che tethI vizeSa zakti Ave to zAtA-azAtA pratye samabhAvane keLavIne saMyamanA sukhanuM vedana kare che. prastuta bhAvanA karanAra mahAtmA vicAre che ke saMsArI jIvamAtrane bAhya sAmagrInuM sukha, zAtAnuM sukha ane samabhAvanuM sukha prApta thAya ane vivekapUrvaka aMtaraMga sukhanI vRddhimAM yatna karanAra thAya. A prakAranI bhAvanAthI jagatanA jIva mAtranA pAramArthika sukhanA uttamabhAvavALuM citta bane che. tethI potAne paNa saMsAracakramAM sukhanI paraMparA dvArA prakRSTa sukharUpa mokSa zIdhra prApta thAya che. dA 13. maitrIbhAvanA-gIta) zloka - vinaya vicintaya mitratA, trijagati janatAsu / karmavicitratayA gati, vividhAM gamitAsu ||viny0 1 / / zlokArtha : he vinaya ! traNa jagatamAM rahelA karmanA vicitrapaNAthI vividha gatimAM janArA jIvonA viSayamAM mitratAnuM ciMtavana kara. III Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. paitrIbhAvanA-gIta / bloka-1-2 G bhAvArtha :- . mahAtmA maitrIbhAvanAne sthira karavA arthe potAnA AtmAne saMbodhIne kahe che - he vinaya ! karmanAza mATe tatpara thayelA evA he jIva ! tuM traNe jagatamAM rahelA jIvo pratye mitratAnuM bhAvana kara. te traNa jagatamAM rahelA jIvo kevA che? tene spaSTa karavA arthe kahe che - karmanI vicitratAne kAraNe vividha gatiomAM janArA che te sarva jIvo pratye mitratAno pariNAma thAya te rIte AtmAne atyaMta bhAvita kara, jethI nirmaLa thayelA evA tArA cittathI karmanuM vinayana thAya. A prakAranuM bhAvana karavAthI karmonI vicitratAne kAraNe jIvo kaI rIte cAragatimAM viDaMbanA pAme che tenI upasthiti thAya che ane puNyakarmanA udayavALA jIvo pratye pakSapAta ane puNyahIna tevA pApaprakRtivALA jIvo pratye dveSa karIne je bhAvo karavAnI vRtti che te dUra thAya che ane jagatanA jIvonA pAramArthika hitanA ciMtavananuM kAraNa bane tevo maitrIbhAva sthira thAya che. AvA zloka : sarve te priyabAndhavA, na hi ripuriha ko'pi / mA kuru kalikaluSaM mano, nijasukRtavilopi ||viny0 2 / / zlokArca - sarva jIvo tArA priyabaMdhuo che. ahIM saMsAramAM koI tAro zatru nathI ja. tethI potAnA sukRtanuM vilopana kare evuM kalithI kaluSa=bIjA jIvo sAthe kalaha karAve evuM kaluSa, mana tuM kara nahi. IIT. bhAvArtha : - vaLI, mahAtmA potAnA AtmAne uddezIne kahe che ke A saMsAracakramAM bhamatA badhA jIvo tArA priyabaMdhuo che; kema ke saMsAracakramAM badhA jIvo sAthe rahelA che. jema eka makAnamAM vasatA jIvo sAthe paraspara baMdhubuddhi thAya che tema sarva jIvo saMsArarUpI eka sthAnamAM vasatA hovAthI teo tArA priyabaMdhuo che. A saMsAramAM tAro koI zatru nathI. A prakAre atyaMta bhAvana karIne AtmAne anuzAsana ApatA mahAtmA kahe che ke tuM je sukRta karI rahyo che teno vilopa karavAnuM kAraNa bane ane loko sAthe kalaha karAve evA kaluSita manane tuM kara nahIM. A prakAre bhAvana karavAthI potAne na phAve tevI che te jIvonI vilakSaNa prakRtine kAraNe cittamAM je kAluSya thAya che te kAluSya paramArthathI to pote sukRta sevIne je uttama saMskAra nAkhyA che teno nAza karanAra che, tevI sthira buddhi thAya che. tethI potAnA sevAyelA sukRtanA uttama saMskAranA rakSaNa arthe paNa mAre koInI sAthe kalaha thAya tevuM kaluSita mana karavuM nathI evo nirNaya thAya che ane jIvonI hita karavAnI pariNatirUpa maitrIbhAvanA sthira thAya che. zA Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 zAMtasudhAsa avataraNikA :vaLI, mahAtmA potAnA AtmAne tatvathI bhAvita karavA arthe zuM bhAvana kare che te batAve che - zloka - yadi kopaM kurute paro, nijakarmavazena / api bhavatA kiM bhUyate hRdi roSavazena ||viny0 3 / / zlokArca - jo para para vyakti, potAnA karmanA vaNathI kopa kare che to tArA vaDe hRdayamAM roSavaza kema thavAya che arthAt tAre hRdayamAM roSa karavo joIe nahIM. ll3II bhAvArtha : mahAtmA potAnA AtmAne maitrIbhAvanAthI bhAvita karIne anyanA vartananA baLathI caMDa thavAnI potAnI prakRttine atyaMta tirodhAna karavA arthe upayogapUrvaka bhAvana kare che ke koI jIva potAnA karmane vaza sakAraNa ke niSkAraNa potAnA upara kopa kare to tenA kopane joIne tuM haiyAmAM roSavALo kema thAya che ? koI jIva karmane paravaza hoya tyAre tenA pratye dayA AvavI joIe ane vicAravuM joIe ke huM zuM karuM ke jethI teno kopa zAMta thAya ane te jIvane anarthanI prApti na thAya? A prakAre vicArIne potAnA saMyogo anusAra kupita jIva sAthe te rIte vartana karavuM joIe ke jethI te jIvanuM paNa hita thAya ane kadAca prabaLa karmavaza te jIva potAnA kopane zAMta karavA mATe tatpara na thAya topaNa mahAtmAe vicAravuM joIe ke vicitra prakAranAM karmo te AtmAne potAnA hitano paNa vicAra karavA detAM nathI, mATe tenA kopanI upekSA karIne AtmAne te nimitte leza paNa dveSa na thAya te prakAre AtmAne atyaMta bhAvita karavo joIe. A rIte bhAvana karavAthI te te nimittone pAmIne kyAreya sahasA paNa roSane vaza potAno AtmA potAnA ahitamAM prayatna na kare paraMtu maitrIbhAvane atizaya karIne kopa karanAranA hitanI ciMtA kare tevA uttama saMskAravALo bane che. IBI zloka - anucitamiha kalahaM satAM, tyaja samarasamIna ! / bhaja vivekakalahaMsatAM, guNaparicayapIna ! ||viny0 4 / / zlokArca - ahIM=saMsAramAM, saMtapuruSone anucita evA kalahano he samarasa mIna =samarasarUpI samudramAM rahenAra mAchalI tulya he jIva! tuM tyAga kara. he guNaparicayapIna ! guNano paricaya karavAmAM Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 13. triIbhAvanA-gIta | zloka-4-5 puSTa evA he jIva!tuM, vivekarUpI kalahaMsatAne tattvAtattvanA vibhAgane pRthapha karavA rUpa haMsatAne, dhAraNa kara. ll4ll bhAvArtha : vaLI, mahAtmA potAnA AtmAne saMbodhIne kahe che - jema samudramAM rahelI mAchalI samudrane choDIne bahAra AvavA yatna karatI nathI tema tattvanA bhAvanathI bhAvita thayela evo tuM paNa samarasamAM avagAhana karanAra banelo che tethI sadA cittane tattvathI bhAvita karIne samatAnI vRddhine anukULa vyApAravALo thayo che chatAM koIka tevA prakAranA bAhya nimittane pAmIne koIka jIvanA koIka vartanane joIne kalaha pariNAmavALo bane che. vastutaH saMtapuruSone mATe anya jIvonA anucita vartanane joIne cittamAM kleza karavo ucita nathI mATe tuM AtmAne te rIte bhAvita kara ke jethI koI jIvonA, koI prakAranA vartana AdinA nimittane pAmIne cittamAM kalahano pariNAma na thAya. A prakAre bhAvana karIne mahAtmA sarva jIvo pratye maitrIbhAva sthira thAya tevo daDha yatna kare che; kema ke anya jIvonA te prakAranA vartana AdinA nimittane pAmI jo cittamAM kalahano pariNAma thAya to sarva jIvonA hitane anukULa je maitrIbhAvanA karI che te nAza pAme che. tethI te maitrIbhAvanAnA rakSaNa mATe ane vRddhi mATe paNa tuM tevA kalahapariNAmano tyAga kara. vaLI, mahAtmA potAnA AtmAne saMbodhIne kahe che ke mokSane anukULa evA uttama pariNAmarUpa guNano paricaya karIne teM tArA AtmAne puSTa karyo che tethI guNa pratyenA pakSapAtanA pariNAmathI puSTa thayelA he Atmana ! tuM vivekarUpI kalahaMsatAno svIkAra kara. arthAt vicAra kara ke jagatamAM sarva jIvo svarUpathI samAna ja che. karmanA upadravathI jIvomAM je koI vikRtio thayelI che tene vaza ja te te jIvo te te prakAranAM anucita vartana kare che ane te anucita vartana karIne vartamAnamAM cittanA kAluSyane pAme che jenAthI kliSTa karmo bAMdhI phaLarUpe durgationA anarthone prApta kare che. je jIvo A rIte duHkhI thatA hoya teo pratye tAre karUNA karavI joIe tenA badale tuM kleza kare che te kaI rIte ucita kahevAya ? e prakAranA vivekane pragaTa karAve tethI nirmaLa dRSTino tuM Azraya kara. jethI tuM je guNanA paricayathI puSTa thayo che te guNano paricaya atizaya-atizayatara thAya. paraMtu anya jIvonA vartanane joIne prApta karAyelI guNasaMpattino nAza karanAra tuM na bana. IIjhA zloka - zatrujanAH sukhinaH same, matsaramapahAya / santu gantumanaso'pyamI, zivasaukhyagRhAya ||viny0 5 / / zlokArca - zatru loko matsarano tyAga karIne mArA pratyenA matsarabhAvano tyAga karIne, samapariNAmamAM Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 zAMtasudhArasa sukhI thAo. arthAt samapariNAmamAM vartanArA thAo. A=bu loko, zivarUpI sukhanA gRhamAM javAnA manavALA paNa thAo. JpA. bhAvArtha : vaLI, mahAtmA AtmAmAM vivekapUrvakanA maitrIbhAvane niSpanna karavA arthe ane niSpanna thayelA maitrIbhAvane sthira karavA bhAvana kare che ke je jIvo temanA svabhAvathI mArA pratye zatrubuddhine dhAraNa karanArA che te jIvone te prakAranA vivekacakSu prApta thAya ke jethI mArA pratyeno matsarabhAvano tyAga karIne jema huM samabhAvanA sukhamAM aMtaraMga yatna karIne sadA sukhI vartu chuM tema teo tevA uttama sukhane pAmanArA thAo. A prakAranI nirmaLa bhAvanA karavAthI potAnA AtmAmAM samabhAva pratyeno pakSapAta vadhe che ane zatru pratye leza paNa zatrubuddhi rahetI nathI. jethI sarva jIvo pratye maitrIbhAva sthira thAya che ane te jIvonI hitaciMtA paNa atyaMta vivekavALI bane che. tethI te mahAtmA vicAre che ke huM zuM karuM ke jethI teomAM mArA pratye vartato matsarabhAva dUra thAya ane teo paNa samabhAvanA pariNAmanA rahasyane jANanArA bane ane tevA samabhAvanA pariNAmane pAmIne sukhI thAya? vaLI, mahAtmA cittane atyaMta maitrIbhAvanAthI vAsita karavA arthe bhAvana kare che ke kharekhara mane mokSanuM sukha ja atyaMta sAra jaNAya che tethI sadA mokSasukhanI prAptinuM kAraNa bane te prakAre ucita yogomAM pravRtti karIne mokSane anukULa evA uttama bhAvothI AtmAne bhAvita karI rahyo chuM tema mArA pratye zatrubuddhine dhAraNa karanArA A jIvo mokSanA sukhanAM rahasyone paNa jANe. te sthAnanI prAptinI icchAvALA bane jethI mArI jema teo paNa saMsAranI viDaMbanAthI potAnA AtmAne surakSita karIne zIdhra mokSasukhane pAme. A prakAre uttamabhAvanAthI AtmAne bhAvita karIne mahAtmA potAno mokSa pratyeno pakSapAta daDha kare che. jagatanA jIvo pratyeno maitrIbhAva potAnA AtmAmAM sthira kare che ane uttama evA mokSasukhanI kAmanAvALA teo thAya e prakAranI nirmaLa bhAvanAnA baLathI potAne janmajanmAMtaramAM avicchinna mokSamArga prApta thAya tevuM zreSTha koTinuM puNya bAMdhe che jethI pote sukhapUrvaka thoDAka ja bhavonA saMsArasAgarathI pAra pAmI zake. pA , zloka : sakRdapi yadi samatAlavaM, hRdayena lihanti / viditarasAstata iha ratiM, svata eva vahanti ||viny0 6 / / zlokArtha : saMsArIjIvo eka vakhata paNa je hRdayathI samatAlavanA=samatAnA aMzanA, rasAsvAdane pAme to vidita rasavALA evA teo samatAnA sukhanA rasAsvAdane jANanArA evA teo, svataH ja=anyanI preraNA vagara, satata samatAmAM ratine vahana kare che. IIkA Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. maitrIbhAvanA-gIta | zloka-6-7 bhAvArtha: mahAtmAe sarva jIvonA maitrIbhAvane sthira karavA arthe ane teonI pAramArthika hitacitAne pragaTa ka2vA arthe pUrvazlokamAM bhAvana karyuM ke sarva jIvo mokSamAM javAnA pariNAmavALA thAo. have te ja bhAvane atyaMta sthira karavA arthe mahAtmA vicAre che ke mohanI anAkuLatA rUpa samatAnA pariNAmamAM jagatanAM sarva sukho karatAM atiziyata sukha che. A samatAnA sukhanuM biMdu mAtra paNa jo saMsArIjIvone eka vakhata paNa haiyAne sparze te rIte prApta thAya to te jIvone anya sarva sukho karatAM atizayita evA samatAnA sukha pratyeno sahaja tevA prakArano rAga thAya. samatAno rAga thAya pachI jIvo anya sarva sukhone choDIne sadA samatAnA sukha' pratye ja rAgane vahana karanArA bane che. tethI jo saMsArIjIvone bhagavAnanA vacananA paramArthano bodha thAya ane teone jJAna thAya ke bhagavAnanuM vacana vartamAnamAM paNa sukhanI prApti arthe che ane 52lokamAM paNa sukhanI paraMparAne prApta karAvIne aMte pUrNa sukhamaya mokSane prApta karAvanA2 che ane mokSanA sukhanA eka aMzarUpa ja samatAnA sukhanuM AsvAdana che jene pAmIne saMsArIjIvo svataH ja sadA mokSa arthe udyamavALA banaM. A prakAre bhAvanA karIne mahAtmA potAno samatA pratyeno rAga atizayita kare che. jagatanA jIvonI pAramArthika hitaciMtA thAya tevuM nirmaLa citta niSpanna kare che jenA phaLarUpe te mahAtmAne bhavaparaMparAmAM avazya avicchinna samatAnI prApti thaze ane sukhapUrvaka mokSane pAmaze. mATe sukhanA arthI jIvoe te prakAre sarva jIvonI hitaciMtA karavI joIe ke jethI tenAthI thayeluM nirmala citta sadA potAnA hitanI prAptinuM ja kAraNa bane. IIII avataraNikA : vaLI, anya jIvonI kevA prakAranI hitaciMtA mahAtmAe karavI joIe jethI parahitacitArUpa maitrI sthira bhAvane pAme te batAve che zloka H kimuta kumatamadamUrchitA, duriteSu patanti / jinavacanAni kathaM hahA, na rasAdupayanti / / vinaya0 7 / / 175 zlokArtha H vaLI zuM Azcarya che ke kumatanA madathI mUrchita jIvo durita evAM pApomAM paDe che. hA, khedanI vAta che ke koI rIte rasathI jinavacanone pAmatA nathI. 11911 bhAvArtha : saMsAravartI keTalAka jIvo AtmakalyANa arthe dharma karavA tatpara thayA che paraMtu dharmanA viSayamAM paNa mUDhatAthI vicAranArA hovAthI sAra vagaranA evA kumatone ja dharmarUpe mAne che. AvA kumatone anusaranArA Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtasudhArasa 176 jIvo anya darzanamAM paNa hoI zake ane jaina darzanamAM paNa svamati anusAra pravRtti karanArA hoI zake. AvA jIvo kumatane sevIne tenA nazAthI evA mUrchita thayelA che ke bAhyathI pote dharma seve che tema mAne che chatAM paramArthathI to potAnA svamati anusAra vikalpothI ja AtmAne malina kare che ane jenA phaLarUpe durgatiomAM paDe che. AthI ja zithila AcAravALA pramAdI sAdhuo potAnI mati anusAra yathA-tathA pravRttio karIne ane yathA-tathA prarUpaNA karIne bhagavAnanA mArgano vilopa kare che ane svamati anusAra madathI vicAre che ke ame bhagavAnanA mArganuM sevana karIe chIe. A prakAranA viparIta sevana ane bhAvananA baLathI teo duraMta saMsAramAM paDe che je atyaMta khedajanaka che. A prakAranI bhAvanA karIne mahAtmA teone paNa sanmati prApta thAya tevo abhilASa kare che ane tethI vicAre che ke hahA khedanI vAta che ke tevA jIvo koIka rIte bhagavAnanA vacanane rasapUrvaka prApta karatA nathI. jo teone vItarAga pratyeno rasa utpanna thAya ane vItarAganAM vacano kaI rIte vItarAgatulya thavAnuM kAraNa che tema rasapUrvaka jANavA yatna kare to avazya jinavacanane pAmIne teonuM hita thAya. A prakAranI bhAvanA karIne mahAtmAo kumatanA madathI mUrcchita jIvone joIne paNa temanA pratye dveSabhAva karatA nathI paraMtu teone kaI rIte hitanI prApti thAya tenI ciMtA kare che ane svaprayatnathI tevA koI jIvane hitanI prApti thaI zake tema jaNAya to ativivekapUrvaka ucita pravRtti karIne tevA jIvone mArgamAM lAvavA mATe paNa yatna kare che. vaLI, je jIvo mArgamAM AvI zake tevA nathI teo pratye paNa teonA hitanI ciMtAno ja pariNAma dhAraNa kare che, paraMtu dveSa karatA nathI. A rIte te mahAtmAnuM citta sadA ayogya jIvonA viSayamAM paNa hitaciMtAne anukULa pariNAma vahana kare che ane tenA dvArA potAnA AtmAnuM ja hita sAdhe che. IIII avataraNikA : vaLI, mahAtmA anya jIvo viSayaka anya paNa kevA prakAranI hitaciMtAnI bhAvanA kare che. te batAve che zloka H paramAtmani vimalAtmanAM pariNamya vasantu / vinaya ! samAmRtapAnato, nanatA vinasantu vinava0 8 / / zlokArtha : - vimala AtmAne pariNamana pamADIne saMsArIjIvo paramAtmAmAM vaso. janatA=jIvo, samatArUpI amRtanA pAnathI vilAsa karo. he vinaya ! tuM e pramANe ciMtavana kara. IIII bhAvArtha: mahAtmA potAnA AtmAne saMbodhIne kahe che karmanA vinayananA arthI evA he jIva ! tuM jagatanA Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. maitrIbhAvanA-gIta / zloka-8 177 jIvonI ucita hitaciMtA kara. kevA prakAranI ucita hitaciMtA kara, te kahe che - saMsAravartI jIvo tattvanA avalokana dvArA AtmAne vimala kare jethI nirmala thayelo evo temano AtmA sadA paramAtmAmAM vAsa pAme. Azaya e che ke je mahAtmAo saMsAranA yathArtha svarUpanuM bhAvana karIne saMsArathI atyaMta bhaya pAmyA che ane saMsArathI vistArano upAya jinavacana ja che tevI sthira buddhivALA che arthAt jinanuM vacana jIvane jinatulya karIne saMsArathI AtmAno avazya nistAra kare che tevI sthira buddhivALA che, tevA nirmala pariNAmavALA mahAtmAo divasarAta traNa guptithI gupta thaIne jinavacanAnusAra sarva pravRttio kare che, jethI teono AtmA vItarAgatA rUpa paramAtmabhAvamAM sadA varte che ane jagatanA jIvo tevA pariNAmavALA thAo ema mahAtmA bhAvana kare che. vaLI, mahAtmA bhAvana kare che ke saMsArIjIvo jinavacanAnusAra ucita pravRtti karIne samatArUpI amRtanA pAnanA vilAsane karanArA thAo, jethI te jIvo sadA saMyamanA sukhanA AsvAdanane pAmIne paramAtmAtulya thAya ane aMte mokSasukhane pAme. A prakAranI uttama bhAvanA karIne mahAtmA zuddha cAritrapAlana pratyeno daDha rAga keLave che jethI te mahAtmAnuM citta sadA paramAtmAmAM vase che ane cAritranA pAlananA baLathI te mahAtmA samatAnA sukhano vilAsa kare che jethI manuSyabhavamAM paNa zreSTha koTInA sukhanA anubhavavALA bane che ane jagatanA jIvone paNa tevA prakAranA cAritrano pariNAma prApta thAya tevI bhAvanA karIne te mahAtmA evuM zreSTha puNya arjana kare che jethI saMsAramAM dareka bhavomAM uttamottama cAritrane prApta karIne alpabhavamAM mokSane prApta kare che. IITA II teramo prakAza pUrNa II Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 zAMtadhArasa 14. pramodabhAvanA avataraNikA - AtmAne guNa pratyeno pakSapAta niSpanna karavA arthe mahAtmAo guNavAnanA guNonuM smaraNa karIne temanA guNo pratye haiyAmAM pramoda thAya te rIte AtmAne bhAvita karavA arthe pramodabhAvatA kare che. jenAthI guNaniSpatinAM pratibaMdhaka karmo zithila-zithilatara thAya che ane guNa pratyeno vadhato jato rAga potAnAmAM te prakAranA guNalA AvirbhAvanuM prabaLa kAraNa bane che. tethI graMthakArazrI tIrthakaranA guNonuM smaraNa thAya te rIte pramodabhAvanAnuM bhAvana kare che - zloka : dhanyAste vItarAgAH kSapakapathagatikSINakarmoparAgAstrailokye gandhanAgAH sahajasamuditajJAnajAgradvirAgAH / adhyAruhyAtmazuddhyA sakalazazikalAnirmaladhyAnadhArAmArAnmukteH prapannAH kRtasukRtazatopArjitArhantyalakSmIm / / 1 / / zlokArdha : kSapakazreNInA pathamAM gamanathI kSINa karyo che karmano uparAga jemaNe evA, traNa lokamAM gaMdhanAga jevA, sahaja samudita thayelA jJAnane kAraNe jAgrata vairAgyavALA, sakala zazikalAthI adhika nirmala dhyAnadhArA para AtmazuddhithI adhyArohaNa karIne, karAyelA sukRtazatathI upArjita arihaMtalakSmIne pAmelA, muktinA kinArA para rahelA, evA te vItarAga dhanya che. AvA bhAvArtha - tIrthakaro aMtimabhavamAM guNanA, puNyanA, ane upakArakatAnA prakarSavALA hoya che ane teo kaI rIte sAdhanA karIne mokSanA kinArAne pAmyA che tevA svarUpe tIrthakaronuM smaraNa karIne "AvA tIrthakaro dhanya che" e prakAre mahAtmA prastuta zlokathI bhAvana kare che. tIrthakaro sAdhanAkALamAM kevA prakAranA che te batAvatAM kahe che - jeoe bhUtakALanI ArAdhanAne kAraNe janmathI mAMDIne sahaja nirmala koTinuM jJAna prApta karyuM che je jJAna AtmAne satata hitamAM jAgrata rAkhe tevI koTinuM nirmala che tethI tIrthakaro janmathI ja virAgavALA che ane saMyamagrahaNa kare che tyAre temano vairAgya vizeSa prakArano ullasita thAya che tevA uttamapuruSa che. vaLI traNa lokamAM gaMdhanAga jevA che arthAt gaMdhahastine joIne anya hAthIonA mado jharI jAya che tema prabaLa paNa karmano mada bhagavAnanA parAkrama AgaLa jharI jAya che tethI prabaLa karmone paNa jeoe gaMdhahastinI jema lIlApUrvaka nirbaLa karyo che tethI traNa lokamAM gaMdhanAga jevA che. vaLI, saMyamanI Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. pramodabhAvanA | zloka-1-2 179 sAdhanAkALamAM kSapakazeNInA patha para gamana karIne jeoe karmano uparAga kSINa karI nAMkhyo che arthAt atyArasudhI potAnA AtmA upara je ghAtikarmano prabhAva vartato hato teno jemaNe nAza karyo che tevA samartha puruSa che. vaLI, bhagavAne sAdhanAkALamAM pUrNa khIlelA caMdra jevA nirmaLadhyAnane AtmazuddhithI adhyArohaNa karyuM che arthAt saMyamakALamAM satata sarvavikalpothI para evA nirmaLa koTinA zuddha AtmAnA dhyAnanI dhArAne AtmAnA parAkrama dvArA adhyArohaNa karyuM che tevA uttamapuruSa che. vaLI, bhUtakALamAM ghaNAM sukRto sevIne tIrthaMkara nAmakarmanI lakSmIne pAmelA che. bhagavAna kevalajJAna pAme che tyAre apAyApagamaatizaya Adi cAra atizayothI zobhI rahyA che ane muktinA kinArAne pAmelA che; kema ke ghAtikarmono kSaya karelo hovAthI ane aghAtikarmo dagdha rajju jevA thayelA hovAthI bhavanI paraMparA calAvavA mATe asamartha che tethI alpakALamAM yoga-nirodha karIne mokSane pAmavAnA che tevA te vItarAga dhanya che. A prakAre bhAvana karIne mahAtmA vitarAganuM janmathI mAMDIne mokSaprApti sudhInA kALanuM mahAsattva smRtimAM lAvI teo pratyenA pUjyabhAvane atizayita kare che ane teonA tevA uttamabhAva pratye haiyAthI pramudita thaIne jANe tIrthakaratulya thavA yatna na karatA hoya te prakAre pramodabhAvanAthI AtmAne vAsita kare che. AvA zloka :teSAM karmakSayotthairatanuguNagaNairnirmalAtmasvabhAvai yaM gAyaM punImaH stavanapariNatairaSTavarNAspadAni / dhanyAM manye rasajJAM jagati bhagavataH stotravANIrasajJA majJAM manye tadanyAM vitathajanakathAkAryamaukharyamagnAm / / 2 / / zlokArtha : teonA prathama zlokamAM varNana karAyelA tIrthakaronA, karmakSayathI utpanna thayelA vizALa gulanA samudAyavALA stavana pariNata evA nirmala AtmasvabhAva vaDe gAI-gAIne ATha varNanAM sthAnone huM pavitra karuM chuM. bhagavAnanA stotranI vANInA rasane jANanAra evI rasanAne jagatamAM huM dhanya mAnuM chuM. tenAthI anya evI kAryanA maukharyamAM magna vitatha janakathAne nirarthaka janakathAne, huM ajJa mAnuM chuM-ajJAnano vilAsa mAnuM chuM. llll bhAvArtha : pramodabhAvanAnA arthI mahAtmAe prathama zlokamAM vItarAganA janmathI mAMDIne kevalajJAnanI prApti sudhInA svarUpane smRtimAM lAvIne temanI prazaMsA karI. have te bhAvane ja atizayita-atizayita karavA arthe bhAvana kare che ke karmanA kSayathI utpanna thayelA ghaNA guNavALA mArA stavananA pariNAmathI pariNata evA bhagavAnanA nirmaLa AtmasvabhAvothI pharI-pharI teonA guNagAnane karIne mArAM ATha varNasthAnone huM pavitra karuM chuM. A prakAre bhAvana karIne bhagavAnanI siddha avasthAne mahAtmA smRtimAM lAve che ane Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180. zAMtasudhArasa vicAre che ke karmonA nAzane kAraNe bhagavAne jIvanI pUrNa suMdara avasthA prApta karI che ane Aja uttama avasthA pratyeno rAgabhAva atizaya karavA arthe satata tenA ja guNagAna karavA joIe jethI pUrvanA puNyanA udayathI potAne prApta thayelAM ATheya uccAraNa-sthAno pavitra bane; kema ke uttamapuruSonA guNagAnamAM ja potAnI vacanazaktinuM sAphalya che. vaLI, mahAtmA vicAre che ke bhagavAnanA guNagAnanA rasane jANanAra jIvonI jilvendriya dhanya che tema huM mAnuM chuM. jeone bhUtakALamAM tevA prakAranA puNyathI jIbha maLelI che chatAM mukhapaNAmAM teonI jIbha magna che ane nirarthaka lokonI kathA karI rahyA che teo ajJa jIvo che; kema ke pUrvanA puNyathI prApta thayelI jilvendriya nirarthaka vacanaprayogo karIne karma bAMdhavAmAM ja vyApAravALI che. A rIte bhAvana karIne mahAtmA bhagavAnanA guNagAna karavA pratyeno potAno daDha rAga atizayita kare che. jethI pramodabhAvanA te rIte pariNamana pAme ke jethI sukhapUrvaka guNavRddhine anukULa potAne mahAbaLa prApta thAya, pote zreSTha puNya bAMdhIne ane AtmAmAM guNa pratyenA pakSapAtanA saMskAro AdhAna karIne tIrthakaronI jema pote paNa alpakALamAM siddha avasthAne prApta kare.rA zloka - nirgranthAste'pi dhanyA girigahanaguhAgahvarAntarniviSTA, dharmadhyAnAvadhAnAH samarasasuhitAH pakSamAsopavAsAH / ye'nye'pi jJAnavantaH zrutavitatadhiyo dattadharmopadezAH, zAntA dAntA jitAkSA jagati jinapateH zAsanaM bhAsayanti / / 3 / / zlokArtha : nigraMtho te paNa dhanya che jeo parvatonI gahana guphAnA aMtarAlamAM nirviSTa che, dharmadhyAnamAM sthiracitavALA che, samarasamAM suhita che=samarasanA anubhava dvArA suMdara hita karanArA che, pakhavADiyA ane mahinAnA upavAsane karanArA che. vaLI, je anya paNa jJAnavALA, zratanI vistAra buddhivALA, Apyo che dharmano upadeza jemaNe evA zAMta, dAna, jitelI IndriyovALA jagatamAM bhagavAnanA zAsanane ubhAsana kare che teo paNa dhanya che. III bhAvArtha : zloka-1 ane zloka-ramAM sarvottama puruSa evA tIrthaMkaranA guNonuM smaraNa karIne teonA guNonI anumodanA karIne mahAtmAe pramodabhAvanAthI AtmAne bhAvita karyo. have jeo tIrthakara thayA nathI paraMtu mahAsattvathI saMsAranA uccheda mATe yatna karanArA che tevA jinakalpI Adi RSionA svarUpane upasthita karIne teonA guNonI anumodanA kare che jethI guNanA pakSapAtarUpa pramodabhAvanA atizayita thAya. te Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. pramodabhAvanA | zloka-3-4 181 bhAvanA arthe mahAtmA vicAre che ke je RSio zAstra-adhyayana karIne mRtathI saMpanna thayA che ane AtmAne asaMgabhAvathI atyaMta vAsita karavA mATe parvatonI gahanaguphAmAM jaIne svazakti anusAra viziSTa AsanamAM beselA che, dharmadhyAnamAM sthira mAnasavALA che ane dharmadhyAnanI vRddhi dvArA samabhAvanA kaMDakonI vRddhi kare che ane tenA dvArA AtmAnA sahitane sAdhI rahyA che suMdara rIte sAdhI rahyA che ane deha pratye mamatva vagaranA hovAthI zakti anusAra pakSanA ke mahinAnA upavAsa karanArA che evA uttama puruSone te te guNothI smRtimAM lAvIne tevA nigraMtha munio dhanya che arthAtu jemaNe saMpUrNa rAgadveSanI pariNati naSTaprAyaH karI che evA nigraMtha munio dhanya che. A rIte bhAvana karIne mahAtmA AtmAne pramodabhAvanAthI vAsita kare che. vaLI, vicAre che ke anya paNa susAdhuo je bhagavAnanA vacanAnusAra yathArtha bodhavAnA che, zruta bhaNIne vistRta nirmaLa buddhivALA thayA che ane jagatanA jIvone sanmArgano upadeza ApI rahyA che, prakRtithI kaSAyo atyaMta zAMta thayela hovAthI zAMta dekhAya che. indriyone te rIte damana karelI hovAthI teo dAMta che. arthAt sarva indriyonA viSayonI utsukatA vagaranA che ane indriyone te rIte jItI lIdhelI che ke te mahAtmA potAnA cittane jyAM pravartAve temAM indriyo vyAghAta karatI nathI. paraMtu te mahAtmAnuM citta sahaja rIte tattvane sparzIne AtmabhAvamAM jAya che ane jeo bhagavAnanA zAsananI prabhAvanA karI rahyA che tevA susAdhuo dhanya che. A prakAre mahAtmAonA uttamaguNo pratyenA bahumAnabhAvanI vRddhi karIne mahAtmA potAnI pramodabhAvanAne sthira kare che. jenA kAraNe tevA uttamaguNonI prAptimAM bAdhaka karmono kSaya thAya che. rA zloka : dAnaM zIlaM tapo ye vidadhati gRhiNo bhAvanAM bhAvayanti, dharmaM dhanyAzcaturdhA zrutasamupacitazraddhayA''rAdhayanti / sAdhvyaH zrAddhyazca dhanyAH zrutavizadadhiyA zIlamudbhAvayantyastAn sarvAn muktagarvAH pratidinamasakRd bhAgyabhAjaH stuvanti / / 4 / / zlokArca - vaLI, je gRhastho dAna, zIla, tapadharmane kare che ane bAra prakAranI bhAvanAothI AtmAne bhAvita kare che ane zrutajJAnathI samupacita zraddhA vaDe cAra prakAranA dharmane ArAdhe che teo dhanya che. sAdhvIo, zrAvikAo ke jeo mRtathI vizada buddhivALI che ane zIlanuM ubhAvana karanArI che zIlanuM samyapha pAlana karavAvALI che, teo paNa dhanya che. pramodabhAvanA karanAra, muktagarvavALA, bhAgyazALI, evA mahAtmA pratidivasa vAraMvAra te sarvanI=pUrvamAM varNana karyuM evA tIrthakara Adi sarvanI, stuti kare che. llll. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 bhAvArtha: zuddhadharmanA pakSapAtI, pramodabhAvanAnA artha, mahAtmA bhAvana kare che ke je zrAvako saMsAranA svarUpane jANanArA che ane saMsArathI para mukta avasthAnA atyaMta arthI che, mukta avasthAno eka upAya vItarAgatA ja che tethI vItarAga thavA mATe sarvaviratinI zaktinA saMcayanA atyaMta arthI che tevA zrAvako potAnI cittanI bhUmikAnuM avalokana karIne potAnI bhUmikA anusAra dAna, zIla, tapadharmane seve che. jenA baLathI sarvaviratinI zaktino saMcaya kare che ane prasaMge-prasaMge bAra bhAvanAthI AtmAne atyaMta vAsita kare che jethI saMsAranA saMganA pariNAmathI vimukha thaIne sarvaviratine anukULa zaktino atyaMta saMcaya thAya tevuM vIrya ullasita thAya che. vaLI, te zrAvaka pratidina navuM-navuM zruta bhaNIne, bhagavAnanA vacananA sUkSma rahasyane jANIne, sthira zraddhAvALA thayelA dAna-zIla-tapa-bhAvarUpa cAra prakArano dharma satata ArAdhe che teo dhanya che. A prakAre bhAvana karIne mahAtmAo jinavacanAnusAra sarva ucita pravRttio pratye dRDha pakSapAtavALA bane che jethI teomAM pramodabhAvanA atyaMta sthira thAya che. zAMtasudhArasa vaLI, teo vicAre che ke zruta-adhyayanathI vizada buddhivALI sAdhvIo ane zrAvikAo jeo zIlanuM samyak pAlana karIne potAnuM Atmahita sAdhI rahI che teo paNa dhanya che. A rIte pramodabhAvanA karanAra mahAtmA guNavAna pratyenA ahobhAvavALA bane che tethI muktagarvavALA thAya che; kema ke guNavAna pratye samarpaNabhAvathI ja mAnakaSAya kSINa-kSINatara thAya che. vaLI guNonA pakSapAtane karanArA bhAgyazALI evA te mahAtmAo tIrthaMka2thI mAMDIne atyArasudhI varNana karyuM te sarva jIvonI pratidivasa aneka vakhata stuti kare che, jethI potAnA cittamAM guNono rAga satata vRddhi pAme che. guNano rAga ja guNavRddhi dvArA vItarAgatAnuM kAraNa che mATe pramodabhAvanAnA arthIe dareka jIvonA jinavacanAnusAra ucita guNonuM smaraNa karIne vAraMvAra temanI stuti karavI joIe ane zakti anusAra guNanA saMcayamAM udyama karavo joIe. III avataraNikA : vaLI, mahAtmA mithyAdaeNSTi jIvomAM paNa mokSamArgane anukULa, jinavacanAnusAra je guNo che tenuM smaraNa karIne tenI anumodanA kare che zloka H = mithyAdRzAmapyupakArasAraM, saMtoSasatyAdiguNaprasAram / vadAnyatAvainayikaprakAraM, mArgAnusArItyanumodayAmaH / / 5 / / zlokArtha : mithyArdaSTionA paNa upakArasAra=paropakAra pradhAna, saMtoSa, satyAdi guNono prasAra, vadAnyatA=udAra prakRti, ane vainayika prakAra, mArgAnusArI che tenI ame anumodanA karIe chIe. IIII Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. pramodabhAvanA | zloka-5-6 183 bhAvArtha : pramodabhAvanAnA arthI mahAtmAo atyaMta guNagrAhI dRSTivALA hoya che. tethI atyaMta guNasaMpanna evA tIrthakarathI mAMDIne zrAvaka-zrAvikA Adi sarvanA guNonI anumodanA karyA pachI paNa guNanA pakSapAtanA bhAvanI vRddhi karavA vicAre che ke svadarzanamAM ke anyadarzanamAM jeo samyakta pAmyA nathI paraMtu prakRtithI bhadraka che temAM paNa je paropakArano pariNAma varte che te temano mArgAnusArI bhAva che. jema meghakumAranA jIvane hAthInA bhavamAM mithyAtva avasthAmAM paNa sasalAnA prANarakSaNano suMdara pariNAma thayo. vaLI, keTalAka mithyAdRSTi jIvo paNa bhadraka prakRtine kAraNe saMtoSa pariNAmavALA, satyabhASI ane svabhUmikA anusAra tattvane jANavA mATe yatna karanArA hoya che. te sarva guNono prasAra mArgAnusArI che. vaLI, mithyAdRSTi jIvomAM paNa keTalAkamAM vadAnyatA arthAt udAra prakRti hoya che tethI teomAM kSudratA Adi bhAvo nAza pAmatA hoya che te teonuM mArgAnusArIpaNuM che. vaLI, keTalAka mithyAdRSTi jIvo prakRtithI vinayanA pariNAmavALA hoya che tethI tyAgI, tapasvI pratye bahumAnabhAva dharAve che te teono mArgAnusArIbhAva che. tethI mithyAtva avasthAmAM paNa mithyAtvanI maMdatAne kAraNe teomAM je uttamaguNo pragaTa thayA che te dharma-prAptinuM prabaLa kAraNa che mATe ame tenI anumodanA karIe chIe. A prakAre bhAvana karIne mahAtmA mokSamArgane anukULa prAraMbhika kakSAnA guNothI mAMDIne tIrthaMkara sudhInA sarva guNonuM prasaMge prasaMge smaraNa karIne teonI stuti kare che jethI guNagrAhI dRSTino satata vikAsa thAya ane potAnAmAM pragaTa thayelo guNono pakSapAta sadA potAnA AtmAne tevA guNonI prApti mATe udyamazIla banAve. mATe kalyANanA arthI jIve te te guNonA sUkSma upayogapUrvaka te te guNonI anumodanA karavI joIe. jethI pramodabhAvanA mAtra zabda rUpa na bane paraMtu kalyANanI paraMparAnuM kAraNa bane. ApaNA zloka - "jive pravIbhava tvaM sukRtisucaritoccAraNe suprasatrA, bhUyAstAmanyakIrtizrutirasikatayA me'dya karNo sukarNo / vIkSyAnyaprauDhalakSmI drutamupacinutaM locane rocanatvaM, saMsAre'sminnasAre phalamiti bhavatAM janmano mukhyameva / / 6 / / zlokArtha : he jillA, suprasanna evI tuM sukRtinA sucaritanA uccAraNamAM suMdara kRtivALA puruSonA uttama caritranA uccAraNamAM valaNavALI thAo, mArA be kaNa anyanI kIrtine sAMbhaLavAnA rasikapaNAthI Aje sukarNa thAo. mArAM be locano anyanI proDha lakSamIne joIne zIgha rocanapaNAne prApta karo. e A asAra saMsAramAM tArA janmanuM mukhya ja phala che. IIkA. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 zAMtasudhArasa bhAvArtha : mahAtmA pramodabhAvanAne atyaMta sthira karavA arthe vicAre che ke A dekhAto saMsAra atyaMta asAra che ane temAM potAne je manuSyajanma prApta thayo che tenuM mukhya phaLa ja e che ke temanI jillA, kAno, ane cakSu uttamapuruSonA guNonA gAna karavAnA, zravaNa karavAnA ane jovAnA vyApAravALAM bane. potAnI jillAne saMbodhIne kahe che - he jillA ! tuM sadA mArA upara suprasanna thaIne mAruM hita thAya te rIte pravRttivALI thA. kaI rIte potAnuM hita thAya ? tethI kahe che - suMdara kRtyovALA evA tIrthakara, RSio, maharSionAM uttama caritrane uccArIne teonAM guNagAna karavAthI ja potAnuM hita thAya mATe prasanna thayelI he jillA ! tuM tevA uttamapuruSonAM guNagAna karavAmAM tatpara thA. A prakAre jillAne uddezIne vastutaH te mahAtmA satata uttamapuruSonA guNagAnamAM vyApAravALA thaIne potAnA AtmAne tevA uttamapuruSonA guNothI vAsita kare che. vaLI, mahAtmA potAnA AtmAne saMbodhIne kahe che ke mArA be kAno uttama puruSonI kIrtinA zravaNanA rasikapaNAthI sukarNa thAo. A prakAre bhAvana karIne te mahAtmA potAnA zravaNanI pravRttine paNa uttama puruSonI kIrtine sAMbhaLavA mATe abhimukha kare che. tIrthakaro, gaNadharo, suvihita sAdhuo kaI rIte sanmArganuM sthApana karIne aneka jIvonA hitanuM kAraNa banyA ane potAnA AtmAnuM paNa kalyANa karyuM tenuM varNana karatAM teonAM uttama caritrone zravaNa karIne pramodabhAvanA karanAra mahAtmA potAnA AtmAne atyaMta bhAvita kare che, jethI jIbhanI jema kAna paNa guNavikAsanuM ane nirjarAnI prApti dvArA kalyANanI prAptinuM kAraNa bane che. vaLI, mahAtmA vicAre che ke mArAM be cakSu paNa uttama puruSonI prauDha lakSmIne joIne teonA te guNo pratye zIdhra rucivALAM thAo. A prakAre bhAvana karIne mahAtmA cakSune uttama puruSonA guNasamudAyarUpa prauDha lakSmIne jovA mATe abhimukha kare che. jethI cakSu paNa nirarthaka padArthone joIne vikArone prApta na kare paraMtu guNavRddhinuM ja kAraNa bane. A prakAre te mahAtmA aMtaraMga rIte pramodabhAvanA dvArA guNavRddhine anukULa vyApAravALA thAya che. AthI ja pramodabhAvanAnI vRddhinA arthI uttama saMyama pALIne devalokamAM gayelA devo paNa tIrthakara AdinAM uttama caritronAM nATako jue che jenAthI uttamapuruSonA guNa pratyeno rAga vRddhi pAme che. A prakAre jIbha, kAna ane cakSune sanmArgamAM pravartAvavAthI guNo pratyenA pakSapAtarUpa pramodabhAvanA sthirapaNAne pAme che. IIkA zloka - pramodamAsAdya guNaiH pareSAM, yeSAM matirmajjati sAmyasindhau / dedIpyate teSu manaHprasAdo guNAstathaite vizadIbhavanti / / 7 / / zlokArca - paranA guNothI pramodane prApta karIne jeonI mati sAmyarUpI nadImAM majjana kare che, teomAM panA Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 14. pramodabhAvanA-gIta | zloka-1 guNone jonArA mahAtmAomAM, manano prasAda dedIpyamAna thAya che ane A paranA anumodana karAyelA guNo, vizada thAya che=potAnAmAM adhika adhika pragaTa thAya che. pachI bhAvArtha pUrvamAM varNana karyuM e prakAre je mahAtmAo paranA guNothI pramodabhAvane prApta kare che arthAt te guNonA sUkSma-sUkSmatara paramArthanuM avalokana karIne te guNo pratye prIti vizeSa ullasita thAya te prakAre aMtaraMga vyApAra kare che teonI paranA guNothI vAsita thayelI nirmaLa mati samabhAvanA pariNAmamAM magna thAya che; kema ke bhagavAne batAvelo mokSamArga AdyabhUmikAnA samabhAvathI mAMDIne vItarAgatA sudhInA parAkASThAnA samabhAvane vahana karanAro che ane te samabhAvanI niSpatti ane vRddhi mATe ja mahAtmAo sarva ucita pravRttio karatA hoya che. jeonuM citta mahAtmAonA tevA guNothI je je aMzathI bhAvita thAya che te te aMzathI teomAM avazya sAmyabhAva pragaTa thAya che ane jeomAM je aMzathI sAmyabhAva AvirbhAva pAme che te aMzathI teonuM mana prasannatAne anubhavatuM zobhAyamAna bane che. jema jema pramodabhAvanA karanAra mahAtmAnuM mana guNothI prasannatAvALuM bane che tema tema te mahAtmAmAM anumodanAnA viSayabhUta guNo vizada bane che arthAt pUrvamAM te guNo pratye sAmAnya rAga pravartato hato te rAga atizaya atizayatara thavAthI te mahAtmAne te guNonI prApti adhika-adhika thAya che. tethI sUkSmabuddhipUrvaka guNasaMpanna evA tIrthaMkara Adi uttamapuruSonA guNonuM avalokana karIne teonA guNo pratye pramodabhAva vRddhi pAme te prakAre yatna karavo joIe jethI potAnAmAM paNa te te guNo zIdhra prApta thAya. lNA 14. pramodabhAvanA-gIta) zloka :* vinaya vibhAvaya guNaparitoSaM vinaya vibhAvaya guNaparitoSam / nijasukRtAptavareSu pareSu parihara dUraM matsaradoSam ||viny0 1 / / zlokArca - he vinaya ! he karmanA nAzanA arthI jIva ! potAnA sukRtathI prApta karyuM che zreSThapaNe jemaNe evA paranA viSayamAM tuM guNaparitoSanuM vibhAvana kara, matsaradoSano parihAra kara. he vinaya!tuM guNaparitoSanuM vibhAvana kara. III bhAvArtha: pramodabhAvanAne sthira karavA arthe mahAtmA potAnA AtmAne saMbodhIne kahe che ke karmanA vinayanA arthI evA he Atmana ! tuM guNa pratye paritoSa thAya=bIjAnA guNone joIne AtmAmAM prIti thAya, te prakAre Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 zAMtasudhArasa vibhAvana kara. zuM vibhAvana kara ? tethI kahe che je mahAtmAoe potAnA sukRtanA sevanathI prApta karyA che zreSTha guNo evA paranA viSayamAM vartatA guNone joIne tuM paritoSanuM vibhAvana kara ane bIjAnA guNone joIne matsaradoSano parihAra kara. Azaya e che ke je mahAtmA tIrthaMkara AdinA guNonuM smaraNa karIne teonA guNo pratye pramoda thAya e prakAre bhAvanA kare che Ama chatAM potAnI sAthe vasatA anya guNavAna puruSo lokomAM vizeSa pUjAtA hoya to temane joIne guNasaMpanna AtmAone paNa anAdinA svabhAvane kAraNe matsaradoSa thAya che. brAhmI suMdarInA jIvoe pUrvabhavamAM uttama cAritra pALIne sarvArthasiddhinI prApti karelI chatAM nimittane pAmIne temaNe bhArata-bAhubalInA pUrvabhavanA jIvonA guNanI prazaMsA sAMbhaLIne kSaNabhara alpa matsara thayo. jethI strIbhavanI prApti thaI. tethI atyaMta nirmaLa buddhipUrvaka anya jIvonAM uttama kRtyone joIne teonI lokamAM thatI prazaMsA sAMbhaLIne leza paNa matsaradoSa na thAya e prakAre yatna kara; kema ke guNa pratyeno alpa paNa matsarabhAva mahAanarthanuM kAraNa che. vaLI, potAnA guNa pratyenA paritoSane sthira karavA arthe mahAtmA pharI potAnA AtmAne saMbodhIne kahe che ke he AtmA ! tuM guNaparitoSanuM bhAvana kara ke jethI paranA guNanuM avalaMbana laIne guNavRddhine anukULa ja AtmAno vyApAra sadA pravarte. IIII. bloka : diSTyAyaM vitarati bahudAnaM, varamayamiha labhate bahumAnam / kimiti na vimRzasi paraparabhAgaM, yadvibhajasi tatsukRtavibhAgam ||viny0 2 / / zlokArca - diSTithI=pUrvanA puNyanA pasAyathI, koI puruSa bahudAna kare che. te puruSa ahIM=jagatamAM, bahumAnane prApta kare che te sAruM che e pramANe kema vicArato nathI. jenAthI tenA sukRtanA vibhAgarUpa prakRSTabhAgane tuM prApta kare. ||rA bhAvArtha : je mahAtmAo sUkSmabuddhithI AtmAnuM avalokana kare che teone potAnAmAM vartatAM te te nimittone pAmIne thatA bhAvo dekhAya che. tethI vicAre che ke koI mahAtmA jinavacanAnusAra vivekapUrvaka bahudAna ApatA hoya to te temanA uttamabhAgyanA kRtya svarUpa che ane tenA kAraNe AvA mahAtmAo jagatamAM bahumAna pAmatA hoya chatAM te joIne potAnA asahiSNu svabhAvanA nimite kyAreka irSA thavAno prasaMga potAne prApta thAya che ane jo potAno te prakArano svabhAva hoya to tene dUra karavo atiduSkara hoya che tethI potAnA te prakAranA svabhAvanuM avalokana karIne potAnA AtmAne saMbodhIne mahAtmA kahe che - AvAM uttama kRtyo karanArA jIvone jagatamAM mAna maLe te ucita ja che evuM tuM kema vicArato nathI ? ane tene prApta thatA bahumAnane joIne irSyA kema kare che? vastutaH tevA jIvone prApta thatA bahumAnane joIne Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. pramodabhAvanA-gIta | zloka-2-3-4 187 tuM harSa karIza to teonA sukRtamAM tane paNa zreSThabhAga maLaze; kema ke te mahAtmAo te kRtya sevIne jema uttamabhAvo kare che tema teonAM uttama kRtyone joIne jo tuM harSa karIza to te uttama kRtyane jovAthI thayelA zubhabhAvane anurUpa phaLa tane paNa maLaze. A prakAre AtmAne utsAhita karIne anAdinA saMskAra anusAra thatA matsaradoSane dUra karavA arthe mahAtmA udyama kare che. zA zloka : yeSAM mana iha vigatavikAraM, ye vidadhati bhuvi jagadupakAram / teSAM vayamucitAcaritAnAM nAma japAmo vAraMvAram ||viny0 3 / / zlokArca - jeonuM mana ahIM saMsAramAM, vikAra vagaranuM che, jagatamAM jeo jagatanA jIvo upara upakAra kare che evA ucita AcAravALA teonuM nAma ame vAraMvAra japIe chIe. ll3II bhAvArtha : mahAtmA potAnA pramodabhAvane atyaMta sthira karavA arthe vicAre che ke saMsAramAM nimitto anusAra jeonuM mana vikArane pAmatuM nathI teo ja satata uttarottara guNavRddhi karI rahyA che mATe guNasaMpanna che. vaLI jeo ativiveka-saMpanna hovAthI jagatanA jIvo upara upakAra karIne lokone tattvano bodha karAve che tevA mahAtmAo guNanA nidhAna che ane tevI ucita AcaraNa karanArA mahAtmAone smRtimAM lAvIne ame vAraMvAra teonuM nAma japIe chIe. jethI tevA guNavAna puruSo pratyenA pakSapAtanI vRddhi thAya ane jenA kAraNe AtmAmAM guNanA pakSapAtarUpa pramodabhAva sthirabhAvane pAme. III zloka : ahaha titikSAguNamasamAnaM, pazyata bhagavati muktinidAnam / yena ruSA saha lasadabhimAnaM, jhaTiti vighaTate karmavitAnam ||viny0 4 / / zlokArca - ahae=Azcarya che ke muktinA kAraNa rUpa asamAna evA bhagavAnanA titikSAguNane tuM jo. jenAthI=je titikSANathI, vRddhi pAmatA abhimAnavALo karmano vistAra roSa sahita zIgha vighaTana pAme che. II4l. bhAvArtha : AtmAne pramodabhAvanAthI bhAvita karavA arthe mahAtmA AtmAne saMbodhIne kahe che - tIrthakaramAM asAdhAraNa titikSAguNa vartato hoya che. koIpaNa nimittane pAmIne leza paNa dveSa ke aratino pariNAma na Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 zAMtasudhArasa thAya te prakAre tIrthaMkara potAnA AtmAne saMpanna kare che tethI koIpaNa upasargo ke pariSaho teonA cittane sparzatA nathI. A titikSAguNane kA2Ne vRddhi pAmatA abhimAnavALo je karmano vistAra hato e paNa krodha kaSAya sahita temanAmAMthI zIghra nAza pAmyo. Azaya e che ke karmanA samUhane jANe te prakAranuM abhimAna che ke mAro kSaya koI karI zake tema nathI. AthI ja jIvomAM satata vadhatA jatA karmanA vistArano nAza karavo ati duSkara che. chatAM eka titikSAguNanA baLathI bhagavAne potAnA te roSano to nAza karyo, paraMtu karmanA samUhano paNa nAza karyo. mATe he AtmA ! tuM titikSAguNane keLava ke jethI koInA guNane joIne matsarabhAva na thAya. jo tuM titikSAguNane vizeSa prakAre keLavIza to anya jIvo pratye to matsara nahi thAya paraMtu potAne koIka pratikULa saMyogo Avaze topaNa roSa ke arita thaze nahi ane sukhapUrvaka karmanA samUhano nAza karI zakIza. I4l zloka H adadhuH kecana zIlamudAraM, gRhiNo'pi parihRtaparadAram / yaza iha sampratyapi zuci teSAM vilasati phalitAphalasahakAram / / vinaya0 5 / / zlokArtha H keTalAka gRhastho paNa parihAra karelA paradArAvALuM udAra evuM zIla dhAraNa kare che. ahIM= saMsAramAM, vartamAnamAM paNa teono phalita aphalanA sahakAravALo=pUrvamAM jenuM phaLa na hatuM evuM paNa phaLa khIlyuM che jemAM evA AmravRkSavALo, pavitra yaza vilAsa pAme che. pa bhAvArtha: vaLI, mahAtmA pramodabhAvanAne atizaya karavA arthe vicAre che ke keTalAka uttama zrAvako paNa parastrIno tyAga karIne mana, vacana, kAyAthI suvizuddha evuM udAra zIla dhAraNa karanArA che je teomAM vartatI sAttvika prakRtinuM pratibiMba che ane tevA uttamapuruSono pavitra yaza vartamAnamAM paNa vistAra pAme che. jema pUrvamAM nahi phaLeluM evuM AmravRkSa phaLadrupa bane che tyAre loko te AmravRkSane joIne pramudita thAya che tema te mahAtmAoe pUrvamAM nahi sevela evuM paNa uttama zIla A bhavamAM suvizuddha pALe che jenAthI teono yaza jagatamAM vistAra pAme che. A prakAre zIlasaMpanna zrAvakonA guNanI anumodanA karIne mahAtmA guNa pratyeno pakSapAtano bhAva dRDha kare che. INI zloka H yA vanitA api yazasA sAkaM, kulayugalaM vidadhati supatAkam tAsAM sucaritasaJcitarAkaM, darzanamapi kutasukRtavipAkam / / vinaya0 6 / / Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. pramodabhAvanA-gIta / bloka-6-7 189 zlokArtha : vaLI, je strIo paNa yazathI yukta evA kulayugalane sasarA ane pitAnA kulane, supatAkAvALuM kare che teonA sucaritathI saMcita evuM suvarNa jevuM darzana paNa karAyelA sukRtanA vipAkavALuM che. IIII. bhAvArtha : guNa pratyenA pramodabhAvane AtmAmAM sthira karavA arthe mahAtmA saMsAravartI jIvomAM vartatA mArgAnusArI guNonuM smaraNa kare che ane vicAre che ke jeo pUrvanA tathA prakAranA karmadoSane kAraNe strIpaNuM pAmela che tevI strIo paNa duSkara evuM aNuzuddha zIla pALe che arthAt je brahmacarya vrata pALe che ane svAti sivAya anyatra leza paNa vikAravALI thatI nathI. tenA A zIlaguNanA kAraNe tenA pitAnuM kula ane patinuM kula supatAkAvALuM bane che arthAt A uttamakula che jyAM AvA uttamaguNavALI strIo che ane teonA sucaritrano vicAra karIne mahAtmA vicAre che ke zIlaguNanA smaraNapUrvaka teonuM darzana paNa mahAkalyANanuM kAraNa che. AvI zIlavartI strIonuM prAtaHkALamAM mahAtmAo paNa smaraNa kare che; kema ke anAdithI mohavAsita AtmA che tethI tattvamArgane pAmIne suvizuddha zIla pALavAne abhimukha bane che topaNa suvizuddha zIla pALavA samartha banato nathI tethI zIlasaMpanna strIonA zIlaguNano vicAra karIne temanA nAmanuM smaraNa kare che jenAthI uttama koTInA puNyane teo prApta kare che ane suvizuddha zIlapAlananI zaktino saMcaya kare che; kema ke guNanA rAgathI ja guNanI niSpattine anukULa sadvaryano saMcaya thAya che. AvA zloka : tAttvikasAttvikasujanavataMsAH kecana yuktivivecanahaMsAH / alamakRSata kila bhuvanAbhoga, smaraNamamISAM kRtazubhayogam ||viny0 7 / / zlokArdhaH kharekhara bhuvananA Abhogane atyaMta AkarSaNa karanArA=jagatanA padArthone atyaMta yathArtha jANanArA, yuktivivecanamAM haMsa jevAsarvAnA vacanane yukti anusAra ucita rIte yojana karanArA, tAtvika ane sAtvika evA uttamapuruSomAM vAMsavALA=mUrdhanya sthAnavALA, tevA keTalAka jIvo che eonuM smaraNa kRtazubhayogavALuM che. llii bhAvArtha : mahAtmA pramodabhAvanAnuM bhAvana karatAM vicAre che ke saMsAravartI jIvomAM keTalAka uttamapuruSo che jeo haMmezAM tattva tarapha janArA hoya che ane guNone vikasAvavA mATe sAttvika hoya che. AvA tAttvika, sAttvika uttamapuruSomAM je mUrdhanya sthAna pAmelA che teoe bhUtakALamAM ArAdhanA karIne A bhavamAM uttama Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtasudhArasa prakRtione prApta karI che ane janmAMtaramAM adhika uttama thavA mATe satata bhagavAnanA vacananA paramArthane jANavA mATe udyamavALA che. vaLI, teo zAstrane paNa te rIte bhaNe che ke jethI yuktinAM vivecana karavAmAM haMsa jevA che arthAt jema haMsa dUdha ane pANInuM sahaja rIte vibhAjana karI pANIno tyAga karI dUdhanuM pAna kare che tema tattva-atattvano vibhAga karavAmAM kuzaLa evA te mahAtmAo yuktiothI satzAstronA vacanano yathArtha rIte vibhAga kare che. vaLI, jagatanI vyavasthAne yathArtha jANIne ucita tattvanuM AkarSaNa kare che jethI teonA vacanathI ghaNA jIvone sanmArganI prApti thAya che. AvA uttamapuruSonuM smaraNa paNa kRtazubhayogavALuM che arthAt tevA guNopUrvaka teonuM smaraNa karavAmAM Ave to temanAmAM vartatA te uttamaguNo pratye bahumAnabhAva thAya che. pramodabhAvanA karanArA jIvo mATe A bahumAnabhAva mahAkalyANanA kA2NabhUta zubhayogarUpa bane che. AvA uttamapuruSo atyAre dekhAtA na hoya topaNa "bahuratnA vasuMdharA" e nyAyanuM smaraNa karIne AvA uttamaguNovALA je koI jIvo jagatamAM varte che teonuM sAmAnyathI smaraNa karIne teo pratye bahumAnabhAva ka2vAthI tevA uttamapuruSa tulya thavAnI zaktinA baLanuM AdhAna thAya che mATe vAraMvAra te te guNo rUpe uttamapuruSonuM smaraNa karavuM joIe. // 7 // 190 zloka H iti paraguNaparibhAvanasAraM, saphalaya satataM nijamavatAram / kuru suhivitaguNanidhiguNagAnaM, viracaya zAntasudhArasapAnam ||viny0 8 / / zlokArtha H A pramANe atyArasudhI=pUrvanA zlokomAM varNana karyuM e pramANe, paraguNanA paribhAvanamAM sAravALo evo potAno avatAra tuM satata saphaLa kara. suvihitanA=suMdara vidhi anusAra pravRtti karanArA, uttamapuruSonA guNanidhinA=guNanA nidhAnanA guNagAnane tuM kara. zAMtasudhArasanA pAnane tuM viracana kara=tuM svIkAra kara. III bhAvArtha = pramodabhAvanAne prakarSa karavA mahAtmA potAnA AtmAne saMbodhIne kahe che ke he Atman ! pUrvamAM varNana karyuM e prakAre pRthvI upara vartatA uttamapuruSonA guNothI potAno AtmA vAsita thAya te prakAre temanA guNonuM bhAvana karIne tAro potAno avatAra tuM satata saphala kara. AnAthI e prApta thAya che ke jeTalA kALa sudhI uttamapuruSanA guNonuM smaraNa rahe eTalA kALa sudhI te uttamaguNonAM AvA2ka karmono nAza thAya che ane tevA guNo pragaTa karavAne anukULa uttama saMskAronuM AtmAmAM dRDha AdhAna thAya che. vaLI, tevA guNonA smaraNakALamAM vartato guNano rAga uttama puNyAnubaMdhIpuNya baMdhAvIne uccagotra, uccajAti AdinI prApti karAvIne potAnAmAM paNa tevA uttamaguNo pragaTa karavAnuM mahAna baLa AdhAna kare che. jethI te Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. pramodabhAvanA-gIta | zloka-8 191 mahAtmAne sadgationI paraMparAnI prApti thaze ane aMte pUrNa guNayukta mokSa avasthAnI prApti thaze. mATe pramAda vagara satata evA guNonuM paribhAvana karIne jIvana saphaLa karavuM joIe te prakAre mahAtmA potAnA AtmAne preraNA kare che. vaLI, mahAtmA bhAvana kare che ke suvihita evA guNanA nidhi puruSonA guNagAnane tuM ka2. AnAthI e prApta thAya che ke jeo bhagavAnanA vacanAnusAra satata ucita kRtyo kare che teo suMdara vihita evI ucita kriyAo karanArA che ane tevI kriyA dvArA AtmAmAM uttamaguNo niSpanna karI rahyA che. AvA guNanA nidhi evA uttamapuruSonA tuM guNagAna kara. je mahAtmAo pratidina savA2thI sAMja sudhI bhagavAnanI AjJAnuM smaraNa karIne te AjJAthI ja sarva ucita kRtyo kare che tevA mahAtmAo satkRtyo dvArA AtmAmAM uttarotta2nA guNo pragaTa kare che tethI guNanA nidhAna bane che teonA tuM guNagAnane kara. A prakAre mahAtmA AtmAne pramodabhAvanA bhAvavA preraNA kare che. vaLI, A pramodabhAvanAthI zAMtasudhArasane tuM tArA AtmAmAM pragaTa kara. arthAt uttamaguNonA bhAvanathI thayelA kaSAyonA zamanarUpa zAMtarasa svarUpa amRtanuM tuM pAna kara. A rIte mahAtmA pramodabhAvanA dvArA zAMtarasane ullasita karavA mATe aMtaraMga yatnavALA bane che. III II caudamo prakAza pUrNa // Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 zloka H prathamamazanapAnaprAptivAcchAvihastAstadanu vasanavezmAlaGkRtivyagracittAH / pariNayanamapatyAvAptimiSTendriyArthAn, satatamabhilaSantaH svasthatAM kvA'nuvIran // 1 // zlokArtha 15. karuNAbhAvanA -: zAMtasudhArasa prathama=jIvananA prAraMbhakALamAM, AhAra, pANInI prAptinI vAMchAthI vihasta thayelA=vyAkuLa thayelA, jIvo hoya che. tyAra pachI vastra, ghara, alaMkAronI prAptimAM vyagnacittavALA hoya che. lagna, putranI prApti, iSTa evA indriyonA arthone satata icchA karatA saMsArIjIvo svasthatAne kyAM prApta kare ? arthAt satata bAhya pravRttimAM vyAkuLa hovAthI atyaMta karuNApAtra che. IIII bhAvArtha: karuNAbhAvanAnuM bhAvana karatAM mahAtmA vicAre che ke saMsArIjIvo janme che tyArathI Akula-vyAkulavyagra ja hoya che. janma dhAraNa karyA pachI prathama avasthAmAM tene bhojana, pAnanI prAptinI vAMchA satata varte che ane tenAthI teo satata vyAkuLa hoya che. pachI, koIka rIte pagabhara thAya, dhanAdi kamAtA thAya tyAre potAnAM vastro, potAnuM ghara ane potAnA alaMkArone prApta karavAmAM vyagnacittavALA tenA upAyabhUta dhanaarjuna mATe manuSyabhavanI sarva kSaNo prAyaH pasAra karatA hoya che. paraMtu svasthatAthI AtmAnA pAramArthika sukhanI kalpanA paNa karI zakatA nathI. vaLI, koIka rIte puNyanA sahakArathI pracura dhana prApta kare ane suMdara gha2, alaMkAro vagere dhAryA pramANe prApta kare topaNa lagnanI ciMtAmAM vyagra hoya che ane kadAca puNyanA sahakArathI ucita strI AdinI prApti thAya to putranI prAptimAM vyagnacittavALA hoya che. vaLI, tenI paNa prApti thAya tyAre satata indriyonA iSTa arthonA abhilASavALA hoya che tethI sArAM sArAM bhojana karavAM, nATako jovAM ityAdi bAhya pravRttimAM ja teo vyagra hoya che. AvI sthitimAM AtmAnI svasthatAne te jIvo kyAM prApta karI zake ? arthAt saMsArIjIvo daridra avasthAmAM paNa vyAkuLa hoya che ane dhanADhya avasthAmAM paNa koIka koIka bAhya icchAomAM sadA vyAkuLa hoya che, paraMtu cittanI svasthatArUpa sukha to kyAreya prApta karI zakatA nathI. A prakAre bhAvana karI mahAtmA tevA jIvonI asvasthatA pratye karuNAyukta hRdayavALA bane che ane vicAre che ke jeo bhagavAnanA zAsananA paramArthane pAme che teo ja daridraavasthAmAM hoya ke dhanADhya avasthAmAM hoya topaNa cittanI svasthatApUrvaka AtmAnA hitano vicAra karI zake che. te sivAya jagatanA jIvo mahAtmA mATe karuNApAtra che. IIII Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. karaNAbhAvanA | zloka-2 193 zloka :upAyAnAM lakSaiH kathamapi samAsAdya vibhavaM, bhavAbhyAsAttatra dhruvamiti nibadhnAti hRdayam / athAkasmAdasmin vikirati rajaH krUrahRdayo, ripurvA rogo vA bhayamuta jarA mRtyurathavA / / 2 / / zlokArca - lAkho upAyo vaDe koIka rIte paNa vaibhavane prApta karIne bhavanA abhyAsathI=dareka bhavomAM bAhyavaibhavamAM mUccha karavAnA abhyAsathI, tyAM=bAhyavaibhavamAM, dhruva hRdayane bAMdhe che=gADha rAgane dhAraNa kare che. have akasmAta AmAM A vaibhavamAM, krUra hRdayavALo karmarUpa zatru rajane nAMkhe che tenA dhana Adino nAza kare che athavA dehamAM roga kare che athavA koIka tevA prakAranA saMyogamAM cittamAM satata bhaya utpanna kare che athavA jarAnI prApti kare che athavA mRtyunI prApti kare che. A sarva avasthAmAM jIva sadA vyAkuLa hoya che. tethI tene kyAMya svasthatA nathI. e prakAre mahAtmA saMsArIjIvo pratye karuNAbhAvanAnuM bhAvana kare che. rA. bhAvArtha - saMsArIjIvo puNyano sahakAra hoya to ghaNA upAyo karIne paNa vaibhava prApta kare che ane prApta thayelA vaibhavamAM gADha rAgane dhAraNa kare che; kema ke dareka bhavamAM bAhya suMdara padArthomAM rAga karavAno abhyAsa karyo che. tethI puNyanA sahakArathI maLelA vaibhavamAM jIvone rAga thAya che paraMtu aMtaraMga guNa-samRddhimAM rAga thato nathI. A rIte bAhya vaibhavane pAmyA pachI koIka zatru tenA puNyane nAza kare tyAre te jIva atyaMta vihvaLa thaI jAya che ane dayApAtra sthitine pAme che. vaLI, kyAreka puNyano sahakAra hoya to dhana nAza na pAme ane ArogyanuM puNya samApta thAya to koI nimittane pAmIne dehamAM roga thAya che tyAre te jIva atyaMta vihvaLa thAya che. vaLI, ArogyanuM puNya hoya ane roga na thAya topaNa rogano, mRtyuno ke anya prakArano bhaya te jIvane satata vihvaLa kare che. vaLI jIvananA aMta samaye jarA=vRddhAvasthA Ave tyAre bAhya samRddhi hovA chatAM jarAne kAraNe jIva sadA vihvaLa rahe che ane aMte mRtyune pAme che paraMtu kyAMya svastha avasthAne prApta karato nathI. A prakAre saMsArIjIvonuM dayApAtra svarUpa vicArIne mahAtmA vicAre che ke saMsArI jIvo bhagavAnanA zAsananA rahasyane nahi pAmelA hovAthI A prakAre karuNApAtra sthitine pAme che. jo koIka rIte paNa A jIvone bhagavAnanA zAsananuM rahasya prApta thAya to daridraavasthAmAM paNa svasthatApUrvaka bhagavAnanA vacanathI vAsita thaIne sukhI thaI zake che ane dhanADhya avasthAmAM paNa dhana pratyenI gADha mUcha nahIM hovAthI dhanano sadvyaya karIne paNa AtmAnI samRddhi vadhArI zake che. tethI ajJAnane vaza jIvo A rIte sarva saMyogomAM karuNApAtra bane che Ama bhAvana karIne mahAtmA potAnA cittamAM saMsArIjIvo pratye Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 zAMtasudhArasa karuNAvALA bane che ane potAnA AtmAnI paNa pAramArthika karuNA karIne jinavacanathI AtmAne vAsita karavA yatna kare che. AvA avataraNikA - vaLI saMsArIjIvone mohane vaza kevI kevI pravRttio che tenuM bhAna karIne mahAtmA te jIvonI pAramArthika karuNAbhAvanAnuM bhAna kare che - zloka :spardhante ke'pi keciddadhati hRdi mitho matsaraM krodhadagdhA, yudhyante ke'pyaruddhA dhanayuvatipazukSetrapadrAdihetoH / kecillobhAllabhante vipadamanupadaM dUradezAnaTantaH, kiM kurmaH kiM vadAmo bhRzamaratizatairvyAkulaM vizvametat / / 3 / / zlokArtha : keTalAka spardhAo kare che mAnane vaza thaIne bIjA karatAM ame adhika banIe te prakAranI spardhA kare che, krodhathI dagdha thayelA keTalAka jIvo paraspara hRdayamAM matsara dhAraNa kare che, zatruothI aruddhA evA zatruthI nahIM gherAyelA evA, keTalAka paNa rAjAo dhananA hetuthI, strInA hetuthI, pazunA hetuthI ane kSetranA hetuthI, gAma, padrAdinA hetuthI gAmanagara AdinA hetuthI, yuddho kare che. keTalAka jIvo lobhane vaza dUradezAMtaramAM aTana karatAM anupadasthAne sthAne, vipatione prApta kare che. ame zuM karIe ? arthAt teonI ApattinA nivAraNa arthe ame zuM karIe ane zuM kahIe ? te jIvone duHkhanA nivAraNa mATe ame zuM upadeza ApIe ? seMkaDo aratithI A vizva atyaMta vyAkuLa che. II3I. bhAvArtha : kaSAyone vaza jIvo kaI kaI rIte svayaM duHkhI thAya che tenuM yathArtha svarUpa ciMtavana karavA arthe mahAtmA vicAre che ke jagatamAM pote badhA karatAM moTA banavA mATe keTalAka jIvo spardhA karatA hoya che ane aneka prakAranA klezane veThIne satata duHkhI thAya che. AvA jIvo vartamAnamAM to duHkhI che ja, paNa aMtaraMga klezanA kAraNe karmo bAMdhIne bhaviSyamAM paNa duHkhI thavAnA che. vaLI, saMsAramAM keTalAka jIvo krodhathI dagdha thayelA sahavartI jIvo pratye paraspara matsarane dhAraNa kare che. tethI sadA aMtaraMga rIte duHkhathI pIDAya che ane AtmAnA svasthatAnA sukhane prApta karI zakatA nathI. vaLI, te matsarabhAvane kAraNe kliSTa karmo bAMdhIne durgatinI paraMparAne prApta kare che. vaLI, keTalAka rAjavI hoya ane zatru rAjAthI gherAyelA na hoya chatAM dhana, strI, pazu, kSetrAdinA lobhane vaza navA navA rAjyanI prApti arthe ke dhanAdinI prApti arthe ke strI Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 15. karuNAbhAvanA | zloka-3-4 AdinI prApti arthe yuddho karIne aneka prakAranA klezo prApta kare che. AvA jIvo kliSTa karmo bAMdhIne durgatine prApta karIne mahA viDaMbanA pAmavA chatAM mUDhatAne kAraNe tattvano vicAra karI AtmAnI svasthatA mATe koI yatna karatA nathI. vaLI keTalAka jIvo dhananA lobhane vaza dUradezATana kare che te vakhate aneka prakAranI Apattio vAraMvAra prApta kare che topaNa dhananI lAlasAno tyAga karIne svasthatAthI Atmahita sAdhavA mATe koI yatna karatA nathI. A prakAranI aMtaraMga kaSAyonI pIDAne vaza jagatanA jIvonI viSama sthiti joIne teo pratye karuNAA hRdayavALA mahAtmA vicAre che ke ame zuM karIe jethI A prakAranA klezothI teonuM rakSaNa thAya athavA ame teone zuM upadeza ApIe jethI temane sanmArganI prApti thAya tevo prayatna karavAno pariNAma thAya ? karuNAA hRdayavALA jIvo karuNAvaza evI pIDAne pAmatA jIvono uddhAra karavA avazya yatna kare che. jema chamastha avasthAmAM virabhagavAna krodhathI dagdha evA caMDakauzika pratye karuNA lAvIne tenA upakAra arthe tyAM jAya che ane tene mArgano bodha karAvI durgatimAM paDatAM ane vinAzane pAmatAM tenuM rakSaNa karyuM. je mahAtmA saMsAranI AvI sthitinuM vAraMvAra avalokana kare che ane vicAre che ke A AkhuM jagata seMkaDo aratiothI atyaMta vyAkuLa che tethI huM zuM karuM jethI jagatanA jIvone motane paravaza A prakAranI viDaMbanA thAya nahi. je mahAtmA A rIte karuNAbhAvanAnuM bhAvana kare che tene potAnA AtmAnI paNa satata karuNA rahe che tethI te te nimittone pAmIne kaSAyone paravaza potAnA AtmAnI viDaMbanA na thAya te rIte potAnA AtmAnuM rakSaNa kare che. III bloka - svayaM khanantaH svakaraNa gartA, madhye svayaM tatra tathA patanti / . yathA tato niSkramaNaM tu dUre'dho'dhaHprapAtAdviramanti naiva / / 4 / / zlokAH svayaM potAnA hAthe gartAneekhADAne khodatA saMsArI jIvo te khADAmAM svayaM te rIte paDe che ke tenAthIete khADAmAMthI nIkaLavAnuM to dUra raho paraMtu nIce nIce paDavAthI virAma ja pAmatA nathI. III bhAvArtha : saMsArIjIvo te te kaSAyo karIne svayaM ja moharUpI khADAne satata vadhAre che ane svayaM ja temAM te rIte paDe che ke te mohanA bhAvamAMthI bahAra nIkaLavAnI pravRtti to dUra raho paraMtu te te prakAranA mohane vaza te te kaSAyo karIne nIce nIcenA pAtathI virAma ja pAmatA nathI. AthI ja saMsArIjIvo AraMbha samAraMbha karIne narakanA UMDA khADAmAM jAya che. kyAreka atyaMta mUDha thaIne jIve che tyAre ekendriya avasthAne pAme che jyAM anaMtakAla sudhI te khADAmAMthI bahAra nIkaLavAno saMyoga ja prApta thato nathI. A rIte kaSAyone paravaza jIvo potAnA adhaHpatanathI koI rIte virAma pAmI zaktA nathI. A prakAre bhAvana karIne mahAtmA Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 zAMtasudhArasa saMsArIjIvonI te te prakAranI karuNAjanaka sthiti pratye karuNAA hRdayavALA thAya che ane vicAre che ke huM zuM karuM jethI A jIvone bhagavAne batAvelA mArganI prApti thAya ane potAnA hAthe ja potAno vinAza karatA, duHkhI thatA teonuM rakSaNa thAya. A prakAranA bhAvanathI mahAtmA potAnA AtmAnI paNa e prakAranI karuNA kare che jethI kaSAyone vaza thaIne potAno AtmA paNa adhaHpatananA khADAmAM jaIne paDe nahIM. III zloka : prakalpayannAstikatAdivAdamevaM pramAdaM parizIlayantaH / magnA nigodAdiSu doSadagdhA, durantaduHkhAni hahA sahante / / 5 / / zlokArca - A rIte pramAdanuM parizIlana karatAM, nAstikavAda AdinuM prakalpayana karatAM, doSathI dagdha jIvo, nigodAdimAM magna thayelA, duraMta dukhone hAhA sahana kare cheHkhedanI vAta che ke teo duHkhone prApta kare che. ApI bhAvArtha pUrvamAM varNana karyuM e pramANe saMsAravartI jIvo nAstikavAdano Azraya kare che to vaLI keTalAka svamati anusAra saMsAranI vyavasthAnI vicAraNA kare che, to vaLI keTalAka jIvo bhogAdimAM magna thaIne mUDhanI jema varte che. A sarva rIte saMsArI jIvo pramAdanuM parizIlana kare che arthAtu AtmAnA hitAhitano vicAra karyA vagara pramAdane ja sthira sthiratara kare che ane potAnA viparyAsadoSathI dagdha thayelA nigodAdimAM magna rahe che. ane tyAM khedanI vAta che ke kharAba aMtavALAM duHkhone sahana kare che. vaLI, mahAtmA vicAre che ke A rIte anyadarzanamAM ke jainadarzanamAM rahelA zrAvaka AcAra pALanArA ke sAdhu AcAra pALanArA paNa viveka vagaranA jIvo svamati anusAra bhagavAne kahelA padArthone yojana karIne potAnI mArgAnusArI matino nAza kare che ane bAhyathI tapa, tyAga Adi karatA hoya topaNa karmanAzane anukULa yatna karanArA nahi hovAthI anAdithI mohane vaza pravartatI pramAdanI prakRtinuM ja parizIlana kare che. vaLI, potAnA kadAgrahothI grasta evI doSarUpI matithI dagdha thayelA jIvo nigoda, narakagati, tiryaMcagati AdimAM phare che. caudapUrvadharo paNa jo rasagArava, RddhigArava ke zAtAgAravane vaza thAya to durgatiomAM paDe che ane nigodamAM paNa jAya che. ane kharAba aMtavALAM duHkhone sahana kare che. A prakAre bhAvana karIne mahAtmA tevA jIvo pratye potAnuM haiyuM karUNAvALuM bane tevo yatna kare che ane vicAre che ke A jIvone mArgAnusArI mati maLe to sAruM, jethI A rIte duHkhone pAme nahi. vaLI, A prakAranI bhAvanAthI potAnA AtmAnI paNa karuNA kare che ane vicAre che ke koIka rIte bhagavAnanuM zAsana pAmyA pachI jo huM pramAda karIza to mAro AtmA paNa A rIte doSothI dagdha thaIne nigoda AdimAM paDaze Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. karuNAbhAvanA | zloka-5-6 197 ane anaMta duHkhone sahana karaze. mATe tevo pramAda potAnA AtmAmAM pragaTa na thAya te prakAre potAnA AtmAnI karuNA thAya te prakAre bhAvanAthI potAne bhAvita kare che. jeo A rIte upayogapUrvaka roja AtmAne bhAvita karatA hoya teone bhagavAnanA zAsanathI viparIta pravRtti karAvIne duraMta saMsAramAM nAkhe tevo pramAda thavAnI saMbhAvanA ochI thAya che; kema ke pratidina te prakAranI bhAvanAthI thayelA uttama saMskArane kAraNe pramAda ApAdaka karmanI zakti ane pramAda ApAdaka anAdinA saMskAro kSINa-kSINata2 thAya che. III zloka H zruvanti ye naiva hitopadezaM na dharmalezaM manasA spRzanti / rujaH kathaGkAramathApaneyAsteSAmupAyastvayameka eva / / 6 / / zlokArtha : jeo hitopadezane sAMbhaLatA nathI, jeo manathI dharmalezane sparzatA nathI, teonA rogo=bhAvarogo, kaI rIte dUra karI zakAya ? arthAt karI zakAya nahi. vaLI, bhAvarogone dUra karavAno upAya A eka ja che=jinavacanAnusAra hitopadezane zravaNa karIne cittane dharmamaya karavuM, e ja eka upAya che. / / 6 / / bhAvArtha: vaLI, mahAtmA karuNAbhAvanAthI AtmAne bhAvita karavA vicAre che ke keTalAka jIvo sarvajJae kahelA hitopadezane sAMbhaLatA nathI ane svaruci anusAra jIvana jIve che, keTalAka jIvo hitopadeza sAMbhaLe che topaNa manathI dharmanA lezane sparzatA nathI paraMtu svaruci anusAra dharma karI saMsAranA anya kRtya tulya dharmakRtyane niSphaLa kare che. AvA pramAdI pAsasthA Adi sAdhuo kaMIka aMzathI dharmakRtyo karatA hoya topaNa asadUgrahathI dUSita mativALA hovAthI mohanI maMdatAne sparze tevo leza paNa dharma manathI na karatA hovAthI teonAM sarva kRtyo bhAvaroganI vRddhinuM kAraNa bane che. tenuM smaraNa karIne mahAtmA vicAre che ke tevA jIvonA mohanA unmAdathI thayelA bhAvarogo kaI rIte dUra thaI zake ? arthAt dUra thaI zake nahi; kema ke bhAvaroganA nAzano to eka ja upAya che ke saraLatAthI tattvAtattvane jANavAne anukULa mArgAnusArI Uha pragaTe te rIte bhagavAnanA vacanarUpa hitopadeza sAMbhaLavo, sAMbhaLyA pachI te hitopadeza AtmAne sparze te rIte vAraMvAra manathI bhAvana karavuM, jethI svamati anusAra pravRtti karavAnI ruci dUra thAya ane sarvajJanA vacanane parataMtra thavAnI nirmaLa mati prApta thAya. A prakAre bhAvanA karIne mahAtmA potAnI mArgAnusA2I matinI vRddhi karIne AtmAnI pAramArthika karuNAnuM bhAvana kare che ane jagatanA jIvone tethI nirmaLa mati prApta thAo tevo zubhaadhyavasAya kare che jethI duHkhI evA jagatanA jIvo pratye ane potAnA AtmA pratye paNa pAramArthika karuNA pragaTa thAya. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. karaNAbhAvanA-gIta | zloka-1-2 199 suMdara puruSo ! tame pramodathI bhajo Azraya karo, he suMdara puruSo ! tame bhajo tevA bhagavAnane pramodathI Azraya karo. II1II bhAvArtha : bhagavAna vItarAga thayA hovAthI have anya jIvonI karuNA karIne paNa koI phaLanI apekSA nathI tethI bhagavAna niSkAraNa karUNAvALA che. mahAtmAo anya jIvonI karuNA kare che tyAre jANe che ke anya jIvonI karuNA karavAthI paramArthathI to potAnA AtmAnI ja karuNA thAya che; kema ke karuNAbhAvanAthI bhAvita thayeluM citta potAnA AtmAne ja durgatinAM pApothI rakSaNa kare che ane sugatimAM sthApana kare che. paraMtu bhagavAna to vItarAga sarvajJa thayelA hovAthI koI phaLanI apekSA vinA nirapekSapaNe jagatanA jIvonA upakAra arthe pravarte che. vaLI, jeo bhAvathI bhagavAnane zaraNAgata thAya che teonuM bhagavAna avazya rakSaNa kare che; kema ke bhAvathI bhagavAnane zaraNAgata jIvo kyAreya durgatimAM jatA nathI, paraMtu sadgationI paraMparA dvArA bhagavAna tulya thAya che. tethI tevA uttamapuruSarUpa bhagavAnane be suMdara buddhivALA jIvo ! tame pramAdapUrvaka sevo ! A prakAre be vakhata kahIne mahAtmA te bhAvane atyaMta sthira karavA prayatna kare che ane vicAre che ke jagatanA jIvonI karuNA paNa jinavacanAnusAra pravRtti karavAnI preraNAthI thAya che ane potAno AtmA paNa te upadezathI prerAIne jinavacanAnusAra pravRtti kare to ja potAnI karuNA thAya che. ahIM vizeSa e che ke bhagavAna vItarAga che ane vItarAganuM dareka vacana potapotAnI bhUmikA anusAra vItarAgatAne abhimukha udyama karAve te prakAranuM che. AthI jeomAM mArgAnusArI buddhi pragaTelI che teo jinavacana kaI rIte vItarAgatAmAM vizrAMta thAya che ane mArI bhUmikA anusAra kayuM jinavacana mArA mATe upAdeya che teno ucita nirNaya karavA yatna kare to A viSamakALamAM paNa sacetana evo te jIva potAnA hitano nirNaya karI zake che ane jinavacananuM dRDha avalaMbana laIne avazya kalyANane prApta kare che. evA zloka : kSaNamupadhAya manaH sthiratAyAM, pibata jinAgamasAram / kApathaghaTanAvikRtavicAraM, tyajata kRtAntamasAraM re ||sujnaa0 2 / / zlokArca - sthiratAmAM kSaNabhara manana karIne jinAgamanA sAranuM tuM pAna kara, kutsitamArganI racanAthI vikRta thayelA vicArarUpa asAra evA kRtAMtano pApano, tuM tyAga kara. rAAM bhAvArtha : vaLI mahAtmA potAnI karuNAne sthira karavA potAnA AtmA pratye kahe che ke he Atman ! tuM kSaNabhara mananI sthiratAne kara ane vicAra ke A jagatanI sthiti zuM che ? ane je sthitimAM cAreya gatiomAM tuM Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 zAMtasudhArasa zloka : paraduHkhapratIkAramevaM dhyAyanti ye hRdi / labhante nirvikAraM te, sukhamAyatisundaram / / 7 / / zlokArtha : jeo je mahAtmAo, A rIte-pUrvamAM varNana karyuM e rIte, para duHkhanA pratikAranuM hRdayamAM dhyAna kare che teo bhaviSyamAM suMdara, nirvikAra, evuM sukha prApta kare che. l7ii bhAvArtha - pUrvamAM varNana karyuM te rIte saMsArIjIvo AhAra, pANI, AdinI bAhya ciMtAomAM ja vyagra rahe che ane puNyanA udayathI dhana Adi maLe topaNa bAhya bhogasAmagrImAM ja vyagra rahe che ane bAhya padArthonI ciMtAthI ja sadA duHkhI che. vaLI, jeo saMyama grahaNa karyA pachI paNa svaruci anusAra potapotAnA matAne puSTa kare che teo paNa bAhya pravRttimAM ja vyagra rahIne duHkhI thAya che. te sarva duHkhanA pratikAra mATe jinavacanAnusAra hitopadeza e ja che ke bAhya spRhano tyAga karI aMtaraMga guNasamRddhi mATe svabhUmikA anusAra udyama karo. A prakAranA paranA duHkhanA pratikArane je mahAtmAo haiyAmAM sadA dhyAna kare che ane vicAre che ke jagatanA jIvone A jinavacanAnusAra upadeza prApta thAo teonA haiyAmAM jinavacanAnusAra upadezano rAgabhAva sthira thAya che ane jagatanA jIvone te prApta thAya tevI nirmaLa kAmanA thAya che. AvI bhAvanA karanAra mahAtmAne nirvikAra evuM atizaya suMdara sukha bhaviSyamAM prApta thAya che, kema ke te bhAvanA dvArA te mahAtmAe aMtaraMga svasthatA pratyeno ja pakSapAta sthira karyo che ane anya jIvone paNa aMtaraMga svasthatA prApta thAya tevI karuNAbhAvanA karI che tethI te nirmaLabhAvane anurUpa teonuM nirvikAravALuM citta sadA vRddhi pAme che ane uttarottara nirvikArI sukhane prApta karIne te mahAtmA sukhapUrvaka saMsArasAgarathI pAra pAme che. IILA. 15. karuNAbhAvanA-gIta) zloka : sujanA bhajata mudA bhagavantaM, sujanA bhajata mudA bhagavantam / zaraNAgatajanamiha niSkAraNakaruNAvantamavantaM re ||sujnaa0 1 / / zlokArca - ahIM saMsAramAM, niSkAraNa karuNAvaMta zaraNAgata jIvonuM rakSaNa karatA evA bhagavAnane he Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 zAMtasudhArasa kadarthanAne pAmI rahyo che te kadarthanAthI tAre tArA AtmAnuM rakSaNa karavuM hoya to bhagavAnanA vacananA sAranuM tuM sadA pAna kara. jema jema AtmAmAM bhagAvananuM vacana sthira thaze tema tema tAruM citta svasthatAne pAmaze. jethI mohanI AkuLatAnI kadarthanAthI atyAra sudhI teM je cAragatiomAM anarthone prApta karyA che tevA bhAvinA anarthonI prAptithI tAruM rakSaNa jinaAgamanA pAnathI ja thaze. vaLI, svamatinA vikalparUpa kutsita pathanI je ghaTamALA che tenAthI vikRta evA vicArarUpa asAra pApano arthAt asAra evA kRtAMtano, tuM tyAga kara; kema ke AvI asAra vicAraNAnA baLathI ja teM atyArasudhI saMsAranI kadarthanA prApta karI che ane teno aMta A asAra vicAraNAnA tyAga vagara thaI zakaze nahi. A prakAre AtmAne saMbodhIne bhAvana karavA dvArA mahAtmA jinavacanAnusAra nirmaLamati potAnAmAM ullAsa pAme tevI AtmAnI karuNA kare che. zA zloka :pariharaNIyo gururavivekI, bhramayati yo matimandam / suguruvacaH sukRdapi paripItaM, prathayati paramAnandaM re ||sujnaa0 3 / / zlokArca - avivekI guru parihAra karavA yogya che je maMdamati jIvone saMsAramAM paribhramaNa karAve che. eka vakhata paNa sugurunuM vacanapAna karIe to paramAnaMdane=prakRSTa AnaMdarUpa mokSane prApta karAve che. II3II bhAvArtha : mahAtmA potAnI bhAvakaruNAne sthira karavA arthe potAnA AtmAne saMbodhIne kahe che - he AtmAnuM ! tAre avivekI guruno parihAra karavo joIe je maMda mati jIvone saMsAramAM paribhramaNa karAvavAmAM kAraNa bane che. A prakAre nipuNatApUrvaka bhAvana karIne mahAtmA dakSatApUrvaka suguru ane kugurunA vibhAgane jANavAnI mArgAnusArI mati ullasita thAya tevo yatna kare che jethI anAbhoga AdithI paNa avivekI evA gurunA vacanane zravaNa karIne dharmabuddhithI adharmanI pravRtti na thAya ane potAne dIrgha saMsAranI prApti na thAya. vaLI, te mahAtmA vicAre che ke je sadguru bhagavAnanA vacananA paramArthane jANanArA che teonuM jinavacanAnusAra eka paNa vakhata sAMbhaLeluM vacana paripUrNa yogamArgane batAvanAra hovAthI mokSanI prAptinuM kAraNa bane che. Azaya e che ke sadguru haMmezAM jIvanI yogyatAnusAra saMkSepathI ke vistArathI tene bhagavAnanA vacanano te rIte pAraMmarthika bodha karAve che ke jethI te zrotA jo saMsArathI bhaya pAmela hoya to eka vakhata paNa sAMbhaLeluM vacana smaraNamAM rAkhIne tene anusAra ucita pravRtti kare to guNasthAnakanI vRddhi dvArA te bhavamAM ja ke anya thoDA bhavamAM pUrNa yogamArgane ArAdhIne avazya mokSa prApta kare che. AthI ja bhagavAnanA vacananA paramArthane jANanArA sadguruo zrotAnI bhUmikAno nirNaya karIne te zrotA je rIte Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 15. karuNAbhAvanA-gIta | zloka-3-4 hita sAdhI zake te rIte ja tene avazya dizA batAve che. tethI AtmAnI bhAvakaruNAnA arthe mahAtmA vicAre che ke jo tArA AtmAnI hitanI ciMtA hoya to pramAda vagara sadguruno nirNaya karI temanA vacanAnusAra tattvane jANavA yatna kara ane cAragatinI kadarthanAmAMthI tuM sukhapUrvaka sadA mATe muktine prApta kara. II3II zloka H kumatatamobharamIlitanayanaM, kimu pRcchata panthAnam / dadhibuddhyA nara jalamanthanyAM, kimu nidadhata manthAnaM re / |sujnaa0 4 / / zlokArtha : kumata rUpI aMdhakArathI bharAyelA mIlita nayanavALAne mArganuM zuM pUchavuM arthAt bhagavAnanA mArgamA rahelA paNa avivekI guru jyAre pariharaNIya hoya tyAre je mArgane batAvanArA anya darzanavAdIo che teone jinavacanAnusAra mArgAnusArI buddhi maLI nathI. teonA mArganA viSayamAM zuM pUchavuM ? arthAt teono mArga avazya tyAjya che. manuSyo jalamanthanImAM=jalathI bharela bhAjanamAM dadhinI buddhithI manthAnane=ravaiyAne, zuM sthApana kare ? arthAt koI buddhimAna kare nahi. [4] bhAvArtha: vaLI, mahAtmA AtmAnI bhAvakaruNAne atyaMta sthira ka2vA arthe e rIte bhAvana kare che jethI A bhavamAM to nahIM paraMtu anya bhavamAM paNa koI kumata pratye pakSapAta na thAya tevA dRDhasaMskAranuM AdhAna thAya. zuM bhAvana kare che te kahe che je darzanakArone sarvajJanA vacananI ja prApti nathI tethI dRSTa anubhavathI viruddha evA ekAMtavAda svarUpa kumatarUpa aMdhakArathI bharAyelA hovAne kAraNe tattvane jovA ATe jemanI cakSu baMdha thayelI che teonA mArgane grahaNa karavA viSayaka zuM pUchavuM ? arthAt jema bhagavAnanA zAsanane pAmelA paNa avivekI guruo pariha2NIya che tema kumArgane pAmelA evA teonA matano to atyaMta parihAra karavo joIe. jeonA vivekarUpI cakSu pragaTa thayela nathI tethI pratyakSathI dekhAtA nityAnityarUpa padArthane paNa ekAMta anitya svIkArIne unmArgamAM pravartI rahyA che tevA unmArgagAmI puruSo buddhimAna hoya topaNa temanA pAsethI kyAreya tattvanI prApti thaI zake nahIM. mATe tevA anyadarzanIonA mArgano atyaMta parihAra karavo joIe. A prakAre bhAvana karIne avivekI tevA gurunI jema anyadarzananA mArga pratye paNa tattvanI prApti arthe prayatna karavAne abhimukha potAno bhAva na thAya te prakAre pariNAmane sthira ka2vA arthe dRSTAMtanuM bhAvana kare che. jema koI buddhimAna manuSya jalathI bharelA bhAjanamAM dahIMnI buddhi karIne ravaiyAnuM valovaNa kare nahIM tema je darzananA pathamAM ekAMtavAda hovAthI dharma ja nathI tevA dharma vagaranA pathamAM dharmanI buddhithI tattvane jANavA mATeno zrama ka2vAthI Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 zAMtasudhAsa tattvanI prApti thAya nahi. arthAt jema jalane valovavAthI mAkhaNanI prApti thAya nahi paNa dahIMne valovavAthI ja mAkhaNanI prApti thAya tema tattvanI prAptinA arthIe sugurunAM vacanone valovIne tattvanI prApti karavA arthe prayatna karavo joIe. jA zloka - aniruddhaM mana eva janAnAM, janayati vividhAtakam / sapadi sukhAni tadeva vidhatte, AtmArAmamazaGka re ||sujnaa0 5 / / zlokArca - jIvonuM aniruddha mana ja vividha prakAranA rogone utpanna kare che. AtmAmAM vizrAMta pAmatuM AzaMka evuM te ja=zaMkA vagaranuM evuM niruddha mana ja, zIdhra sukhone Ape che. ApA bhAvArtha : vaLI, mahAtmA bhAvakaruNAthI potAnA AtmAne dRDha karavA arthe bhAvana kare che ke jIvonuM aniruddha mana ja AtmAmAM vividha prakAranA rogone utpanna kare che; kema ke je mahAtmAoe sUtranAM vacanothI manane niruddha karyuM nathI teonuM mana dharmAnuSThAnakALamAM paNa te te indriyonA viSayo sAthe saMparka pAmIne te te bhAvo kare che jenAthI te te indriyone AzrayIne rAgadveSanA saMskAro vRddhi pAme. dharmanI bAhya kriyAmAM paNa kvacit yatna hoya topaNa teonuM mana kriyAthI apekSita bhAvone sparzIne prAyaH kriyAmAM pravartatuM nathI paNa saMmUrchAimanI jema ja pravarte che. jethI dharmaanuSThAnathI paNa saMmUrchAimanI jema jIvavAnI vRttirUpa roga ja vRddhi pAme che. mATe he AtmAnuM! jo tAre bhAvarogano nAza karI AtmAnA ArogyanI prAptinI icchA hoya to ucita upAya dvArA manane niruddha karavA yatna karavo joIe. A prakAre bhAvana karIne mahAtmA potAnI bhAvakaruNAne sthira karavA yatna kare che. vaLI, potAnA AtmAnA hitane ullasita karavA arthe kahe che ke zAstravacanAnusAra sUtra-arthanA parAvartana dvArA niruddha karAyeluM mana niHzaMkapaNe AtmAmAM vizrAMta thanAruM bane che ane jema jema viSayothI nivartana pAmIne AtmAnA bhAvone sparzI nirmaLa mana thaze tema tema te mana ja zIdhra AtmAne sukho Apaze. tethI sukhanA arthI evA he jIva! tuM pramAda vagara sUtra-arthanA parAvartanAdi ucita kriyA dvArA manano te rIte nirodha kara ke jethI zAMtarasanA anubhavarUpa sukhanI prApti thAya. A prakAre bhAvana karIne mahAtmA AtmAnI bhAvakaruNAne atyaMta sthira kare che. ApaNA zloka - pariharatA''zravavikathAgauravamadanamanAdivayasyam / kriyatAM sAMvarasAptapadInaM, dhruvamidameva rahasyaM re ||sujnaa0 6 / / Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. karuNAbhAvanA-gIta | zloka-6 zlokArtha : 203 Azrava, vikthA, gaurava, madana=kAma, rUpa anAdi mitrono he Atman ! tuM parihAra kara. saMvararUpa sAptapadInarUpa mitrane tuM kara. A ja dhruva rahasya che=karuNAbhAvanAnuM parama rahasya 9. 11911 bhAvArtha: mahAtmA potAnA AtmAnI pAramArthika karuNA ka2vA mATe potAnA AtmAne uddezIne kahe che ke he Atman ! paramArthathI zatru hovA chatAM anAdikALathI mitranI jema potAnI sAthe vasanArA evA Azrava, vikathA, gaurava=gArava ane madanano tuM parihAra kara. jema sAmAnyathI mitra prAyaH vAraMvAra ekabIjAne maLatA hoya che tema anAdikALathI Azrava Adi bhAvo jIva sAthe gADha mitratAthI sadA sAthe rahe che chatAM te Azrava Adi bhAvo mitratAnuM kArya karatA nathI paraMtu AtmAnA zatrunuM ja kArya kare che. AthI mahAtmA bhAvana kare che ke A phUTa mitrono tuM parihAra kara. te AzravAdi mitronuM svarUpa A pramANe che. mithyAtva, mana, pAMca indriyono asaMvarabhAva tathA SaTkAyanA apAlanano pariNAma e rIte tera Azravo che. AmAM mithyAtvano pariNAma jIvane sadA viparIta buddhi Ape che jethI ahitamAM ja hitanI buddhi thAya che. ane pAramArthika hitano to vicAra paNa uddabhava pAmato nathI. vaLI pAMca indriyo ane chaThuM mana bAhya pugala sAthe saMga karIne jIvamAM rati, aratinI pariNati pragaTa kare che ane pAMca indriyonA AbhAsita sukha khAtara jIva SaTkAyanA mardananA pariNAmavALo thAya che. vaLI, jIve anAdikALathI AtmAnI hitakArI kathAne choDIne pudgalane AzrayIne kathA karavAnI vRtti keLavI che je tenA mATe ahitakArI hovAthI vikathArUpa che. AnA kAraNe jIva koI prayojana vagara te te prakAranI vikathA karIne svaprayatnathI svanuM ja ahita kare che. tethI mahAtmA potAnA AtmAne uddezIne kahe che ke anAdithI mitra jevI A vikathAno tuM tyAga kara. vaLI, jIva AtmAnA samabhAvanA sukhane choDIne anAdikALathI rasagArava, RddhigArava ane zAtAgA2vane vaza thaI potAnuM ahita kare che. vivekacakSuno ughADa na thavAthI te bAhya RddhithI ja pote RddhimAna che tema mAne che, paraMtu AtmAnI samRddhithI potAne RddhimAna joto nathI. te rIte zarIrajanya zAtAthI pote sukhI che tema mAne che paraMtu mohanI anAkuLatAthI thatI svasthatAjanya sukhathI pote sukhI che tema joto nathI ane rasendriyanA rasothI pote rasAsvAdane karanAra che tema mAne che, paraMtu tattvanA bhAvanathI thatA rasAsvAdane joto nathI. A rIte jIva traNa gAravathI sadA viDaMbanA pAme che tenuM smaraNa karIne mahAtmA bhAvana kare che ke he Atman ! tuM traNa gAravano parihAra kara. vaLI, mahAtmA vicAre che ke anAdikALathI maithunasaMjJAne kAraNe jIvamAM ziSyalokone na zobhe tevI kutsita kAmavRtti mitrarUpe varte che je 5ramArthathI to jIvanI viDaMbanArUpa che. mATe he Atman ! tuM sadA madanano parihAra kara. Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 zAMtasudhAsa upara pramANe AtmAnA pAramArthika ahitathI potAnuM rakSaNa karavAnA uttama pariNAmarUpa karuNAbhAvanAne karIne te mahAtmA have te Azrava Adi bhAvothI viparIta saMvarabhAvano yatna karavA mATe AtmAne tatpara kare che ane AtmAne saMbodhIne kahe che - pUrvamAM batAvelA AzravAdi bhAvonA parihArapUrvaka AtmAnA zuddhabhAvomAM AtmAne sthira karavA arthe tuM saMvara mitrano svIkAra kara arthAt jinavacananuM daDha avalaMbana laIne jinatulya thavA mATe yatna thAya te rIte zAstravacanathI tuM AtmAne bhAvita kara. jethI tAruM citta vItarAgabhAvamAM vizrAMtine abhimukha svazakti anusAra saMvarabhAvane pAme ane karuNAbhAvanAnuM A ja parama rahasya che. IIkA zloka :sahyata iha kiM bhavakAntAre, gadanikurambamapAram / anusaratA''hitajagadupakAraM, jinapatimagadaGkAraM re ||sujnaa0 7 / / zlokArca - A bhavarUpI araNyamAM he jIva! tArA vaDe apAra evA bhAva rogonA samUhane kema sahana karAya che? saMpAdana karyo che jagatano upakAra jemaNe evA agadaMkAra-vedha roga rahita karanAra jinapatinuM tuM anusaraNa kara. mAM bhAvArtha : mahAtmA potAnI karuNAbhAvanAne susthira karavA arthe anya prakAre AtmAne anuzAsana Ape che ane kahe che - A bhavarUpI jaMgalamAM te aneka bhAvarogothI satata pIDAyo che ane tenA kAraNe karmabaMdha karI cAragatinA paribhramaNanI viDaMbanAne prApta karI rahyo che. A duHkhone maTADavAno upAya vidyamAna hovA chatAM tuM kema duHkhone sahana kare che? vastutaH te duHkho tAre sahana karavo joIe nahIM, paraMtu ucita auSadhanuM sevana karavuM joIe. ucita auSadhanI prApti kaI rIte thAya te batAvavA kahe che - jagatamAM ghaNA jIvonA rogone maTADIne jagatano upakAra karyo che tevA agadaMkAra jinapatinuM=roga rahita karanArA evA jinapatinuM tuM anusaraNa kara. AnAthI e prApta thAya ke je jIvo potAnI rogiSTha avasthAne jotA nathI ane roganI vRddhinA upAyone seve che teo saMsAramAM bhogAdi karIne bhAvarogathI satata pIDAtA hoya che ane jeone kaMIka vivekacakSu pragaTyAM che teo te roganA nivAraNanA upAyone jANavA yatna kare che. tIrthakaroe bhAvarogonA nivAraNanA upAyo batAvIne jagatanA jIvo upara upakAra karyo che tethI jeo tIrthakaranA vacananuM avalaMbana laIne sadA teonA vacanAnusAra auSadhanuM sevana kare che arthAtu bhAvaroganA nAzanA upAyonuM sevana kare che teo sadA vItarAgabhAvanAthI AtmAne bhAvita karIne kramasara sarvathA roga rahita thAya che. ahIM mahAtmA potAnA AtmAne anuzAsana ApatAM kahe che - AvA vaidya samAna jinapatinuM tuM anusaraNa kare jethI tArA bhAvarogo dUra thAya. llNA Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. karuNAbhAvanA-gIta | zloka-8 zloka H zRNutaikaM vinayoditavacanaM, niyatAyatihitaracanam / racayata kRtasukhazatasandhAnaM, zAntasudhArasapAnaM re / / sujanA0 8 / / zlokArtha : 205 he vinaya !=he nirjarAnA arthI evA AtmA ! tuM niyataAyatinA hitane karanAra=nakkI bhaviSyanA hitane karanAra, evuM eka uditavacana=sarvajJa vaDe kahevAyeluM vacana, sAMbhaLa, karyA che seMkaDo sukhanA saMdhAnavALA evA=AtmAmAM seMkaDo sukhonA yojanane kare evA, zAMtasudhArasanA pAnane tuM kara. tA bhAvArtha: - vaLI, mahAtmA potAnA AtmAnI karuNAbhAvanAne atyaMta sthira karavA arthe potAnA AtmAne saMbodhIne kahe che - karmanA vinayananA arthI evA he Atman ! bhagavAna vaDe kahevAyeluM eka vacana tuM sAMbhaLa arthAt tArI zrotrendriyane jagatanA anyavacanane sAMbhaLavA pratye udAsIna karIne mAtra eka jinavacanane tuM sAMbhaLa; kema ke bhagavAnanuM vacana nakkI bhaviSyanA hitane karanAruM che arthAt jema jema tuM bhagavAnanA vacanane sAMbhaLIza ane tenAthI AtmAne bhAvita karIza tema tema te bhagavAnanA vacanathI nakkI bhaviSyamAM kalyANane ka2nA2 evuM puNyAnubaMdhIpuNya ane AtmAnA guNonAM avarodhaka evAM ghAtikarmono nAza thAya che. AnAthI bhaviSyamAM uttamaguNonI prAptipUrvaka avazya mokSanI prApti thaze mATe sarva zaktithI eka jinavacanane tuM sAMbhaLa. vaLI, kahe che ke seMkaDo sukho prApta thaI zake temAM prabaLa kAraNa zAMtaamRtarasanuM pAna che. mATe he Atman ! tuM jinavacanane te rIte sAMbhaLa ke jethI tArA AtmAmAM zAMtarasa niSpanna thAya je zAMtarasa tArAM seMkaDo sukhonI prAptinuM kAraNa banaze. A prakAre bhAvana karIne mahAtmA potAnI bhAvakaruNAne te prakAre sthira karavA yatna kare che ke jethI karuNAbhAvanA jIvanI prakRtirUpa bane. III II paMdaramo prakAza pUrNa // Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 zAMtasudhArasa ( 16. mAdhyaccabhAvanA ) bloka : zrAntA yasmin vizramaM saMzrayante, rugNAH prItiM yatsamAsAdya sdyH| labhyaM rAgadveSavidveSirodhAdaudAsInyaM sarvadA tat priyaM naH / / 1 / / zlokArca - zrAna thayelA saMsAramAM paribhramaNathI zrAMta thayelA athavA mohanA pariNAmathI zrAtta thayelA jIvo, jemAM je madhyasthabhAvamAM, vizrAmano Azraya kare che. jene prApta karIne je madhyasthabhAvane prApta karIne, rogavALA jIvo=bhAvarogavALA jIvo athavA dravya ane bhAva ubhayarogavALA jIvo, sau prItine prApta kare che. rAgadveSarUpI zatruonA rodhathI labhya prAptavya, evuM te audAsInya amane sadA priya che. IIII bhAvArtha : je mahAtmAo bhagavAnanA vacananA paramArthane jANanArA che teone tattva dekhAya che ke jagatanA bhAvo pratye udAsInatAne pAmeluM citta ja AtmAnA vItarAgabhAvamAM vizrAMta thavA mATe vyApAravALuM bane che ane vItarAgabhAvamAM vizrAMta thayeluM citta ja AtmAne sukhAkArI che. AvA jIvo bhavabhramaNathI zrAMta thayelA hoya tyAre tevA madhyasthabhAvamAM vizrAmano Azraya kare che. jema saMsAramAM bAhya ghaNA vyApArathI thAkelo jIva jema koIka chAyAdimAM vizrAma kare che tema saMsAranA svarUpanA vicArane kAraNe mahAtmAne dekhAya che ke aMnatakALathI karmane paravaza huM cAragatiomAM aneka prakAranI kadarthanA bhogavI rahyo chuM. have A paribhramaNathI huM thAkelo chuM. ane te thAkane dUra karavA mATe vizrAmanuM sthAna jagata pratyeno udAsInabhAva che je amane sarvadA priya che. vaLI, mahAtmA vicAre che ke bhAvarogavALA jIvo potAnI rAgAdirUpa rogavALI avasthAne rogarUpe jANe che tyAre te roga maTADavAno upAya madhyasthabhAva che tethI te mahAtmAo jinavacanathI bhAvita thaIne jyAre madhyasthabhAvane pAme che tyAre sadya prIti utpanna thAya che. arthAt vivekacakSuvALA mahAtmAne potAnAmAM vartatA bhAvarogane maTADavAno upAya bAhya padArtho pratye madhyasthabhAva che tevo nirNaya thAya che tyAre te madhyasthabhAvane vizeSa karavA arthe jinavacananuM daDha avalaMbana laIne AtmAne bhAvita kare che, ane jema jema potAnAmAM jeTalA jeTalA aMze madhyasthabhAva pragaTa thAya che teTalA teTalA aMzathI teonA cittamAM prIti utpanna thAya che; kema ke A madhyasthabhAvathI bhAvita thayeluM citta potAnA bhAvarogane dUra karavAnuM prabaLa kAraNa che. vaLI, tevuM audAsInya kaI rIte pragaTa thaI zake te spaSTa karavA arthe kahe che AtmAnA zatru evA Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16. mAdhyasthyabhAvanA | zloka-1-2-3 207 rAgadveSanA rodhathI A audAsInya jIvane labhya che. AthI jemaNe rAgadveSa jItyA che evA tIrthaMkaranAM vacanonuM dRDha avalaMbana laIne mahAtmA AtmAne te rIte bhAvana kare che ke jethI rAgadveSarUpI zatruo rodha pAme ane potAne sarvatra audAsInya prApta thAya. III zloka H loke lokA bhinnabhinnasvarUpAH, bhinnabhinnaiH karmabhirmarmabhidbhiH / ramyAramyaizceSTitaiH kasya kasya, tadvidvadbhiH stUyate ruSyate vA / / 2 / / zlokArtha : marmane bhedanArAM, bhinna bhinna karmothI ramya aramya ceSTAo dvArA bhinna bhinna svarUpavALA, loko lokamAM che. te kAraNathI vidvAno vaDe=tattvane jANanArAo vaDe, konI stuti karAya athavA konA upara roSa karAya ? 2 bhAvArtha: mahAtmA potAnAmAM madhyasthabhAva sthira karavA arthe vicAre che ke saMsAravartI jIvo paramArthathI to siddhanA jIvo jevA ja che, phakta anAdikALathI karmane vaza hovAthI saMsAramAM bhaTake che. vaLI, jIvanA pAramArthika svarUpanA marmane bhedI nAkhe tevAM bhinna bhinna prakAranAM karmo bhinna bhinna jIvoe pUrvamAM upArjita karyAM che, tethI jyAre te prakAranAM karma udayamAM Ave che tyAre ramya ceSTAo kare che ane vaLI anya prakAranAM karma udayamAM Ave che tyAre aramya ceSTA kare che. vaiyAvaccI naMdiSaNamunine pUrvabhavamAM te prakAranA karmane kA2Ne ati kurUpatA hatI ke jethI tene koI paraNavA taiyAra na hatuM tyAre temanI sarva ceSTAo jonArane aramya jaNAya tevI hatI. vaLI, te ja naMdiSeNa muni sAdhanA karIne vasudevanA bhavamAM atirUpasaMpanna thayA ane strIvallabhanAmakarmano udaya hovAthI temanI pravRtti sarvane ramya jaNAtI hatI. A rIte jotAM jIvonI 2mya aramya ceSTAo bhinna bhinna karmakRta che ane te jIvanuM svarUpa nathI tema jANanAra buddhimAna puruSa jIvanA pAramArthika svarUpanI stuti kare che, paraMtu lokonI ramya ceSTAo joIne koInI stuti karatA nathI ke aramya ceSTA joIne koI pratye roSa karatA nathI. jeo te prakAranI bhAvanAthI bhAvita che, teone saMsArIjIvonI te te prakAranI suMdara ceSTA ke asuMdara ceSTA pratye sadA madhyasthabhAva varte che ane AtmAnA pAramArthika svarUpa pratye sadA pakSapAta rahe che. A rIte bhAvana karIne mahAtmA potAnA madhyasthabhAvane sthira karavA yatna kare che. IIII zloka H mithyAzaMsan vIratIrthezvareNa, roddhuM zeke na svaziSyo jamAliH / anyaH ko vA rotsyate kena pApAt tasmAdaudAsInyamevAtmanInam / / 3 / / Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 zAMtasudhArasa zlokArtha :mithyAne kahetA evA svaziSya jamAvIne rodha karavA mATe viraprabhu samartha thayA nahIM, to anya koNa konA vaDe pApathI rodha karI zakAze? arthAta jyAM bIjAne pApathI rodha karavuM zakya na hoya tyAM tenA mATe yatna karavo ucita nathI. te kAraNathI AtmanIna=AtmAne hitakArI evuM odAsIntha ja zreya che AtmAnA svarUpa rUpa evo madhyasthabhAva Azraya karavo ja zreya che. II3II bhAvArtha : vaLI, mahAtmA AtmAmAM madhyasthabhAvane sthira karavA arthe vicAre che ke bhagavAnanA potAnA ziSya jamAlI paNa svamatithI mithyAprarUpaNA karanArA thayA ane nivartana pAme tevI prakRtivALA na rahyA tyAre bhagavAne anya sAdhuonI jema temane sAraNA vAraNA Adi karI sudhAravA mATe koI yatna karyo nahIM; kema ke jyAre asadgatane utpanna kare tevuM karma pracura hoya che tyAre tenuM vAraNa azakya hoya che. tethI mahAsamartha evA tIrthakaro paNa svaziSyanuM vAraNa na karI zake tyAre sAmAnya zaktivALA jIvoe evA koI jIvone pApathI vAravA zakya na jaNAya tyAre kleza karavo ucita nathI paraMtu AtmAnA mULa svabhAvarUpa udAsInabhAvane dhAraNa karavo joIe. AvA samaye potAno asahiSNu svabhAva pragaTa thAya te rIte anucita pravRtti pratye vaiSa karavo joIe nahIM. A prakAre bhAvana karIne mahAtmA ayogya jIvonA anucita vartana pratye potAne dveSa na thAya paraMtu madhyasthabhAva TakI rahe tevo prayatna kare che. ahIM vizeSa e che ke ajJAnane vaza koI jIva pApapravRtti karato hoya tyAre vivekapUrvaka tene sAraNA vAraNA karavAmAM Ave ane te jIva pApathI nivartana pAme tevo hoya tyAre vivekI puruSo tevA jIvo pratye karuNAbhAvanA kare che paNa madhyasthabhAva dhAraNa karatA nathI. vaLI aprajJAnanIya jIvo pApa karatA hoya tyAre teo pratye madhyasthabhAva rAkhIne potAnA AtmAmAM teo pratye dveSa na thAya tevo yatna kare che. tethI vivekIe karuNAbhAvanAnuM ane madhyasthabhAvanAnuM ucita rIte yojana karavuM joIe. III zloka : arhanto'pi prAjyazaktispRzaH kiM, dharmodyogaM kArayeyuH prasahya / / dadhuH zuddhaM kintu dharmopadezaM, yatkurvANA dustaraM nistaranti // 4 // zlokArca - prAjyazaktine sparzanArA arihaMta paNa zuM dharmanA udhogane prasA=baLAtkAre, karAvatA hatA? arthAt anya jIvo pAsethI dharmanA bAhya AcAro baLAtkAra karAvatA hatA? arthAt karAvatA na hatA, paraMtu zuddha evo dharmano upadeza Apyo=bhagavAne Apyo, jene je dharmane, karanArA jIvo dusara evA duHkhe tarI zakAya evA, saMsArasAgarathI vistArane pAme che. III Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 209 16. mAdhyaSyabhAvanA | zloka-4-5 bhAvArtha madhyasthabhAvanAne AtmAmAM sthira karavA arthe mahAtmA vicAre che ke tIrthakaro atulabaLavALA che ane kevalajJAna pAmyA pachI mahAzaktithI yukta che chatAM paNa koI jIvone dharma karavAno pariNAma na thAya topaNa potAnA zaktinA baLathI tenA upara dabANa karIne dharma karAvatA hatA ? arthAtu kyAreya tIrthakaroe koInI pAsethI te prakAre dharma karAvyo nathI. tethI koI jIvo pramAdavaza ucita dharma na karatA hoya te joIne mAre asahiSNu svabhAva dhAraNa karavo joIe nahIM. ane tene anicchAthI paNa dharma karAvavAno Agraha rAkhavo joIe nahIM. paraMtu jIvanI dharma karavAne abhimukha dharmanI pariNati na jaNAya to leza paNa dveSa karyA vagara madhyasthabhAva dhAraNa karavo joIe. vaLI, tIrthakaroe paNa dharmano zuddha upadeza Apyo ane yogya jIvo te sAMbhaLIne svaicchAthI dharmane sevIne dustara evA saMsArathI nistArane pAme che tethI mAre paNa yogya jIva jaNAya to tene tenA hita arthe ucita upadeza Apavo ucita che. paraMtu teonI dharmanI apravRtti joIne potAno asahiSNu svabhAva puSTa thAya tevo yatna karavo joIe nahIM. paNa te jIvonI te prakAranI bhavasthiti che jethI hajI paNa dharma karavA mATe utsAhita thatA nathI evuM bhAvana karIne te jIvo pratye madhyasthabhAva bhAvana karavo joIe. ahIM kahyuM ke bhagavAne batAvelA dharmane karanArA jIvo dustara evA saMsAranA nistArane pAme che tethI e prApta thAya ke anAdikALathI jIve mohanI pravRtti karIne mohanIyakarma daDha karelAM che, jJAnAvaraNIyAdi karma daDha bAMdhelAM che jene dUra karavAM ati duSkara che. chatAM bhagavAnanA upadezane sAMbhaLIne saMsArathI bhaya pAmelA yogya jIvo potAnI zaktinA prakarSathI apramAda sevIne gADha evA te karmane toDavA mATe sadA prayatna kare che jethI anAdinA mohanA saMskAro hovA chatAM te mohanA saMskAro te jIvane preraNA karI zakatA nathI. paraMtu jinavacanathI prerAIne ja te mahAtmAo sadA udyama kare che tethI dharmane sevIne dustara evA saMsArasAgarathI te mahAtmAo tare che. III zloka - tasmAdaudAsInyapIyUSasAraM, vAraM vAraM hanta santo lihanta / AnandAnAmuttaraGgattaraGgIvadbhiryad bhujyate muktisaukhyam / / 5 / / zlokArdha : je kAraNathI jIvatA evA saMsAravatI jIvo vaDe=udAsInabhAvanA pariNAmane pAmelA saMsAravata jIvo vaDe, AnaMdanA uttaraga evA taraMgothI-ucchaLatA evA taraMgothI muktinuM sukha bhogavAya che te kAraNathI he satapuruSo ! tame vAraMvAra audAsInyarUpI amRtanA sAranuM AsvAdana karo. zlokamAM haja zabdathI sApuruSone AmaMtraNa che. paI Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. zAMtasudhArasa bhAvArtha : mahAtmA madhyasthabhAva pratye atyaMta pakSapAta sthira karavA arthe AtmAne saMbodhIne kahe che - je jIvo madhyasthabhAvathI AtmAne atyaMta bhAvita kare che ane vicAre che ke jagatanA sarva padArtho pratye saMzleSa na pAme tevo mAro madhyasthabhAva vartamAnamAM paNa mArA mATe hitarUpa che bhaviSya mATe paNa hitarUpa che ane aMte zAzvata sukhane prApta karAvanAra che mATe atyaMta hitarUpa che. A prakAre bhAvana karIne vAraMvAra potAnA asaMgabhAvane dRDha karavA arthe sarva ucita anuSThAna jinavacanAnusAra kare che. tevA mahAtmAonA cittamAM jema jema mohanA kallolo zAMta thAya che tema tema zAMtarasamAM AnaMdanA uttarottara vRddhi pAmatA taraMgo vadhe che. jenAthI teone saMsAra avasthAmAM paNa muktinuM sukha anubhavAya che. arthAt mokSamAM je prakAranuM pUrNa sukha che tene anurUpa kaMIka svasthatArUpa sukhano anubhava thAya che AthI ja AvA yogIonI "jIvanamukta dazA che" tema zAstrakAro kahe che arthAt saMsAramAM jIvatA hovA chatAM saMsArathI mukta dazAno anubhava karanArA che tema zAstrakAro kahe che. tethI te AtmA ! tuM vAraMvAra udAsInabhAvane sparze evA amRtanA pAnane svAda karavA yatna karI jethI aMtaraMga rIte mohanI vyAkuLatA dUra thavAthI ahIM sukhanI dhArAnI vRddhi thaze ane janmajanmAMtara paNa vizeSa vizeSa yogamArgane sevIne vizeSa sukhanI prApti thaze ane aMte pUrNasukhamaya mukta dazA prApta thaze mATe tevI avasthAnI prApti arthe tuM zakti anusAra madhyastha bhAvanAthI AtmAne bhAvita kara. pA. C16. mAdhyazmabhAvanA-gIta) zloka - anubhava vinaya! sadA sukhamanubhava audAsInyamudAraM re / kuzalasamAgamamAgamasAraM, kAmitaphalamandAraM re ||anu0 1 / / zlokArca - he vinaya =karmanA vinayanA athI evA he Atman !tuM sadA sukhano=AtmAnA svasthatAnA sukhano, anubhava kara. udAra evA audAsIjano anubhava kara koIkanA viyoga AdithI thayelA zokAdithI thayeluM audAsIntha nahi paraMtu jagatanA padArtho AtmAne mATe anupayogI che te prakAranA sUkSma paryAlocanathI pragaTa thayeluM AtmAthI bhinnapadArtho pratyenuM audAsInya teno tuM anubhava kara. e audAsInya kevuM che tenuM svarUpa zlokanA uttarArdhathI bhAvana kare che - kuzalanA samAgamavALuM, AgamanA sArarUpa, kAmita evA phaLane denArAmadAra jevuM kalpavRkSa jevuM, udAra evuM audAsIva tuM anubhava kara. ema pUrvArdha sAthe saMbaMdha che. ||1| Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 16. mANasaccabhAvanA-gIta | zloka-1 bhAvArtha : vaLI, mahAtmA madhyasthabhAvanAne sthira karavA arthe AtmAne saMbodhIne kahe che - he karmanA vinayanA arthI evA AtmA ! tuM sadA mohanIyanI AkuLatAnA parihArarUpa svasthatAnA sukhano anubhava kara. A sukha jagatanA bhAvo pratye audAsInya pariNAmavALuM che ane AtmAnI svasthatArUpa samabhAvanA pariNAmarUpa che tethI te audAsInya udAra che arthAt saMsArIjIvone svajanAdinA viyogathI thanArA audAsInya jevuM nathI paraMtu paramArthathI jagatanA padArtho AtmA mATe anupayogI che tenuM samyagu samAlocana karIne bhAvana thayeluM citta hovAthI nirarthaka padArtha pratye upekSA thAya tevuM udAra audAsInya che. tevA audAsInyano tuM anubhava kare jethI tane svasthatAnuM sukha prApta thAya. vaLI, tattvanI bhAvanAthI thayeluM audAsInya kuzalanA samAgamarUpa che arthAt jema AtmAne kuzaLanI prApti thAya to pramodano anubhava thAya che tema tattvanA bhAvanathI thayeluM audAsInya AtmAne kadarthanA karanArA mohanIyakarmanA vigamanathI thayela hovAne kAraNe kuzaLanI paraMparA prApta karAve tevuM che. vaLI, tattvanA bhAvanathI thayeluM audAsInya bhagavAnanA vacanarUpa Agamano sAra che; kema ke Agama vItarAganA vacanarUpa che ane vItarAganuM vacana jIvone vitarAgatulya thavA mATe ucita upAyo batAvanAra che. vItarAganA vacanathI sevAtA ucita upAyo dvArA jIvane prApta karavA yogya evI je zAMtarasanI pariNati che te nirarthaka bhAvo pratye udAsInatAnA pariNAma svarUpa che mATe tattvanA paryAlocanathI thayeluM audAsInya Agamano sAra che. vaLI, A audAsInya jIvane icchita evA phaLane ApanArA kalpavRkSa jevuM che. kalpavRkSa yugaliyAone icchita bhogasAmagrI ApIne temanA cittane saMtoSa utpanna kare che tema je jIvo svabhUmikA anusAra tattvanA bhAvanapUrvaka audAsInyabhAva pratye rAga dhAraNa karIne svabhUmikA anusAra kSayopazamabhAvanA audAsInyabhAvane prApta kare che teone je aMzathI jeTalo audAsInyabhAva sparze che te aMzathI tatkALa sukha thAya che arthAt mohanI anAkuLatAjanya tatkALa sukha thAya che. vaLI, tattvanA bhAvanakALamAM vartato audAsInyabhAva pratyeno rAga te prakAranuM zreSTha puNyabaMdha karAve che je te mahAtmAnI janmAMtaramAM je kaI aMzathI bhogAdinI icchA sarvathA nAza pAmI nathI paraMtu suSupta saMskArarUpe paDelI che tene anurUpa uttama bhogasAmagrI ApIne paNa uttama bhogasAmagrIkALamAM bhoganI icchA hovA chatAM audAsInyabhAvonA saMskArone jAgrata kare che. AthI puNyanA udayathI prApta thayelI bhogasAmagrImAM paNa gADha lipsA thatI nathI ane bhoga dvArA paNa te bhoganI vRtti zAMta thAya che, pAramArthika audAsInyabhAva pratye pakSapAta thAya che. jema koIne kSaNatara khaNaja thAya ane khaNaja karavAthI e khaNaja zamI jAya tema te bhogasAmagrIthI prApta thayelA bhogone bhogavIne paNa teonA vikAro zAMta thAya che ane audAsInyabhAva pratyeno pakSapAta jAgrata thayelo hovAthI pharI pharI vizeSa audAsInyabhAva keLavavA mATe te mahAtmA udyama kare che. A rIte prAraMbhika kakSAnuM sevAyeluM paNa audAsInya sadgationI paraMparA dvArA uttarottara vRddhi pAmIne te mahAtmAne mokSasukhanI prAptinuM kAraNa bane che. mATe he Atman ! icchA karAyelA sukhanI paraMparArUpa phaLane ApanAra kalpavRkSa jevA audAsInyabhAvanuM tuM sevana kara. /vA Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 zAMtadhArasa zloka :parihara paracintAparivAraM, cintaya nijamavikAraM re / vadati ko'pi cinoti karIraM, cinute'nyaH sahakAraM re ||anu0 2 / / zlokArca - paraciMtAnA parivArane anya jIvonI prakRtinA vicAraNAnA samudAyane, he Atman ! tuM parihAra kara, potAnA avikAra svarUpanuM tuM ciMtavana kara jagata pratyenA udAsInabhAva svarUpa tArA avikAra svarUpanuM ciMtavana kara. koIka bole che zlokanA pUrvArdhamAM kahyuM che te pramANe koIka bole che paraMtu karIne-kacarAne ekaThA kare che arthAt audAsIvyabhAvane abhimakha aMtaraMgabhAvane karyA vagara zabdathI bole che. aMtaraMga to saMzleSanA bhAvane sthira kare che, vaLI anya sahakArane vistAre che zlokanA pUrvArdhamAM kahyuM e pramANe bhAvana karIne tatadbhAvothI AtmAne pariNamana pamADIne AmraphaLa tulya uttamabhAvone vistAre che. zA bhAvArtha : vaLI, AtmAmAM madhyasthabhAvanAne sthira karavA arthe mahAtmA potAnA AtmAne saMbodhIne kahe che ke paraciMtAnA parivArano tuM parihAra kara=potAnAthI bhinna evA jIvonA viSayaka ke potAnAthI bhinna evA pudgalo viSayaka vicAraNAnA samudAyarUpa pravAhano tuM parihAra kara. A pramANe AtmAne saMbodhIne potAnAthI bhinna tevA anya jIvonI te te prakAranI prakRtine AzrayIne anAbhogathI paNa ke sahasAtkArathI paNa potAne je kAMI ruci-arucinA bhAvo thAya che tenuM sUkSma avalokana karIne tenAthI potAnA AtmAnuM rakSaNa thAya te prakAranA daDha upayogapUrvaka AtmAne te bhAvothI nivartana karavA mATe mahAtmA yatna kare che. vaLI, mahAtmA potAnA AtmAne saMbodhIne kahe che ke tAruM avikAra svarUpa che tenuM tuM ciMtavana kara. A prakAre AtmAne saMbodhIne mahAtmA potAnI sUkSma prajJAthI paraspara padArthonA bhAvo ekabIjAmAM saMkramaNa pAmatA nathI paraMtu para padArthonA bhAvone joIne jIva ja svavikalpathI te te prakAranI buddhi karIne paritApane pAme che ane potAnA asaMzleSa svabhAvarUpa avikArabhAvane joto nathI tethI ja bAhya padArthone AzrayIne vikalpo kare che mATe he Atman ! tuM bAhya padArthone avalaMbIne karAtA vikalpono tyAga karI ane bAhya padArthonA vikArane nahi sparzanArA potAnA adhikArI svarUpanuM sUkSma ciMtavana kara, jethI tArA AtmAmAM bAhya padArtho pratye madhyasthabhAva pragaTa thAya ane tArA avikArI svarUpa pratye pakSapAtano bhAva pragaTa thAya tevo tuM yatna kara. vaLI, potAno yatna mAtra sthUla zabdathI na thAya paNa paraciMtAnA parivAranA parihArano yatna ane potAnA adhikAra svarUpa ciMtavanano yatna pAramArthika bane te mATe mahAtmA AtmAne saMbodhIne kahe che. keTalAka jIvo zabdothI potAnA AtmAne kahe che ke paraciMtAnA parivArano tuM tyAga kara. ane potAnA Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 16. mAdhyaracyabhAvanA-gIta | zloka-2-3 avikAra svarUpanuM ciMtavana kare che paraMtu pAramArthika teo karIrane=kacarAne ekaTho kare che; kema ke zabdo bolavA mAtrathI te bhAvo AtmAmAM ekamekabhAva pariNAma pAmIne te prakAre anuviddha thatA nathI. tethI zabdo bolIne paNa te jIvo potAnI prakRti anusAra parapadArthonuM ciMtavana karyA kare che ane potAnuM avikAra svarUpa zabdothI adhika tene kaMI dekhAtuM nathI. vaLI anya keTalAka jIvo sahakArane ekaThuM kare che=Amratulya uttamaphaLane ekaThuM kare che, arthAt evA jIvo AtmAne anuzAsana ApIne kahe che ke paraciMtAnA parivArano parihAra kara. te vakhate te prakAranA tIkSNa upayogathI te bhAvone te mahAtmAo sparze che jethI anAdithI pariciMtA karavAno svabhAva je sthira dazAmAM hato te kSaNa-kSINatara thAya che ane paraciMtAnA parivArane anurUpa je uttama saMskArone AdhAna karyA te saMskAro satata tenA AtmAne tevI nirarthaka pravRttithI sadA vAraNa kare che. vaLI, potAnA adhikAra svarUpanuM tuM ciMtavana kara ema bhAvana kare che tyAre te avikAra svarUpa pratye paNa te prakArano sUkSma upayoga hovAthI potAnuM avikAra svarUpa jIvanI uttama avasthA che tenA rahasyane te mahAtmA sparze che. jethI divasa-rAta potAnuM avikAra svarUpa ja smRtimAM Ave che. ane potAnA vikArI svarUpa pratye atyaMta tiraskAra thAya che. tethI avikAra svarUpanA pakSapAta dvArA paNa te mahAtmA te prakAranuM puNyAnubaMdhI puNya, sakAmanirjarAne prApta kare che ke jethI jema sahakAra vRkSa=AmravRkSa, uttama phaLane Ape che tema te mahAtmAnuM pAramArthika ciMtavana uttarottaranA yogamArganI prApti dvArA avazya mokSarUpa phaLane Ape che. AvA zloka - yo'pi na sahate hitamupadezaM, tadupari mA kuru kopaM re / niSphalayA kiM parajanataptyA, kuruSe nijasukhalopaM re ||anu0 3 / / zlokArtha : vaLI je jIva hitaupadezane sahana karato nathI tenA upara he Atman ! tuM kopa kara nahIM. niSphaLa evI parajanya tatithI=anya jIva upara niSphaLa gusso karavAthI, nija sukhano lopa tuM kema kare che? Itali bhAvArtha : vaLI, mahAtmA potAnA AtmAmAM madhyasthabhAvane atyaMta sthira karavA arthe kahe che ke he AtmanuM! tane jinavacanAnusAra je tattva dekhAya che te koI jIvanA hita arthe te tene samajAve chatAM karmanI pracuratAne kAraNe ke anya koI nimitte te hita-upadezane grahaNa kare nahi paraMtu svamati anusAra ja kuvikalpo kare tevA jIva upara paNa tuM kopa kara nahIM paraMtu madhyasthabhAvane dhAraNa kara. arthAt temanA tevA vartana pratye upekSAne dhAraNa kara. tenuM anucita vartana joIne kopa karavAno potAnA AtmAne niSedha kema kare che tethI kahe che - jenuM koI phaLa na hoya tevA parajana pratyenA kopathI tArI svasthatArUpa sukhano tuM lopa kema kare Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 zAMtasudhArasa che ? vastutaH koInA koI vartanane joIne potAnA AtmapradezomAM koI prakAranI viLatA na thAya te prakAranA zAMtarasathI ja AtmAne bhAvita karavo joIe jethI AtmAnI svasthatArUpa sukha kyAreya lopa pAme nahIM. mAtra yogya jIvanuM hita thAya tevuM jaNAya to bAhya chAyAthI mahAtmA kyAreka iSad kopa dekhADe che paraMtu paramArthathI to teonuM citta yogya jIvanI karuNAbhAvanAthI ja bhAvita hoya che jethI anya yogya jIvanI karuNA karIne paNa paramArthathI to te mahAtmA potAnA AtmAmAM karuNAbhAvanAnA pakSapAtane sthira karIne potAnA AtmAnI ja pAramArthika karuNA kare che. l3II zloka : sUtramapAsya jaDA bhASante, kecana matamutsUtraM re / kiM kurmaste parihatapayaso, yadi pibanti mUtraM re ||anu0 4 / / zlokArca - keTalAka jaDa jIvo sUtrane choDIne mata=svamata evuM usUtra, bole che. ame zuM karIe ? parihAra karyo che dUdha jemaNe evA teo jo mUtrane pIve che. ll bhAvArtha - mahAtmA koI anya jIvonA usUtrabhASaNa sAMbhaLIne potAnI asahiSNu prakRtinA kAraNe tenA pratye dveSa na thAya te arthe AtmAne tattvathI bhAvita karavA arthe vicAre che - keTalAka jaDa jIvo bhagavAnanA vacanano tyAga karIne svamati anusAra sUtranA artho kare che ane loko AgaLa kahe che. AvA jIvo jo aprajJApanIya hoya to teo pratye upekSAno bhAva pragaTa thAya ane dveSa na thAya. te arthe vicAre che ke dUdha tulya bhagavAnanA vacanano tyAga karIne jo te jIvo mUtranuM pAna kare ane potAnI vakratAne kAraNe te mUtranuM pAna choDe tema na hoya to ame zuM karI zakIe ? arthAtu amArA mATe to tevA jIvo pratye upekSA karavI ja ucita che jethI potAnA cittamAM kAluSya paNa na thAya ane teonA utsutra pratye rucino pariNAma paNa na thAya. A prakAre vicAravAthI cittamAM sarvajJanAM vacano dUdha tulya uttama ane AtmArUpa dehane puSTa karanArAM potAne jaNAya che ane utsutra vacana asAra evA mUtra tulya jaNAya che tethI utsutra vacano pratye saheja paNa ruci thatI nathI paraMtu karmane vaza jaDatAne kAraNe ja A jIvo potAno vinAza kare che tema thAya che. anya jIvonA hitanA rakSaNano upAya jaNAya to usUtrabhASaNa karanArA jIvonA matanuM vivekapUrvaka nirAkaraNa paNa mahAtmAo kare che ane temanA pratye dveSa paNa karatA nathI paraMtu te usUtrabhASaNathI anya yogya jIvono vinAza na thAya tevI ciMtA kare che ane bhagavAnanAM sarvacano pratye potAnA rAgane dRDha kare che. III zloka : pazyasi kiM na manaHpariNAmaM, nijanijagatyanusAraM re / yena janena yathA bhavitavyaM, tad bhavatA durvAraM re ||anu0 5 / / Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16. mAdhyasthyabhAvanA-gIta | zloka-5-6 zlokArtha H potapotAnI gatine anusAra mananA pariNAmane tuM kema joto nathI ? arthAt he Atman ! tAre tenA mananA pariNAma jovA joIe. je jIva vaDe je pramANe thavA yogya che=AgAmI gatimAM thavA yogya che, te tArA vaDe durvAra che=vArI zakAya tema nathI. I[5] bhAvArtha H 215 vaLI mahAtmA utsUtra bhASaNa bolatA anyane joIne teo pratye potAnA haiyAmAM dveSa na thAya te arthe potAnA AtmAne anuzAsana ApatAM kahe che - dareka jIvone potapotAnI AgAmI bhavaparaMparAnI prApti anusAra ja mananA pariNAma thAya che tene tuM kema joto nathI ? vastutaH mArgAnusA2I matithI tAre vicAravuM joIe ke aprajJApanIya pariNAmavALA utsUtra bolanArA jIvonI AgAmI bhavaparaMparA kharAba che tethI temane tene anurUpa mananA pariNAma thAya che. A mananA pariNAmane kAraNe teo utsUtranuM bhASaNa kare che te tAre jovuM joIe ane vicAravuM joIe ke je jIvone AgAmI kharAba gatimAM javAnuM hoya te jIvone te ja prakAre manano pariNAma karavo paDe ane to ja te pariNAmane anurUpa AgAmI kharAba gatimAM teo jaI zake. jyAre te jIvomAM AgAmI kharAba gatimAM laI janAra mananA pariNAmane udreka kare tevAM karmo vipAkamAM hoya tyAre teonuM vAraNa tArA vaDe thaI zake tema nathI. tethI tuM utsUtra bhASaNa karanArA jIvo pratye dveSano pariNAma na kara paraMtu upekSAno bhAva thAya te prakAre tArA potAnA AtmAne bhAvita kara. III zloka H ramaya hRdA hRdayaGgamasamatAM, saMvRNu mAyAjAlaM re / vRthA vahasi pudgalaparavazatAmAyuH parimitakAlaM re / / anu0 6 / / zlokArtha H hRdayathI hRdayaMgama samatAne=haiyAne ramya lAge tevI uttama samatAne, tuM ramADa. mAyAjALane saMvRta kara. AyuSya parimitakAlavALuM che. tethI pudgalanI paravazatAne tuM vRthA vahana kare che. IIII bhAvArtha: AtmAne jagatanA sarvabhAvo pratye madhyastha pariNAmavALo karavA arthe mahAtmA potAnA AtmAne saMbodhIne kahe che - he Atman ! tuM haiyAne atyaMta manohara lAge tevI samatAne cittamAM 2mADa arthAt he Atman ! tuM sukha-duHkha, zatru-mitra, jIvana-mRtyu vagere sarvabhAvo pratye samAna pariNAma thAya prakAranA samatAnA svarUpane smRtimAM lAvIne te samatA pratyeno rAgabhAva dRDha-daDhatara ullasita thAya te prakAranA cittane niSpanna karavA yatna kara. vaLI, svabhAvathI ja jIvane bAhya padArtho pratye mAyAno=mamatAno, pariNAma varte che te mamatAnA svarUpane smaraNamAM lAvIne tenAthI citta nivartana pAme te prakAre tuM cittane saMvRta kara; kema ke AyuSya parimitakALavALuM che ane te kALamAM jo tuM AtmAnI atyaMta hitakara evI Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtasudhArasa 216 samatAmAM yatna nahIM kare ane mAyAjALane cittamAM dhAraNa karI rAkhIza to AkhA AyuSyakALa daramyAna pudgalanI paravazatAne tuM vRthA vahana ka2nA2o thaIza. vaLI, pudgalanI paravazatAthI tane kaMI prApta thavAnuM nathI, kevala tene paravaza thaIne je AtmAnA malinabhAvo karIza, AraMbha-samAraMbha karIza te sarvathI baMdhAyelAM karmonI kadarthanAne ja tuM pAmIza. AthI samatAmAM yatna karIne sarvadravya, sarvakSetra, sarvakALa ane sarvabhAvo pratye 52ma madhyasthabhAva pragaTe tevo yatna kara, jethI tane sarvakalyANanI prApti thaze. A prakAre bhAvana karIne mahAtmA AtmAmAM madhyasthabhAva sthira kare che. brA zloka H anupamatIrthamidaM smara cetanamantaH sthitamabhirAmaM re / viratibhAvavizadapariNAmaM, labhase sukhamavirAmaM re / / anu0 7 / / zlokArtha H he Atman ! tuM aMtaramAM sthira evuM abhirAma=ramaNIya, cetanarUpa evA A anupama tIrthane=parama madhyasthabhAvarUpa evA A anupama tIrthane, smaraNa kara. jenAthI tuM viratibhAvarUpa vizadapariNAmane avirAma=satata, sukhapUrvaka prApta karIza. II7II bhAvArtha: prastutamAM bhAvanAno viSaya mAdhyasthyabhAvanA che ane mAdhyasthya bhAvanAnA paramArthane sparze tevuM svarUpa graMthakArazrIe zloka-6mAM batAvyuM ane kahyuM ke tuM mAyAjALanuM saMvaraNa kara ane hRdayaMgama evI samatAmAM AtmAne ramADa. A prakArano je mAdhyasthya bhAva che te jIva mATe anupama tIrtharUpa che; kema ke AtmAne saMsArasAgarathI tAre te tIrtha kahevAya ane tevA tAranAra susAdhu Adi bAhya jaMgamatIrtho che ane AtmAmAM niSpanna thayela ratnatrayInI pariNatirUpa aMtaraMga tIrtha che ane samatAno pariNAma e ratnatrayI pariNati svarUpa che tethI anya sarva tIrtho karatAM AtmAmAM sphurAyamAna thato samatAno pariNAma e anupama tIrtha che. e A samatAno pariNAma jJAna svarUpa hovAthI cetanarUpa che ane mananA upayogarUpe samabhAvane anukULa vyApArarUpa hovAthI aMtaraMga rIte AtmAmAM vartatA sthira pariNAmarUpa che; kema ke samatAnA pariNAmamAM mohanI AkuLatA zAMta-zAMtatara thatI hoya che tethI AtmAmAM svairya utpanna thAya che. vaLI, A anupama tIrtharUpa samatAno pariNAma abhirAma che=atyaMta ramaNIya che; kema ke AtmAne tatkALa sukha utpanna kare che ane uttarottara sukhanI vRddhi dvArA pUrNasukhamaya mokSaprAptinuM kAraNa che. vaLI, jo tuM samatAnA pariNAmarUpa anupama tIrthane sadA smRtimAM rAkhIne prayatna karIza to sarva pAponA viratibhAvarUpa vizada pariNAmane avirAma=satata, sukhapUrvaka prApta karIza; kema ke je mahAtmA samatAnA pAramArthika svarUpane zabdo dvArA yathArtha jANIne sadA te bhAvothI AtmAne vAsita kare che te mahAtmAnuM citta satata samatAne abhimukhaabhimukhata2 thAya che tethI prazamabhAvanA pariNAmathI je pApane anukULa cittavRtti hatI tenA virAma svarUpa AtmAnA suMdara pariNAmane te mahAtmA sukhapUrvaka prApta karI zake che ane je mahAtmAne te pariNAmathI Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16. mAdhyacyabhAvanA-gIta | zloka-7-8 2017 thanArA sukhano anubhava thAya che te mahAtmAnuM citta AtmAnI svasthatArUpa sukhane choDIne kyAreya anyatra jatuM nathI. mATe uttama evA viratibhAvanI prAptinA arthI evA he jIva! tuM sadA A anupama tIrthane smaraNa kara.llNA avataraNikA : vaLI, mahAtmA soLa bhAvanAnA sArane prastuta zlokamAM kahe che - zloka : parabrahmapariNAmanidAnaM, sphuTakevalavijJAnaM re / viracaya vinaya ! vivecitajJAnaM, zAntasudhArasapAnaM re ||anu0 8 / / zlokArca - he vinaya! parabrahmanA pariNAmanuM kAraNa, spaSTa kevalavijJAna svarUpaEsvasaMvedana thatuM mohanA sparza vagaranA jJAna svarUpa, vivecita jJAnarUpa=potAnA AtmadravyanA ane pAradravyanA vibhAgane sparzanArA jJAnarUpa, evA zAMtasudhArasanA pAnane tuM kara. llcil bhAvArtha : graMthakArazrIe prastuta graMthanuM nAma zAMtasudhArasa Apela che; kema ke soLa bhAvanAthI bhAvita thayeluM citta zAMta amRtarasanA pAnane karanAruM bane che. A zAMtarasa AtmAnA ane pudgalanA vibhAganA jJAnane sparzanAruM che tethI potAnA AtmAthI bhinna sarva pudgala dravya ane sarva AtmAno bheda karIne potAnA AtmA sAthe abheda pariNAmavALA zuddhajJAnamAM tanmaya thavAne anukULa vyApAra svarUpa che. vaLI, A zAMtasudhArasanA pAna svarUpa jJAnano upayoga spaSTa mohanA sparza vagaranA vizeSa prakAranA jJAnanA upayoga svarUpa che; kema ke "nazyA naSTa' e nyAya pramANe je upayogathI samabhAvane anukULa manovyApAra thaI rahyo che te udyamathI vidyamAna kaSAyo samabhAvamAM rAgarUpe ke asamabhAvamAM dveSarUpe pravarte che tethI kaSAyo nazyamANa che, tethI te jJAnano upayoga spaSTa kaSAyanA sparza vagaranA vizeSajJAna svarUpa che. vaLI, A jJAnano upayoga uttarottara vRddhi pAmIne mohanA nAzanuM kAraNa hovAthI mohathI anAkuLa evA parabrahmanA pariNAmanuM kAraNa che arthAt saMpUrNa mohathI anAkuLa vitarAgarUpa je parabrahmano pariNAma che te pariNAmanuM kAraNa zAMtasudhArasanuM pAna che. mATe mahAtmA potAnA AtmAne saMbodhIne kahe che - he nirjarAnA arthI AtmA ! tuM zaktine gopavyA vagara atyArasudhI varNana karAyelI soLa bhAvanAone ane temAM paNa samatAnA pariNAmane sparzanAra evI madhyasthabhAvanAne te rIte bhAvana kara jethI tArA AtmAmAM zAMtasudhArasano pariNAma utpanna thAya je sarvakalyANanI paraMparAnuM kAraNa che. II8aaaa II soLamo prakAza pUrNa II Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. varSa H dha upasaMhAra-prazasti che statu zAMtasudhArasa zloka H evaM sadbhAvanAbhiH surabhitahRdayAH saMzayAtItagItonItasphItAtmatattvAstvaritamapasaran mohanidrAmamatvAH / gatvA sattvAmamatvA'tizayamanupamAM cakrizakrAdhikAnAM, saukhyAnAM maGkSu lakSmIM paricitavinayAH sphArakIrti zrayante / / 1 / / zlokArtha : A rIte=graMthakArazrIe pUrvamAM soLa bhAvanAo varNana karI e rIte, sadbhAvanAothI-haiyAne sparze te prakAre sarvabhAvanAonA bhAvanathI, surabhita hRdayavALA=guNo pratyenA pakSapAtavALA, saMzayathI atIta, gItathI unnIta, evA smIta AtmatattvavALA=zuddhaAtmatattvanA viSayamAM saMzaya nathI te rIte bhAvanAonuM samutkIrtana karyuM che tenA kAraNe unnIta thayelA smIta AtmatattvavALA, vaLI zIghra dUra karatA mohanI nidrAnA mamatvavALA, paricitavinayavALA=karmanA vinayane anukULa ucita yatnavALA jIvo, anupama evA sattva ane amamatvanA atizayane prApta karIne cakri zathI adhika evA sukhanI smArakIrtivALI lakSmIne zIghra Azraya kare 9. 11911 bhAvArtha: pUrvamAM graMthakArazrIe soLa bhAvanAonuM kaMIka vistArathI varNana karyuM. je mahAtmAo te bhAvanAone te rIte bhAvita kare che ke jethI temanA cittano pravAha sadA te bhAvothI plAvita rahe che teo te uttama bhAvanAothI surabhita hRdayavALA che; kema ke te uttama bhAvanAonI suvAsa teonA jIvanamAM satata dekhAya che. vaLI, bhAvanA bhAvana karanAra mahAtmA pUrvamAM batAvI che te bhAvanAonA yathArtha svarUpe zAstravacanathI, anubhavathI ane yuktithI jANe che teone koI prakAranA saMzaya vagara saMsAramAM anityAdi svarUpa je je prakAre bhAvanAmAM batAvyuM te prakAre ja cittamAM pratibhAsita thAya che ane te prakAranA pratibhAsamAM upayukta thaIne jeo te bhAvanA gAya che te gAvAnI kriyAthI teonA AtmAmAM smIta Atmatattva unnIta thAya che=mohanA unmUlanane anukULa dRDha pariNAmane sparzanAruM tevuM Atmatattva AvirbhAva pAme che. vaLI, te mahAtmAo prastuta bhAvanA karIne zIghra dUra thatI mohanidrAnA mamatva vagaranA thAya che=jema jema te mahAtmAo te te bhAvanAthI AtmAne bhAvita kare che tema tema anAdikALathI sthira thayelI mohanidrAno mamatvabhAva teomAMthI dUra thAya che; kema ke bhAvanAothI abhAvita cittane ja mohanI nidrA mIThI lAge che ane mohanI nidrAne vaza thatA thatA saMsAranI pravRttio karIne AtmAnA hitane jonArA thatA nathI. paraMtu Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra - prazasti | zloka-1-2 219 je mahAtmAo saMzayane dUra karIne, tattvano nirNaya ryA pachI te te bhAvanAothI jema jema AtmAne vAsita kare che tema tema teone anAdinI mohanidrA mamatvanuM sthAna banatI nathI paraMtu potAnA bhAvinA ahitanuM sthAna jaNAya che tethI atyaMta dRDha avadhAnapUrvaka mohanuM unmelana thAya te prakAre sadA yatnavALA bane che. vaLI, je mahAtmAo A rIte bhAvanAothI AtmAne bhAvita kare che teo anupama evA sattvane ane amamatvane prApta kare che arthAt bhAvanA samajavA mATe yatna kare che tyAre te mahAtmAo tattvane kaMIka abhimukha thayelA hovAthI saMsAra pratyenA mamatvane kaMIka alpa kare che. tethI AtmAne te te bhAvanAothI bhAvita karavAnuM anupama sattva pragaTe che ane jema jema te pAramArthika bhAvanAnA svarUpane saMzaya rahita jANe che tema tema tuccha evA asAra padArtho pratye temanuM mamatva alpa-alpatara thAya che ane mohanAM nAzane anukULa sattva adhika adhika pragaTa thAya che. ane jyAre atyaMta avadhAnapUrvaka te bhAvanAothI AtmAne bhAvita kare che tyAre teomAM upamA na ApI zakAya tevo atizayavALo amamatva bhAva pedA thAya che ane AtmAnA hitane sAdhanAruM apUrva evuM sattva pragaTa thAya che. jenA kAraNe te mahAtmAone cakravartI ke zakra karatAM paNa adhika sukhanuM sAkSAt vartamAnamAM saMvedana thAya che; kema ke cakrIne paNa uttama bhogasAmagrIthI ja huM sukhI chuM tevI buddhi thAya che tema bhAvanA karanAra mahAtmAne paNa huM aMtaraMga samRddhithI sukhI chuM tevuM svasthatAnuM saMvedana pragaTe che. vaLI, cakravartInI samRddhi kaMIka bAhya padArtha pratyenA rAgathI AkuLa che tethI bAhyasamRddhithI cakrInI svasthatA paNa rAgAMzathI AkuLa hovAne kAraNe tevA uttamasukhane ApatI nathI tenA karatAM paNa nirmaLa cittavALA mahAtmAne umUlana thatA rAgAMzathI viziSTa evI aMtaraMga samRddhi viziSTa sukhane Ape che. vaLI, tevA bhAvanAothI utpanna thayelA nirvikAra sukhavALA te mahAtmAo cakravartI ane zakrathI adhika sukhavALI ane vistAra pAmatI kIrtivALI lakSmIne zIdhra prApta kare che; kema ke evA mahAtmAo jema jema bhAvanAothI bhAvita thAya che tema tema uttama bhAvone sparzanAra temanA cittathI viziSTa prakAranuM puNyAnubaMdhI puNya ane viziSTa prakAranI aMtaraMga ratnatrayInI pariNatinAM AvAraka karmonI nirjarA thAya che. AnAthI uttarottaranA bhAvomAM te mahAtmA adhika adhika bAhya ane aMtaraMga samRddhine prApta karaze tethI vistAravALI kIrtine karanArI samRddhine teo zIdhra prApta kare che. vaLI, A mahAtmAo bhAvanAothI AtmAne bhAvita karIne te rIte paricita vinayavALA thAya che jenAthI siddhabhagavaMto, tIrthakaro, uttamapuruSo Adi pratye vinayano pariNAma adhika adhika thAya che, jenA kAraNe te sarva puruSonA avalaMbanathI teomAM guNanI vRddhi satata thayA kare che. AvA zloka - durdhyAnapretapIDA prabhavati na manAk kAcidadvandvasaukhyasphAtiH prINAti cittaM, prasarati paritaH saukhyasauhityasindhuH / kSIyante rAgaroSaprabhRtiripubhaTAH siddhisAmrAjyalakSmIH, syAd vazyA yanmahimnA vinayazucidhiyo bhAvanAstAH zrayadhvam / / 2 / / Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 zAMtasudhAraNA zlokArdha : jenA mahimAthI=atyaMta daDha praNidhAnapUrvaka susthira karAyelI soLa bhAvanAonA mahimAthI, thoDI paNa durgAnarUpI bhUtanI pIDAprabhava pAmatI nathI. koIka aDhaMDhanA sauSyanI sphAti=cittamAM cAlatA rati arati AdinA bhAvorUpa je DhaMDha tenA abhAvarUpa je aDhaMDhanuM sukha teno koIka vistAra, cittane prIti utpanna kare che. sukhanA sohityano siMdhu cArebAjuthI prasaraNa pAme che sukhane kAraNe svasthatAno pravAha mana-vacana-kAyAnI dareka pravRtiomAM vRddhi pAmato dekhAya che, rAgaroSa vagere zatrunA subhaTo kSayapAmI rahyA che, siddhinA sAmrAjyanI lakSamI pUrNa sukhamaya mokSanA sAmrAjyanI lamI, vazya thAya che arthAt Asana-Asanatara thAya che, vinayathI pavitra buddhivALA he Atman ! te bhAvanAono tuM Azraya kara. II bhAvArtha : pUrvanA zlokamAM soLa bhAvanAone aMtaramAM bhAvita karavAthI kevA prakAranA aMtaraMga pariNAmo pragaTa thAya che tenI spaSTatA karI. have, tene ja daDha karavA mATe te bhAvanAothI anya paNa zuM zuM prApta thAya che te batAvatAM kahe che - je mahAtmA prastuta soLabhAvanAothI potAnA AtmAne daDhatAthI vAsita kare che te mahAtmAne kyAreya durgAnarUpI bhUtanI pIDA thatI nathI. Azaya e che ke AtmAnA bhAvone sparyA vagara bAhya padArthone avalaMbIne je kaMI vicAraNA che te durbAna svarUpa che. jema koIne bhUta vaLageluM hoya to bhUtAviSTa tevo te puruSa yathAtathA bakavAda kare che, kUdAkUda kare che, potAnuM mAthuM vagere kUTe che tema saMsArI jIva moharUpI bhUtanA vaLagADane kAraNe AtmAne atyaMta anupayogI evI zarIra, dhana, ke anya koI asAra vicAraNA karIne satata pIDAya che. paraMtu je mahAtmAo A soLa bhAvanAothI bhAvita thayelA che teone kyAreya paNa te durgAnanI pIDA thatI nathI paraMtu sadA AtmAne smaraNamAM rAkhIne bhAvanAothI vAsita aMtaHkaraNavALA te mahAtmAo durgAnanI zaktinA ApAdaka mohano nAza karavA mATe ja prayatnazIla hoya che. vaLI, je mahAtmA prastuta soLa bhAvanAothI atyaMta bhAvita thAya che te mahAtmAnA cittamAM te te nimittone pAmIne rati, arati, harSa, zoka Adi bhAvonA dyo atyAra sudhI sadA pravartatAM hatAM ane tene kAraNe vyAkuLa thayeluM citta kyAreya sukhano anubhava karI zakatuM na hatuM te have bhAvanAonA baLathI aDhaMDhavALuM bane che. AtmAnuM pAramArthika svarUpa sadA vaMdva vagaranuM che ane te svarUpa pratye ja te mahAtmAne bhAvanAnA baLathI daDha rAga utpanna thayelo hovAthI pUrvamAM vartatAM kaMko zithila-zithilatara thAya che ane ahaMkanA sukhano vistAra cittamAM vRddhi pAme che jethI tenuM citta sadA svasthatAnA sukhano anubhava kare che. vaLI, je mahAtmA A prakAre daDha praNidhAnapUrvaka bhAvanAo bhAve che te mahAtmAne pUrvanI pApaprakRtio puNyarUpe rUpAMtara thAya che ane pUrvanI puNyaprakRtio atizayavALI thAya che. vaLI, cittanA svAthyane Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 221 upasaMhAra - prazasti | zloka-2, 3-4 kAraNe Arogya paNa atizayita thAya che ane janmAMtaramAM paNa pote sadgationI paraMparA dvArA mokSasukhane prApta karaze tevo daDha vizlAsa thAya che tethI cArebAju sukhanI svasthatAno dariyo prasara pAme che. vaLI, je mahAtmA prastuta bhAvanAothI AtmAne atyaMta bhAvita kare che teone saMsAranuM vAstavika svarUpa je prakAre che te prakAre ja jaNAya che. AtmAnI mukta avasthA je prakAre suMdara che te prakAre ja sadA jaNAya che ane tenI prAptino upAya bodhinI prApti che tevo sthira nirNaya thavAthI te mahAtmA bodhinI prApti mATe, bodhinI vRddhi mATe ane bodhine sthira karavA mATe ja yatna kare che. AnA kAraNe tenA AtmAmAM anAdithI sthira thayelA rAga, dveSa vagere zatruo satata bhaya pAmatA hoya che tethI te mahAtmA aMtaraMga rIte satata zatrunA upadravathI mukta-muktatara thaI rahyA che ane jyAre te zatruono nAza thaze tyAre tenAM kupita thayelAM karma svayaM te mahAtmAno tyAga karaze arthAt te mahAtmAe karmonI vRddhine anukULa koI yatna karyo nahIM tethI te karma te mahAtmA pratye kupati thaIne svayaM te mahAtmAno tyAga karaze. ane siddhinA sAmrAjyanI lakSmI pratidina vazya thatI jAya che. AvA uttama mahimAvALI A soLa bhAvanAo hovAthI mahAtmA potAnA AtmAne saMbodhIne kahe che - guNo pratyenA vinayanA pariNAmathI thayela pavitrabuddhivALA evA he AtmA ! tuM te uttama bhAvanAono Azraya kara. AnAthI e prApta thAya ke je mahAtmA guNo pratyenA pakSapAtavALA thayA che ane A saMsArano avazya uccheda karavo joIe ane tenA mATe guNasaMpanna mahAtmAonuM avalaMbana laIne guNanI vRddhi karavI joIe evI nirmaLa buddhi thaI che tevA mahAtmAo guNasaMpanna puruSonuM avalaMbana laIne jema guNomAM yatna karavo Avazyaka che, tema prastuta soLa bhAvanAono satata Azraya karavo Avazyaka che jethI anAdinI mohazakti kSINa-kSINatara thAya. A kAraNathI ja mahAtmA potAnA AtmAne saMbodhIne kahe che - tuM bhAvanAono Azraya kara. AzA zloka : zrIhIravijayasUrIzvaraziSyau sodarAvabhUtAM dvau / zrIsomavijayavAcakavAcakavarakIrtivijayAkhyau / / 3 / / tatra ca zrI kIrtivijayavAcakaziSyopAdhyAyavinayavijayena / zAntasudhArasanAmA saMdRbdho bhAvanAprabandho'yam / / 4 / / zlokArca - zrI hIravijaya sUrIzvaranA ziSyo zrI somavijaya vAcaka ane vAcakavara kIrtivijaya nAmanA saMsArI be sagAbhAIo hatA. ane tyAM=saMsArI be sagAbhAI evA hIravijayajI sUrIzvaranA be ziSyomAM, zrI kIrtivijaya vAcakanA ziSya upAdhyAya vinayavijaya vaDe zAMtasudhArasa nAmano A bhAvanAno prabaMdha pUrvamAM varNana karyo e bhAvanAno vistAra, kahevAya che. ll3-4ll Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 zAMtasudhArasa bhAvArtha : zrI hIravijayasUrIzvara mahArAjanA be ziSyo hatA eka somavijaya vAcaka ane bIjA vAcakavara kIrtivijaya. te banne eka mAtAnA saMsArI putro hovAthI sagAbhAI hatA. temAMthI je zrI kIrtivijayavAcaka che emanA ziSya upAdhyAya zrI vinayavijayajI thayA ane te vinayavijayajI mahAtmAe A soLa bhAvanAono vistAra prastuta graMthamAM batAvyo che. 3-jA zloka : zikhinayanasindhuzazimitavarSe harSeNa gandhapuranagare / zrIvijayaprabhasUriprasAdato yatna eSa saphalo'bhUt / / 5 / / zlokArdha : zikhi=Na, nayana=be, sindha=7, zazi=1 enAthI mitavarSamAM pasyAnupUrvInA kramathI akSara dvArA mitavarSamAM=1723mA varSe gaMdhapuranagaramAM harSathI=AnaMdapUrvaka, zrI vijayaprabhasUrinA prasAdathI A graMtha prastuta graMtha, canAno yatna saphala thayo che. ApI zloka : yathA vidhuH SoDazabhiH kalAbhiH, sampUrNatAmetya jagat punIte / granthastathA SoDazabhiH prakAzairayaM samagraiH zivamAtanotu / / 6 / / zlokArca - je pramANe soLa kaLAothI saMpUrNatAne pAmIne caMdra jagatane pavitra kare che te pramANe samagra evA soLa prakAzo vaDe A graMtha zivane kalyANane, vistAra karo. IIkA. bhAvArtha - caMdra jema bIjathI mAMDIne pratidina kalAnI vRddhine pAme che ane pUnamanA divase pUrNa kaLAne prApta kare che tyAre rAtrinA vize cAMdanInA prakAzamAM lokone zItaLatAno anubhava thAya che tema soLa prakAzothI racAyelo prastuta zAMtasudhArasa graMtha yogya jIvo dvArA samyagu bhAvanA karAya jenAthI prati prakAza dvArA AtmAmAM yogamArganI vizeSa kaLAe khIle je yogI haiyAne sparze te rIte A soLa prakAzothI AtmAne bhAvita karaze evA yogInA zivano kalyANano, mohadhArAnA unmelana dvArA ane puNyAnubaMdhI puNyanA saMcaya dvArA A graMtha vistAra karo e prakAre graMthakArazrI bhAvanA kare che. AvA Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rara3 upasaMhAra - prazasti | zloka-7 bloka :yAvajjagatyeSa sahasrabhAnuH, pIyUSabhAnuzca sadodayete / tAvatsatAmetadapi pramodaM, jyotiHsphuradvAGmayamAtanotu / / 7 / / zlokArtha : jyAMsudhI jagatamAM A sahasrabhAnu sUrya ane pIyUSabhAnu caMdra, sadA udaya pAme che tyAM sudhI jyotine phuraNa karatA vAmaya evo A paNa=prastuta graMtha, saMtonA pramodane vistAro. ILA bhAvArtha : graMthakArazrI bhAvanA kare che ke jagatamAM sUrya ane caMdra sadA vidyamAna che tethI tenuM astitva zAzvatakALa rahenAruM che. sUrya jema jagatamAM prakAzano vistAra kare che ane caMdra zItalatAno vistAra kare che tevo vANImaya A graMtha che. sUryanI jema AtmAnI pAramArthika jJAnarUpa jyotine ane mohanA tirodhAnarUpa zItalatAne Ape tevo vANImaya A graMtha che ane saMta puruSone tenA bhAvanathI haMmezAM AtmAno pAramArthika bodha ane cittanI svasthatArUpa zItalatA prApta thAya che tethI pramoda thAya che. A graMtha yogya jIvone sadA tevo pramoda prApta karanAro thAo. A prakAre bhAvanA karIne A graMthanuM astitva lokonA upakAra arthe sadA vidyamAna rahe tevo uttama abhilASa graMthakArazrI kare che. llNA zAMtasudhArasa saMpUrNa Page #241 -------------------------------------------------------------------------- Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakalasaMsArabhayabhedakaM, jinavaco manasi nibadhAna re / vinaya pariNamaya niHzreyasaM, vihitazamarasasudhApAna re / / manamAM sakala saMsAranA bhayanA bhedaka evA 'jinavacanane nibaMdhana karanAra evA he jIva ! ane karAyelA zamarasasudhApAnavALA he vinaya ! tuM niHzreyasane pariNamana pamADa. : prakAzaka : kAtAtha gaI.' 'mRtadevatA bhavana', 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phatehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. 'Teli./pheksa : (079) 26604911, phona : 32457410 | E-mail : gitarthganga@yahoo.co.in