Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 mAgaNAsthAnasaMkali kAyasthitiprakaraNam ATION saMzodhaka-bhArgadarzakaAcAryadeva-zrImad vijayapremasUrIzvarANAM zubhapreraNayA, 'prayotA mUlagIdhAmA / s+n ssssiiriikssaay': munirAjadhI korazekharavijayaH munirAjazrI guNaratnavijayaH - prakAzikA :bhAratIya-prAcya-tattva-prakAzana-samitiH piMDavADA rAjasthAne]
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 mArgaNAsthAnasaMkalitaM kAyasthitiprakaraNam _ saMzodhaka-bhArgadarzakaAcAryadeva-zrImad vijayapremasUrIzvarANAM zubhapreraNayA sy'naa mulmaakhnaa snaa smsmaaloy'aa: munirAjazrI vIrazekharavijayaH munirAjazrI guNaratnavijayaH -: prakAzikA :bhAratIya-prAcya-tattva-prakAzana-samitiH [[paDavAr3A rAjasthAna] mUlyaM 2-00 yogeypregegory g ey
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM zuddhikaraNa patrAMka paMktyaMka azuddhaM 1 23 sAgaroma 2 21 vRtta kArA0 2 23 sAropama 3 20 -yamavadva 4 23 tasyAM tu 4 25 sahasraNi sAgaropama vRttikArA0 sAgaropama bhavadayA. tasyAM sahasrANi patrAMka paMktyaMka azuddhaM 13 16 sambadha 1 bhavati 22 13 hatya 22 13 vaparAni 23 29 narapekSa 25 9 pamaprati 26 16 zcyutvA 31 4 vahitA 31 5 kammalAta 32 25 nikhekkhA 38 18 matyA0 5 mavyoH 42 16 pariNamya (641 10 sambandha bhavanti rutpadya parAvarttAna narApekSa yamaprati ghyutvA vihitA 0lammAt niravekkhA matya0 bhabyayoH pariNamayya 1. vizodhayi 5 12 vizodhiyi9 4 kAyakAya 10 9 'mahAra0 10 26 pariNamya 12 21 taddavInAM tu kAya 'bhAhAra pariNamayya taddevInAM - vimasta sabanamata sajanajatizAsa - --
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAyasthitiprakaraNam praNamya jinaM pArzvezaM, pArzvavakSasevitam / dhyAtvA zrIpremasUrIzaM, kAyasthitiM vivarNaye // 1 // iha khalu duranta saMsArakAnanamullaGghayitukAmAnAM bhavyAnAM saMbodhAya narakagatyAdicatuHsaptatyuttarazatamArgaNAnAM kAryasthitiM prAha kATha kosA NirayasurANaM vibhaMgaNANassa / kiNhasuilakhaiyANaM tettIsA sAgarA NeyA // 1 // (pre0) 'kAyaTiI' ityAdi, 'kAya sthitiH' kAya iha paryAyaH parigRhyate, kAya iva kAya ityupamAnAt / sa ca dvividhaH, sAmAnyarUpo vizeSarUpazceti tatra sAmAnyarUpo nirvizeSaNo jIvasvalakSaNaH, vizeSarUpastu nairayikatvAdilakSaNaH / tasya sthitiH = avasthAnaM kAryasthitiH / sAmAnyarUpeNa vizeSarUpeNa vA paryAyeNA''diSTasya jIvasya yA'vyavacchedena vRttiH, sA kAyasthitirityarthaH, yathA jIvatvarUpeNa sAmAnyaparyAyeNa nairayikatvakRSNalezyAdirUpavizeSaparyAyeNa vA''diSTasya jIvasya yA'vyavacchedena vRttiH sarvAdvAlakSaNA trayastriMzatsAgaropamAdirUpA ca sA kAryasthitiH, yato jIvo na kadAcidapi jIvatva paryAyaM jahAti, muktAvasthAyAmapi jJAnAdibhAvaprANasadbhAvena jIvatvopapatteH / nairayikatvakRSNAdilezyAparyAyaM tu trayastriMzatsAgaropamAdipramANakAlamanubhUya jahAti / sA ca kAryasthitirdvidhA jaghanyotkRSTabhedAt / tatra nairathikatvAdiparyAyA''diSTasya jIvasyA vyavacchedenotkRSTatastattatparyAyeNa'vasthAnam utkRSTA kAyasthitiH, nairayikatvAdiparyAyAssdiSTasya jIvasyA - Soyavacchedena jaghanyatastattatparyAyeNA'vasthAnaM jaghanyakAyasthitiH / ihAdau tAvadekajIvamAzrityotkRSTakAyasthitiM nirUpayitukAmo narakagatyAdimArgaNAH saMgRhya prAha - 'ukkossA' ityAdi, utkRSTA 'suranirayoH ' surasya = devagateH, nirayasya = narakagatezca 'vibhaGgajJAnasya' vibhaGgajJAnamArgaNAyAH 'kRSNazuklakSAyikANAM ' kRSNalezyA - zuklalezyA - kSAyikasamyaktvalakSaNAnAM mArgaNAnAM sarvasaMkhyayA SaNNAM mArgaNAnAM 'trayastriMzat ' trayastriMzatsaMkhyAkAH 'sAgarAH ' mahaccasAmyAt sAgaropamAH 'jJeyA' boddhavyA / iyamatra bhAvanA - nArakAstathAsvAbhAvyAt svakIyabhavAccyutvA tadanantaraM na punanarakavena samutpadyante tasmAt kAraNAt saptamapRthivInArakANAM cotkRSTAyuSkasya trayastriMzatsAgaromamAtratvAdutkRSTakAya sthitirapi tAvanmAtryeva bhavati, uktaM cAssryazyAmapAdaiH prajJApanAsUtre - "neraie NaM bhaMte / neraie tti kAlao kecicaraM hoi ? goyamA ! jahanneNaM dasavAsasahassAiM ukko seNaM tettIsaM sAgarovamAI / " iti / evamekajIvamAzritya devagaterapi trayastriMzat sAgaropamANyutkRSTakAyasthitirnizcetavyA, devabhavatazcyusvA'nantarabhave devatvenAnutpAdAd anuttarasurasya cotkRSTata strayastriMzatsAgaropamasthitikAyuSkatvAt / kRSNalezyA -zuklalezyayorutkRSTa kAya sthitiryathAsaMkhyaM nArakatridazau samAzritya sAmAnyena trayastrizatsAgaropamANi, vizeSataH punarantarmuhUrtAbhyAdhikAni, prajJApanAdisUtreSu tathoktatvAt, tathA cAtra
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAyasthitiprakaraNam [vibhaGgajJAnasyotkRSTakAyasthitiH zrIprajJApanAsUtram-"kaNhalese NaM bhaMte / kaNhalese tti kAlato kevaciraM hoi ? go ? jaha0 aMto0 ukko0 tettIsaM sAgarovamAiM aMtomuhUttamabbhahiyAI / xxx sukkalese NaM pucchA0, go0 / jaha0 aMto0, ukko0 tettIsaM saagrovmaaiNaNtomuhuuttmbbhhiyaaiN|" iti / bhAvanA tvitthaM kAryA-kazcid manuSyastiryaD vA'ntamuhRtaM kRSNalezyayA pariNato jIvaH saptamapRthivyAM trayastriMzatsAgaropamasthitikanArakatvenotpannaH, sa svAyuH paripAlya nArakastiyakSatpadyate, tatra prathamA'ntarmuhUrta kRSNalezyAkatvena tiSThati / tato lezyAntaraM labhate / itthaM pUrvottarabhavagatamantamuhartadvayaM nArakANAM cA'vasthitalezyAkatvAd nArakabhavasya trayastriMzatsAgaropamANi, antarmuhUrtakAlasya tvasaMkhyeyabhedabhinnatvenA'ntamuhUrtadvayasyA'pyantarmuhUrtatvAd antarmuhUrtAbhyadhikAni trayastriMzatsAgaropamANi kRSNalezyAyA utkRssttkaaysthitiH| zuklalezyAyA utkRSTakAyasthitirantamuhUrtAbhyadhikatrayastriMzatsAgaropamANyanuttarasuramAzritya bhAvanIyA, anuttarasurANAM zuklalezyAkatvAt teSAM cotkRSTatastrayastriMzatsAgaropamasthitikatvAt / vibhaGgajJAnasyotkRSTakAyasthiti.rayikANAmutkRSTabhavasthitiprAdhAnyena trayastriMzatsAgaropamANi bhaNitA,kintu tattanmatAnusAreNa yathAgamaM vibudhajanahIMnA'dhikA paribhAvanIyA / tathAhi-prajJApanAsUtrakAramatena dezonapUrvakoTivarSAdhikatrayastriMzatsAgaropamANi vibhaGgajJAnasyokRtSTakAsthitiH / akSarANi tvevam-"vibhaMgaNANI NaM bhaMte / pucchA, go / jahaNNeNaM egaM samayaM ukkoseNaM tettIsaM sAgaro. vamAI desUNAte puvakoDIte bhabbhahitAi // " iti / bhAvanA vitthaM kAryA-kazcinmithyAdRSTirmanuSyastiryaGvA pUrvakoTayAyuSkaH katipayavarSAtikrame vibhaGgajJAnI bAyate, jAtazcA-'pratipatitavibhaGgajJAna evA'vigrahagatyA saptamanarakapRthivyAM trayastriMzatsAgaropamasthitikanairayikatvenotpadyate, tadA bhavati yathoktamutkRSTaM mAnam / tata UvaM tu samyaktvalAbhenA-'vadhijJAnotpattitaH sarvathA vA'pagamAt tadvibhaGgajJAnaM vyvcchidyte|| idamatrA'vadheyama- prajJApanAva sakArAbhiprAyeNA-'pratipatitavibhaGgajJAnA jIvA manuSyatiryazcaH saptamapRthavinArakeSu saMjAyante , nArakAH punastiryasUtpadyanta iti / nanve tarhi vibhaGgajJAnasya kAyasthitiH kizcinyUnapUrvakoTidvayAdhikatrayastriMzatsAropamapramANA syAt ? iti cet, na, dezonapUrvakoTathadhikatrayastriMzatsAgaropamata UrdhvamavazyaM samyaktvaprAptyA sarvathA vA'pagamena vibhaGgajJAnAbhAvAt / vyAkhyAprajJaptisUtrA'bhiprAyeNa tu svabhavaparityAgakAle nArako vibhaGgajJAnaM jhaati| kathametadavasIyate ? iti cet , ucyate-vibhaGgajJAnI nArako nodvartatena paricyavate, yaduktaM vyAkhyAprajJaptau-"vibhaMganANI Na uvavaTuMti / " iti / kizca paJcasaMgrahAdikArairvibhaGgajJAna audArikamizrakAyayogo niSiddhaH, yaduktaM paJcasaMgrahe
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSAyikasamyaktvasyotkRSTakAyasthitiH ] kAyasthitiprakaraNama "maNanANavibhaMgesu mIsaM uralaM pi nArayasuresu / kevalathAvaravigale veuThiyadurga na saMbhavai // 1 // " iti / tena narakata utpadyamAnAnAM jIvAnAM manuSyatirazcAM vibhaGgajJAnaM na bhavatIti siddhayati / / anye punarAhuH-apratipatitavibhaGgajJAno jIvo narakato'nyatrA'nyato vA narake na samutpadyata iti / kathametadavasIyate ? iti cet , ucyate-paJcasaMgrahamUlaTokAkAreNa kArmaNakAyayogaM vivarNayatA vibhaGgajJAne kArmaNakAyayogaH pratiSiddhaH, tatra hetustu vibhaGgajJAnasya tadbhavikatvaminyu. panyastaH / tathA ca tadgrantha:-xxxxcakSurdarzana-manaHparyAyajJAna-vibhaGgAhArakadvAreSu na bhavati, kathaM ? vigrahagatau kArma-gazarIrasadbhAvAt tatra cakSurdarzanAbhAgat / yadyapi labdhimaGgIkRtya tadvidyate, tathApi na tadAdriyate yato laLyaparyAprakAnAmugyogavayamevotama / manaHparyAyajJAnaM tu sumAdhuSu bhavati, tatra tasyA'sadbhAva eka, vibhaGgasya tu tadbhavikatvAt AdArakakArmaNayorvirodhAt kArmaNazarIraM na bhvti|" iti / - kizca paJcasaMgrahamUlakAraNo'pi vibhaGgajJAna eka eva paryAptajIvabhedo darzitaH / tathA ca tadagrantha:-"eka maNanANakevalaM vibhaGgo" iti / tadevaM siddhayati-aparyAptA-'vasthAyAM manaHparyAyakevalajJAnavad vibhaGgajJAnamapi na bhavatIti / tatazca saptamanarakapRthivyAmaparyAptA-'vasthAprathamA 'ntamahataM vyatikramya jIvo vibhaGgajJAnI bhavati, sa ca vibhaGgajJAnamAbhavaM paripAlayati / itthamantamuhUtainyUnatrayastriMzatsAgaropamANyutkRSTakAyasthitiranyeSAM matena saMbhavati, nArakataditaralakSaNabhavadvayasthA'paryAptAvasthAyAM vibhaGgajJAnAbhAvAt / yatpunaH paJcasaMgrahamUlavRttikRtA upayogadvAre'. nAhArakamithyAdRSTebhiGgajJAnaM darzitam , tathA tadgrantha 'anAhArakasya mithyAdRSezcatvArastrayaH prAgavat , vibhaGgaH kAlamaukaryasyeva / " iti / vibhaGgajJAne ca kAmaNakAyayogo niSiddho yogadvAre / tatki vRtti kRtA matadvayasaMgrahArtha dvArAntare bhinnamuktam , utA'bhiprAyAntareNa, tacaM kevalino bahuzrutA vA vidanti / kSAyikasamyaktvasyotkRSTakAyasthitistu trayastriMzatsAgaropamANi kizcinyUnamanuSyA-yabhavata dhikAni draSTavyA / bhAvanA vittham-kazcit caturviMzatimohanIyasatkarmA samyagdRSTirmanuSyaH kSAyikasamyaktvaM labdhavAn , tataH saMghamaM pratipadya krameNa ca svAyuH paripAlyA-'nuttareSUladyate, tato'nuttaradevato manuSyatvena samutpadyate / manuSyabhave svakSapakaNipratipattiyogyajaghanyakAlamAtra AyuSke zeSa kSapakaNiM pratipadyate, pratipannazca krameNa sayogikevaliguNasthAnakaM prApyA'yogikevaliguNasthAnakaM labhate / tadevaM kizcinyUnamanuSyabhavadvayenAdhikAni trayastriMzatsAgaropamANi kAyasthitilabhyate nanvayogikevaliguNasthAnakaprAptau satyAmapyayogikevalinAM siddhAnAM ca kSAyikasamyaktvasyA'vinAzAt kSAyikasamyakatvamArgaNAyA utkRSTakAyasthitiH sAdhanantakAlo labhyata iti, tatkathaM sAtirekatrayastriMzatsAgaropamakAla ucyate ? iti cet , bhaNyate, mA tvariSThAH, iyaM kAyasthitiH prakRtibandhamAzritya proktA, prakRtibandhazca sayogikAliguNasthAnakAz2a na bhavati / aandhakamAzritya
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4] kAyasthitiprakaraNam [prathamAdinarakANAmutkRSTakAyasthitiH tvagre vakSyate "sAiapajjavasANA" ityAdinA / evamanyatrApi yathAsthAnaM prakRtibandhamAzritya bodhanIyA mArgaNAnAM kAyasthitiH // 1 // samprati narakagateravAntarabhedAnAmekajIvAzritAmutkRSTakAyasthitiM vaktukAma AhapaDhamAiganirayANaM kamaso ego ya tiNNi satta ds| sattaraha ya bAvIsA tettIsA sAgarA NeyA // 2 // (0) 'paDhamAi.' ityAdi, 'prathamAdinirayANAM prathama Adau yeSAm , te prathamAdikAH, te ca te nirayAzca prathamAdikanirayAH,, tezAm, ratnaprabhA-zarkarAprabhA-vAlukAprabhA-paGkaprabhA-dhUmaprabhAtamaHprabhA-mahAtamaHprabhAgatAnAM saptAnAM nirayabhedAnAmityarthaH, 'kramaza:' krameNa ekaH; cakAraH pAdapUtya, evamagre'pi, trayaH, sapta daza saptadaza dvAviMzatistrayastriMzat 'sAgarAH' padaikadeze padasamudAyopacArAt sAgaropamAH, 'jJeyA" prastutatvAd ekajIvAzrayotkRSTA kAyasthitirbodhyA / idamuktaM bhavati-prathamapRthivInarakasyaikajIvaviSayotkRSTakAyasthitirekaH sAgaropamaH, "arthavazAd vacanavipariNAmaH" iti nyAyena bahuvacanAntasAgaropamazabdasyaikavacanAntatvena vipariNAmaH, dvitIyapRthivInarakasya trisAgaropamAH, tRtIyapRthivInarakasya saptasAgaropamA, caturthapRthivInarakasya dazasAgaropamAH, paJcamathivInarakasya saptadaza sAgaropamAH, SaSThapRthvInarakasya dvAviMzatiH sAgaropamAH, saptamapRthivInarakasya ca trayastriMzatsAgaropamAH, yato nArakANAM tadbhavatazcyutvA-'nantarabhave nArakatvenA-'nutpAdAdutkRSTa bhavasthitirevotkRSTa kAyasthitirbhavati / utkRSTabhavasthitizca ratnaprabhAdiSu jIvAnAM vAcakamukhyaistattvArthasUtre yathoktapramANaivA-'bhihitA / tathA ca tadgranyA-"teSveka-tri-sapta-dazasaptadaza-dvAviMzati trayastriMzatmAgaropamAH sattvAnAM parA sthitiH|" iti / atra 'teSu'-ratnaprabhAdinarakeSu / iyaM tUtkRSTakAyasthitirekajIvAzritA sAmAnyata uktaa| vizeSataH punastattatpRthivIprastaTeSu bhinnA bhinnA nArakANAmutkRSTakAyasthitirbhavati, utkRSTabhavasthitestathAtvAd nArakANAM ca bhavasthitereva kAyasthititvAt / etaduktaM bhavati-prathamapRthivyAM trayodaza (13) nrkprstttaaH| dvitIyasyAM pRthi. vyAmekAdaza (11), tRtIyasyAM nava (7) / tato dvAbhyAM dvAbhyAM hInAstAvad vaktavyAH, yAvat saptamI narakapRthivI / tasyAM tu tveka evaM prastaTaH / uktaM zrIjinabhadragaNikSamAzramaNaiH"terikArasa nava satta paMca tina va huMti iko ya / patthaDasaMkhA esA, sattasu vi kameNa puDhavIsu // 1 // " iti tatra prathamapRthivyA ratnaprabhAyAH prathamaprastaTe nArakasyotkRSTakAyasthitirnavativarSasahasraNi (90,000)dvitIyaprastaTe varSANAM navatilakSAH, (9000000)tRtIye ka prastaTe pUrvakoTivarSANAm OM dhavalAkArAstu prAhura saMkhyeyapUrvakoTIpramANAmutkRSTakAyasthitiM prthmnrktRtiiyprsttte| akSarANi tvevam-"tadiyapatthaDe xxxx ukkossamasaMkhejjAo punykoddiio|" iti /
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratiprastaTaM ratnaprabhAzarkarAprabhAnArakANAM sthitiH ] kAya sthitiprakaraNam [ 5 caturthe prastaTa ekaH sAgaropamasya dazabhAgaH (11) paJcame prastaTe dvau sAgaropamasya dazabhAgau (2 4 1 sA.) SaSThe prastaTe trayaH sAgaropamasya dazabhAgA: ( 1 sA.) saptame prastaTe catvAraH sAgaropamasya dazabhAgAH (1) aSTame prastaTe paJca sAgaropamasya dazabhAgAH (4 X ' sA.) navame prastaTe SaT sAgaropamasya dazabhAgA: ( *. 1 sA.) dazame prastaTe sapta sAgaropamasya dazabhAgAH (X 'sA.) ekAdaze prastaTeSTa sAgaropamasya dazabhAgAH, (1) dvAdaze prastaTe nava sAgaropamasya dazabhAgAH (* 'sA), trayodaze prastaTa ekaM sAgaropamaM bhavati, yato nArakANAM punaranantarabhave nArakatvenA'nutpAdAdutkRSTabhavasthitirevotkRSTakAya sthitirbhavati, tattaprastarasthAnAM ca nArakANAmutkRSTabhavasthitizca yathoktapramANA, yaduktaM zrImajjina bhadragaNikSamAzramaNapAdaivRhatsaMgrahaNyAm "dasa nauI ya sahassA, paDhame payarammi Thii jahanniyarA / sA sayaguNiA biie, taiyammiH puNo imA hoi // 1 // naI lakkha janA, ukkosA puvvakoDi niddiTThA | AIllaputrakoDI dasabhAgo sAvarasthiyarA ||2|| dasabhAgo paMcamae do dasabhAgA ya hoi ukkosaa| eguttaravuDDhIe daseva bhAgA bhave jAva ||3||" iti / dvitIyAdinarakapRthivISu punaH pUrvapRthivogatotkRSTasthitiH svotkRSTasthitito vizodhiyitavyA / vizodhane ca kRte yadavaziSyate, tat svaprastaTairvibhajyate, tadA yad labhyate, tadiSTaprastaTamAnena guNyate, guNite ca sati yadAgacchati, tena sahitA pUrvapRthivIgatotkRSTa sthitistatprastaTa utkRSTA sthitirbhavati / yathA zarkarAprabhAyAmutkRSTasthitistrINi sAgaropamANi, tebhyo ratnaprabhotkRSTasthitirekasAgaropamapramitA vizodhyate / tadA dve sAgaropame avaziSyete / te ca zarkarA prabhAgatairekAdazaprastaTairvibhajyete, tadA labhyetAM dvau sAgaropamasyaikAdazabhAgau (36), tau ceSTaprastaTamAnenaikena guNyate, ekena ca guNitaM tadeva bhavatIti tAveva dvau sAgaropamasyaikAdazabhAgau jAtau, tAbhyAM ca sahitA pUrva - pRthivIlakSaNaratnaprabhAgatotkRSTasthitiH zarkarAprabhAyAH prathame prastaTa utkRSTa sthitirekaM sAgaropamaM dvau ca sAgaropamasyaikAdazabhAgau / yadi punardvitIyaprastaTa utkRSTa sthitirjJAtumiSyate, tarhi tau dvau sAgaropamasyaikAdazabhAgau dvAbhyAM guNyete, jAtAzcatvAraH sAgaropamasyaikAdazabhAgAH, tairyuktA ratnaprabhA - pRthivyutkRSTa sthitiH zarkarAprabhAyA dvitIyaprastaTa utkRSTa sthitizcaturbhiH sAgaropamasyaikAdaza bhAgeradhikamekasAgaropamaM bhavati / evamagre'pi bhAvanIyam / anena karaNena zeSapRthivInAM prastaTeSUtkRSTasthitirnizvetavyA / tathAhi - zarkarAprabhAyAH prathamaprastaTa utkRSTA sthitirekajIvAzritA ekaM sAgaropamaM dvau ca sAgaropamasyaikAdazabhAgau (125), dvitIya prastaTe caturbhiH sAgaropamasyaikAdazabhAgairadhikamekaM sAgaropamam (161), tRtIya ekaM sAgaropamaM SaTsAgaropamasyaikAdazabhAgA : (116), caturtha ekaM sAgaropamamaSTau ca sAgaropamasyaikAdazabhAgAH (16), paJcama ekaM sAgaropamaM daza ca sAgaropamasyaikAdazabhAgAH (111 ), SaSTha ekena sAgaropamasyaikAdazabhAgenA'dhike dve sAgaropame (21), saptame tribhiH sAgaropamasyaikAdazabhAgairadhike dve sAgaropame (211), aSTame paJcabhiH
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAyasthitiprakaraNam / pratiprastaTa vAlukAprabhAdinArakANAmutkRSTasthitiH sAgaropamasyaikAdazabhAgairadhike dve (211) sAgaropame. navame saptabhiH sAgaropamasyaikAdazabhAgairadhike dve (21) sAgaropame, dazame navabhiH sAgaropamasyaikAdazabhAgaiyukta dve (26) sAgaropame, ekAdaze ca prastaTe trINi (3) sAgaropamANi paripUrNAni / vAlukAprabhAyAH prathamaprastaTe nArakasyotkRSTA sthitistrINi sAgaropamANi catvArazca sAgaropamasya navabhAgAH (3) , dvitIyaprastaTe trINi sAgaropamANyaSTau ca sAgaropamasya nava. bhAgAH (3), tRtIye prastaTe catvAri sAgaropamANi trayazca sAgaropamasya navabhAgAH (4) caturthe saptabhiH sAgaropamasya navabhAgairadhikAni catvAri (4) sAgaropamANi, paJcame dvAbhyAM sAgaropamasya navabhAgAbhyAmadhikAni paJca (51) sAgaropamANi, paSThe prastaTe paDbhiH sAgaropamasya navabhAgayuktAni paJca (51) sAgaropamANi, saptame prastaTa ekena sAgaropamasya navabhAgena yutAni SaT (61) sAgaropamANi, aSTame paJcabhiH sAgaropamasya navabhAgairyuktAni SaT sAgaropamANi (65) navame prastaTe sapta sAgaropamANi (7) paripUrNAni / .. caturthapRthivyAH paGkaprabhAyAH prathamaprastaTe nArakasyotkRSTasthitistribhiH sAgaropamasya saptabhAgairadhikAni sapta (71) sAgaropamANi, dvitIyaprastaTe SaDbhiH sAgaropamasya saptabhAgairabhyadhikAni sapta (71) sAgaropamANi, tRtIyaprastaTe dvAbhyAM sAgaropamasya saptabhAgAbhyAmadhikAnyaSTau (83) sAgaropamANi, caturthaprastaTe pazcabhiH sAgaropamasya saptabhAgairadhikAnyaSTa (81) sAgaropamANi, paJcame prastaTa ekena sAgaropamasya saptabhAgenA-'dhikAni nava (91) sAgaropamANi, SaSThe prastaTe caturbhiH sAgaropamasya saptabhAgairadhikAni nava (4 sAgaropamANi, saptame prastaTe paripUrNAni daza (10) saagropmaanni| dhUmaprabhAyAH prathamaprastaTe nArakasyotkRSTA sthitiAbhyAM sAgaropamasya paJcabhAgAbhyAmadhikAnyekAdaza (113) sAgaropamANi, dvitIyaprastaTe caturbhiH sAgaropamasya paJcabhAgairadhikAni dvAdaza (125) sAgaropamANi, tRtIyaprastaTa ekena sAgaropamasya pazcabhAgena yuktAni caturdaza (141) sAgaropamANi, caturthe prastaTe tribhiH sAgaropamasya paJcabhAgairadhikAni paJcadaza (153) sAgaropamANi, paJcamaprastaTe saptadaza (17) sAgaropamANi paripUrNAni / SaSThapRthivyAstamaHprabhAyA prathamaprastaTe dvAbhyAM sAgaropamasya tribhAgAbhyAmadhikAnyaSTAdaza (183) sAgaropamANi, dvitIyaprastaTa ekena sAgaropamasya tribhAgenAdhikAni viMzatiH (201) sAgaropamANi, tRtIyaprastaTe dvAviMzatiH sAgaropamANi (22) paripUrNAni / __saptamapRthivyA mahAtamaHprabhAyAmeka eva prastaTaH / tatrotkRSTA sthitistrayastriMzatsAgaropamANi (33) bhavati / nArakANAM cA'nantarabhave nArakatvenotpatterayogAdutkRSTakAyasthitirapi yathoktapramANaiva / tadevaM prasaGgo narakagateH prastaTeSatkRSTakAyasthitirvyAkhyAtA, tadvayAkhyAne ca samAte narakagaterutkRSTakAyasthitevyAkhyAnaM parisamA bhavati / / 2 / /
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiryaggatyAdInAmutkRSTakAyasthitiH ] kAya sthitiprakaraNam samprati tiryaggaterekajIvAzrayAM kAryasthitiM prarUpayitukAmo vaktavyatAsAmyAdekendriyAdi mArgaNA api saMgRhya prAha yA u asaMkhejjA pariyaTTA puggalANa tiriyassa / egiMdiyahariANaM kAyaNapuM sagaasaNNINaM // 3 // [ 7 (pre0) 'yA' ityAdi, 'jJeyA' ekajIvAzritotkRSTa kAryasthitirbodhyA, kitI ? ityAha- 'asaM khejyA' ityAdi, 'asaMkhyeyAH' asaMkhyAtAH 'parAvartAH pudgalAnAM' pudgalaparAvartAH 'tirathaH ' tiryaggatisAmAnyamArgaNAyAH 'ekendriyaharitayoH ' ekendriyasya = ekendriya sAmAnya mArgaNAyA haritasya = vanaspatisAmAnyamArgaNAyAzca, 'kAyanapuMsakA'saMjJinAM' kAyasya = kAyayogasAmAnyamArgaNAyA napuMsakavedamArgaNAyA asaMjJinaH = asaMjJimArgaNAyAzca / gAthAyAH prathamapAde proktastukAro vizeSArthaH / sa cAvalikAyA asaMkhyeyatamabhAge yAvantaH samayAH, tAvatpramANA asaMkhyeyAH pudgalaparAvartA bodhyA iti vizinaSTi / ayaM bhAvaH - kavijIvaH mRtvA punaH punassAmAnyena tirazcyevotpadyamAnaH kSetrata AvalikA-'saMkhyeyabhAgagatasa mayapramANapudgalaparAvartAn yAvadavatiSThate, kAlataH punaranantAnantosarpiNyavasarpiNIlakSaNaM kAlaM yAvadavatiSThate, parato'vazyaM gatyantare samutpadyate, tena yathoktA kAryasthitirlabhyate / evamekendriyAdInAmapi kAya sthiterbhAvanA kartavyA yaduktaM prajJApanAsUtre - "tirikkhajo - freNaM bhaMte! tirikkhajoNie ti kAlamo kezciraM hoi ! goyamA ! jaha0 atomuhuttaM ukkoseNaM bhaNataM kAlaM bhanaMtAo ussappiNibhosappiNIbho kAlabho, khettabho bhanaMtA logA asaMkhejjapoggala pariyaTTA, te puggalapariyaTTA, AvaliyAe asaMkhijjaibhAge / x x x x x x - e giMdie NaM bhaMte ! egiMdie tti kAlato bafciraM hoi ! goyamA ! jahanneNa aMtomuhuttaM, ukkoseNaM bhaNataM kAlaM vaNassaikAlo / XXX X vaNassaikAiyA NaM pucchA, goyamA ! jahanneNaM a tomuhuttaM ukkoseNaM anaMtaM kAlaM aNaMtAo ussappiNibhavasapi - Ni kAlabha, khettao anaMtA logA asaMkhejjA puggalapariyaTTA, te NaM puggalapariyaTTA bhAvaliyAe asaMkhe ibhAgo / X XX X kAyajogI NaM bhaMte ! kAla0 ? go0 ! jaddanneNaM ato0 ukko0 vaNaphaikAlo / XXX napuMgave NaM bhaMte ? napuM sagavede tti pucchA, go0 ! ja0 egaM samayaM ukko0 vaNassaikAlo / " iti / atra sAMvyavahArikajIvAn samAzritya kAyasthitirbodhyA, anyathA'sAMvyavahArikajIvAn pratItya tu tiryaggati-vanaspatikAyAdInAM bhUyo bhUyo nigodatvenotpadyamAnAnAM kAyasthitiranAparyavasAnAnAdisAntA cA'pi syAt / idamuktaM bhavati - nigodA-vasthAta uddhRtya pRthivIkAyikAdiSu ye vartante, te lokeSu dRSTipathamAgatAH santaH pRthivIkAyikAdivyavahAraM labhanta iti sAMvyavahArikA ucyante / ye punarnigodA-vasthAmupagatA evA - 'vatiSThante, te vyavahArapathA 'tItatvAdasAMvyavahArikA bhaNyante / tatrA'pi ye'sAMvyavahArikA jIvA jAtu kadAcidapi sAMvyavahArikarAzau na pati vyanti tAnAzritya tiryaggateH kAryasthitiranAdyaparyavasAnA sampadyate, evamekendriyAdInAmapi, nigo dAvasthAyAmekendriyajAti- kAyayoga napuMsaka vedA'saMjJitvAnAmupalambhAt / ye'sAMvyavahArikA jIvA "
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ . tipANA kAyasthitiprakaraNam [paJcendriyatiryagAdInAmutkRSTakAyasthitiH AgAmini kAle sAMvyavahArikarAzau AgamiSyanti, tAn samAzritya tiryaggatyAdInAM kAyasthitiranAdisAntA bodhyA / asAMvyavahArikataH sAMvyavahArikatvenotpattistu sUtrasiddhA, pUrvamaharSibhiruktatvAt , tathA coktaM zrImajinabhadragaNikSamAzramaNaiHsijjhanti jattiyA kira iha sNvvhaarjiivraasiio| eti aNAivaNassairAsIo tattiyA tmmi|1|| iti / iha prakRtagranthe tu sAMvyavahArikajIvarAzimadhikRtya tiryaggatyAdInAmasaMkhyeyapudgalaparAvartA utkRSTakAyasthitiruktA // 3 // tiryaggatimArgaNAyAH prabhedAnAmekajIvAzritotkRSTakAyasthitiM vibhaNiSustatsAmyato'nyA api mArgaNAH saMgRhya prAha tipaNiMdiyatiriyANaM tiNarANaM ca paliovamA tinnnni| . abbhahiyA puvANaM koDipuhutteNa NAyavyA // 4 // (pre0) 'tipaNidiyaH' ityAdi, 'tripaJcendriyatirazcAm' aparyAptapaJcendriyatiryamArgaNAyA anantaragAthayA vakSyamANatvAt paJcendriyatiryaksAmAnya-paJcendriyatirazcI-paryAptapaJcendriyatiryaglakSaNAnAM tisRNAM mArgaNAnAM 'vinarANAm' aparyAptamanuSyamArgaNAyA anantaragAthayA nirUpayiSyamANatvAd manuSyagatisAmAnya-mAnuSI-paryAptamanuSyarUpANAM trayANAM mArgaNAsthAnAnAM ca pratyeka pUrvANAM koTIpRthaktvenA'bhyadhikAni trINi panyopamAni 'jJAtavyA' ekajIvaviSayotkRSTakAyasthiti!dhyA / kathametadavasIyate ? iti cet , ucyate-paJcendriyatiryazvastatraiva tiryakSu, manuSyAstu manuSyeSveva punaH punarutpadyamAnA utkRSTato nirantaraM saptA-aSTau vA bhavAn gRhanti, nAdhikAn , "naratiriyANaM sagaTThabhavA" / iti paJcasaGgrahakAravacanaprAmANyAt / tatra paJcendriyatiryazco manudhyAzca pUrvakoTisthitiketkRSTataH saptasu bhavetpadyante, tato-'STame bhave tiryazcastiryakSa, manuSyAstu manuSyeSu tripanyopamasthitikeSu devakurvAdikSetre samutpadyante, tato deveSu, kutaH ? iti cet , ucyatesaMkhyeyavarSAyuSkasAnabhavagrahaNasamanantaraM yadi tiryazcastiryaktvena manuSyAzca manuSyatvena samutpadyante, tarhi niyamAdasaMkhyeyavarSAyuSkeSu, tatazca vyutvA niyamAd deveSUtpadyante, yugalikadharmANAM jIvAnAM devavarjagatyantare samutpatyabhAvAt / tena bhavati paJcendriyatiryagmArgaNAyA manuSyamArgaNAyAzcaikajIvAzritotkRSTA kAyasthitiH saptapUrvakoTyadhikatripanyopamamAtrI, ka yaduktaM ca jIvasamAsaprakaraNe jadhavalAkArAstu-"apaNidiehito AgaMtUNa paciMdiyatirikkha-paMciMdiyatirikkhapajjatta-paciMdiyatirikkhajoNiNIsu uppajjiya jahAkameNa paMcANaudi-sattettAlIsa-paNNArasapuvvakoDIo paribhamiya dANeNa dANANumodaNeNa vA tipalidovamAuDhidiesu tirikkhesu upajjiya sagabhAuTThidimacchiya devesu uppaNNassa ettiyamettakAlassuvalaMbhAdo / xxxx aNappidehito AgaMtUNa appidamaNuse suvajiya sattetAlIsa-tevIsa-sattapuvakoDIo jahAkameNa paribhamiya dANeNa dANANumodeNa vA ttipalidovamAuDhidimaNussesupaNNassa tduvlNbhaado|" iti vadanti /
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ paryAptapaJcendriyatiryagAdInAmutkRSTakAyasthitiH ] kAyasthitiprakaraNam tiNi ya pallA bhaNiyA koDipuhuttaM ca hoi puThavANaM / paMciMdiyatiriyanarANameva ukkosakAyaThiI ||1||"iti . evaM paryAptapaJcendriyatiryak paJcandriyatirazcI-paryAptamanuSya-mAnuSImArgaNAnAmapi kAyasthiti bhavanIyA, utkRSTato nirantaraM saptASTabhavagrahaNAt / nanu paryAptapaJcendriyatirazcaH paryAptamanuSyasya cotkRTakAyakAyasthitirantamuhartanyUnAni tripalyopamAni prajJApanAsUtre proktA, tathA ca tadgranthaH "tirikkhajoNiyapajjattae NaM bhaMte ! tirikkhajoNiyapajjattae tti kAlato kevaciraM hoi ? goyA ! jahanneNaM atomuhattaM ukkoseNaM tinni paliovamAiM atomuhuttoNAi, xxxx evaM maNusse vi|" iti / tasmAt prakRtagranthoktakAyasthitiH kathaM na virudhyate ? iti cet , ucyate-vivakSAbhedAd na kazcid virodhaH / tathAhi-zrIprajJApanAsUce karaNaparyAptAH paryAptatvena vivakSitAH, atra tu paryAptanAmakoMdayAt paryAptA gRhItAH, karaNAparyAptA api labdhiparyAptAH paryAptatvena vivakSitA ityarthaH, tena prajJApanAsatroktA kAyasthitirantamuhartanyUnAni tripanyopamAni bhavati, bhavaprathamAntamuhartakAlasyA-'paryAptAvasthAyAM vyatikrAntatvAt / bhAvitA ca tavRttikArairevameva zrImanmalaya. giripA:-"tiryaksUtre jaghanyato'ntarmuhUrtabhAvanA prAgiva, utkarSatastrINi palyopamAnyantarmuhurtAnAni, etaccotkRSTAyuSo devakurvAdibhAvinaH tirazco'dhikRtya vedanIyaM, anyeSAmetAvatpramANAyAHparyAptA'vasthAyA avicchedenA'prApyamANatvAt |atraa-'pyntrmuhuurtaantvmntrmuhuurtsyaa''dysyaapryaaptaa'vsthaayaaN gatArthatvAt / " iti / iha granthe tu paryAptanAmakarmodayavatAM paryAptatvena grahaNAt karaNA-'paryAptA'vasthA na vajyaMte, yataH paryAptanAmakarmodayaH saMkhyeyavarSAyuSkeSu saptabhaveSvasaMkhyeyavarSAyuSkeSu caikasmin tiryagbhave manuSyabhave vA nirantaraM prApyate, tena yathoktapramANA kAyasthitilabhyate / anayA rItyA prajJApanAsUtreNa sahA-'sya granthasya na virodha udbhAvanIyo navA matAntaram , kintu vivakSAbheda evetyalaM vistareNa // 4 // sampratyaparyAptapaJcendriyatiryagAdInAmekajIvAzritotkRSTakAyasthitiM vaktukAmastatsamAnatvAt sarvA'paryAptamArgaNA anyAzca paryAptavAdarasAdhAraNavanaspatikAyAdimArgaNAmedAn saMkalayya nigadati savvApajattANaM samattabAyaraNigoakAyassa / pajattagasuhumANaM paNamaNavayauralamIsANaM // 5 // veuvvadugassa tahA AhAradugassa caukasAyANaM / suhumuvasamamIsANaM bhinnamuhuttaM muNeyavvA // 6 // (pre0) 'savvApajattANa' ityAdi, 'sarvA-'paryAptAnAM' sarveSAM nikhilAnAm aparyAptanAmakarmodayavazavartinAm aparyAptapaJcendriyatiryagaparyAptamanuSyA--'paryAptasUkSmaikendriyA-'paryAptavAdaraikendriyA-'paryApta vikalendriyatrikA--'paryAptapaJcendriyA-'paryAptamakSmapRthvIkAyA--'paryAptavAdarapRthvIkAyA'paryAptasUkSmApkAyA'paryAptavAdarA'pkAyA-'paryAptasUkSmatejAkAyA-'paryAptabAdaratejaHkAyA-'paryAtasUkSmavAyukAyA-'paryAptavAdaravAyukAyA--'payAMtasUkSmasAdhAraNazarIravanaspatikAyA-'paryAptabAdarasAdhA
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10] kAyasthitiprakaraNam [ aparyAptAdimAgaNAnAmutkRSTakAyasthitiH raNazarIravanaspatikAyA--'paryAptapratyekazarIravanaspatikAyA-'paryAptatrasakAyalakSaNAnAM vizatisaMkhyAnAM (20) mArgaNAbhedAnAM pratyekaM 'samAptabAdaranigodakAyasya' samAptasya paryAptasya bAdaranigoda kAyasya cAdarasAdhAraNazarIravanaspatikAyasya 'paryAptakasUkSmANAM' paryAptasUkSmaikendriya-paryAptasUkSmapRthivI. kAya-paryAptasUkSmA'pkAya paryAptasUkSmatejaHkAya-paryAptasUkSmavAyukAya--paryAptasUkSmasAdhAraNazarIravanaspatikAyarUpANAM SaDmArgaNAsthAnAnAM(6)pratyekaM 'paJcamanovacaaudArikamizrANAM paJcazabdasya dvAbhyAM sahA'bhisambandhAt pazcamanasA-manoyogasAmAnya-satyamanoyogA- 'satyamanoyoga-satyAsatyamanoyogA'satyAmRSamanoyogAnAM pratyekam , evaM paJcavacanayogAnAM pratyekam , 'audArikamizrasya' audArikamizrakAyayogasya 'vaikriyadvikasya' vaikriyakAyayoga-tanmizrakAyayogAkhyasya pratyekaM tathAzabdaH samuccaye 'ahArakadvikasya' AhArakakAyayogatanmizrakAyayogarUpasya pratyekaM 'catuSkaSAyANAM' krodhamAnamAyAlobhalakSaNAnAM pratyekaM 'sUkSmopazamamizrANAM' padaikadeze padasamudAyopacArAt sUkSmasya sUkSmasamparAyasya upazamasya aupazamikasamyaktvasya mizrasya-samyamithyAtvamArgaNAyAzca pratyekaM 'bhinnamuhUrtam' antamuhUrta 'jJAtavyA' prastutatvAdekajIvAzritotkRSTakAyasthitiH prtipttvyaa| "tatra viMzatisaMkhyAkA'paryAptamArgaNAnAM pratyekamutkRSTato-'pi kAyasthitirekajIvaviSayA-'ntamuhUrtameva bhavati, yato vyApakabhUtasyA-'paryAptasAmAnyasyA'pi nAnAbhavailabhyamAnotkRSTakAyasthitirantarmuhUrtapramANA, yaduktaM zrIprajJApanAsUtre-"apajattae NaM bhaMte ! apajjattae tti kAlato kevaciraM hoi ? goyamA ! jahanneNaM atomuttaM ukkoseNa vi aMtomuhuttaM / " iti / tena vyApyabhUtAparyAptapaJcendriyatiryagAdInAmantarmuhUrtato'dhikA kAyasthitirna saMbhavati / paryAptavAdaranigodatvaparyAyaviziSTo'vicchedenotkRSTato nAnAbhavairapyantamuhurtakAlamavatiSThate, parato niyamena paryAyAntaraM bhajate, tena paryAptavAdaranigodasyakajIvAzrayotkRSTakAyasthitirantarmuhUrtapramANA labhyate, yaduktaM zrIprajJApanAsUnne-"nigoyapajjattate bAdaranigodapajjattate, bAdaranigodapajja. ttae pucchA, go0 / doNha vi0 ja0 anto0 ukko ato|" iti / . yadyapi nirvizeSaNAnAM sUkSmapRthivIkAyAdInAmekaikasyotkRSTakAyasthitirasaMkhyeyalokA vakSyate, tathApi paryAptatvavizeSaNaviziSTAnAM sUkSmakAyikAnAM paryAptasUkSmaikendriyaparyAptasUkSmapRthivIkAyAdilakSaNAnAM SaNNAM pratyekaM nAnAbhavairutkRSTakAyasthitirantamuhUrtameva bhavati, parato-'vazyaM tadanyatveno. tpAdAt, yaduktaM zrIprajJApanAsUtre-"suhume NaM bhaMte ! apajjattae tti pucchA, go0 ja0 u0 atomuhuttaM, puDhavikAiya-AukAya-teukAya-vAukAya-vaNapphaikAiyANa ya evaM ceva,pajjattiyANa vi evaM cevxxx|" iti / atra 'paryAptAnAmapyevaM caiva' iti kathanena paryAptasUkSmANAM paryAptasUkSmapRthivIkAyAdInAM ca grahaNam / manoyogasAmAnyasya vacanayogasAmAnyasya cotkRSTato.'pyantamuhUrtamevotkRSTakAyasthitiH, yatastathAjIvasvAbhAvyAdeva manoyogyavargaNAgatapudgalAnAdAya manastvena pariNamya parityajana mano. yogI bhASAyogyavargaNAgatapudgalAMzca gRhItvA vacanatvena pariNamayya vimuJcan - vacanayogyu
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ manoyogAdInAmutkRSTakAyasthitiH ] kAya sthitiprakaraNam [-11 tkRSTato - 'ntamuhUrtAdUrdhvaM niyamena tAdRzagrahaNamokSata uparamate, yaduktaM zrIprajJApanAsUtre - "maNajogI NaM bhaMte ! maNajogo tti kAlato0 ? go0 ! ja0 ekkaM samayaM, ukko0 ato0 evaM vaijogI vi|" iti / tadevaM manoyogasAmAnyasya vacanayogasAmAnyasya cotkRSTakAya sthiterantarmuhUrtatvena tadvayAyabhUtAnAM satyAdiyogAnAmantarmuhUrtato 'dhikA kAyasthitirna saMbhavati, vyApakaM vinA vyApyasyAdarzanAt vahnimRte dhUmAdarzanavat / idamatrA'vadheyam - satyamanoyogasya kAya sthitiH svalpA, tato'satyamanoyogasya saMkhyeyaguNA, tataH satyAsatyamanoyogasya saMkhyeyaguNA, tato'satyAmRSamanoyogasya saMkhyeyaguNA, tato manoyogasAmAnyasya vizeSAdhikA / evaM paJcavacanayogAnAmapyutkRSTa kAya sthiteralpabahutvaM vAcyam / audArikamizrakAyayogaH karaNA-'paryApta jIvAnA labdhyaparyAptajIvAnAM ca bhavati / tatra karaNAparyApta jIvAnAmantarmuhUrtena zarIraparyApti niSpanpaudArikakAyayogaH sampadyate, labdhyaparyAptakajIvAnAM tUtkRSTataH kAya sthitirapyantarmuhUrta pramANA zrIprajJApanAsUtre 'bhihitA / tenaudArikamizrakAyayogasyotkRSTaikajIvaviSayA kAyasthitirantarmuhUrtapramANA bhavi vaikriyadvikAhArakadvikalakSaNeSu catuSu' yogeSu pratyekaM maraNAdivyAghAtAbhAve'pi tathAsvAbhAvyAdutkarSeNA-muhUrtAdUrdhva jIvA nA'vatiSThante / tena kAyasthitiryathoktapramANaiva labhyate / catuSkaSAyANAM krodhAdInAM pratyekamutkRSTakAyasthitireka jIvAzritA'ntamuhUrtamAnaiva bhavati, utkarSeNApi krodhAdInAmekaikasyodayasyA'ntamuhUrta bhAvitvAt / ihodayamAzrityaiva krodhAdInAM kAyasthitiruktapramANA, anyathA sattAmadhikRtya sadaiva krodhAdyupalabdheranAdyaparyavasAnA - 'nAdisaparyavasitA ca syAt / sUkSmasamparAya mArgaNAyAH zreNA eva lAbhena tasyA utkRSTakAyasthitirantamuhUrtameva, uktaM ca paJcasaMgrahe- 'samayAbha a tamuhU apuvvakaraNAu jAva uvasaMto / " iti / mithyAtvataH kSAyopazamikasamyaktvata aupazamikasamyaktvato vA''gataH samyamidhyAdRSTijavastadbhAva utkRSTato'vicchedenA- 'ntamuhUrta bhavatiSThate, paratastathAjIva svAbhAvyAd mithyAtvarUpaM kSAyopazamikasamyaktvalakSaNaM vA bhAvAntaraM pratipadyate, uktaM ca zrIprajJApanAsUtrI - " sammAmicchAdi - TThI pucchA, go0 ! jaha0 a to0 ukko0 ato0 / " iti / tena mizrasyotkRSTakAya sthitirekavAzritAntamuhUrtamAtrI samupapadyate / aupazamikasamyaktvayutkarSato'ntamuhUrtamavatiSThate nIvaH, parato bhAvAntaraM bhajate, tenaupazamikasamyaktvamArgaNAyA antarmuhUrtamutkRSTakAya sthitirlabhyate, yaduktaM paJcasaMgrahe - "mIsutrasama muhU" iti / tadevaM nigaditA tiryaggatibhedAnAmutkRSTakAyasthitiH, tatsamAnAtvAccA'nyAsAmapi mArgaNAnAm // 5,6 //
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12] kAyasthitiprakaraNam ( devagatitadbhadAnAmutkRSTakAsthitiH samprati devagatimArgaNAyA uttarabhedAnAmekajIvAzrayAmutkRSTakAyasthitiM vaktukAmo gAthAtrayamAha bhavaNassa sAhiyudahI pallaM vaMtarasurassa vinnnneyaa| paliovamamabbhahiaM joimadevassa NAyabbA // 7 // sohammAINa kamA ayarA do sAhiyA duve satta / abbhahiyA satta ya dasa caudasa sattaraha NAyavvA // 8 // etto egega-'hiyA NAyavvA jAva egtiisudhii| uvarimagevijassa u tetImA-'NuttarANa bhave // 9 // (pre0 ) 'bhavaNassa' ityAdi, 'bhavanasya' padavAcyArthasya padaikadezenA'pyabhidhAnadarzanAd bhavanapatisurasya sAdhikodadhiH' sAtirekasAgaropamam utkRSTakAyasthitirekajIvAzrayA bhavati / katham ? iti cet , ucyate-devAH punardevatvena notpadyante, uktaM ca "no devo devesu uvvji|" iti / tena bhavanapatidevAnAM yad bhavasthiteH pramANam , tadeva kAyasthiterapi, bhavasthitizca yathoktapramANA / idamatrAvadheyam-ihoktakAyasthitiruttarArdhAdhipativalIndrAkhyA-'surakumAratatsAmAnikadevA. pekSayA draSTavyA / idamuktaM bhavati-bhavanapatayo dazavidhAH, asurakumArA nAgakumArAH suvarNakumArA vidyutkumArA agnikumArA dvipakumArA udadhikumArA dikkumArAH pavanakumArAH stanitakumArAzceti / te ca pratyekaM dvidhA merodakSiNadigbhAgavartina uttaradigbhAgavartinazceti / tathA-'surakumAravarjAnAM nAgakumArAdonAM navAnAM dakSiNadigbhAgavartinAmutkRSTA bhavasthitiH sArdhapalyopamamAtrI, taddevInAM tvardha panyopamam / uttaradigvartinAM punarnAgakumArAdInAmutkRSTasthitirdezonapalyopamadvayam, taddevInAM dezonaM palyopamaM bhavati / dakSiNadigbhAvinAmasurakumArANAmindrazcamaraH, tasyotkRSTasthitiH sAgaropamaM bhavati, taddevInAM tu sArdhapalyopamatrayam / uttaradigbhAvinAmasurakumArANAmindro balIndraH tasya tatsAmAnyadevAnAM cotkRSTasthitiH sAtirekasAgaropamapramANA, taddevInAM tu tvardhapaJcamapalyopamAni, uktaM ca bRhatsaMgrahaNyAM zrImajinabhadragaNikSamAzramaNaiH"camara bali sAramahilaM sesANa surANa AuaM vucchaM / dAhiNadivaDDhapalido desUNuttarillANaM // 1 // adbhuTTaaddhapaMcamapaliovama asurajuyaladevINaM / sesavaNadevayANa ya desUNaddhapaliyamukkosaM // 2 // " iti / evaM prajJApanAsUtrakArAdibhirapyuktam / iha bhavanapatisurasyotkRSTakAyasthiteH prastutatvAdutaradigvartinAmasurakumArANAmindraM balIndraM tatsAmAnikadevAMzcAbhitya sAtirekasAgaropamaM prakRtakAyasthitirvaktavyA, uttaradigvaya'surakumArendratatsAmAnikadevAnAmeva bhavanapatiSu sarvotkRSTa bhavasthitikanvAt , devAnAM cAnantarabhave devatvenA'nutpAdAt /
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyotiSyAdidevAnAmutkRSTakAsthitiH ] kAyasthitiprakaraNam [ 13 _ 'pallaM' ityAdi, 'palya' palyopamaM 'vyantarasurasya' vyantaradevamArgaNAyA 'vijJeyA' ekajIvAzritotkRSTakAyasthitinizcetavyA, devAnAmanantarabhave devatvenA-'nutpAdAd vyantarANAzcotkRSTabhavasthiteH palyopamamAtratvAt / idantvavadheyam-vyantaradevInAM tu bhavasthitirardhapalyopamaM bhavati / tena vyantarINAM kAyasthitirapi tAvanmAtrI bodhyA / atha jyotiSkasyotkRSTakAyasthiti darzayati-'pali0' ityAdi,tatra'jyotiSkasya jyotiSkasuramArgaNAyAH palyopamamabhyadhika lakSavariti vyAkhyAnAd gamyate, jyotiSkANAmutkRSTabhavasthitestAvanmAtratvAt , taduktaM zrIprajJApanAsUtre-"joisiyANaM devANaM pucchA / goyamA ! jahanneNa palibhovamaTThabhAgo, sakkoseNa paliovamaM vAsasayasahassabbhahiyaM / " iti / iyazcotkRSTakAyasthitiyotiSkeSu candrApekSayA jJAtavyA, yataH sUryasyotkRSTasthitivarSasahasraNAdhikaM panyopamam , grahANAM panyopamam , nakSatrANAmardhapalyopamam , tArakANAM ca palyopamasya caturbhAgaH,candrasUryagrahadevInAM cotkRSTasthitirdevApekSayA-'rdham , nakSatratArakadevInAM tu sAdhikamardham / tathAcoktaM bRhatsaMgrahaNyAm"paliyaM pAsasahassaM AiccANaM ThiI viyANijjA / palibhaM ca sayasahassaM caMdANa vi bhAuyaM jaann||1|| paniovamaM gahANaM nakkhattANaM ca jANa paliyaddhaM / tArANa cau jahannaTThamo ya devINa vinneo // 2 // pannAsasahassAiM paliyaddhaM paMcavAsasayamahiyaM / sasiravigahadevINa palibhaddhaM cau jahanneNaM // 3 // palibhacautthaM jahaNNukkosaM savisesaM hoDa nakkhatte / tAraTThabhAga savisesa jahaNNukkosagaM ahavA // 4 // " iti| samprati vaimAnikadevAnAmutkRSTakAyasthitimekajIvaviSayAM vaktumanAH prAha- 'sohammAINa' ityAdi, saudharmAdInAM saudharmaprabhRtisaptakalpasurANAM'kramAt' krameNa atarau dvau'dvau sAgaropamau saadhikau| 'sapta' "DamarUkamaNiH"nyAyena 'ayarA' ityasya sarvatra sambandhAt saptasaMkhyAkAH sAgaropamAH, 'abhyadhikAH sapta' panyopamA'saMkhyeyabhAgAdhikasaptasAgaropamAH, cakAraH samuccayArtho vyavahitasambadhazca, saca saptadaza cetyuttaratra yojyaH, / 'daza dazasaMkhyAkAH sAgaropamAH, caturdaza sAgaropamAH, saptadaza ca sAgaropamAH 'jJeyA' ekajIvAzritotkRSTakAsthitiryodhyA, devAnAmanantarabhave devatvenAnutpAdAduktasurANAM cotkRSTabhavasthiteryathoktapramANatvAt / idamuktaM bhavati-saudharmasurasya. dve (2) sAgaropame utkRSTA bhavasthitiH, aizAnasurasya sAdhike dve (2) sAgaropame, sanatkumAradevasya sapta (7) sAgaropamANi, mAhendrasurasya sAdhikAni sapta (7) sAgaropamANi, - brahmalokasurasya daza (10) sAgaropamANi, lAntakadevasya caturdaza (14) sAgaropamANi, mahAzukradevasya ca saptadaza (17) sAgaropamANi, yaduktaM jIvasamAse-"do sAhi satta sAhiya dasa caudasa sattarevaxxxx I" iti / devAnAM ca svabhavapracyavanAdanantarabhave devatvenAnutpAdAdanantaroktotkRSTabhavasthitirevaikajIvAzrayotkRSTakAyasthitirbhavati / samprati sahasrArAdisurANAM kAyasthitiprakhyApanAya prAha-etto' ityAdi 'itaH' mahAzukradevasyotkRSTakAyasthitibhaNanAdUrdhvam 'ekaikA'dhikAH' 'ekaikena sAgaropameNa adhikA=vRddhAH
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 ] kAya sthitiprakaraNam [ maiveyakAdInAmutkRSTakAryasthitiH sAgaropamAH 'jJAtavyA' yattadormithaH sApekSatvAduttaratra yAvacchabdopAdAnAt tAvad ekajIvAzrayotkRSTakAya sthitiryodhyA, yAvad 'ekatriMzadudadhayaH' ekatriMzatsAgaropamANi 'uparitanagraiveyakasya' sarveSAmupari sthitasya navamasyA''dityAkhyasya graiveyakasurasyotkRSTakAya sthitiH / ayaM bhAvaH - mahAzukrasurAspekSayA sahasrArasurasyaikena sAgaropameNA - 'dhikAni saptadaza sAgaropamANyaSTAdaza sAgaropamANItyarthaH, ekajIvAzrayotkRSTa kAya sthitirbhavati, anayA rItyA - ''natadevasyaikonaviMzatiH ( 19 ) sAgaro - pamANi, prANatatridazasya viMzatiH (20) sAgaropamANi, AraNasuparvaNa ekaviMzatiH (21), acyutA-marasya dvAviMzatiH (22) / sudarzanAkhya- prathamagraiveyakasurasya trayoviMzatiH (23), supratibaddhA 'bhidhAnadvitIya graiveyaka devasya caturviMzatiH (24), manoramanAmatRtIya graiveyakasuparvaNaH paJcaviMzatiH (25), sarvabhadrAkhyacaturthagraiveyakadevasya SaDviMzatiH (26), vizAlAkhyapaJcama graiveyakavibudhasya saptaviMzatiH (27), sumanasA'bhidhaSaSThagraiveyaka tridazasyA -'STAviMzatiH ( 28 ) saumanasAkhya saptamagraiveyakasurasyaikonatriMzat (29), prItikaranAmA'STamagraiveyakasurasya triMzat (30), AdityA 'bhidhAnanavamagraiveyakagIrvANasya caikatriMzat (31) sAgaropamANi, yato devAnAmAnantarabhave devatvenA- 'nutpAdAd bhavasthitireva kAya sthitirbhavati / bhavasthiticaitAvatI bRhatsaMgrahaNyAM zrImajjina bhadragaNikSamAzramaNapAdairabhihitA - "sohammA jA sukko taduvari ikkikamArove / " iti / 1 athA'nuttarANAM prastutakAya sthiti bhaNati - 'tettIsA' ityAdi, 'anuttarANAM' bahuvacananirdezAt paJcAnAmanuttarasurANAM= vijaya - vaijayanta jayantA 'parAjita- sarvArthasiddhasurANAM pratyekamekajIvAzrayotkRSTakAyasthitiH 'trayastriMzat ' 'bhayarA' ityanuvartate, trayastriMza tsAgaropamANi bhavati, bhavasthitestAvanmAtratvAt / utkRSTabhavasthitizca zrIprajJApanAdisUtreSu yathoktapramANA samarthitA AryazyAmapAdAdibhiH / tathA cAtra zrIprajJApanAsUtram- "vijaya-ve jayaMta jayaMta aparAjitesu Na bhaMte! devA Na' kevaiyaM kAlaM ThiI pannatA ? goyamA ! jatreNa ekatIsaM sAgarovamAI, ukkoseNa tettIsaM saagromaaii| sabvaTTasiddhagadevANAM bhaMte! kevaiyaM kAlaM ThiI pannattA ? goyamA ! ajahannamaNukkosaM tettIsa sAgarobamAi N ThiI pnnttaa|" iti / gAthoktastuzabdo 'dhikArtha saMsUcakaH, sa cAtra tattvArtha sUtra- tadbhASyakArAdona / mabhiprAyeNA''dyAnAM caturNAM vijayAdisurANAmutkRSTa bhavasthiterdvAtriMzatsAgaropamapramANatvAd AdyAnAM caturNAmanuttarasurANAM kAryasthitirapi tattvArtha sUtrakArAdInAmabhiprAyeNa tAvratI vaktavyeti saMsUcayati / tathA cAtra zrItasvArthasUtram - "bhAraNAcyutAdUrdhvamekaikena navasu graiveyakeSu vijayAdiSu sarvArthasiddhe ca / " iti / tathaiva tadbhASye'pyuktam- "vijayAdiSu caturSvapyekenA-'dhikA dvAtriMzat, sApyekenAdhikA sarvArthasiddhe trayastriMzaditi / " iti / anantaroktA kAyasthitiH sAmAnyena saudharmAdidevAnAM bodhyA, vizeSataH punaH saudharmakalpe'pi prathamaprastaTasthasurANAmutkRSTakAyasthitirdve sAgaropame na bhavati, kintu dvau sAgaropamasya trayoda
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ saudharmezAnayoH pratipragnaTamutkRSTakAyasthitiH ] kAyasthitiprakaraNam zabhAgau (3 sA0), dvitIyaprastaTasthasurANAM catvAraH sAgaropamasya trayodazabhAgAH ( sA0) bhavati, evaM zeSaprastaTasthasurANAmapi vaktavyA, aizAnAdikalpAnAmapi tattatprastaTasthAnAM devAnAmutkRSTA kAyasthitirbhinnA bhinnA vAcyA, na tu tattatkanpoktA / tathAhi-saudharmeMzAnayoH samabhUmikayorekavalayAkArakatayA trayodaza prastaTAH / iha yadyapi saudharma aizAne ca kalpe pratyekaM trayodaza prastaTAH, tathApi saudharmezAnakalpo ekavalayAkAratayA vyavasthitau iti tayordvayoH samuditayorapi trayodaza prastaTAH, evamagre'pi sanatkumAramAhendrayorAnataprANatayorAraNA'cyutayozca prastaTabhAvanA kaaryaa| sanatkumAramAhendrayodaza prastaTAH, brahmaloke SaT , lAntake pazca, mahAzukrakalpe catvAraH, sahasrAre catvAraH, AnataprANatayoH samuditayozcatvAraH, AraNAcyutayozca samuditayozcatvAraH / aveyakeSu pratyekamekaikaH prastaTaH, samuditeSu pazcA-'nuttareSvekaH prastaTaH / tadevaM sarvasaMkhyayA dvASaSTiH prastaTA bhavanti, yaduktaM vRhatsaMgrahaNyAM jinabhadragaNikSamAzramaNapAdaHdusu terasa dusu bArasa chappaNa cau cau duge dugeya caU / gevijjAisu dasagaM bAvaTThIM uDhalogammi ||1||"iti| satra saudharmakalpatattatprastaTe surANAmutkRSTakAyasthitiparijJAnAyedaM karaNam-saudharmakalpasurasyo. skRSTakAyasthitiH sAMgaropamadvayamitA trayodazaprastaTaivibhajyate, tadA yad labhyate, tat , icchayA= yatisaMkhyapramtaTasthasarANAmutkRSTakAyasthitiAtumiSyate tatsaMkhyayakadvayAdirUpayA guNyate, guNite gheSTaprastaTasthasurANAmunkRSTA kAyasthitilabhyata iti / anena karaNena saudharmakalpe prathamaprastaTe surANAmutkRSTakAyasthitidvauM sAgaropamasya trayodazabhAgau (13), dvitIyaprastaTasurANAM catvAraH sAgaropamasya trayodazabhAgAH (1), tRtIyaprastaTe SaT sAgaropamasya trayodazabhAgAH (1), caturthaprastaTe devAnAmaSTa sAgaropamasya trayodazabhAgAH (5), paJcamaprastaTe daza sAgaropamasya trayodazabhAgAH (1), SaSThaprastaTe dvAdaza sAgaropamasya trayodazabhAgAH (73), saptama ekaM sAgaropamamekazca sAgaropamasya trayodazabhAgaH (11), aSTame sAgaropamaM trayazca sAgaropamasya trayodazabhAgAH (133) navame paJcabhiH sAgaropamasya trayodazabhAgairadhikamekaM (1,3), sAgaropamam ,dazame saptabhiH sAgaropamasya trayodazabhAgairadhikamekaM (17) sAgaropamam , ekAdaze navabhiH sAgaropamasya trayodazabhAgaradhikamekaM (1,7) sAgaropamam , dvAdaze prastaTa ekAdazabhiH sAgaropamasya trayodazabhAgairadhikamekaM (113) sAgaropamam , trayodaze dve (2) sAgaropame paripUrNe / kathametadavasIyate ? iti cet , ucyate-devAnAmanantarabhave devatvenA'nutpAdAdutkRSTabhavasthitirevotkRSTakAyasthitiH, bhavasthitizcaitAvatI bRhatsaMgrahaNyAdau samarthitA pUjyavaraiH / tathA cA'tra dhRhatsaMgrahaNI"paliovamaM jahannA do terasabhAgA udahinAmassa / ukkosaThiI bhaNiyA sohamme patthaDe paDhame // 1 // eva dugavuDDhIe nebhavvaM jAva aMtimaM payaraM / bhAgehi tamo karaNaM jA terasame duve bhayarA ||2||"iti / evamaizAnakalpaprastaTeSvapyekajIvAzrayotkRSTakAyasthitirvAcyA, navaraM kizcitsamadhikA pratipAdyA, teSAM bhavasthiteH samadhikatvAt / 2ba
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 ] kAyasthitiprakaraNam [ sanatkumAramAhendrabrahmalokeSu pratiprastaTamutkRSTakAyasthitiH ___atha saudharmezAnayordaivInAmutkRSTakAyasthitirabhidhIyate,zeSakalpeSu devInAmutpatyabhAvAt / devyaH khalu dvividhAH parigRhItA aparigRhItAzceti / tatra kulabhAryAdezyAH prigRhiitaaH,gnnikaasmaanaashcetraaH| saudharma parigRhItAnAM devInAmutkRSTakAyasthitirekajIvAzritA sapta (7)palyopamAni, aparigRhItAnAM ca paJcAzat (50)plyopmaani| aizAnakalpe parigRhItAnAM nava (9) panyopamAni,aparigRhItAnAM ca devInAM paJcapaJcAzat (55) palyopamAni, yata utkRSTabhavasthitistAvanmAtrI, uktaM ca zrIprajJApanAsatre- sohamme kappe pariggahiyANa devINa pucchA,goyamA ! jahanneNaM paliovamaM ukkoseNaM satta paliovamAiM / xxxxx sohamme kappe apariggahiyANaM devINaM pucchA goyamA! jahanneNaM paliovamaM ukkoseNaM pannAsaM paliovamAI / xxxx IsANakappe pariggahiyANaM devINaM pucchA, goyamA ! jahanneNa sAiregaM paliovamaM ukkoseNaM nava paliovamAI| xxxx IsANe kappe apariggahiyadevINa pucchA, goyamA ! jahanneNa sAiregaM paliovamaM ukkoseNa paNapannAipaliovamAi / iti / ___ sanatkumAraprastaTasthasurANAmutkRSTakAyasthitiM jJAtumidaM karaNam-yA saudharma utkRSTA kAyasthitiH, sA sanatkumAradevAnAmutkRSTakAyasthitito vizodhayitavyA, vizodhane ca kRte yad labhyate, tat sanatkumAraprastaTaivibhajyate, vibhakte ca tasmin yad labhyate, tad icchayA yatisaMkhye sanatkumAra. prastaTa utkRSTakAyasthitiotumiSyate, tatsaMkhyayA guNayitavyam , guNite ca yad labhyate, tat saudharmadevotkRSTakAyasthityA sahitaM tattatprastaTe sntkumaarsuraannaamutkRssttsthitirbhvti| anena karaNena sanatkumArasya prathamaprastaTe suraannaamutkRssttkaaysthiti| sAgaropame paJca ca sAgaropamasya dvAdazabhAgAH (213), dvitIye prastaTe dve sAgaropame daza ca sAgaropamasya dvAdazabhAgAH (213) tRtIye trINi sAgaropamANi trayazca sAgaropamasya dvAdazabhAgAH (313), caturthe trINi sAgaropamANyaSTau ca sAgaropamasya dvAdazabhAgAH (36), paJcame catvAri sAgaropamANyakazca sAgaropamasya dvAdazabhAgaH (43), SaSThe catvAri sAgaropamANi SaT ca sAgaropamasya dvAdazabhAgAH(413), saptame catvAri sAgaropamANyekAdaza ca sAgaropamasya dvAdazabhAgAH (413), aSTame pazca sAgaropamANi catvArazca sAgaropamasya dvAdazabhAgAH (513), navame paJca sAgaropamANi nava ca sAgaropamasya dvAdazabhAgAH (563), dazame dvAbhyAM sAgaropamasya dvAdazabhAgAbhyAmadhikAni SaT (63) sAgaropamANi, ekAdaze saptabhiH sAgaropamasya dvAdazabhAgairadhikAni SaT (61) sAgaropamANi, dvAdaze ca paripUrNAni sapta (7) sAgaropamANi / evaM mAhendra kalpe'pi pratiprastaTamutkRSTakAyasthitirvAcyA, navaraM kizcitsamadhikA vAcyA / ___ athA'nantaroktakaraNena brahmalokakalpe'pi pratiprastaTamutkRSTakAyasthitiH sAdhyA, navaraM saudharmasthAne sanatkumArakalpo vaktavyaH, sanatkumArasthAne ca brahmaloko vaktavyaH / anena karaNena yA labhyate, sA savistaramabhidhIyate-brahmalokasya prathamaprastaTa utkRSTakAyasthitiH sapta sAgaropamANi trayazcasAgaropamasya SaDbhAgAH (1), dvitIyaprastaTe'STau (8)sAgaropamANi, tRtIye trIbhiH
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAntakaprabhRtiSu pratiprastaTamutkRSTakAya sthitiH ] kAya sthitiprakaraNam [ 17 sAgaropamasya SaDbhAgairadhikAnyaSTau (83) sAgaropamANi, caturthe natra ( 9 ) sAgaropamANi, paJcame nava sAgaropamANi trayazca sAgaropamasya SaDbhAgAH (93), SaSThe ca daza (10) sAgaropamANi / * ataH paraM lAntakaprabhRtikalpasurANAM pratiprastaTamutkRSTakAya sthitiM jJAtu N vakSyamANaM karaNamupayojanIyam - pUrvapUrvakalpasyotkRSTakAyasthitiruttarottarakalpakAyasthitito vizodhyeta, vizodhane ca kRte yallabhyate, tad uttarakalpa prastaTairvibhajyate, vibhakte ca sati yallabhyate, tad icchayA = yati saMkhye prastaTa utkRSTakAyasthitirjJAtumiSyate, tatsaMkhyayA guNyate / guNite ca yallabhyate, tat pUrvakalpotkRSTakAyasthityAsahitamiSTaprastaTe devAnAmutkRSTa kAya sthitirbhavati / anena karaNena lAntakasya prathama prastaTe surANAmutkRSTa kAya sthitirdaza sAgaropamANi catvArazca sAgaropamasya paJcabhAgAH (103), dvitIyaprastaTe tribhiH sAgaropamasya paJcabhAgairairadhikAni ekAdaza (113) sAgaropamANi, tRtIye dvAbhyAM sAgaropamasya paJcabhAgAbhyAmadhikAni dvAdaza (123) sAgaropamANi, caturthe trayodazasAgaropamANyekazca sAgaropamasya paJcabhAgaH (133), paJcame ca sampUrNAni caturdaza (14) sAgaropamANi / tathA mahAzu prathamaprastaTe surANAmutkRSTakAya sthitizcaturdaza sAgaropamANi trayazca sAgaropamasya caturbhAgAH (143), dvitIyaprastaTe paJcadaza sAgaropamANi dvau ca sAgaropamasya caturbhAgau (15), tRtIyaprastaTe SoDaza sAgaropamANyekena sAgaropamasya caturbhAgenAdhikAni (164), caturthaprastaTe sampUrNAni saptadaza (17) sAgaropamANi / tathA sahasrAre prathamaprastaTe surANAmutkRSTakAya sthitiH saptadaza sAgaropamANyekazca sAgaropamasya caturbhAgaH (173), dvitIyaprastaTe saptadaza sAgaropamANi dvau ca sAgaropamasya catubhAMgau (173), tRtIyaprastaTe saptadaza sAgaropamANi trayazca sAgaropamasya caturbhAgAH (173), caturthe cA'STAdaza (18) sAgaropamANi paripUrNAni / tathA - S'natakalpasya prathamaprastaTe surANAmutkRSTakAya sthitiraSTAdazasAgaropamANyekazca sAgaropamasya caturbhAgaH (183), dvitIya prastaTe 'STAdaza sAgaropamANi dvau ca sAgaropamasya caturbhAgau (183), tRtIye tribhiH sAgaropamasya caturbhAgairadhikAnyaSTAdaza (18) sAgaropamANi, caturtha ekonaviMzatiH (19) sAgaropamANi paripUrNAni / tathA prANatakalpasya prathama prastaTa ekonaviMzatisAgaropamANyekazca sAgaropamasya caturbhAgaH ( 194), dvitIya staTe dvAbhyAM sAgaropamasya caturbhAgAbhyAmadhikAnye konaviMzatisAgaropamANi, ( 193) tRtIyaprastaTe tribhiH sAgaropamasya caturbhAgairadhikAnyekonaviMzatisAgaropamANi (1933), caturthaprastaTe viMzatiH (20) sAgaropamANi paripUrNAni / tathA - SSraNakalpasya prathama prastaTe viMzatiH sAgaropamANyekaca sAgaropamasya caturbhAgaH (20), dvitIyaprastaTe dvAbhyAM sAgaropamasya caturbhAgAbhyAmadhikAni viMzatisAgaropamANi (20)
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 ] kAya sthitiprakaraNam [ bAdarai kendriyAdInAmutkRSTakAya sthitiH tRtIyaprastaTe tribhiH sAgaropamasya caturbhAgairadhikAni viMzatisAgaropamANi ( 20 ) / caturthaprastaTe caikaviMzatiH (21) sAgaropamANi paripUrNAni / tathA'cyutakalpasya prathamaprastaTa ekaviMzatiH sAgaropamANyekazca sAgaropamasya caturbhAgaH, dvitIyastara ekaviMzatisAgaropamANi dvau ca sAgaropamasya caturbhAgau (213), tRtIyaprastaTa ekaviMzatisAgaropamANi trayazca sAgaropamasya caturbhAgAH (21), caturthaprastaTe ca dvAviMzatiH (22) sAgaropamANi / nava graiveyakeSu pratyekameka eva prastaTo bhavati, tena tatra pUrvoktaiva trayoviMzatisAgaropamAdIni krameNotkRSTakApasthitirbhavati / paJcAnuttarANAM tu sammuditAnAmekaprastaTatvAt teSAM sarveSAmutkRSTakAyasthitistrayastriMzat (33) sAgaropamANi bhavati / tadevamabhihitA devagaterekonatriMzato bhedAnAmekajIvAzritotkRSTakAyasthiti:, prasaGgatazca TIkAyAM saiva pratiprastaTaM nirUpitA // 7,8,9 // sampratIndriyamArgaNAyA bhedaprabhedAnAmutkRSTakAya sthitirnirUpaNIyA / tatraikandriyasAmAnyamArga NAyAH prAgabhihitA, tena bAdarai kendriyamArgaNAyAH sUkSmaikendriyAdInAM ca tAM vaktukAmaH samAnavaktavyatvAdanyA api mArgaNAH saMgRhya Aha aMgula asaMkhabhAgo bAyaraegiMdiyassa suhumANaM / taha puhavAi unhaM yA logA asaMkhejA // 10 // (pre0) 'aMgula0' ityAdi, 'aDgulA saMkhyabhAgaH' kSetrato'GgulasyA'saMkhyeyabhAgo 'bAdaraikendriyasya' bAdaraikendriyamArgaNAyA ekajIvAzritotkRSTa kAvasthitirbhavati / idamatra tAtparyam - aDgulamAtrakSetrasyA'saMkhyeyatame bhAge ya AkAzapradezAH teSAM pratisamayamekaikapradezA- pAhA re kriyamANe yAvatyo-'saMkhyeyA utsarpiNyavasarpiNyo vyatikrAmanti, utkRSTatastAvatIrutsarpiNya vasarpiNIryAvad bAdaranAmakarmodayavartI ekendriyajIvaH punaH punarbAdaraikandriyatvenotpadyamAno'vatiSThate, tataH paraM tadbhAvaM parityajya bhAvAntaraM bhajate / na cA'GgulA - 'saMkhyeyatamabhAgasya pratisamaya me kaika pradezA-pahAre-'saMkhyeyA utsarpiNyavasarpiNyaH kuto vyatikrAmantIti vAcyam, kSetrasya sUkSmatvAt uktaM ca "suhumo ya hoi kAlo tatto suhumayarayaM havai vittaM" ityAdi / na caitAvatyutkRSTakAyasthitirnAdaraikendriyamArgaNAyAH svamanISikayA'bhihitA, zrIjIvasamAsAdAvabhihitatvAt tathA cAtra jIvasamAsa:-'"aMgulaasaMkhabhAgo bAdara egiMdiyatarUNa" iti / tadavacUri :- tathAMgulA saMkhyeyabhAgapradezApaharaNakAlaM yAvad bAdarai kendriyastaruparyavasAna tadbhAvamaparityajantAste asaMkhyeyA utsarpiNyavasarpiNya ityukta bhavati / , ,
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUkSmaikendriyAdInAmutkRSTakAyasthitiH ] kAyasthitiprakaraNam [ 19 'suhamANaM' ityAdi, 'sUkSmANAM' "vyAkhyAnato vizeSapratipattirna hi saMdehAdalakSaNam / " iti nyAyena SaNNAM sUkSmasAmAnyAnAM paryAptA'paryAptatvavizeSaNavirahitAnAM sUkSmaikendriya sUkSmapRthivIkAya-sUkSmA'kAya-sUkSmatejaHkAya-sUkSmavAyukAya-sUkSmasAdhAraNazarIravanaspatikAyAnAmityarthaH, 'tathA' tathAzabdaH samuccaye, 'pRthivyAdicatasRNAm'avivakSitaparyAptA-'paryAptatvabhedAnAM sUkSmavAdaravizeSaNavirahitAnAM ca pRthivIkAyA-'pkAya-tejaHkAya-vAyukAyalakSaNacaturmArgaNAnAM pratyekaM jJeyA' ekajIvAzrayotkRSTakAyasthitirbodhyA, kiyatI ? ityAha-'lokA asaMkhejA'tti, 'lokA asaMkhyeyAH kSetrato'saMkhyeyalokAH, asaMkhyeyalokAkAzapradezeSupratisamayamekaikapradezA-'pahAreNA-'pahriyamANeSu yAvatyo 'saMkhyeyA utsarpiNyavasarpiNyo vyatikAmanti, tAvatIryAvat sUkSmaikendriyAdayo jIvAH punaH punastatraivotpadyamAnAstadbhAvamamuzcanto-'vatiSThante, yaduktaM zrIprajJApanAso-"suhume NaM bhaMte ! suhume tti kAlato kevaciraM hoti ? go0 ! jaha0 aMto0, u. asaMkhejjakAlaM asaMkhejjAmo ussappiNito osappiNIo kAlato, khettato asaMkhejjA logA,suhumapuDhavikAite suhumAukA0 suhumateukA suhumavAyukA0 suhumavaNapphaikAite0 gode vija0 aMtomahattaM ukko0 asaMkhejjakAlaM asaMkhijjA logaa| xxxx puDhavikAieNaM pucchA goyamA ! jahanneNa aMtomuhuttaM ukkoseNaM asaMkhejjakAlaM asaMkhejjAo ussappiNito mosappiNIo kAlato, khettato bhasaMkhejjA logA, evaM u-teu-vA ukAiyA vi|" iti / iha yadyapi paryAptasUkSmANAmaparyAptasUkSmANAM caikendriyANAM pratyekamutkRSTa kAyasthitirantarmuhUrtamitA prAguktA, tathApi kRSNazuklapakSAbhyAM yathA varSAdayo niSpadyante, tathaiva sUkSmaparyAptataH sUkSmA-'paryApteSu sUkSmA-'paryAptatazca sUkSmayaptiSu ca punaH punarutpadyamAnAH sUkSmaikendriyajIvA utkRSTato'saMkhyeyalokAn yAvat sUkSmabhAvaM na parityajanti / evaM sUkSmapRthivIkAyAdInAmapi prastutakAyasthitirbhAvanIyA, navara pRthivIkAyAdisAmAnyamArgaNAnAM bAdaratvamAzrityA'pi kAyasthiterbhAvanA kAryA // 10 // ___ samprati paryAptavAdaraikendriyamArgaNAyA ekajIvAzrayAmutkRSTakAyasthitimabhidhAtukAmastatsA. myAdanyA api mArgaNAH saMgRhya prAha baayrpjjegiNdiy-bhuu-dg-pttea-vaau-viglaannN| saMkhejjasahassasamA samattabeiMdiyassa saMkhasamA // 11 // (gotiH) ___ (pre0) vAyara0'ityAdi, 'zAdaraparyAptakendriya-bhU-daga-pratyeka-vAyu-vikalAnAm ete kRtadvandvAH SaSThayA nirdiSTAH, bAdaraparyAptavizeSaNaM vAyvantaiH paJcabhiH saha yujyante / tatrA'pi pratyekavanaspatikAyasya yad bAdaratvaM vizeSaNam , tat svarUpadarzanaparam , pratyekavanaspatikAyajIvAnAM sUkSmatvAbhAvAt , tatazthA 'yamarthaH-bAdaraparyAptaikendriyasya paryAptabAdaraikendriyamArgaNAyA bAdaraparyAptabhuvaH= paryAptavAdarapRthivIkAyamArgaNAyA vAdaraparyAptadakasya-paryAptavAdarA'pkAyamArgaNAsthAnasya bAdaraparyAptapratyekasya bAdaravizeSaNasya svarUpadarzanaparatvAt paryAptapratyekavanaspatikAyamArgaNAyA bAdaraparyApta vAyoH paryAptavAdaravAyukAyamArgaNAyA vikalAnAM vikalendriyANAm , vikalAni asampUrNAni indri
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 / kAyasthitiprakaraNam [paryAptabAdaraikendriyAdInAmutkRSTakAyasthitiH yANi yeSAm ; te vikalendriyAH dvitricaturindriyAH, teSAM paryAptA'paryAptavizeSaNaviyuktAnAM pratyekamityarthaH, 'saMkhyeyavarSasahasrasamAH' saMkhyeyAni varSasahasrANyekajIvAzrayotkRSTA kAyasthitijJeyA / etaduktaM bhavati-paryAptavAdaraikendriyastadbhAvamaparityajannutkRSTataH saMkhyeyasahasravarSANi yAvadutpadyate, parato bhAvAntaraM bhajate, uktaM ca paJcasaMgrahavRttau-"bAdaraparyAptAnAmekendriyANAMbhUyo bhUyaH paryAptabAdaraikendriyatvenotpadyamAnAnAM kAyasthitijaghanyato'ntamuharta utkarSataH saMkhyeyAni varSasahasrANi / ukta ca-"cAdaregiMdiyapajjattaeNaM bhaMte ! bAdaregiriyapajjattae tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM sakhejAI vaasshssaai|" iti / / iyaM ca bAdaraparyAptakendriyakAyasthiticintA bAdaraparyAptakendriyatvaM sAmAnyamAtramadhikRtya kRtA / atha vibhAgato bAdaraparyAptapRthivIkAyikatvAdyadhikRtya kAyasthitizcintyate, vAdaraparyAptathivIkAyikasya bhUyo bhUyaH paryAptavAdarapRthivIkAyikatvenotpadyamAnasyotkarSatazca saMkhpeyAni varSasaha. srANi gacchanti / evaM vAdaraparyAptApkAyikapratyekazarIravanaspatikAyikAnAmapi bhAvyotkRSTakAyasthitiH, bAdaraparyAptatejaHkAyikAnAM punarjaghanyato'ntamuhUrtamutkarSatazca saMkhyeyAni rAtridinAni / uktaM ca zrIprajJApanAyAm-"bAyarapuDhavikAiyapajjattae tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! jahaneNa aMtomuhuttaM, ukkoseNaM saMkhejjAI vAsasahassAI, evaM AukAe vi| bAyarateukAiyapajjattae NaM bhaMte ! bAyarateukAiyapajjattae tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM saMkhejjA rAi diyaaii| yAukAie patteyasarIravAdaravaNapphaikAiye pucchA, go0 ! ja0 aMto0, u0 saMkhe. jjAi vaasshssaaii|" iti| tathA vikalendriyANAM dvIndriya-trIndriya-caturindriyarUpANAM pratyekaM kAyasthitirunkarSataH saMkhyeyAni varSasahasrANi / tathA coktaM zrIprajJApanAsUtre-"beiMdiye NaM bhaMte ! beiMdie tti kAlo kevaciraM hoi ? goyamA ! jahanneNa aMtomuhuttaM ukkoseNaM saMkhejjAI kAlaM, evaM teiMdiyacaridie vi / iti / " evaM paJcasaGgrahe'pyuktam-bAyarapajjegiMdiyavigalANa ya vAsasahassasaMkhejjA / " iti / paryAptA'paryAptanAmakarmodayavirahitAnAM vikalendriyANAM kAyasthitirabhihitA'syAmeva gAthAyAm ,aparyAptanAmakarmodayavartInAM tu"sabApajjatANaM ityAdi gaathaadvyenaa'bhihitaa| samprati paryAptanAmakarmodayavizeSitAnAM vikalendriyANAM-tAM vaktukAma Adau tAvat paryAptadvIndriyasya bhaNati-'samatta.' ityAdi, 'samAptadvIndriyasya' paryAptadvIndriyamArgaNAyAH 'saMkhyasamAH' saMkhyAtavarSANyekajIvAzritotkaSTakAyasthitiH, uktaM ca zrIprajJApanAsUtre-"beidiyapajjattae NaM pucchA, goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM sakhejjA vAsAi'' iti // 11 // . etarhi paryAptatrIndriyacaturindriyANAM paryAptavAdaravAyukAyamArgaNAzca prastutakAyasthitiM bhaNitukAma Aha pajatagateiMdiyabAyarateUNa hoi sNkhejjaa| divasA saMkhiyamAsA samattavauiMdiyassa bhave // 12 //
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ paryAptatrIndriyAdInAmutkRSTakAyasthitiH ] kAyasthitiprakaraNam [ 21 (0) 'pajjata0' ityAdi, 'paryAptakatrIndriyavAyara tejasoH ' paryAptasya pratyekaM yojanAt paryAsatrIndriyamArgaNAyAH paryAptabAdara tejaH kAya mArgaNAyAzca ' saMkhyeyAH' saMkhyAtAH 'divasAH ' ahorAtrAH 'bhavati' ekajIvAzrayotkRSTakAya sthitiH sampadyate yaduktaM zrIprajJApanAsUtre - " tei diyapajjattae NaM pucchA, goyamA ! jahana NaM tomuhuttaM ukkoseNaM saMkhejAI rAi diyAI / xxx te ukAiyapajja0 pucchA, go0 ! ja0 aMto0, u0 saMkhejjAi rAi diyAi / " iti / 9 pucchA, atha paryApta caturindriyasya prakRtakAya sthiti bhaNati - saMkhiya 0 ' ityAdi, ' saMkhyamAsAH ' saMkhyAtamAsAH 'samAptacaturindriyasya' paryAptacaturindriyamArgaNAsthAnasya ' bhavet' ekajIvAzritotkRSTakAya sthitiH syAt uktaM ca zrIprajJApanAsUtra AryazyAmapAdaiH - "caDariMthipajjattae NaM bhaMte ! goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM saMkhejjA mAsA / " iti // 12 // samprati paJcendriyAdimArgaNAsthAnAnAmekajIvAzritotkRSTakAyasthitiM vaktukAmaH prAhapaMciMdiyacakkhUNa- 'hiyudahisahassaM tasassa taM duguNaM / pajjapaNiditasapurisasaNNINA - 'yarasayapuhuttaM // 13 // (pre0) 'paMciMdiya0' ityAdi, 'paJcendriyacakSuSoH' paJcendriyasAmAnyamArgaNAyAzcakSudarzanamArgaNAyAzca pratyekam 'adhikoda ghisahasra' pUrvakoTipRthaktvenA'dhikam udadhInAM = sAgaropamANAM sahasramekajIvazritotkRSTakAya sthitirbhavati, yaduktaM zrIprajJApanAsUtre - 'paMcidieNaM bhaMte ! paMcidie tti kAlato kevaciraM hoi ? goyamA ! jahannaNaM bhatomuhuttaM ukkoseNa sAgaroSamasahassaM sAiregaM / xxxx cakkhudaMsaNI NaM bhaMte! pucchA, go0 ! jaha0 aMto0 ukkoseNaM sAgarovamasahassaM sAtiregaM // " iti / 'tasassa' ityAdi, 'sasya' paryAptA'paryAptavizeSaNarahitasya trasakAyasAmAnyamArgaNAsthAnasya 'tat' tacchabdasya pUrvavastupararAmarzitvAt sAdhikasAgaropama sahasraM dviguNaM, sAdhikaM sAgaropamasahasradvayamityarthaH, ekajIvAzrayotkRSTa kAryasthitiriti gamyate / sAdhikatvaM ca saMkhyeyavaSairbodhyam, uktaM ca prajJApanAsUtra kAya sthitipade - " XX X tasakAiya tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! jaddaNNeNaM aMtomuhuttaM ekkoseNaM do sAgarovamasaha sAiM saMkhejjavAsa - SbnahiyAI / " iti / 'pajja' 0 ityAdi, 'paryAptapaJcendriyatra sa puruSasaMjJinAM' kRtadvandvA ete SaSThyA nirdiSTAH, paryAptazabdasya ca dvAbhyAmabhisambandhAt paryAptapaJcendriyasya = paryApta paJcendriyamArgaNAyAH paryAptasasya = paryAptatrasa kAya mArgaNAyAH puruSasya - puruSavedamArgaNAyA: saMjJina: - saMjJimArgaNAyAzca pratyekam 'atarazatapRthaktvaM' sAgaropamazatapRthaktvamekajIvAzrayotkRSTakAyasthitirbhavati, uktaM ca prajJApanAsUtre - " paMcidiyapajjatae tti kAlato kevacira hoi ? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNa sAgaromasayapuhuttaM / iti / iha paryAptatra sakAyAdimArgaNAnAM tu sAgaropamazatapRthaktvaM sAtirekaM vaktavyaM granthAntareSu tathoktatvAt / tathA cAtra prajJApanAsUtram 28 a
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 ] kAya sthitiprakaraNam [ nigodAdInAmutkRSTakAyasthitiH "tasakAiyapajjattara pucchA, goyamA / jahanneNaM atomuhutaM, ukko seNaM sAgarovamasayapuhuttaM sAtiregaM " xxxx purisavede NaM bhaMte ! go0 ! jaha0 bhato0, ukko0 sAgarobamasatapuhuttaM sAtiregaM / xxxx saNI NaM bhaMte! pucchA, go0 ja0bha to0, u0 sAgarovamasayapuhuttaM sAtiregaM / " iti / evaM jIvasamAse. 'pi-- purisantaM saNNittaM ca saya uhuttaM ca uyahINaM // 1||" iti / tadevamabhihitA indriyamArgaNAyA anyAsAM ca kiyatInAzcit kAyabhedAdimArgaNAnAmekajIvAzrayotkRSTakAyasthitiH // 13 // sampratyavaziSTAnAM kAyabhedAnAmekajIvAzrayAmutkRSTakAyasthitiM vaktukAma Ahaaddhata apariaTTA bhave Nigoassa hoi kammaThiI / bAyarapuhavAicaugaNi goapatte ahariANaM // 14 // (pre0) 'aDataia0' ityAdi, 'ardhatRtIyaparAvartAH' padaikadezena padasamudAyasya gamyamAnatvAt parAvartazabdena pudgalaparAvartasya grahaNaM kartavyam, ardhastRtIyo yeSAm te'rdhatRtIyAH, ardhatRtIyAca te pudgala parAvartAca ardhatRtIyapudgalaparAvartA:= sArdhapudgalaparAvartadvayamityarthaH, 'nigodasya' sAdhAraNazarIravanaspatikAya mArgaNAyAH prakramAd ekajIvAzrayotkRSTakAyasthitiH 'bhavet' syAt / sAdhAraNazarIravanaspatikAyatvena punaH punarutthamAnastadbhAvama parityajannutkRSTato'rdhatRtIyAn pudgalavaparArtAn yAvadavatiSThate, tataH paramanyatrA'vazyamutpadyata iti tAtparyam, yaduktaM zrI prajJApanAsUtrakAyasthitipade - "nigode NaM bhaMte ! nigoe tti ke cira hoti ? go0 ! jaha0 ato0, ukkoseNaM aNatAo ussapiNImasappiNIo kAlato, khettato bhaDDhAijjA poggalapariyaTTA / " iti / " nanu sAdhAraNa vanaspatikAyasyotkRSTa kAryasthitiryathoktapramANA bhavati, tarhi nigodasAmAnyataH pRthagbhUtAnAM bAdaranigodAnAM kiyatI bhavati sA 1 iti zaGkA'panodAya bAdarasAdhAraNavanaspatikAyasya prastutakAyasthitiM vaktukAmo'nyA api mArgaNAH saMgRhya prAha - 'hoi' ityAdi, 'bhavati' vidyate ekajIvAzritotkRSTa kAya sthitiH 'karmasthitiH' karmazabdenA - 'tra mohanIyaM vivakSitam tena mohanIya karmaNo yotkRSTA sthitiH saptatisAgaropamakoTI koTI pramitA, sA 'bAdarapRthivyAdicatuSkanigoda pratyekaritAnAM' bAdaravizeSaNaM pratyekaM yojyam, navaraM pratyekaharitena saha na yojyam, vyabhicArAbhAvAt, tatazcA'yamarthaH - bAdarapRthivyAdicatuSkasya = cAdarapRthivI kAtha-bAdarASkAya-vAyara tejaH kAya- bAdaravAyukAyalakSaNasya pratyekaM bAdaranigodasya = vAdarasA vAraNazarIravanaspatikAyamArgaNAbhedasya pratyeka haritasya = paryAptA'paryAptavizeSaNarahitasya pratyekazarIravanaspatikAya sAmAnyamArgaNAsthAnasya ca / bAdarapRthivIkAyAdayaH pratyekaM svasvakAye punaH punarutpadyamAnAH saptatisAgaropamakoTIkoTIryAvadAsate, tataH paramanyatrotpadyanta iti bhAva:, yaduktaM prajJApanAsUtre - "bAdara 5 SaTkhaNDAgame tu - ' purisavedA kevacira kAlAdo hoMti, jahaNaNeNaM aMtomuhuttaM ukkasseNa sAgaropamasadapudhattaM xxx saNiyANuvAdeNaM saNNI kevacira kAlAdo hoMti / jaddaNNeNa khuddAbhavaggaNaM ukkasseNaM sAgaropamasadapudhattaM / " ityuktam /
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaudArikayogAdInAmutkRSTakAyasthitiH ] kAyasthitiprakaraNam [ 23 puDhavikAie NaM bhaMte ! pucchA, bAyarapuDhavikAie tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNa sattari sAgarovamakoDAkoDIto, evaM bAdaraAukkAie vi jAva bAyarateukAie vi, bAdaravAukAyaie vi | xxxx patteyasarIrabAyaravaNapphaikAie NaM bhaMte ! pucchA, goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM sattari sAgarovamakoDAkoDIo / bAdaranigode NaM bhate ! bAyaranigoe tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM sattari saagrovmkoddaakoddiito|" iti / tadevaM bhaNitA kAyamArgaNAbhedAnAM kAyasthitistatsAmyAccAnyAsAmapi mArgaNAnAm // 14 // sampratyavaziSTAnAM yogamArgaNAnAM strIvedamArgaNAyAzca kAyasthiti vaktakAma AhabAvIsasahassasamA desUNuralassa tisamayA nneyaa| kammANAhArANaM pallasayapuhuttamitthIe // 15 // (pre0) 'bAvIsa.' ityAdi, 'dvAviMzatisahasrasamA dezonAH' antarmuhUrtanyUnA dvAviMzatisaMhasravarSA audArikasya' audArikakAyayogasyotkRSTakAyasthitirbhavati / iyamatra bhAvanA-kazcid dvAviMzatisahasravasthitikakharabAdarapRthivIkAyikepatpadyate, pRthivIkAyikasyotkRSTato bhavasthiteviMzatisahasravarSapramANatvAt , yaduktaM zrIprajJApanAso-"puDhavikAiyA NaM bhaMte kevaiyaM kAlaM ThiI pannattA ? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM bAbIsaM vAsasahassAI" iti / utpAdakAle cA'ntarmuhUtaM yAvat karaNA-'paryAptA-'vasthAyAM tasyaudArikamizrakAyayogo bhavati, tataH paramAjIvanamaudArikakAyayogo bhavati, maraNAnantaraM caudArikamizrakAyayogaH kArmaNakAyayogo vA sampadyate, tenaudArikakAyasyaikajIvAzrayotkRSTa kAyasthitirantarmuhUrta nyUnadvAviMzatisahasravarSANi labhyate / / na cA-'saMkhyeyavarSAyuSkAn naratirazco'dhikRtyaudArikakAyayogasyotkRSTakAyasthitirantarmuhUrtanyUnatripalyopamANi kuto na labhyate, teSAM bhavasthitestAvanmAtratvAditi vAcyam , teSAM pratyantamahataM yogaparAvRtteH / tathAhi-asaMkhyeyavarSAyuSkANAM jIvAnAM svaparyAptiSu pUritAsUtkRSTato'ntarmuhUrtAvamaudArikakAyayogato manoyogo vacanayogo vA bhavati, manoyogata audArikakAyayogo vacanayogo vA bhavati, evaM vacanayogato yogAntaraM bhavati / itthamasaMkhyeyavarSAyuSAM jIvAnAM manoyogavacanayogayorapi sadbhAvAdutkRSTata audArikakAyayogasyotkRSTakAlo dezonatripalyopamAni na labhyate, kintvantamuhUrtam / ekendriyANAM tu manovacanayogAbhAvAt kevala audArikakAyayogo dezonadvAviMzatisahasravarSANi yAvadavatiSThate / 'tisamayA' ityAdi,trisamayAH 'jJeyA' ekajIvAzritotkRSTakAyasthitiH, kayoH 1 ityAha'kammANAhArANaM' ti, 'kArmaNA''nAhArayoH' kArmaNakAyayogamArgaNAyA anAhArakamArgaNAyAzca pratyekam / nanu siddhAnAzrityA-'nAhArakamArgaNAyA utkRSTakAyasthitiH sAdyaparyavasitA labhyate, tatkathaM trisamayapramANaivocyata iti vAcyam ,bandhaka narapekSakAyasthiteragrekSyamANatvAdiha prakRtibandhApekSayA kAryAsthateruktatvAt , siddhAnAM ca prakRtibandhA-'bhAvAt / sayogikevalinaH samAzrityA3ba
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 ] kAyasthitiprakaraNam [strIvedAdInAmutkRSTakAyasthitiH 'nAhArakakAmaNakAyayogamArgaNayostrisAmayikakAlaH samudghAtAvasthAyAM labhyate, chaasthAn pratItya tu vigrahagatau labhyate, catuHsAmayikyA vigrahagateH prakRtagranthe vivakSitatvAt / atha strIvedasyotkRSTakAyasthiti bhaNati-'palla.' ityAdi, palyopamazatapRthaktvaM 'striyaH' strIvedamArgaNAyA ekajIvAzrayotkRSTakAyasthitirbhavati , yaduktaM jIvasamAse-"itthiNaM pallasayapuhuttaM tu|" iti / strIvedakAyasthitenirUpaNamanekadhA pranthAntareSu dRzyate / tadyathA-"dravyastrIvedodayaH palyopamazatapRthaktvaM yAvadutkRSTato bhavati / " iti paJcasaMgrahamUlavRttau,evaM zrIzIlAcAryakRtajIvasamAsavRttAvapi / paJcasaMgrahamalayagirIyavRttautu"tathA'thI paliyasayapuhutta' tti strIvedo jaghanyata ekaM samaya, utkarSataH palyopamazataM pUrvakoTipRthaktvaM c|" iti / siddhAnte punaH prajJApanAsUtre strIvedasyotkRSTakAyasthiticintAyAmAryazyAmapAdaiH paJcAdezAH prarUpitAH / tathAhi-"isthivede NaM bhaMte ! itthivede tti kAla0 ? go0 ! egeNaM AdeseNaM jaha0 ekkaM samayaM, ukko0 dasuttaraM palibhovamasataM puvvakoDipuhuttamanbhahiyaM // 1 / / egeNaM AdeseNaM jaha* egaM samayaM, ukko0 aTThArasapalitovamAiM puSakoDipuhuttamambhahiyAI // 2 // egeNaM AdeseNaM ja0 egaM samaya, ukko0 cauhasa paliovamAI putvakoDipuhuttabhanmahiyAI // 3 // egeNa AdeseNaM ja0 egaM samayaM, ukko paliovamasataM puvakoDipuhuttamambhahiyaM // 4 // egeNa bhAdeseNaM jaha* egaM samaya, ukko0 palitovamapuhutta puvvakoDipuhuttamabbhahimaM // 5 // " iti / iha kevalinAmatizayajJAninAM caika evAdezaH pramANam ,atizayajJAnazaktivikalAnAM chamasthAnAM tu paJcA'pi, yato'nantaroktapaJcAnAmAdezAnAM madhye 'nyatamAdezasamIcInatAnirNayaH kevalajJAnibhirviziSTa. zrutalabdhisampannairvA kartuM zakyate / tena zemuSIzAlibhirvidvajjanaiH strIvedasya prastutakAyasthitirekajIvAzritA''gamA 'virodhena paribhAvanIyA // 15 // sampratyapagatavedamArgaNAyA utkRSTakAyasthitiM bhaNitukAmo-'nyA api mArgaNAH saMgRhya prAhadesUNapuvakoDI aveaakasAyakevaladugANaM / maNaNANasaMjamANaM sAmaiAINa paMcaNhaM // 16 // (pre0) desUNa0' ityAdi, 'dezonapUrvakoTiH'dezena ekadezena UnA=nyUnA pUrvakoTiH avedA-5kaSAyakevaladvikAnAm' avedasya apagatavedamArgaNAyA akaSAyasya akaSAyamArgaNAsthAnasya kevaladvikasya kevalajJAna-kevaladarzanalakSaNasya ca 'manojJAnasaMyamayoH' manojJAnasya=manaHparyavajJAnamArgaNAsthAnasya saMyamasya saMyamasAmAnyamArgaNAbhedasya ca 'sAmAyikAdInAM pazcAnAM' sUkSmasammarAyasyoktatvenA'viratamArgaNAyAzca vakSyamANatvenA'trA''dizabdena chedopasthAnIyasaMyama-parihAravizuddhikasaMyamayathAkhyAtasaMyama-dezasaMyamAnAM grahaNAt sAmAyikasaMyama-cchedopasthApanIyasaMyama-parihAravizuddhikasaMyama-yathAkhyAtasaMyama-dezasaMyamAnAM caikajIvAzrayotkRSTakAyasthitirbhavatIti gamyate / iyamatra
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ apagatavedAdInAmutkRSThakAyasthitiH ] kAyasthitiprakaraNam . [ 25 bhAvanA-devagatito narakagatito vA kazcit kSAyikasamyagdRSTirmanuSyeSu pUrvakoTivarSAyuSkatvenotpadyate / tataH sAtirekavarSASTakaM vyatikramya zIghraM kSapakazreNimArohati, anivRttikaraNasya bahusaMkhyeyabhAgAdurdhvamavedabhAvaM prApya sUkSmasamparAyAcordhamakaSAyabhAvaM yathAkhyAtasaMyamazcAsAdya sayogikevaliguNasthAnake kevaladvikaM labdhvA svAyuSkacaramAntamuhRtaM yAvat sayogikevalitvena viharati, taM jIvamAzrityA'pagatavedA-'kaSAya kevaladvika-yathAkhyAtasaMyamalakSaNAnAM pazcAnAM mArgaNAnAmekajIvaviSayoskRSTakAyasthitiH sAtirekA'STavarSanyUnapUrvakoTivarSANi labhyate / sayogikevaliguNasthAnakAvaM tu prakRtibandhAbhAvAd nehoparitanakAlaH prstutH|| tathA yaH pUrvakoTivarSAyuSko varSASTakasyopari sarvasaMyamamAsAdayati, tata AsvabhavacaramasamapamapratipatitasaMyamaH saMyatatvenA-'vatiSThate, mRtvA ca devalokaM gacchati, tamAzritya saMyamasAmAnyamArgaNAyA utkRSTakAyasthitirekajIvAzritA sAtirekASTavarSanyUnapUrvakoTivarSapramANA labhyate / evaM sAmAyika-cchedopasthApanIya-manaHparyavajJAna-dezaviratimArgaNAnAmapyutkRSTakAyasthiti vyaa| parihAravizuddhikasaMyamasya prakRtakAyasthitirekonatriMzadvarSanyUnA pUrvakoTivarSANAM bodhyA, jaghanyato-'pi parihAravizu. ddhikasya yatiparyAyasya viMzativarSamAtratvasvIkArAt , yaduktam-"parihAravizuddhie NaM bhaMte ! parihAravizuddhie tti kAlao kenicaraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNa ekkaM samaya, ukkoseNa desUNAe eguNatIsAe vAsehiM UNiyA puvvkottii|" iti // 16 // sampratyajJAnAdimArgaNAnAmutkRSTakAyasthitiM bhaNitukAma Aha duaNANA-'jayamicchANa'NAiNaMtA aNAisaMtA ya / sAisapajavasANA taiyA hINaddhapariyaTTo // 17 // (pre0) 'duaNANA0'ityAdi,'dvayajJAnA-'yatamithyAtvAnAm ete kRtadvandvAH paSTayA nirdiSTAH, dvayajJAnayoH matyajJAnamArgaNA-zrutAjJAnamArgaNayoH, ayatasya aviratamArgaNAsthAnasya mithyAtvasya =mithyAtvamArgaNAyAzcaikajIvAzritA kAyasthitiH 'anAdyanantA' anAdyaparyavasitA 'anAdisAntA' anAdisaparyavasitA, cakAro vyavahitasambandhaH samuccayArthakaca, sa cottaratra sAdisaparyavasAnA ceti yojanIyaH 'sAdisaparyavasAnA ca' sAdisAntA ceti trividhA bhavati / tatrA-'bhavyamAzrityA 'jJAnadvayamithyAtvamArgaNAnAM prathamavikalpaH, samyaktvaprAptyasaMbhavena kadAcidapyuktamArgaNA'parityajanAt / yena bhavyenA'dyApi samyaktvaM nAsAditam , tamAzritya dvitIyavikalpaH, AgAmini kAle samyaktvaprAptyA proktamArgaNAsthAnAnAmucchedAt / tRtIyavikalpastu samyaktvataH pratipatitaM jIvaM pratItya saMbhavati, yataH samyaktvataH patitasya proktamArgaNAnAM kAyasthiteH sAditvam , utkarSato dezonArdhapudgalaparAvartaparyante'vazyaM samyaktvaprAptyA kathitamArgaNAnAM vicchedAt sAntatvam ,
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 / kAyasthitiprakaraNam [ matyajJAnAdInAmutkRSkAyasthitiH evamaviratimArgaNAyA api kAyasthitirbhAvanIyA, navaraM tatra dezasaMyama-sarvasaMyamayoranyatarasya prAptyA ghaTanA kAryA, na tu kevalasamyaktvaprAptyA / iha prathamavikalpa AditvA-'ntatvAbhAvAd dvitIyavikalpe cA''ditvAbhAvAd na saMbhavati jaghanyoSkRSTA ca kAyasthitiH, tRtIye tu saMbhavati,sAditve sati sAntatvAt , tena matyajJAnAdimArgaNAnAmutkRSTakAyasthiti bhaNati-'taiyA' ityAdi, 'tRtIyA' sAdisAntalakSaNA ekajIvAzritotkRSTakAyasthitiH, 'hInApudgalaparAvartaH' ekadezena hIno'rdhapudgalaparAvarto dezonArdhapudgalaparAvartapramANA bhavatItyarthaH / iyamatra bhAvanA-kazcidanAdimithyAdRSTirjIvo-'pArdhapadgalaparAvartamAtrazeSasaMsAraH karaNatrayeNaupazamikasamyaktvaM pratipadyate, tataH SaDAvalikAzeSAyAmaupazamikasamyaktvAddhAyAM sAsvAdanaM pratipadyate / tataH prabhRtyajJAnadvikasya sAditvam / tato mithyAtvaM gacchati / tataH saMsAracakre dezonArdhapudgalaparAvana yAvat paribhramyA-'ntamuhUrttamAtrazeSasaMsAraH samyaktvaM pratipadyate, tamAzrityA'jJAnadvikasyotkaSTakAyasthitiH sAdisAntavikalpapatitA kiJcinnyUnArdhapadgalaparAvartapramANA, ayamatra vizeSaH-iha dezonArdhapudgalaparAvartaH kSetrato grAhyaH, 'matra kSetrapudgalaparAvarto gRhyate' iti vacanAt / evaM mithyAtvasyA'pi prakRtakAsthitirbhAvanIyA, navaraM samyaktvataH patitvA mithyAtvaM gatasya mithyAtvamArgaNAyAH kAyasthiteH sAditvaM vAcyam / evamevA'viratamArgaNAyA api kAyasthitivivecanIyA, navaraM prathamau. pazamikasamyaktvena sahaiva dezavirati sarvasaMyama vA prApnoti, tato dezaviratitaH sarva varatito vA zcyutvA-'viratimabhyupagamya saMsArakAnane paribhrAmyatIti vAcyam , yaduktaM zrIprajJApanAsUtra"micchAdiTThI gaMbhaMte ! pucchA0, go0 ! micchAdiTThI tividhe paM0 taM0-aNAie apajjavasie vA bhaNAdIe vA sapajavasie, sAdie vA sapajjavasie, tattha NaM je se sAdIe sapajjavasite, se jaha0 ato0, ukko0 aNataM kAlaM aNaMtAo ussappiNiosappiNIo kAlato, khettato avaDaDhaM poggalapariyaTTa desUNaM / xxxxxxxxx aNNANI matiaNNANI sutaaNNANI pucchA, go. aNNANI maiaNNANI suyaaNNANI tividhe paM0, taM0 aNAie vA apajjavasie, aNAdIe vA. sapajjavasite, sAdIe vA sapajjavasite, tattha NaM je se sAdIe sapajjavasite, se jaha0 aMto0 uko0 aNataM kAla, aNaMtAo ussappiNiosappiNIo kAlato, khetto avaDDhapoggalapariyaTTe desUNa | xxxxx asaMjate Na bhaMte ! asaMjae tti, pucchA, go0 ! asaMjate tividhe paM0, taM0-aNAtIe vA apajjavasite aNAtIe vA sapajjavasite sAtIe vA sapajjavasite, tattha NaM je se sAtIe sapajvasite, se jaha0 aM0 ukko0 aNaMtAo ussappiNiosappiNIo kAlao, khetto avaDDhaM poggalalapariyaE desuurnn|" iti // 17 // samprati matijJAnAdimArgaNAnAmekajIvAzritAmutkRSTakAyasthitiM vibhaNipurAha. sAhiachasaTThijalahI tiNANasammattaveagohINaM / duvihA aNAiNaMtA aNAisaMtA acakkhussa // 18 // . (pre0) 'sAhia.' ityAdi, tatra 'trijJAna samyaktva-vedakA-'vadhInAm' ete kRtadvandvAH SaSThayA nirdiSTAH, trijJAnAnAM kevalajJAnamArgaNA-manaHparyavajJAnamArgaNayoruktatvAd matijJAna-zrutajJAnA'va
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvAdInAmutkRSTakAyasthitiH ] kAyasthitiprakaraNam 27 dhijJAnalakSaNAnAM trayANAM mArgaNAsthAnAnAM samyaktvasya samyaktvasAmAnyamArgaNAyAH 'vedakasya= kSAyopazamikasamyaktvamArgaNAyA avadheH avadhijJAnasyA-'nantaramevoktatvAd avadhidarzanamArgaNAyAzca pratyekaM 'sAdhikaSaTSaSTijaladhayaH' sAtirekANi SaTSaSTisAgaropamANyekajIvAzritotkRSTakAyasthitibhavati / tathAhi-kazcinmanuSyaH samyaktvena sahaiva matijJAna-zrutajJAnA-'vadhijJAnavAn bhUtvA dezonapUrvakoTiM yAvajIvitvA trayastriMzatsAgaropamasthitikeSu vijayAdyanuttareNUtpadyate, tato nirgatya punarmanuSyajanmanyapratipatitasamyaktvaprastutajJAnatrayaH pUrvakoTi jIvitvA trayastriMzatsAgaropamasthitikeSvanuttareSu punarutpadyate, tato'pratipatitasamyaktvaprakRtajJAnatrayo bhUyo manuSyeSu samutpannaH pUrvakoTI jIvitvA siddhayatItyevaM pUrvakoTitrayapramANena trimanuSyabhavAyuSkeNA-'dhikAni SaTSaSTisAgaropamANi samyaktvasAmAnya-matijJAna zrutajJAnA-'vadhijJAnamArgaNAnAmekajIvAzrayotkRSTA kAsthitirbhavati, paratastu sa jIvo muktimAsAdayati / athavA'pratipatitasamyaktvaprastatajJAnatrayo yo manuSyatvena dezonapUrvakoTIM yAvad jIvitvA dvAviMzatisAgaropamasthitikeSvacyutadeveSu krameNa pUrvakovyAyuSkabhavadvayenA'ntarayitvA vAratrayamutpadyate, tatazvaramabhave pUrvavat pUrvakoTyAyuSkabhave samutpadyate, taM jIvamAzritya dezonapUrvakoTicatuSkeNAdhikAni SaTpaSTisAgaropamANi mtijnyaanaadiinaamutkRssttkaaysthitirbhvti| uktaMca vizeSA''vazyakabhASye-xxxxxxxxxxxxxxxxaha sAgarovamAi chATThi sAtiregAI // 1 // do vAre vijayAIsu gayassa sinnaccue ahava taaii| airegaM narabhaviyaM nANAjIvANa savvaddhaM // 2 // " iti / ___uktaM ca zrIprajJApanAso'pi-"sammahiTThI duvihe paM0 ta0-sAdIe vA apajjavasite, sAdIe vA sapajjavasite / tatthaM NaM je se sAdIe sapajjavasite / se jaha0 to0 ukko0 chAvahi sAgarovamAI saairegaaii| xxxx NANI NaM bhaMte ! NANi ti kAla0, go. ! NANI duvidhe 50, 0-sAtIte vA apajjavasite sAie vA sapajjavasite, tatthaM NaM je se sAdIe sapajjavasite, se jahaNNeNaM ato. ukko0 chAvahi~ sAgarovamAI saairegaaii| abhinibohiyaNANI NaM pucchA, go0 evaM ceva, evaM suyaNANI vi, ohinANI vi evaM cev| ___adhidarzanasyotkRSTakAyasthitiH saiddhAntikAbhiprAyeNa tu sAtireke dve SaTpaSTI sAgaropamANAM bhavati, vibhaGgajJAninAmapi avadhidarzanasvIkArAva , yaduktaM zrIprajJApanAsUtra-"bhohidasaNI NaM pucchA, go0 jaha0 egaM samaya, ukko0 do chAvaTThIo sAgarovamANaM saairegaao|" iti / bhAvanA tu zrIprajJApanAvRttito-'aseyA / kArmagranthikAH punarAhuH-yadyapi sAkAretaravizeSabhAvena vibhaGgajJAnato'vadhidarzanaM pRthagasti , tathApi na samyagnizcayo jAyate vibhaGgajJAnena , mithyAtvasaMmizratvAt , nA'pyavadhidarzanena, tasyAnAkAramAtratvAt , ataH kiM tena pRthag vivakSitenA-'pIti / itthaM kArmagranthikAbhiprAyeNa na vibhaGgAvasthAyAmavadhidarzanam / tasmAt tanmate'vadhijJAnavadavadhidarzanasyA-'pi kAyasthitiH sAtirekANi SaTSaSTisAgaropamANi labhyate / evaM kSAyopazamikasamyaktvasyA'pi kAyasthiti vanIyA / uktaM ca zrI samyaktvaprakaraNe-"xxx sAhiyatittIsasAyara, khailo duguNo khaovasamo // 1 // ' iti / tathA ca
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 ] kAyasthitiprakaraNam kSAyopazamikasamyaktvAdInAmutkRSTakAya sthitiH tadavacUri :- "kSAyopazamikasya tu dvAdazadevaloke dvAviMzatisAgara sthitau vAstrayagamanApekSayA jJeyam, sAdhiturabhavAyuHprakSepAt / " iti / matAntareNa punaH kSAyopazamikasamyaktvasyotkRSTakAya sthitiH sAgaropamANAM SaTSaSTirbhavati, kathametadavasIyate ? iti cet, ucyate - zrIkarmaprakRticUrNikAraimithyAtvasyAntaraprarUNAyAM samyaktvasya kAlaH SaTSaSTisAgaropamapramANo udbhAvitaH, tathA cAstra zrI karmaprakRticUrNi :- " ko vimicchattAo sammattaM gao chATTasAgarotramA sammattakAlo, to to sammAmicchattaM gabho, puNo sammattaM parivanno chAtra sAgarovamAi aNupAle, tayate ya sijjha, micchataM vA paDivajjai, evamukko seNaM aMtomuhutta bhahiyAo do chAtraTThIo sAromANaM micchattassa antarakAlo va ti / " iti / , sAmpratamacakSurdarzanamArgaNAyAH kAyasthitiM bhaNati - 'dubihA' ityAdi, tatra 'acacuSaH ' acakSurdarzana mArgaNAyAH 'dvividhA' dviprakArA ekajIvAzritA kAyasthitiH / atha dvaividhyaM darzayati'aNAitA aNAisaMtA' ti, 'anAdyanantA' anAdyaparyavasitA 'anAdisAntA' anAdisaparyavasitA ca / abhavyamAzritya prathamavikalpaH kathamiti cet ucyate - abhavyaH kadAcanA -'pi kevalajJAnaM na yAsyati, samyaktvaprApterabhAvAt / kevalajJAnA-'prAptyA ca tasya jIvasthA 'cakSurdarzanaM na vyavacchedaM prApsyati, kevalinAmeva tadvayavacchedopalambhAt / tadevamacakSurdarzanasya kAyasthiternA - ntatA, anAdikAlataH punasparzanendriyamapekSyA'cakSurdarzana labdheH pravRttatvAt tatkAyasthiteranAditA'pi / bhavyamAzritya - nAdisAntA, katham 1 iti cet, ucyate bhavyo hi AgAmini kAle kevalajJAnaM lapsyate, tallabdhau ca satyAM "naTThammi u u umatthie NANe" iti vacanaprAmANyAd acakSurdarzanaM vyavacchedamadhigamiSyati, tena taM jIvamAzrityA'cakSurdarzanasya kAyasthiteH sAntatA, sparzanendriyApekSayA cAcakSurdarzana labdheranAditA, uktaM ca zrIprajJApanoge- acakkhudaMsaNI NaM bhate / acakkhudaMsaNi ti kAla0 go0 ! bhacakkhudaMsaNI dubihe paM0 taM0 - aNAdIe vo apajjavasite, aNAdIe vA sapabjavasie / " iti / acakSurdarzana mArgaNAyAH kAryasthitiH sAdiparyavasitA tu na saMbhavati, kevalajJAnataH pratipAtA - bhAvAt / / 18 / / 1 samprati lezyAbhavya mArgaNayoravasaraH / tatrA'pi kRSNalezyA zuklalezyayorutkRSTA kAyasthitiH prAguktA / tena nIlAdilezyAnAM bhavyA- 'bhavyayozcaikajIvAzritotkRSTa kAyasthitiM bhaNitu kAmaH prAha nIlAi uhakamA ayarA dasa tiNNi doNi aTThAra | bhaviyassa - SNAisaMtA abhavassa aNAiNaMtA u // 19 // 5 SaTkhaNDAgamakA rairapi kSAyopazamikasamyaktvasyakAlaH SaTSaSTisAgaropamapramANaH kathitaH / tathA ca tadgranthaH- vedagasammAiTThI kevacira kAlAdo hoMti ? jahaNNeNa aMtomuhuttaM ukkasseNa chAvadvisAgaromANi / " iti /
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ nIlA dilezyAnAmutkRSTa kAya sthitiH ] kAyasthatiprakaraNam [ 29 1 (pre0) 'NIlAi 0 ' ityAdi, 'nIlAdicatasRNAM' lezyAnAmiti gamyate kramAd daza trayo dvau aSTAdaza 'atarA: ' sAgaropamA ekajIvAzritotkRSTakAya sthitirbhavati, sugamametad, navaraM nIlalezyA - kApotalezyA tejolezyAnAM yathoktakAya sthitiH palyopamA 'saMkhyeyabhAgenA'bhyadhikA vaktavyA, prajJApanAdisUtre tathoktatvAt, tathA cA'tra zrIprajJApanAsUtram - nIlale se tti pucchA go0 ! jaha0 to 0 ukko0 dasa sAgarovamAi paLitovamAsaMkhejjaibhAgamanbhahiyAI, kAulese NaM pucchA, go0 ! jaha0 to 0 uvako0 tiSNi sAgarovamAi palitovamAsaMkhijjatibhAgamabbhaddiyAiM / teuleseNaM pucchA, go0 ? jaha0 aMtomuhuttaM ukko0 do sAgarovamAi palitovamAsaMkhijjavibhAgamabbhahiyAi / " iti / evamuttarAdhyayane'pyuktam / 'dasabAsa sahassAi' kAU ThiI jahaNiyA hoi / tinnodahI paliyabhasaMbjabhAgaM ca ukkosA // 1 // tiNNudahI palibhatra mamasaMkhabhAgo jahanna nIlaThiI / dasa udaddI pratiotramamasaMkhabhAgaM ca ukkosA // 2 // " iti / bhAvanA vitthaM kAryA- kazcijIvo dhUmaprabhAyAM prathamaprastaTe palyopamA 'saMkhyeyabhAgAdhikadazasAgaropamasthitika nIlalezyAkanArakatvena samutpadyate, tatra nIlalezyAyA api sattvAt, "paMcamiyAe mIsA" iti vacanaprAmANyAt / tasya ca pUrvabhavacaramA - 'ntarmuhUrte tathottarabhavaprathamA- 'ntarmuhUrte 'pi nIlezyA bhavati, yato mRtyukAle 'ntarmuhUrtazeSe bhAvibhavalezyayA jIvA pariNamanti, evamatItabhavalezyAyAmutpattikAlaprathamA-'ntamuhUrtamavatiSThante, uktaM cottarAdhyayana sUtre - "aMtamuhuttaMmi gae atamuhuttaMmi sesae ceva / lesAhiM pariNayAhiM jIvA gacchanti paraloyaM // 1||" iti / te ca dve'ntarmuhUrte palyopamA'saMkhyeyabhAge evAntargate, tena na pRthag vivakSite / tadevaM zyAyA ekajIvAzritotkRSTakAya sthitiH palyopamA'saMkhyeya bhAgAdhikadazasAgaropamapramANA / kApotazyAyA utkRSTakAyasthitistRtIyanarakapRthivyapekSayA bhAvanIyA, vAlukAprabhAyAH prathamaprastaTe kApotazyAyA api sadbhAvAt / taijasyA utkRSTakAyasthitiraizAnadeva lokasurA-pekSayA vedayitavyA, aizAnasurANAM tejolezyAkatvAt / padmalezyAyA utkRSTakAyasthitiraSTAdazasAgaropamANi sahasrArasurApekSayA bodhyA / nanu "pItapadmazuklalezyA dvitrizeSeSu" iti tattvArthasUtreNa brahmaloka kalpAntasurANAM padmalezyA vidhIyate, tatathA'ntamuhUrtAbhyadhikAni dazasAgaropamANi padmalezyAyA utkRSTakAyasthitirlabhyate, uktaM ca prajJApanAsUtre - "pahale se NaM pucchA, go0 ! jaha0 a to0, ukko0 dasa sAgarovamAI aMtomuhuttamambhahiyAI / " iti tatkathaM prastutagAthoktotkRSTa kAya sthitirghaTAmRcchati 1 iti cet, ucyate - satyametat, kintu matAntarApekSayA gAtheoktakAyasthitirapi na virudhyate / kathamiti cet, ucyatesahasrAra kalpadevAnAM tiryagAyurbandho bandhasvAmitvagranthe vihitaH, AnatAdideveSu zukralezyAyAM ca niSiddha:, tathA ca tadgranthaH - rayaNuvva saNakumArAi ANayAI ujjo bacaurahiyA / xxxx // teU 4 a
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 ] kAya sthitiprakaraNam [ padmalezyAdInAmutkRSTa kAyasthitiH NirayaNavUNA, ujjoya caunarayabAra viNu sukkA / viNu narayabAra pamhA ajiNAhArA imA micche ||" iti / tadevaM sahasrArakanpadevAnAM tiryagAyurvandhopalambhAt teSAM padmalezyA saMbhAvyate, anyathA zuklalezyAyAM tiryagAyurbandhaH kathaM syAt / na caitatsvamanISikayA matAntaraM saMbhAvitam, zrImad-jayasomasurozvarairbandhasvAmitvastava ke - 'rthataH saMbhAvitatvAd / sahasrAradevAnAJzcotkRSTasthitiraTAdaza sAgaropamANi supratItA / tena pUrvottarabhavagatA - 'ntarmuhUrtadvayenA'dhikAnyaSTAdaza sAgaropamANi padmalezyAyA utkRSTa kAya sthitirekAjIvAzrayA matAntareNa saMbhavati, samyagdRSTInAM bhAvibhavA'tItabhavorlezyAyA antarmuhUrtaM yAvat sadbhAve virodhAbhAvAt / granthe tvantamuhUrtadvayenAdhikAni noktAni, svalpatvAt / 'bhavissa' ityAdi 'bhavyasya' bhavyamArgaNAyA ' anAdisAntA' anAdisaparyavasitA ekajIvAzrayA kAya sthitirbhavati, anAdikAlato hi bhavyatvasya pravRttatvAd bhavyamArgaNAyA: kAyasthiteranAditA, siddhiM yiyAsorayogikevaliguNasthAnake bhavyatvasya nivartiSyamANatvAt sAntatA / 'abhavassa' ityAdi, 'abhavyasya' abhavyamArgaNAyAH 'anAdyanantA' anAdyaparyavasAnaikajIvAzrayotkRSTA kAyasthitiriti gamyate, anAdikAlAdabhavyatvasya pravRttatvAt siddhigamanAyogyatvena vyavacchedAbhAvAt uktaM ca zrIprajJApanAsUtre - "bhavasiddhie NaM pucchA, go0 aNAdIe sapajjavi abhavasiddhie NaM pucchA, go0 ! aNAdIe apajjavasite / " iti // 19 // , athA- 'vaziSTayoH sAsvAdanamArgaNA-''hArakamArgaNayorekajIvAzrayAmutkRSTakAya sthitiM vaktu kAmaH prAha sAsANassAvaliA cha bhave AhAragassa NAyavvA / aMgula asaMkhabhAgo tti paDuccA baMdhagaM uttA // 20 // 1 (pre0) 'sAsA0' ityAdi, 'sAsvAdanasya' sAsvAdana mArgaNAyAH SaDAvalikA ekajIvAzra - yotkRSTakAyasthitiH 'bhavet, syAt / aupazamikasamyaktvataH patitaH sAsvAdanabhAvaM gata utkRSTata AvalikASaTkaM yAvatsAsvAdanabhAvaM bhajate, parato 'vazyaM mithyAtvaM gacchati, uktaM ca zrIjIvasamAsaprakaraNe -"sAsAyaNegujIviya ekasamayAi jAva chAvaliyA xxxx // | 1 ||" iti / 'AhAragassa' ityAdi, 'AhArakasya' AhArakamArgaNAyA 'aGgulA : SsaMkhya bhAgaH ' agulakSetrasyAsaMkhyemAge ye AkAzapradezA bhavanti teSAM pratisamaya me kaikapradezA'pahAre yAvatyo- 5saMkhyeyotsarpiNyavasarpiNyo gacchanti, tAvatIryAvadutkRSTata avigrahagatyA jIva utpadyate, parato dvayAdivigrahagatyA samutpadyate, tatra cAnAhArakatvAd AhArakamArgaNAyA yathoktapramANA ekajIvAzritokRSTA kAya sthitiH, uktaM ca zrIprajJApanAsUtre - "chaumatthabhaddArae NaM bhaMte ! chaumatthAhAra tti phAla0 ? go0 ! xxxxx ukko0 asaMkhejjaM kAlaM asaMkhejjAo ussapiNIosaliNIto kAlato,
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ matAntareNotkRSTakAyasthitiH ] kAthasthitiprakaraNam [ 31 khettato aMgulassa asaMkhejjatibhAgaM / " iti / itizabdaH prakArArthadyotakaH, anena prakAreNa prathamagAthAtaH prabhRti ekonaviMzatitamagAthAM yAvad 'bandhaka' badhnAti kArmaNavargaNApudgalAn kSIranIravad AtmanA sahAtmasAtkarotIti bandhakaH, tam , ekavacananirdezAd eka bandhakajIva pratItya' Azritya 'uktA'utkRSTakAyasthitivahitA, na tu bandhakanirapekSA, kSAyikasamyaktvAdInAM tasyAH sAdhanantatvopambhalAt / sA ca vakSyate dvAviMzatitamagAthAyAm // 20 // atha matAntareNa kAsAzcid mArgaNAnAM bandhakamAzritya kAyasthitimAhakei puNa biMti havae saMkhasahassavarisA samattANaM / beiMdiyateiMdiyacauiMdiyabAyara'ggINaM // 21 // do sAgarA sahassA samattatasacakkhudaMsaNANa bhave / . sattaraha satta ayarA hoi kamA nIlakAUNaM // 22 // (pre0) 'kei' ityAdi, kecit eke AcAryapAdAH punaH 'bruvanti' paThanti, kim ? ityAha'havae' ityAdi, 'saMkhyasahasravarSAH' saMkhyAtasahasrANi' varSANi 'samAptAnAM paryAptAnAM dvIndriyazrIndriya-caturindriya-bAdarAgnInAM pratyekaM bhavati' ekajIvAzrayotkRSTakAyasthitirasti / bhAvArthaH punarayam-paryAptanAmakarmodayavizeSito dvIndriyajIvo bhUyo bhUyaH paryAptadvIndriyatvamaparityajannutpadyamAna utkRSTato varSANAM saMkhyeyasahasrANi yAvadavatiSThate, tenaikajIvAzritotkRSTakAyasthitiH paryAptadvIndriyamArgaNAyAH saMkhyAtasahasravaSoNi labhyate, evaM paryAptatrIndriyamArgaNA-paryAptacaturindriyamArgaNayoH paryAptavAdaratejaHkAyamArgaNAyAzca kAyasthitirbhAvanIyA, uktaM ca paJcasaMgrahe-bAyarapajjegiMdiyavigalANa ya vaasshsssNkhejjaa|" iti / tathaiva tanmUlavRttAvapyuktam-"bAdarANAM paryAptakanAmavizeSitAnAM saMkhyeyA varSasAhasrayaH pratyekaM pRthivI jalAgnivAyuvanaspatipratyekaikendriyANAM saMkhyeyA varSasAhasrapaH kAsthitiH, vikalAnAmapi dvitricaturindriyANAM pratyekaM saMkhyeyavarSasAhasrapaH kaaysthitiH|" iti / tathA coktaM jIvasamAse tadIyAyAM ca zrIzIlAcAryakRtavRttAvapi-"bAyarapajjattANaM viyalasapajattaiMdiyANaM ca / ukkosA kAyaThiI, vAsasahassA u saMkhejjA // 1 // " iti, bAyaretyAdi pRthivyAdInAM cAdaraparyAptakAnAM vikalendriyaparyAptakAnAm tathA sakalendriyANAM saMkhyeyavarSAyuSAM paryAptakAnAM cotkRSTaphAyasthitiH saMkhyeyAni varSasahasrANi / " iti / prAg dazamagAthayA prajJApanAdisUtrAbhiprAyeNa paryAptadvIndriyasya saMkhyAtavArSikI, ekAdazagAthayA ca paryAptatrIndriyasya saMkhyAtadivasamAtrI paryAptacaturindriyasya saMkhyAtamAsapramANA-'bhihitA, matAntareNa tva'nantaroktapramANA bodhyA / 'do' ityAdi, dve sahasra sAgarAH-sAgaropamAH 'samAptatrasA'cakSurdarzanayoH' samAptazabdo SaTkhaNDAgame'pyuktam-'bIiMdiyA tIi diyA cauridiyapajjattA kevaciraM kAlAdo hoti ? xxx ukkasseNa saMkhejjANi vAsasahassANi | xxxx bAdarateukAya xxxx pajjattA kevaciraM kAlAdohonti xxx ukkasseNa saMkhejjANi vAsasahassANi" iti / 4ba
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32] kAyasthitiprakaraNam [ matAntareNa paryAptatrasAdInAmutkRSTa kAyasthitiH tra paryAptA-'bhidhAyI, tena paryAptatrasasya paryAptatrasamArgaNAyAH, cakSurdarzanasya cakSurdarzanamArgaNAyAzca 'bhavet' ekajIvAzrayotkRSTakAyasthitiH syAt / tatra yaH kazcid ekendriyadvIndriyatrIndriyato nirgatya caturindriyAdiSu bhUyo bhUya utpadyamAno dve sAgaropamANAM sahasra vyatikramate, tata ekendriyAdiSutpadyate, tamAzritya cakSurdarzanasyotkRSTakAyasthitirdvisahasrasAgaropamANi, uktaM ca jIvasamAse-xxxx cakkhussudahINa be sahassAI // 1 // iti tadIyAyAM zIlAcAryakRtavRttAvapyabhihitam-"cakSurdarzanI caturindriyaH paJcendriyo vA, sa tadbhAvamamuScan / evaM paryAptatrasakAyastho'pi prakRtakAyasthitiviSaye sAgaropamasahasradvayaM yAvadAste, tasya cakSurdarzanametAvantaM kAlaM bhavati / " iti * / evaM paryAptatrasakAyasyApi granthAntarasaMvAdo draSTavyaH / ___ atha matAntareNa nIlalezyA-kapotalezyayoH kAyasthiti bhaNati-sattaraha' ityAdi, tatra 'nIlakApotayoH' nIlalezyAyA: kApotalezyAyAzca kramAt 'saptadaza' saptadazasaMkhyAkAni 'sapta' saptasaMkhyakAni atarA sAgaropamA 'bhavati' ekajIvAzritotkRSTa kAyasthitirasti / etaduktaM bhavatinIlalezyAkAnAM jIvAnAM saptadazasAgaropamasthitikeSu nArakeputpattiAkhyAprajJaptidhRttau sapta mazatake tRtIyodazake zrImadabhayadevasaribhirvihitA / tathA ca tadgranthaH-"paJcamapRthivyAM saptadazasAgarovamasthitiArako nIlalezyaH samutpannaH xxxx / " iti / tena na virudhyate nIlalezyAyA ekjiivaashryotkRssttkaaysthitiythoktprmaannaa| tathA vAlukAprabhAyA navamaprastaTaM yAvat kApotalezyAkAnAM jIvAnAmutpattiM svIkurvatAM mahA. bandhakArAdInAM matena kApotalezyAyAH saptasAgaropamANyutkRSTakAyasthitirbhavati / iha nIlalezyAkApotalezyayo thAkamaM saptadazasAgaropamANi saptasAgaropamANi cA'ntarmuhUrtadvayenA-'dhikAni jJAtavyAni, pUrvottarabhavayoryathAkramaM carame prathame cA-'ntamahUrtakAle tattallezyAyAH saccAt / tadevamabhihitA bandhakamAzritya gatyAdimArgaNAnAmekajIvAzrayotkRSTakAyasthitiH // 21, 22 // ihA'pagatavedAdimArgaNAnAM bandhakApekSayA dezonapUrvakoTyAdipramANA kAyasthitirabhihitA, kintu keSAzcid mandamedhasAM janAnAM vyAmohaH syAt-granthAntareSvapagatavedAdInAM kAyasthitiH sAdhanantA'pi pratirAditA dRzyate / iha granthe tathAvidhA kuto na proktati prastute'nupayoginImapi bandhakanirapekSA kAyasthitimAha sAiaNaMtA baMdhaganikhekkhA khaiakevaladugANaM / sammaakasAyagayaveaaNAhArANa sAisaMtAvi ||23||(giitiH) * evaM SaTkhaNDAgame'pyuktam "dasaNANuvAdeNa cakkhudasaNI kevaciraM kAlAdo hoMti ? jahaNNa aMtomuhuttaM, ukkoseNaM ve sAgarovamasahassANi / " iti| *SaTkhaNDAgame'pyuktam-lessANuvAdeNa kiNhalessiya-NIlalessiya-kAulessiyA kevaciraM kAlAdo hoti ? jahanneNaM aMtomuhuttaM, ukkaraseNa tettIsa-sattarasa-sattasAgarovamANi sAdireyANi / " iti /
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ bandhakanirapekSA kAyasthitiH ] kAyasthitiprakaraNam [ 33 ___(pre0) 'sAiaNaMtA' ityAdi, tatra 'kSAyikakevaladvikayoH' kSAyikasya kSAyikasamyaktvamArgaNAyAH kevaladvikasya kevalajJAna kevaladarzanalakSaNasya mArgaNAdvayasya pratyekaM bandhakanirapekSA kAyasthitiH 'sAdhanantA' sAdyaparyavasitA bhavati, kSAyikasamyaktva kevalajJAna-kevaladarzanAnAM pratipAtAbhAvAt , uktaM ca zrIprajJApanAsUtre-"kevalaNANI NaM pucchA, go0 ! sAtie apajjavasite / xxxxkevaladasaNI NaM pucchA, go0 sAtIe apajjavasite / " iti / evaM kSAyikasamyaktve'pi granthAntarasaMvAdo bodhyaH / 'samma0' ityAdi, 'samyaktvA-'kaSAyagatavedAnAhArANAM' samyaktvasya samyaktvasAmAnyamArgaNAyA akaSAyasya akaSAyamArgaNAsthAnasya gatavedasya apagatavedamArgaNAyA anAhArasya anAhArakamArgaNAyAzca pratyekaM kAyasthitiH 'sAdisAntA'pi sAdisaparyavasitA, apizabdasya samuccayArthakatvena sAdhaparyavasitA ca, etAsu mArgaNAsu siddhAnAM praviSTatvenA'paryavasitatvopapatteH samyaktvasAmAnyamArgaNAyAmopazamikasamyagdRSTInAM kSAyopazamikasamyagdRSTInAm ; akaSAyA-'pagatavedayorupazAntamohAnAm , anAhArakamArgaNAyAM ca vigrahagativartinAM samudghAtApanasayogikevalinAM praviSTatvena sAntatvaghaTanAt / idamatrA'vadheyam-samyaktvasAmAnyasya sAdisaparyavasitA kAyasthitirutkRSTataH sAtirekA SaTkSaSTiH sAgaropamANAm , anAhArakamArgaNAyAzca trayaH samayA bodhyA, sA ca prAguktaiva / avedA-'kaSAyayodha sAdisAntA kAyasthitirutkRSTato'ntamuhUrtapramANA jJAtavyA, upazamazreNI lAbhAt , yaduktaM zrIprajJApanAsUtre-"avedae NaM bhaMte avedae tti pucchA, go0 ! bhavede duvidhe paM. taM0-sAdIe vA apajjavasie sAie vA sapajjavasite, tattha NaM je se sAie sapajjavasite, se jahanneNaM egaM samayaM ukko0 aMtoH xxxxx / akasAI NaM bhaMte akasAdi tti kAla0 ? go0 ! akasAdi duvihe 50 taM0--sAdIe vA apajjavasite sAdIe vA sapajjavasite, tatthaM NaM je se sAdIe sapajjavasite se jaha0 ega samayaM ukko0 aNto0|xxxx sammahiTThINaM bhaMte ! sammadi0 kAla.? go0 ! sammaTThiI duvihe paM0, taM0-sAdIe vA apajjavasite sAdIe vA sapajjavasite / tattha NaM je se sAdIe sapajjavasite, se jaha0 aMto0 ukko0 chAvaTi sAgarovamAiM / evamAhArakamArgaNAyAmapi granthAntarasaMvAdo yojya // 23 // sampratyekajIvAbhayAM jaghanyakAyasthitiM vaktukAma Aha kAyaThiI NAyabvA jahaNNagA dsshssvaasaanni| NirayapaDhamaNirayANaM devabhavaNavaMtarANaM ca // 24 // (pre0) 'kAyaThiI' ityAdi, 'kAyasthitiH' uktazabdArthekajIvAzritA 'jaghanyakA' sarvajaghanyA dazasahasravarSANi, kAsAM mArgaNAnAm ? ityAha-'Niraya.' ityAdi, 'niraya-prathamanirayo:narakagatisAmAnyamArgaNAyA ratnaprabhAnarakamArgaNAyAzca 'devabhavanavyantarANAM ca' devagatisAmAnyamArgaNAyAH, "samudAyeSu pravRttAH zabdA avayevadhvapi dRzyante" iti nyAyena bhavanazabdena bhavanapate grahaNam , bhavanapatimArgaNAyA vyantarasuramArgaNAyAzca pratyekaM jJAtavyA' boddhavyA, yato devanArakA anantarabhave devanArakatvena notpadyante, narakasAmAnyAdInAM ca jaghanyabhavasthitiyathoktapramANA, uktaM
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34] kAyasthitiprakaraNam [dvitIyAdinarakamArgaNAnAM jaghanyakAyasthitiH ca zrItatvArthasatre-"dazavarSasahasrANi prathamAyAm , bhavaneSu ca, vyantarANAM ca / " iti / iha ratnaprabhAyAH prathamaprastaTamAzritya prathamanarakagatimArgaNAyA dazavarSasahasrANi jaghanyA kAyasthitiruktA, dvitIyAdiprastaTe punarjaghanyA kAyasthitirdazalakSavarSAdikA bhavati, tathAhi-ratnaprabhAyA dvitIyaprastaTe nArakANAM jaghanyA kAyasthitivarSANAM dazalakSAH (1000000) 5, tRtIyaprastaTe navatilakSAH (9000000), caturthaprastaTe pUrvakoTivarSamAtrI / paJcamAdiprastaTeSu jaghanyakAyasthitiritthaM bodhyA-dvitIyagAthAyASTIkAyAM pUrvapUrvaprastaTe yA utkRSTA kAyasthitiruktA, uttarottaraprastaTe sA jaghanyA bodhyA, tadyathA-paJcamaprastaTe sAgaropamasyaiko dazabhAgaH (10 sA0), SaSThaprastaTe dvau sAgaropamasya dazabhAgau (3.sA0), saptamaprastaTe prayaH sAgaropamasya dazabhAgAH (67 sA0), aSTame prastaTe catvAraH sAgaropamasya dazabhAgAH (*. sA0), navamaprastaTe paJca sAgaropamasya dazabhAgAH ( sA0), dazame prastaTe SaT sAgaropamasya dazabhAgAH ( sA0),ekAdaze prastaTe sapta sAgaropamasya dazabhAgAH, (10 sA0), dvAdaze prastaTe-'STau sAgaropamasya dazabhAgAH (60 sA0) , trayodaze ca prastaTe nava sAgaropamasya dazabhAgAH ( sA0) // 24 // atha dvitIyAdinarakapRthivISu nArakANAmekajIvAzritAM jaghanyakAyasthitiM prAhabIAigaNirayANaM sA paDhamAiNirayANa jA jettttaa| khuDDabhavo tiriyapaNiditiriyamaNusatadapajANaM // 25 // pajattabheavajiasesiMdiyakAyabheasaNNINaM / amaNassa jANiyavvA AhArassa tisamayahINo // 26 // (pre0) 'ghIAi.' ityAdi, 'prathamAdinirayANAM' ratnaprabhAdiSaTpRthivInArakANAM yA 'jyeSThA' utkRSTakAyasthitiH dvitIyagAthayA proktA, sA 'dvitIyAdikanirayANAM' zarkarAprabhAdiSaTpRthivInArakANAM jaghanyA kAyasthitirbhavati, nArakANAmanantarabhave punarnArakatvenA-'nutpAdAd jaghanyabhavasthitezca yathoktamAtratvAt / ayaM bhAvaH-zarkarAprabhApRthivIsthAnAM nArakANAmekajIvAzrayA jaghanyakAyasthitirekaM sAgaropamaM bhavati, vAlukAprabhAnarakapRthivInArakANAM jaghanyakAyasthitistrisAgaropamANi, paGkaprabhAnarakapRthivInArakANAM sapta sAgaropamANi, dhUmaprabhAyA daza sAgaropamANi tamaHprabhAnArakANAM saptadaza sAgaropamANi, mahAtamaHprabhAyAzca nArakANAM dvAviMzatiH sAgaropamANi / vizeSataH punaH dvitIyagAthayA pratiprastaTamutkRSTakAyasthitiryA proktA, saivottarottaraprastaTe OM dhavalAkArastu--"bidiyapatthaDe NaudivassasahassANi (90000) samayAhiANi jahaNNamAubhaM xxx cautthapatthaDe jahaNNamasaMkhejjAbho puvvakoDIo smyaahiyaao|" ityuktam /
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratiprastaTaM ratnaprabhAzarkarAprabhAnArakANAM sthitiH ] kAyasthitiprakaraNam jaghanyA kAyasthitirbhavati / tathAhi-zarkarAprabhAyAH prathamaprastaTe nArakANAmekajIvAzrayA jaghanyakAyasthitirekaM sAgaropamam (1), dvitIyaprastaTa ekaM sAgaropamaM dvau ca sAgaropamasyaikAdazabhAgau (1,3), tRtIyaprastaTa eka sAgaropamaM catvArazca sAgaropamasyaikAdazabhAgA:(1,3), caturthaprastaTe pabhiH sAgaropamasyaikAdazabhAgairadhikamekaM sAgaropamam (1,), paJcamaprastaTe-'STabhiH sAgaropamasyekAdazabhAgairadhikaM sAgaropamam (1,6), SaSThaprastaTe dazabhiH sAgaropamasyaikadazabhAgairadhikamekaM sAgaropamam (199), saptamaprastaTa ekena sAgaropamasyaikAdazabhAgenAdhike dve sAgaropame(29) aSTamaprastaTe dve sAgaropame trayazca sAgaropamasyaikAdazabhAgAH (23,) navamaprastaTe dve sAgaropame paJca ca sAgaropamasyaikAdazabhAgAH(2,5), dazamaprastaTe dve sAgaropame sapta ca sAgaropamasyekAdazabhAgAH (2,6),ekAdaze ca prastaTe navabhiH sAgaropamasyaikAdazabhAgairadhike dve sAgaropame (21) / bAlukAprabhAyAH prathamaprastaTe nArakANAmekajIvAzrayA jaghanyakAyasthitistrINi sAgaropamANi (3), dvitIyaprastaTe trINi sAgaropamANi catvArazca sAgaropamasya navabhAgAH (3), tRtIyaprastaTe trINi sAgaropamANyaSTau ca sAgaropamasya navabhAgAH (3), caturthaprastaTe trIbhiH sAgaropamasya navabhAgairadhikAni catvAri sAgaropamANi (43), paJcame prastaTe saptabhiH sAgaropamasya navabhAgairadhikAni catvAri sAgaropamANi (45), SaSThe prastaTe pazca sAgaropamANi dvau ca sAgaropamasya navabhAgau (54), saptame prastaTe paJcasAgaropamANi SaT ca sAgaropamasya navabhAgAH (5), aSTamaprastaTa ekena sAgaropamasya navabhAgenA'dhikAni SaT sAgaropamANi (63), navamaprastaTe ca paJcabhiH sAgaropamasya navabhAgairadhikAni SaT sAgaropamANi (64) / paGkaprabhAyAH prathamaprastaTe nArakANAmekajIvAzrayA jaghanyakAyasthitiH sapta sAgaropamANi (7), dvitIyaprastaTe sapta sAgaropamANi trayazca sAgaropamasya saptabhAgAH (3), tRtIyaprastaTe SaDbhiH sAgaropamasya saptabhAgairadhikAni saptasAgaropamANi (5), caturthaprastaTe'STau sAgaropamANi dvau ca sAgaropamasya saptabhAgau (8), paJcamaprastaTe paJcabhiH sAgaropamasya saptabhAgairadhikAnyaSTasAgaropamANi (8); SaSThe prastaTe nava sAgaropamANyakazca sAgaropamasya saptabhAgaH (1), saptamaprastaTeca caturbhiH sAgaropamasya saptabhAgairadhikAni navasAgaropamANi (1) / dhUmaprabhAyAH prathamaprastaTe nArakANAmekajIvAzrayA jaghanyakAyasthitirdazasAgaropamANi (10), dvitIyaprastaTa ekAdaza sAgaropamANi dvau ca sAgaropamasya paJcabhAgau (113), tRtIyaprastaTe dvAdaza sAgaropamANi catvArazca sAgaropamasya paJcabhAgAH (121), caturthaprastaTa ekena sAgaropamasya pazcabhAgenA'dhikAni caturdazasAgaropamANi (143), paJcamaprastaTe ca tribhiH sAgaropamasya paJcabhAgairadhikAni paJcadazasAgaropamANi (155) /
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36] kAyasthitiprakaraNam [ pratiprastaTaM vAlukAprabhAdinArakANAmutkRSTasthitiH - tamaHprabhAyAH prathamagrastaTe nArakANAmekajIvAzrayA jaghanyakAyasthitiH saptadaza sAgaropapamANi (17), dvitIyaprastaTe dvAbhyAM sAgaropamasya vibhAgAbhyAmadhikAnyaSTAdaza sAgaropamANi (183), tRtIyaprastaTe ca viMzatiH sAgaropamANyekazca sAgaropamasya tribhAgaH (20) / mahAtamaprabhAyAM tveka eva prastaTaH, tena prAguktA dvAviMzatiH sAgaropamANi tatratyAnAM nArakANAmekajIvAzrayA jaghanyA kAyasthitirbhavati, vizeSataH punaH saptamanarakathivyA apratiSThAnAkhyanarakAvAse nArakANAM kAyasthitirajaghanyAnutkRSTA prayastriMzat sAgaropamANi, yaduktaM samavAyAGage-"apaiTThANanarae neraiyANa ajahaNNamaNukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAI ThiI pnnttaa|" iti / tadevamabhihitA zarkarAprabhAdinArakANAmekajIvAzrayA jaghanyA kAyasthitiH, prasaGgatazca pratiprastaTamAzrityA-'pi nirUpitA / ___samprati kramaprAptasya tiryaggatimArgaNAsthAnasya jaghanyakAyasthitiM vaktukAmastatsamAnatvAdanyA api mArgaNAH saMgRhyA''ha-"khuDubhavo" ityAdi kSullakabhavaH'SaTpaJcAzadadhikadvizatA''valikApramANaH kAlaH 'tiryak-paJcendriyatiryag-manuSya-tadaparyAptAnAm' ete kRtadvandvAH SaSThayA nirdiSTAH, tirazvaH tiryaggatisAmAnyamArgaNAyAH paJcendriyatirazvaH paJcendriyatiryaggatimArgaNAyA manuSyasya= manuSyagatisAmAnyamArgaNAsthAnasya ca, tadaparyAptayoH-tau ca tadaparyAptau ca tadaparyAptI, tayoH, tacchabdasya pUrvavastuparAmarzitvAd aparyAptapaJcendriyatiryaGmArgaNAyA aparyApta manuSyamArgaNAsthAnasya ca 'paryAptamedavarjitazeSendriyakAyabhedasaMjJinAm ete kRtadvandvAH SaSThayA nirdiSTAH, paryAptabhedairvarjitAH zeSA indriyabhedAstrayodaza, paryApta bhedairvajitAzca zeSakAyamedAstriMzat , teSAm ephendriyasAmAnyasUkSmakendriyA-'paryAptasUkSmaikendriya-bAdaraikendriyA-'paryAptabAdaraikendriya-dvIndriyasAmAnyA-'paryAptadvIndriya-zrIndriyasAmAnyA-'paryAptatrIndriya-caturindriyasAmAnyA-'paryAptacaturindriya-paJcendriyasAmAnyA-'paryAptapaJcendriyalakSaNAnAM trayodazAnAmindriyamedAnAM pRthvIkAyasAmAnya sUkSmapRthvIkAyA--'paryAptasUkSmapRthvIkAya--bAdarapRthivIkAyA-'paryAptabAdarapRthivIkAyalakSaNAnAM svabhedapramedayuktAnAM paJcAnAM pRthvIkAyamedAnAmevaM paJcAnAmapyakAyamedAnAM tejaHkAyamedAnAM vAyukAyabhedAnAM ca vanaspatikAyasAmAnya-sAdhAraNazarIravanaspatikAya-sUkSmasAdhAraNazarIravanaspatikAyA-'paryAptasUkSmasAdhAraNazarIravanaspatikAya-bAdarasAdhAraNazarIravanaspatikAyA-'paryAptavAdarasAdhAraNazarIravanaspatikAya-pratyekazarIravanaspatikAyA-'paryAptapratyekazarIravanaspatikAyarUpANAmaSTAnAM vanaspatikAyamedAnAM trasakAyasAmAnyA-'paryAptatrasakAyayozca sarvasaMkhyayA triMzataH kAyabhedAnAM saMjJinaH= saMjJimArgaNAsthAnasya 'amanasaH' asaMjJimArgaNAyAzca pratyekaM jJAtavyA' ekajIvAzrayA jaghanyakAyasthitiyoMddhavyA, proktai kapaJcAzanmArgaNAsu (51) aparyAptanAmakarmodayavartInAM jIvAnAM pravezAt teSAM ca jaghanyA-''yuSaH kSullakabhavapramANatvAt / bhAvanA tu taM pratItya kartavyA, yo mArgaNA
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ [37 gahArakAdInAM jaghanyakAyasthitiH] kAyasthitiprakaraNam ntarataH proktamArgaNAsu jaghanyasthitikA'paryAptatvenotpadya tatazcyutvA punarmArgaNAntareNUtpadyate, tadA yathoktakAlo labhyate / ___ athA''hArakamArgaNAyA ekajIvAzrayAM jaghanyakAyasthiti bhaNati-'AhArassa' ityAdi, 'AhArasya' AhArakamArgaNAyAH 'trisamayahIna.' tribhiH samayInaH, kaH ? pratyAsacyA kSullakabhavaH, ekajIvAzrayA jaghanyakAyasthitirbhavatItyupaskAraH, prakRtatvAt / bhAvanA tvitthaM kartavyApRthivIkAyikAdiH kazcijjIvazcatuHsAmayikyA vigrahagatyA kSatrakabhavAyuSkA'paryAptapRthivIkAyikAdipUtpadyate, sa samayatrayaM yAvadanAhArako bhavati, tataH svotpattisthAnaM labdhvA''hAraM gRhNAti, tataH prabhRti svabhavacaramasamayaM yAvadAhArako bhUtvA mRtaH san vigrahagatyotpadyamAno'nAhArako jAyate, taM nIvaM pratItyA-''hArakamArgaNAyA baghanyakAlastrisamayahInaH kSulakabhavaH prApyate / uktaM ca jIvasamAsavRttau-"chaumatthAhArae NaM bhaMte ! chaumatthAhArae tti kAlamo keciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM khuDAgabhavaggahaNaM tisamaUNaM."xxx iti // 25,26 / / samprati jaghanyato'ntamuhUrtasthAyinIrmArgaNAH saMgRdha prAha bhinnamuhuttaM tu sayalapajattagajoNiNINa kAyassa / mIsadujogapumANaM tikasAyamaisuakevaladugANaM // 27 // (gItiH) aNNANadugassa tahA desAjatacakkhusavvalesANaM / sammattakhaiaveagauvasamamIsANa micchassa // 28 // (pre0) 'bhinnamuhuttaM' ityAdi , 'bhinnamuhurtam ' antarmuhUrtam 'tu' tuzabdo vizeSArthakaH , tadarthastvane darzayiSyate , ' sakalaparyAptakayonimatInAM ' sakalaparyAptakAnAM= paryAptadvigatibheda--paDindriyabheda-dvAdazakAyamedAnAM paryAptapaJcendriyaviryaka-paryAptamanuSya-paryAptasUkSmaikendriya--paryAptavAdaraikendriya-paryAptadvIndriya-paryAptatrIndriya--paryAptacaturindriya--paryAptapaJcendriya-paryAptasUkSmapRthivIkAya-paryAptayAdarapRthivIkAya-paryAptasUkSmA'pkAya-paryAptabAdarApkAya - paryAptasUkSmatejaHkAya-paryAptavAdaratejaHkAya-paryAptasUkSmavAyukAya-paryAptavAdaravAyukAya-paryAptasUkSmasAdhAraNazarIravanaspatikAya-paryAptabAdarasAdhAraNazarIravanaspatikAya-paryAptapratyekazarIravanaspatikAya-paryAptatrasakAya rakSaNAnAM viMzatimArgaNAnAM yonimatyoH paJcendriyatiryagyonimatI-manuSyayonimatIlakSaNayoH 'kAyasya' kAyayogamArgaNAyA 'mizradviyogapuMsAM' mizrayoyoryogayoH audArikamizrakAyayogasya vakSyamANatvAd vaikriyamizrakAyayogA-''hArakamizrakAyayogayoH puMsaH puruSavedamArgaNAyAzca 'trikaSAyamatizrutakevaladvikAnAM' trikaSAyANAM krodhamAnamAyArUpANAM tisRNAM mArgaNAnAM matizrutayoH matijJAna-zrutajJAnayoH kevaladvikasya kevalajJAnamArgaNA-kevaladarzanamArgaNArUpasya 30 a
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAyasthitiprakaraNam 38 ] [ matyajJAnAdInAM jaghanyakAyasthitiH 'ajJAnadvikasya' matyajJAna - zrutAjJAnalakSaNasya mArgaNAdvikasya tathA 'dezA - 'yatacakSuH sarvalezyAnAM' dezasya="samudAyeSu pravRttAH zabdA mavayevaSvapi vartante" iti nyAyAd dezaviratamArgaNAyA ayatasya = aviratamArgaNAyAH, cakSuSaH =cakSurdarzanamArgaNAyAH sarvalezyAnAM = kRSNAdInAM SaNNAM lezyAnAM samya ktvakSAyikavedakopazama mizrANAM samyaktvasya = samyaktvasAmAnyamArgaNAyAH kSAyikasya kSAyikasamyaktvamArgaNAyA vedakasya kSAyopazamikasamyaktvamArgaNAyA upazamasya = ya= aupazamikasamyaktvamArgaNAyA mizrasya = mizramArgaNAsthAnasya mithyAtvasya = mithyAtvamArgaNAyAzca pratyekamekajIvAzrayA jaghanyakAya sthitirbhavati, uktaM ca zrIprajJApanAsUtre - "pajjattae NaM pucchA, go0 ! ja0 zraM0 / " evamanyA api mArgaNA adhikRtya granthAntarasaMvA-do yojyaH / atha tuzabdasya vizeSArtho bhAvyate - yadyapi paJcAzanmArgaNAnAM jaghanyata ekajIvAzrayA kAyasthitirantamuhUrtapramANA bhavati, tathApi sarvAsAM na mithastulyA / tathAhi - mAnasya jaghanya kAyasthitirantamuhUrta pramitA bhavantyapi stokA bhavati, tataH krodhasya vizeSAdhikA bhavati, tato mAyAyA vizeSAdhikA, uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI - "ogheNa mANaddhA jahaNNiyA thovA, kodhaddhA jahaNiyA visesAhiyA, mAyaddhA jaiNNiyA. visesAhiyA / " iti / dezaviratA - 'vigtasamyaktvamizramithyAtvAnAM tu jaghanyakAyasthitiH parasparaM tulyA / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUNa - " jaiNNiyA saMjamAsaMjamaddhA sammattAddhA micchattaddhA saMjamaddhA asaMjamaddhA sammAmicchattaddhA ca edAo chappi addhAo tullAmo xxx / " iti / saMyamasya jaghanyakAyasthitiH prajJApanAdisUtrAbhiprAyeNaikasamaya iti matAntarantvamagre darzayiSyate / matijJAnazrutajJAnayoH samyaktve sati sadbhAvAd matyAjJAna - zrutA'jJAnayozca mithyAtve sati saMbhavAt teSAmapi jaghanyakAya sthitirdezaviratAdikajaghanyakAyasthityA tulyA siddhayati / evaM zeSamArgaNAnAM jaghanya sthitehIMnAdhikatvaM vAcyam / kAyasthitirbhAvanA tu sugamA, yato mArgaNAntarato vivakSitamArgaNAM jaghanyato'pyantamuhUrtakAlaM spRSTvA mArgaNAntaraM yaH prApnoti, tadapekSayoktamArgaNAnAmekajIvAzrayA jaghanyA kAyasthitirantamuhUrta labhyate, navaramantarmuhUrta mAtra AyuSi zeSe kSapakazreNyArUDhajIvA'pekSayA kSAyikasamyaktvamArgaNAyAH kevalajJAna kevaladarzanamArgaNayozca jaghanyakAyasthitirbhAvanIyA / etaduktaM bhavati yadyapi bandhakanirapekSA kevalajJAna- kevaladarzana- kSAyikasamyaktvarUpANAM tisRNAM mArgaNAnAM kAyasthitirekajIvAzrayA sAdyaparyavasitA prAk proktA, tathApIha prakRtibandhamAzritya kevaladvikasya kSAyikasamyaktvasya ca jaghanyakAyasthitirantamuhUrta prApyate, sayogikevaliguNasthAnakAdUrdhvaM prakRtibandhA'bhAvAt / bhAvanA tvitthaM kAryA- kazcidaSTAviMzatisatkarmA jIvo 'ntamuhUrtamazeSasaMsAraHkaraNatrayeNa darzanatrikaM kSapayitvA kSAyikasamyaktvaM prApnoti, tadanantaraM kSapakazreNimAruhya ghAticatuSTayaM zIghraM kSapayati, kSapayitvA ca sayogikevalI bhUtvA zailezIM prAptaH
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ puruSavedAdInAM javanyakAyasthiti.] phAyasthitiprakaraNam [39 prakRtibandhaM vyavacchedayati, taM jIvamAzritya proktamArgaNAtrayasya pratyekamekajIvAzrayA jaghanyakAyasthitirantamuhUrtapramitA labhyate / ___kazcitpuruSavedodayenopazamazreNimAruhya zreNitazcyuto'nivRtivAdarasamparAye bhUyaH puruSavedamanubhavati, tato jaghanyakAlamatikramya bhUya upazamazreNimArUDho'vedabhAvaM bhajate,tadA puruSavedasya kAlo'ntamuhUrta bhavati / yadvA vedAntaramanubhUya puruSatvena jaghanyAyuSi samutpadyate, tataH kAlaM kRtvA punarvedAntaraM vrajati, tamAzrityA'pi puruSavedasya kAlo'ntarmuhUrta labhyate / anayoryaH kevalidRSTayA jaghanyo bhavati, so'tra jaghanyakAyasthititvena bodhyH| - krodhamAnamAyAnAM jaghanyakAyasthitirantamuhartapramANA bhavati, yataH zrIprajJApanAsUtravRttikAraiH-trayANAM kaSAyANAM krodhamAnamAyArUpANAM jaghanyakAyasthitimekasamayapramANAM niSidhyA'nekasamayapramANetthamupapAditA- 'athaivaM krodhAdiSvapyekasamayatA kasmAnna labhyate ? ucyate-tathAsvAbhAvyAt / tathAhi-zreNitaH pratipatan mAyANuvedanaprathamasamaye mAnANuvedanaprathamasamaye krodhANuvedanaprathamasamaye vA yadi kAlaM karoti, kAlaM ca kRtvA devalokeSUtpadyate, tathApi tathAsvAbhAvyAt yena kaSAyodayena kAlaM kRtavAn tameva kaSAyodayaM tatrA'pi gataH sannantarmuhUrtamanuvarttayati, etaccAvasIyate bhadhikRtasUtraprAmANyAt , tato'nekasamayatA krodhAdiSviti / tadevaM naratirazcAM bhedaprabhedAnAM jaghanyakAyasthitistatsamAnatvAcA'nyAsAmapi mArgaNAnAmuktA // 27,28 // - samprati kramaprAptAnAM devagatimArgaNAbhedaprabhedAnAmekajIvAzritAM jaghanyakAyasthitiM vaktukAma Aha paliyassa aTThabhAgoM joisiassa paliovamaM nneyaa| sohammasurassa bhave IsANassa'bhahiyapallaM // 29 // ... (pre0) paliyassa' ityAdi, 'panyasya' panyopamasya 'aSTabhAgaH'aSTamazcAsau bhAgazca aSTabhAgaH, pRSodarAditvAdiha pUraNapratyayalopaH, jyotiSkasya jyotiSkasuramArgaNAyA ekajIvAzrayAjaghanyakAyasthitirbhavatItyupaskAraH,surANAmanantarabhave suratvenA-'nutpattejyotiSkANAMcajaghanyabhavasthiteryathoktapramANatvAt / vizeSataH punaH sUryacandragrahanakSatrasurANAM tatsurINAM ca jaghanyataH kAyasthitiH panyopamasya caturbhAgaH, tArakadevAnAM taddevInAM ca panyopamasyA-'STabhAgaH,tajaghanyabhavasthiteretAvanmAtratvAt ,uktaM ca jIvasamAsavRttI-caMdAIcagahANaM nakkhattANaM va devisahiyANaM / aTThaNDaM pi jahaNNaM bhAU paliyassa caubhAgo // 1 // palioSamaTThabhAbho tArayadevANa taha ya devINaM / hoi jahaNNaM maauNxxx||2||"iti / atha vaimAnikasurANAmekajIvAzrayAM jaghanyakAyasthitiM vaktumanA Adau tAvat saudharmezAnasurayostAmAha-'paliovarma' ityAdi, panyopamaM 'jJeyA' ekajIvAzritA jaghanyakAyasthitirbodhyA, kasya ? ityAha-'sohammasurassa' ti saudharmasurasya, "bhave' ityAdi, 'bhavet' syAt , 'aizAnasya'
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 ] kAya sthitiprakaraNam [ sanatkumArAdInAM jaghanyakAyasthitiH aizAnasuramArgaNAyAH 'abhyadhikapalyaM' sAdhikaM palyopamamekajIvAzrayA jaghanyakAyasthitiH, yata aizAna surANAM jaghanyAyuSkametAvanmAtram, uktaM ca zrItatvArtha sUtre - "aparA palyopamamadhikaM ca" iti / saudharmAdyacyutaparyavasAna kalpAnAM sarveSu prastaTeSu surANAM jaghanya kAya sthitistattatkalpajaghanyasthitipramANA bhavatIti prAhuSRhatsaMgrahaNovRttikArAdayaH zrImanmalayagiripAdAdayaH / anye punarbhaNanti-yA tattatkalpAnAM pUrvapUrvaprastaTeSUtkRSTa sthitiH, sottarottaraprastaTeSu jaghanyasthitirbhavatIti, yaduktaM devendranarakendrastavaprakaraNavRttau zrImanmunicandrasUrIzvarapAdaiH- "jaghanyA tvadhastanAnantara prastaTagatotkRSTA sthitirvAcyA / " iti // 29|| samprati sanatkumAra mAhendrasurANAmekajIvAzrayAM jaghanyakAyasthitiM nigaditukAmaH prAhadoNi havejjA jalahI saNakumArassa doNNi anbhahiyA / mArkedassa havejjA satta bhave bamhadevassa // 30 // (pre0) 'doNNi' ityAdi, 'dvau' dvisaMkhyAko 'jaladhI' sAgaropamau 'sanatkumArasya' sanatkumArasurasyaikajIvAzrayA jaghanyakAya sthitirbhavati, dvau ca sAgaropamA abhyadhiko 'mAhendrasya' mAhendra deva mArgaNAyA jaghanyakAya sthitirbhavati, tayorjaghanyabhavasthitestAvanmAtratvAt / 'satta' ityAdi, sapta sAgaropamANi 'brahmadevasya' padaikadeze padasamudAyopacArAd brahmalokasurasya 'bhaved' ekajIvAzrayA jaghanyakAyasthitiH syAt, jaghanyabhavasthitestAvatpramANatvAt ||30|| samprati SaSThAdikalpasurANAM jaghanyakAyasthitiM vyAjihIrSu rAha laMta gadevAINaM sA bamhasu rAigANa jA jeTThA / savvatthA'cakkhUNaM bhaviyAbhaviyANa Natthi lahU // 31 // (pre0) 'laMtaka0' ityAdi, tatra 'brahmasurAdInAM ' brahmaloka devaprabhRtinavamagraiveyakasuraparyavasAnAnAM 'yA 'jyeSThA' utkRSTA kAya sthitirekajIvAzrayA 'sohammAINa' ityAdigAthAdvayenoktA, sA 'lAntakasuraprabhRtyanuttara devaparyantAnAM devAnAM jaghanyakAya sthitirbhavati, jaghanyAyuSastAvatpramANatvAt / tathAhi -lAntakasurasyaikajIvAzrayA jaghanyakAyasthitirdazasAgaropamANi, mahAzukradevasya caturdazasAgaropamANi, sahasrAradevasya saptadaza sAgaropamANi, AnatasurasyA'STAdaza sAgaropamANi, prANatasurasyaikonaviMzatiH sAgaropamANi, AraNasurasya viMzatiH sAgaropamANi, acyutadevasyaikaviMzatiH sAgaropamANi prathamagraiveyakasurasya dvAviMzatiH sAgaropamANi, dvitIyagraiveyakasurasya trayoviMzatiH sAgaromANi evamekottaravRddhayA tAvad vaktavyA, yAvad vijayavaijayantajayantA'parAjitasurANAM pratyekamasAgaropamANi jaghanya kAryAsthatiH, sarvArthasiddhasurANAM jaghanyakAyasthiteranantaraM pratiSidhyamAnatvAt / samavAyAGga tu vijayAdicaturanuttarANAM jaghanya sthitirdvAtriMzatsAgaropamANyabhihitA
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvArthasiddhAdInAM jaghanyakAyasthitiniSedhaH ] kAyasthitiprakaraNam [41 tathA tadgrantha:-"vijayavejayaMtajayantaaparAjiyANaM devANaM kevaiyaM kAlaM ThiI pannattA ? goyamA ! jahanneNaM battIsa saagrovmaaii|" iti / / samprati sarvArthasiddhasurAdimArgaNAH sampiNDaya tAsAM jaghanyakAyasthiti niSedhannAha'savvatthaH' ityAdi, 'sarvArthAH'cakSuSoH" "samudAyeSu pravRttAH zabdA avayaveSvapi vartante" iti nyAyena sarvArthasya sarvArthasiddhasuramArgaNAyA acakSuSaH acakSadarzanamArgaNAyAzca bhavyA-'bhavyoH' bhavyamArgaNAyA abhavyamArgaNAyAzca nAsti 'laghuH' ekajIvAzrayA jaghanyakAyasthitiH / kathametadavasIyate ? iti cet , ucyate-na tAvat sarvArthasiddhasuramArgaNAyA jaghanyakAyasthitiH saMbhavati, tatratyAnAM sarveSAM samAnAyuSkatvAt , yaduktaM prajJApanAsUtre-savvaTThasiddhadevANaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM ThiI pannattA ? goyamA ! ajahaNukkoseNaM tittIsaM sAgarovamAI ThiI pnnttaa|" iti / tathA'cakSurdarzana-bhavyatvayorvyavacchede sati sayogikevalinAM siddhAnAM ca pratipAtAbhAvAd na proktamArgaNayoH sAditA labhyate, tena na tayorjaghanyakAyasthitirbhavati, jaghanyakAyasthiterAdhantasApekSatvAt / tathA'bhavyamArgaNAyA api jaghanyakAyasthitirna saMbhavati, AdyantAbhAvAt // 31 // ..... sampratyekasamayapramANajaghanyakAyasthitikamArgaNAH saMgRhya prAha samayo'tthi paNamaNavayaNauraladugAhAraviuvakammANaM / itthINapusagANaM avealohAkasAyANaM // 32 // mnnnnaannohidugvibhNgsNjmsmiacheasuhumaannN| parihArAhakkhAyagasAsaNa'NAhAragANaM ca // 33 // (pre0) 'samayo'sthi' ityAdi, 'samayaH' ekasamayaH 'asti' ekajIvAzrayA jaghanyA kAya. sthitirbhavati, keSAM mArgaNAsthAnAnAm ? ityAha-'paNa.' ityAdi, 'paJcamanovacanaudArikadvikAhA. rakavaikriyakArmaNAnAm ete kRtadvandvAH SaSThayA nirdiSTAH, paJcazabdazca dvAbhyAM sambadhyate,tatazcAyamartha:paJcamanasAM=manoyogasAmAnya-satyamanoyogA-'satyamanoyoga-satyAsatyamanoyogA-'satyAmRSamano. yogalakSaNAnAM paJcAnAM mArgaNAnAM paJcavacanAnAM paJcamanoyogavat paJcAnAM vacanayogAnAm audA. rikadvikasya audArikakAyayogatanmizrakAyayogalakSaNasya AhArasya AhArakakAyayogasya vaikriyasya= vaikriyakAyayogasya kArmaNasya kArmaNakAyayogasya ca pratyekaM 'strInapusakayoH' strIvedamArgaNAsthAnasya napuMsakavedamArgaNAsthAnasya ca pratyekam avedalobhAkaSAyANAm apagatavedamArgaNAyA lobhamArgaNAyA akapAyamArgaNAyAzca pratyeka manojJAnA-'vadhidvikavibhaGgasaMyamasAmAyikacchedasUkSmANAM manaHparyavajJAnamArga. NAyA avadhidvikasya avadhijJAnA'vadhidarzanarUpamArgaNAdvayasya vibhaGgajJAnamArgaNAyAH saMyamasAmAnyasAmAyikasaMyama-cchedopasthApanIyasaMyama-sUkSmasamparAyasaMyamAnAM ca pratyeka parihAra-yathAkhyAta-sAsvAdanA-'nAhArakANAM ca' padaikadeze padasamudAyopacorAt parihAravizuddhikasaMyama-yathAkhyAtasaMyama-sAsvA
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42] kAyasthitiprakaraNam [manoyogAdInAM jaghanyakAyasthitiH danA'nAhArakalakSaNAnAM caturNA mArgaNAsthAnAnAM ca pratyekam , uktaM ca zrIprajJApanAso-"maNa . jogI NaM bhaMte maNajogI tti kAlato. ? go0 ! ja0 ekkaM samaya,xxx evaM vaijogI vi / avedae NaM maMte ! bhavedae tti pucchA, go0 ! avede duvidhe paM0 ta0, sAdIe apajjavasie, sAie vA sapajjavasite, nattha NaM je se sAie sapajjavasite, se jahaNaNeNaM egaM smy| xxx lobhakasAI NaM bhaMte ! lobha, pucchA go0 ! naha0 ekkaM samayaM / xxx ithivede NaM bhaMte ! ithivede tti kAla ? go0 ! xxx jaha0 eka samayaM / xxx napasagavee NaM bhaMte ! napasagavedetti pacchA, go0 ja0 egaM samayaM | xxxx akasAI NaM bhaMte ! akasAdi tti kAla* ? go0 ! akasAdI paM0taM0 sAdIe vA apajjavasite sAdIe vA sapajjavasite, tattha NaM je se sAdIe sapajjavasite, se jaha0 egaM samayaM / xxx ohinANI vi evaM cetra, navaraM jahaNNeNaM egaM samayaM / maNapajjavaNANI NabhaMte ! pucchA, maNapajjavaNANi tti kAlato0, go0 !jaha. egaM smyN|xxx vibhaMgaNANI NaM bhaMte ! pucchA. go0! jahaNNaNaM egaM samayaM xxxxx xxxxx ohidasaNI NaM pucchA , go0 ! jaha0 egaM samayaM xxx / cha umatyabhaNAhArae NaM bhaMte ! pucchA, go0 jaha0 egaM samayaM / " iti / evamanyAsAmaudArikAdimArgaNAnAM sAmayikyA jaghanyakAyasthiteH pratipAdako jIvasamAsAdigranthasaMvAdo draSTavyaH, tathA cA'tra jIvasamAsaprakaraNammaNavaiuralaviuvivaAhArayakammajoga aNaritthI / saMjamavibhAgavibbhaMgasAsaNe ekasamayaM tu // 1 // iti / bhAvanA vitthaM kAryA-kazciJjIva audArikAdikAyayogena prathamasamaye manovargaNApudgalAnAdAya dvitIyasamaye manastvena pariNamya muJcati, tRtIyasamaya uparamate mriyate vA, tatroparatasya yogAntarabhajanAd mRtasya caudArikamizra-vaikriyamizrayoga-kArmaNakAyayogAnAmanyatamayogasyopalambhAd manoyogasya jaghanyAvasthAnakAla ekasamayaH prApyate, na caitat svamanISikayA viz2ambhitam , zrI. prajJApanAsUtrasya mUlavRttikAraistathAsamarthitatvAt / tathA ca tadgranthaH-"maNayoge khaMdhe paDucca bhorAliyAdikAyajogeNa jIvavyApAro paDhamasamaye ceva uvaramati marati vA, tattha egasamayaM / " iti / manoyogasAmAnyasyaikasAmayikatvena tavyApyabhUtAnAM satyAdimanoyogAnAmakasAmayikatA nigadasiddhA, vyApakAbhAve vyApyAbhAvasyA-'vazyaM bhAvAt / evaM paJcAnAM vacanayogAnAmapi bhAvanA krtvyaa| . audArikavaikriyakAyayogayomaraNamAzritya jghnykaaysthitirbhaavniiyaa| tathAhi-kazcinmanuSyastiryaGvA manoyogAdikaM parityajya samayamekamaudArikazarIrayogavatvena jIvitvA mRtaH kArmaNakAyayogI audArikamizrakAyayogI vaikriyamizrakAyayogI vA bhavati, maraNA'nantarasamaye kArmaNakAyayogaudArikamizrakAyayoga-vaikriyamizrakAyayogAnAmevA'nyatamasya yogasyopalambhAt / evaM kazcid devo nArako vA manoyogAdikaM vimucya vaikriyakAyayoge samayamekaM jIvitvA mRta audArikamizrakAyayogI kArmaNakAyayogI vA bhavati, devanArakANAM maraNasamanantarasamaya audArikamizrakArmaNakAyayogau Rte'nyayogasyA'saMbhavAt / tadevamuktayormArgaNayorjaghanyakAyasthitiH samayaH / audArikamizrakAyayogasya jaghanyakAyasthitiH samudghAtamApannaM kapATasthaM sayogikevalinaM pratItyaikasAmayikI prApyate, yataH samudghAtasya prathamasamaya-tRtIyasamayormadhyagate dvitIyasmin samaya
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ strIvedAdInAM jaghanyakAyasthitiH ] kAryasthitiprakaraNam [ 43 audArika mizra kAyayoga upalabhyate, prathamasamaye tRtIyasamaye ca yathAkramamaudArikakAyayogaH kArmaNayogazca prApyate / kRtAhArakazarIraH kazciccaturdazapUrvadharaH kAryasiddhipratyAsasikAle manoyogAdvA vacanayogAdvA'vatIrya samayamekamAhArakazarIrayogitvena sthitvaudArizarIraM pratipadyate, mRtvA vA devaloke vaikriyamizrakAyayogamadhigacchati, tamAzrityA''hArakakAyayogamArgaNAyA jaghanyakAyasthitirekasamayapramANA labhyate / yA dvisAmayikyA vigrahagatyA jIva utpadyate, tadA kArmaNakAyayogasya jaghanyakAyasthitirekaH samaya AsAdyate, evamanAhArakamArgaNAyA api prakRtakAya sthitirbhAvanIyA / kAcit strI upazamazreNi pratipannA vedodayaM sarvathopazamayyA 'veda tvamanubhUyopazAntamohaguNasthAnakaM labhate tato 'ddhAkSayeNa kramazaH patitvA 'nivRttibAdarasamparAye samayamekaM strIvedamanubhUya dvitIyasamaye kAlaM kRtvA deveSUtpadyate, tatra ca puruSaveda eva, na strIvedaH, samyagdRzAM devItvenotpAdAbhAvAt / tadA strIvedasya jaghanyakAyasthitirekasamayo labhyate / evaM napuMsakavedasyASpi prakRtakAya sthitirbhAvanIyA, navaraM napuMsakavedI zreNimAropayitavyaH / nanvevaM tarhi puruSavedasya jaghanyata ekasamayaH kAryasthitiH kuto na labhyate 1 iti vAcyam, zreNau mRtasya devatvena samutpattestatrA'pi puruSavedodayavirahAbhAvAt / 1 lobhasyaikasamayamAtrI jaghanyakAyasthitiH zrImanmalayagiripAdairitthaM bhAvitA"lobhakaSAyI jaghanyenaikaM samayamiti yadA kazcidupazamakaH upazamazreNiparyavasAne upazAntavItarAgo bhUtvA zreNitaH pratipatan lobhANuprathama samayasaMvedanakAla eva kAlaM kRtvA devalokeSUtpadyate, tatra cotpannaH san krodhakaSAyI mAnakaSAyI mAyAkaSAyI vA bhavati, tadA ekaM samayaM lobhakaSAyI labhyate / " iti / zrImanmalaghArihemacandrasUripAdaiH punaH- "lobhopayuktastu jaghanyataH samayaM kathamiti ? ucyate ya upazAntamohaH pratipatannekaM samayaM lobhapudgalAn vedayitvA'nantaraM kAlakaraNAdanuttarasureSUtpadyate, tasya kila yugapat sarve kaSAyAH pradezodayenodaya mAgacchanti, na tu kevalo lobha ityevaM jaghanyato lobhakaSAyodayaH ketralaH samayamekamavApyate / " iti / anye punarvyAcakSate - tiryagAdInAmanyatamo yaH krodhaprabhRtInAmanyata - makaSAyataH samuttIrya samayamekaM lobhakaSAyI bhUtvA mriyate, mRtvA ca devagativarjAsvanyAsu gatiSUtpadyate, tasya jIvasya lobhakaSAyasya jaghanyakAla ekasamayaH prApyate, athavA maraNAbhAve vyAghAtenA'pyekasamayaH prApyata iti / tadatra tatvaM kevalino vidanti / kazcijIva upazamazreNimArohananivRttivAdarasamparAya guNasthAnake sarvathA vedamupazamayyA'vedabhAvaM prAptaH samayamekaM sthitvA mRto devaloke samutpadyate, tasyA'pagataveda mArgaNAyA jaghanyakAya sthitirekasamayamAtrI labhyate, devaloke puvedodayAt / yaH kacidupazAntamoho bhUtvA dvitIyasamaye kAlaM karoti, tamAzrityAskaSAyamArgaNAyathAkhyAta saMyama mArgaNayorjaghanyakAyasthitirekasamayapramANA labhyate /
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44) kAyasthitiprakaraNam [avavijJAnAdInAM jathanyakAyasthitiH kazcijjIvo-'pramattAddhAyAM vartamAno manaHparyavajJAnamutpAdya dvitIyasamaye kAlaM kRtvA devatvena samutpadyate, tasya jIvasya manaHparyavajJAnamekasamayamAtrasthitikam , devaloke saMyamAbhAvena manaHparyavajJAnAbhAvAt / kazcit tiryapaJcendriyo manuSyo vA vibhaGgajJAnI san samyaktvaM pratipadyate, tasya ca samyaktvapratipattiprathamasamaye samyaktvabhAvato vibhaGgajJAnamevA'vadhijJAnaM jAyate, anantarasamaye tvavadhijJAnAvaraNodayAnmUlata eva pratipatati, tadA'vadhijJAnasyaikasamayo jaghanyakAyasthitiH prApyate / yadA kazcinmanuSyastiyaGvA tathAvidhA'dhyavasAyAdavadhidarzanamutpAdyA-'nantarasamaye-'vadhidarzanAvaraNodayAd mUlata evA'vadhidarzanAt pratipatati, tadA-'vadhidarzanamArgaNAyA jghnyphaaysthitireksmymaatrii| matAntareNA-'vadhijJAna-manaHparyavajJAnA-'vadhidarzanAnAM jaghanyakAyasthitirantamuhUrtapramANA bhavati, tacca matAntaramagre vakSyate / - kazcid devo nArako vaupazamikasamyagdRSTiraupaza mikasamyaktvatazcyutvA sAsvAdanaM prAptaH, tasya sAsvAdanapratipattiprathamasamaya eva vibhaGgajJAnaM bhavati, tato'nantarasamaye maraNAd manuSyatvena tiryaktvena vA samutpannasya vibhaGgajJAnasyA'pagamena jaghanyakAyasthitirekasamayo labhyate / ___ kazcit saMyamaM pratipadya dvitIyasamaye kAlaM kRtvA devatvenotpadyate, tadA saMyamasya jaghanyakAla ekasamaya AsAdhate, devAnAM saMyamAbhAvAt , matAntareNA-'ntamuhUrta vakSyate / kazcijjIva upazamazreNimArohannupazamazreNito vA'vataran samayamekaM sUkSmasamparAyaguNasthAnakaM spRSTvA mriyate, tadA sUkSmasamparAyasaMyamasya jaghanyakAyasthitirekasamayaH prApyate / .. upazamazreNito'vataramanivRttivAdarasamparAyaguNasthAne sAmAyikasaMyamaM chedopasthApanIyasaMyama vA''sAdyA-'nantarasamaye yo mriyate, tamAzritya sAmAyikacchedopasthApanIyayorjaghanyakAyasthitirekasamayo labhyate / parihAravizuddhikasaMyamasya jaghanyakAyasthitirekasamayapramANA maraNA-'pekSayA bhAvanIyA / upazamAddhAyAmekasamayAvazeSAyAM yaH sAsvAdanabhAvaM pratipadyate,so-'nantarasamaye'vazyaM mithyAtvaM gacchati, tadevaM sAsvAdanamArgaNAyA jaghanyakAyasthitirekasamayapramANopalabhyate // 32,33 // samprati krodhAdInAM jaghanyakAyasthitiM matAntareNa pratipAdayabhAha aNNe tikasAyANaM samayo maNaNANaohijugalANaM / saMjamaparihArANaM bhinnamuhuttaM ti kAyaThiI // 34 // (pre0) 'bhaNNe' ityAdi, 'anye' kecit mahAbandhakArAdayo bruvantItyupaskAraH, 'trikapAyANAM' krodhamAnamAyAkhyAnAM trayANAM kaSAyANAM pratyekaM 'samayaH' ekasamayo jaghanyakApasthiti
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ narakagatyAdInAmutkRSTakAyasthitiH ] ka yasthitiprakaraNam [ 45 rbhavati, bhavacaramasamaye svabhinnakaSAyataH samuttIrya krodhamadhigacchati, tato mRtvA narakagativarjazeSagatidhUtpadyate, tasya krodhasyaikasamayamAtrI kAsthitighanyato bhavati, evaM mAnamAyayorapi bhAvanIyA, navaraM yathAkramaM manuSyagati tiryaggatiM ca varjayitvA gatyantare samutpadyata iti vaktavyamiti / prAstu zrIprajJApanAsUtrakArAdimatena-trayANAM krodhAdikaSAyANAM pratyekaM jaghanyakAyasthitirantamuhUrtamAtrI pratipAditA, teSAM matena gatyantare samutpadyamAnAnAM pUrvabhavagata eva krodhAdInAmanyatamaH kaSAyo'nuvatate / samprati matAntareNA'ntama hUrtapramANajaghanyakAyasthitikA mArgaNAH saMgRhya prAha--'maNa.' ityAdi, 'manojJAnA-'vadhiyugalayoH' manojJAnasya manaHparyavajJAnamArgaNAyA avadhiyugalasya avadhijJAnA'vadhidarzanalakSaNasya mArgaNAdvikasya pratyekaM 'saMyama-parihArayoH' saMyamasya saMyamasAmAnyamArgaNAyAH parihArasya parihAravizuddhisaMyamamArgaNAyAzca pratyekaM 'bhinnamuhUrtam' antamuhUtaM jaghanyakAyasthitirekajIvAzrayA bhavati, yato bhAvAntarato yathoktabhAvaM prApya bhAvAntaraM gatasya jIvasya manaHparyavajJAnAdimArgaNAnAM jaghanyato-'ntamuhartakAlo labhyate / itizabdaH samAptivAcakaH, kA samAptA ? ityAha-'kAyaThiI' tti, 'kAyasthitiH' jaghanyata utkRSTatazcaikajIvAzrayA * catu:saptatyadhikazatamArgaNAnAM kAyasthitiprarUpaNA samAptetyarthaH // 34 // AMANY // iti samAtA // zrImattapogacchagaganAGgaNadinamaNi-suvihitagacchAdhipati-siddhAntamahodadhi-sacAritracUDAmaNikarmazAstraniSNAta-prAtaHsmaraNIyAcAryaziromaNi-zrImadvijayapremasUrIzvarAntevAsimunimatallajazrIjayaghoSavijaya-dharmAnandavijaya-vIrazekharavijayasaMgRhItapadArthakasya munizrIvIrazekharavijayaracitamUlagAthAkasya kAyasthitiprakaraNasya munipuGgavajitendra vijayaziSyamuniguNaratnavijayaviracitA premaprabhAvRttiH / *catuHsaptatyuttarazatamArgaNAH SaTcatvAriMzattamapRSThasthayantrato'baseyAH /
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 ) 174 uttaramArgaNApradarziyantram bhavyaH , saMkhyayA mArgaNAsthAnAni | sakhyayA mArgaNAsthAnAni / saMkhyayA mArgaNAsthAnAni saMkhyayA mArgaNAsthAnAni / kaSAya: 5) gatiH (47) kAyaH (42) 1 krodhaH, lezyA 6 1 narakagatisAmAnyam , *7 pRthivIkAye, 1 kRSNalezyA, 1 mAnaH, 7 ratnaprabhAdipRthivIbhedAt , mAyA, 1 nIlalezyA, *7 apkAye, 17 tejaHkAye, lobhaH, 1 kANetalezyA, 1 tiryaggatisAmAnyam , *7 vAyukAye, 1 prakaSAyaH, 1 tejolezyA, 1 tirazcI, 1 vanaspatikAyasAmAnyam , jJAnama (8) 1 padmalezyA, 1 paJcendriyatiryaksAmAnyam , *3 pratyekazarIravanaspatikAye, | mati jAnA, 1 zuklalezyA / 1 paryAptapaJcendriyatiryag , 7 sAdhAraNazarIravanaspatikAye, zrutajJAnam / bhavyaH 1 aparyAptapaJcendriyatiryag , avadhijJAnam , (2) 3 skaaye| ............................ manaHparyavajJAnam , 1 manuSyagatisAmAnyam , kevalajJAnam , 1 prabhavyaH / yogaH (18) | 1 mAnuSI, matyajJAnam , 5 manoyoge, samyaktva zrutAjJAnam . |1 paryAptamanuSyaH, m (7) 5 vacoyoge, 1 aparyAptamanuSyaH, 1 vibhnggjnyaanm| samyaktvasAmAnyam, kAyayogasAmAnyam , sayamaH(8). 1 kSAyikam , | 1 praudArikaH, 1 maMyamasAmAnyam , 1 kSAyopazamikam , | 1 devagatisAmAnyam , audArikamizraH | 1 sAmAyikaH, 1 praupazamikam , | 1 bhavana vyantara jyotiSkAH, vaikriyaH, 1 chedopasthApanaH, 1 sAsAdanam , 12 saudharmadikalpopapannabhedAt, 1 vaikriyamizraH, | 1 parihAravizuddhikaH, - 1 | 8 navagraMveyakabhedAt, 1 AhArakaH, 1 sUkSmasamparAyaH, 1 mithyAtvam / 5 paJcAnuttarabhedAt / mAhArakamizraH, 1 yathAkhyAtaH, 1 kArmaNaH, dezasaMyama:, saMjJI (2) indriyam (19). asNymH| 1 saMjJI, 7 ekendriye, vedaH (4) dazenam (4) | 1 asNjii| *3 dvIndriye, 1 strIvedaH; 1 cakSurdarzanam, *3 trIndriye, 1 puruSavedaH, 1 pracakSudairzanam , bhAhArakaH (2) 13 caturindriye, 1 napuMsakavedaH, 1 avadhidarzanam , prAhArakaH, *3 paJcendriye, 1 apgtvedH| 1 kevaladarzanam / 1 anAhArakaH / mizram , * 'sAmAnya-2sUkSmasAmAnya-'sUkSmaparyApta-sUkSmAparyApta- bAdarasAmAnya-'bAdaraparyApta-bAdarAparyAptabhedAt sapta / 'sAmAnya-2paryAptA-'paryAptabhedAt triinni| sAmAnya-satyA-3'satya- satyAsatyA--"'satyAmRSabhedAt paJca /
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavasthitiprakaraNam praNamya jinaM pArzvezaM pArzva pakSaprasevitam / dhyAtvA zrIpremasUrIzaM bhavasthiti vivarNaye // 1 // gatIndriyakAyabhedAnAM bhavasthitiM vaktukAma Adau tAvat tiryagAdInAmutkRSTabhavasthiti. mAha tiriyassa paNiditiriyaNaratappajattajoNiNINaM ca / tiNNi paliovamAiM ukkosA bhavaThiI NeyA // 1 // (pre0) 'tiriyassa' ityAdi, 'tirazvaH' tiryaggatisAmAnyasya 'paJcendriyatiryaGnaratatparyAptayonimatInAM ca ete kRtadvandvAH SaSThayA nirdiSTAH, paJcendriyatirazcaH paJcendriyatiryaggatikasya narasya manuSyasAmAnyasya tatparyAptayoH tacchabdasya pUrvavastuparAmarzitvAt . paryAptapaJce. ndriyatiryakaparyAptamanuSyayoH, tadyonimatyoH tiryagyonimatI-manuSyayonimatyozca, cakAraH samuccayArthakaH, utkRSTA bhavasthitistrINi palyopamAni jJeyA,yaduktaM zrI jIvAjIvAbhigamasUtre"tirikkhajoNiyANaM jahanneNaM aMtomu0, ukkoseNaM tinni paliovamAi, evaM maNussANaM vi|" tiryaggatisAmAnyasyotkRSTabhavasthitistripalyopamAni paJcendriyatiryagapekSayaiva saMbhavati, zeSANAM saMkhyeyavarSAyuSkatvAt / tena paJcendriyatirazco'pyutkRSTabhavasthitistripalyopamAni / na caitat svamanISikayA vijambhyate, yata uktaM zrIprajJApanAsUtre-"paciMdiyatirikkhajoNiyANaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM ThiI pannattA ? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM tinni paliovamAI / " iti / paJcendriyatirazco manuSyasAmAnyasya ca yathoktotkRSTabhavasthitiyathAkramaM paryAptapaJcendriyatiryagapekSayA paryAptamanuSyApekSayA ca ghaTate, aparyApAnAmantamuhUrtasthitikatvAt / tena paryAptapaJcendriyatirazvaH paryAptamanuSyasya cotkRSTabhavasthitistripalyopamAni siddhayati / nanu prajJApanAsUtre. paryAptapaJcendriyatirazcAmutkRSTabhavasthitirantamuhUrtanyUnatripalyopamamAtrI pratipAdyate, tathA ca tadgranthaH-"paciMdiyatirikkhajoNiyANaM bhaMtexxxpajjattayANaM pucchA, goyamA!jahanneNaM aMtomuhuttaM,ukkoseNaM tinni paliovamAI aNtomuhuttuunnaaii|xxxxpjjttmnnussaannN pucchA, goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM tinni paliovamAI aNtomuhuttuunnaaii| pajattamaNussANaM pucchA,goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM tinni paliovamAi aMtomuhuttUNAI" iti / iha punaH kutaH paripUrNa palpopamatrayamucyate ? iti cet ,ucyate-abhiprAyAparijJAnAd bhavatAM pralapitam ,yato vivakSAbhedAt zrIprajJApanAsUtra tathoktam / tathAhi-prajJApanAsUtre'ntarmuhUrtapramANaM karaNAparyAptAvasthA-kAlaM vyapanIya prastutabhavasthitiruktA, karaNaparyAptAnAzrityA-'bhihitetyarthaH, iha punaH paryAptanAmakarmodayAt paryAptA iti labdhiparyAptAnAzritya proktA, paryAptanAmakarmodayasya ca karaNA-'paryAptA-'vasthAyAmapi sattvAd na varjito'ntamuhartakAlaH / tena na virudhyate trINi panyopamAni paripUrNAni paryAptapaJcendriyatiryaggatikasya paryAptamanuSyasya cotkRSTabhavasthitiH / itthaM vivakSAbheda eva, na matAntaraM navA virodhaH / evamanyatrA'pyUdyam /
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 ] [ tirazcyAdInAmutkRSTabhavasthiti: tirazrI - mAnuSyostUtkRSTabhavasthitistripalyopamAni sughaTA, devakurvAdiSu yugaladharmistrINAM tAvatsthitikAyuSkatvAt, tathA coktaM zrIjIvAjovAbhigame - tirikkhajoNitthINaM bhate ! kevatiya kAlaM ThitI paNNattA ? go0 jahaneNaM aMtomuhuttaM, ukko seNaM tiSNi palio mAi / xxxmaNussitthINaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM ThitI pannattA ? khettaM paDucca jaha0 aMto0, ukko0 tiSNi palio mAi " | iti ||1|| sampratyekendriyaprabhRtInAmutkRSTabhavasthitiM vaktukAmaH prAhaegiMdiya puhavINaM varisasahassANi hor3a bAvIsA / sA vetra hoi tesiM vAyara vAyarasamattANaM // 2 // bhasthitiprakaraNam * . ( pre0) 'egiMdiya0' ityAdi ' ekendriyapRthivyoH ' ekendriyasAmAnya-pRthivIkAyasAmAnyayoviMzatirvarSasahasrANi 'bhavati' utkRSTabhavasthitirasti 'sA caiva dvAviMzativarSasahasrANi caiva bAdara- bAdarasamAptAnAM teSAM tacchandasya pUrvaprakAntaparAmarzitvAd ekendriyapRthivInAM = cAdarai kendriya- paryAptacAdarai kendriya- bAdarapRthivIkAya- paryAptavAdirapRthivIkAyAnAM ' bhavati ' utkRSTa bhavasthitirasti / ekendriyasAmAnya- bAdarai kendriya--paryAptava / darai kendriyANAmiyatI bhava-sthitiH pRthivIkAyikApekSayA bodhyA, zeSANAmapkAyikAnAM bhavasthiteH stokatvAt / pRthivIkAyasya bAdarapRthivIkAyasya cotkRSTasthitiryathoktapramANA prajJApanAdisUtre pratipAditA / tathA ca tadgranthaH "puDhavikAiyANaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM ThiI pannattA ? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoNa bAbIsaM vAsasahassAi | xxxx bAyarapuDhavikAiyANaM pucchA, goyamA ! jahaneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM bAbIsaM vAsasahassAi / " iti / bAdarapRthivIkAyikAnAM proktabhavasthitiH paryAptavAdarapRthivIkAyikApekSayA saMbhavati, aparyAptAnAmAntamauhUrtikatvAt / tena paryAptabAdarapRthivIkAyikasyotkRSTabhavasthitirdvAviMzatisahasravarSANi bhavati, yaduktaM pazcasaMgrahamalaya giroyavRttau -"tathAhi utkRSTA bhatrasthitirbAdaraparyAptapRthivIkAyikAnAM dvAviMzativarSasahasrANi / " iti / tadevaM ekendriyasAmAnyAdInAM SaNNAM dvAviMzativarSasahasrANyutkRSTabhavasthitiH samupapadyate ||2|| samprati vikalendriyANAmutkRSTabhavasthitiM vaktukAma Aha iMdiyAigANaM kamaso bAraha samA auNavaNNA / divamA taha chammAsA evaM tesiM samattANaM // 3 // (pre0) 'beiMdiyAigANaM' ityAdi, 'dvIndriyAdikAnAM dvIndriya AdiryeSAm, te dvIndriyAdikAH, " zeSAdvA' ityanena vaikalpikaH kac pratyayaH teSAM dvIndriya sAmAnya-trIndriyasAmAnya caturindriyasAmAnyAnAmityarthaH kramazo dvAdaza 'samAH' varSANi ekonapaJcAzad divasAstathA SaNmAsAH / dvIndriyasAmAnyasyotkRSTabhavasthitirdvAdazavarSANi trIndriyasAmAnyasyaikonapaJcAzada horAtrAzcaturindriyasAmAnyasya ca SaNmAsA bhavati yaduktaM zrIprajJApanA-sUtre - "beiMdiyANaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM ThiI pannattA ? goyamA ! jaddanneNaM aMtomuhuttaM, ukkoNaM bArasa , , "
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaSkAyAdInAmutkRSTabhavasthitiH] bhavasthitiprakaraNam [49 saMvaccharAI / xxx tei diyANaM kevaiyaM kAlaM ThiI pannatA ? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM eguNavannaM rAIdiyAi Ixxxx cariMdiyANaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM ThiI pannattA ? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM chammAsA / " iti / 'evaM' evaMzabdasya sAmyArthakatvAd dvAdazavarSekonapazcAzadivasapaNmAsA yathAsaMkhyaM 'samAptAnAM paryAptAnAM teSAM' dvIndriyatrIndriyacaturindriyANAmutkRSTabhavasthitirbhavati, uktaM ca zrIpaJcasaMgrahavattau-"tathA paryAptadvIndriyANAmutkRSTA bhavasthitiAdazavarSANi, paryAptatrIndriyANAmekonapazcAzadivasAH, paryAptacaturindriyANAM ssnnmaasaaH|" iti // 3 // sampratyapkAyasAmAnyAdInAmutkRSTabhavasthitiM vaktu kAma Aha dagavAUNaM kamaso vAsasahassANi satta tiNNi bhave / tidiNA'ggissevaM siM bAyara-bAyarasamattANaM // 4 // (pre0) 'dagavAUNaM' ityAdi, 'dakavAyvoH' apkAyasAmAnya-vAyukAyasAmAnyayoH kramazaH saptavarSasahasrANi trINi varSasahasrANi ca bhavet ' utkRSTabhavasthitiH syAt / idamuktaM bhavati-apkAyikasya saptasahasravarSANi (7000) vAyukAyikasya ca trisahasravarSANi (3000) utkRSTabhavasthitirbhavati , yaduktaM zrIprajJApanAsUtra-"AukAiyANaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM ThiI pannattA ? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM , ukkoseNaM satta-vAsasahassAi / xxx vADakAyANaM bhaMte ? kevaiyaM kAlaM ThiI pannattA ? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM tinni vaasshssaaii|" iti / 'tidiNA' ityAdi ; ' tridinAH' trayo divasAH ' agneH' tejaHkAyasyotkRSTabhavasthitirbhavati , uktaM ca zrImajJApanAsUtra-"teukAiyANaM pucchA, goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM sakkoseNaM tinni rAi diyaaii|" iti / evaM' evaMzabdasAmye, yathA-'kAyasAmAnyasya saptasahasrANi varSANAM vAyukAyasAmAnyasya ca varSANAM trisahasrANi tathA tejAkAyasya trayo'horAtrA utkRSTabhavasthitiruktA, tathaiva bAdara-pAdarasamAptAnAM teSAM tacchazabdasya pUrvavastuparAmarzitvAd apkAya-vAyukAya-tejaHkAyAnAmutkRSTabhavasthitirbhavati / idamuktaM bhavati-bAdarApkAyasyotkRSTabhavasthitiH saptasahasravarSANi, bAdaravAyukAyasya ca trisahasravarSANi vAdaratejaHkAyasya ca trayo'horAtrAH, prajJApanAsUtro tathA'bhihitatvAt / akSarANi tvevam-"bAyarAukAiyANaM pucchA,goyamA! jahanneNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM satta vaasshssaaii|" xxxbAyarate ukAiyANaM pucchA,goyamA ! jahannaNaM aMtomahattaM, ukkoseNaM tinni rAi diyaaii| xxx bAyaravAukAiyANaM pucchA, goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM tinni vaasshssaaii|" iti / bAdarAkAyikAdInAM yathoktabhavasthitiH paryAptabAdarAnAzritya saMbhavati, aparyAptAnAmAntamauhartikasthitikatvAt / tena paryAptavAdarApkAyasyA'pyutkRSTabhavasthitiH saptasahasravarSANi, paryAptabAdaravAyukAyasya trivarSasahasrANi paryAptavAdaratejAkAyasya ca trayo'horAtrAH, tathA coktaM paJcasaMgrahavRttau-"bAdaraparyAptApkAyikAnAM saptasahasravarSANi bAdaraparyAptatejaskAyikAnAM trayo'horAtrAH, paryAptaSAdaravAyukAyikAnAM trINi varSasahasrANi / " iti // 4 //
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 50 bhavasthitiprakaraNam [vanaspatikAyAdInAmutkRSTabhavasthitiH samprati vanaspatikAyAdInAmutkRSTabhavasthitimAhavAsA'thi dasasahassA vaNapatteavaNatassamattANaM / NeyA tettIsudahI paNiMditasatassamattANaM // 5 // (pre0) 'vAsA'tthi' ityAdi, varSA dazasahasrANi 'vanapratyekavanatatsamAptAnAM' padaikadezena padasamudAyasya gamyamAnatvAd vanazabdena vanaspatigrahaNAd vanaspatikAyasAmAnyasya pratyekavanaspatikAyasya paryAptapratyekavanaspatikAyasya ca 'asti' utkRSTA bhavasthitirbhavati. uktaM ca zrIprajJApanAsUtre-"vaNapphaikAiyANaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM ThiI pannattA ? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM dasa vaasshssaaii|" iti / evaM pratyekavanaspatikAya-paryAptapratyekavanaspatikAyayorapi granthAntarasaMvAdo draSTavyaH / 'NeyA' ityAdi, 'paJcendriyatrasatatsamAptAnAM' paJcendriyasya sasya casakAyasya samAptapaJcendriyasya paryAptapaJcendriyasya samAptatrasasya paryAptavasakAyasya cotkRSTA bhavasthitiH 'trayastriMzadudadhayaH' trayastriMzatsAgaropamAH 'jJeyA' poddhavyA, devanArakANAM paJcendriyatrasatatparyAptatvena yathoktabhavasthiterupapatteH, yaduktaM zrI jIvAjIvAbhigamaso-"paMceniyassa xxxukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAiM / xxxx tasakAiyassa xxx ukkoseNaM tettIsaM sAgaromAI" iti / evaM paryAptapaJcendriyasya paryAptatrasakAyasya cotkRSTabhavasthitau granthAntarasaMvAdo bodhyaH // 5 // sampratyaparyAppatiryagAdInAmutkRSTabhavasthitimabhidadhat saptaterjaghanyabhavasthitiM devanArakANAM ca jaghanyotkRSTabhavasthitimatidizati sesANaM muhuttaMto paNatImAe skaaytthihtullaa| sayarIe hoi lahU duhAvi savvaNirayasurANaM // 6 // (pre0) sesANaM' ityAdi zeSANAm' uktoddharitAnAmaparyAptapaJcendriyatiryagAdInAM 'paJcatriMzataH paJcatriMzatsaMkhyakAnAM 'muhUrtAntaH' antarmuhUrta 'jJeyA' utkRSTabhavasthitirbodhyA, katipayAnAmaparyAptatvena keSAzcit sUkSmatvena zeSANAM ca sAdhAraNavanaspatikAyabhedatvenotkRSTabhavasthiteryathokapramANatvAt yaduktaM jIvasamAsaprakaraNe-- "eemi ca jahaNaM ubhayaM sAhArasavvasuimANaM / atomuttamAU savvApajjattayANaM ca // 1 // " iti / aparyAptapaJcendriyatiryagAdayo nAmataH punarime-aparyAptatiryakpaJcendriyA-'paryAptamanuSya-mUkSmai. kendriya-paryAptasUkSmaikendriyA 'paryAptasUkSmaikendriyA-'paryAptavAdaraikendriyA--'paryAptadvIndriyA-'paryApta-- trIndriyA-'paryAptacaturindriyA-'paryAptapaJcendriya-sUkSmapRthivIkAya--paryAptasUkSmapRthivIkAyA-'paryAptasUkSmapRthivIkAyA-'paryAptavAdarapRthivIkAya-sUkSmApkAya-paryAptasUkSmApkAyA-'paryAptasUkSmApkAyA-'paryApta
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ devanArakANAM jaghanyotkRSTA zeSANAJca jaghanyA bhavasthitiH ] bhavasthitiprakaraNam [1 bAdarAkAya-sUkSmatejaHkAya--paryAptasUkSmatejaHkAyA-'paryAptasUkSmatejaHkAyA --'paryAptavAdaratejaHkAya-- sUkSmavAyukAya-paryAptasUkSmavAyukAyA-'paryAptasUkSmavAyukAyA--'paryAptavAdaravAyukAya--sAdhAraNazarIravanaspatikAya-sUkSma sAdhAraNazarIravanaspatikAya-paryAptasUkSmasAdhAraNazarIravanaspatikAyA-'paryAptasUkSmasAdhAraNazarIravanaspatikAya-bAdarasAdhAraNazarIravanaspatikAya-paryAptabAdarasAdhAraNazarIravanaspatikAyA-'paryAtavAdarasAdhAraNazarIravanaspatikAyA-'paryAptapratyekazarIravanaspatikAyA-'paryAptatrasakAyAH / tadevamuskRSTabhavasthitinirUpitA // 5 // atha saptaterjaghanyabhavasthitiM devanArakANAM ca jaghanyotkRSTabhavasthitimatidizati 'sayarIe' ityAdi, 'saptateH' saptatisaMkhyAkAnAM devanArakavarjagatIndriyakAyabhedAnAM 'laghuH' jaghanyabhavasthitiH 'svakAyasthititulyA' kAyasthitiprakaraNoktasvakIyasvakIyajaghanyakAyasthitisamA bhavati, tathA 'sarvanirayasurANAM' aSTAnAM nirayabhedAnAM triMzadevabhedAnAM ca 'dvidhA'pi' jaghanyata utkRSTatazcA'pi bhavasthitiyathAkrama kAyasthitiprakaraNoktasvakIyasvakIyajaghanyotkRSTakAyasthitisamAnA bhavati, devanArakANAM punardevanArakatvenA'nutpAdAt // 6 // / // iti samAptA // zrImattapogacchagaganAGgaNadinamaNi-suvihitagacchAdhipati-siddhAntamahodadhi-sacAritracUDAmaNikarmazAstraniSNAta-prAtaHsmaraNIyAcAryaziromaNi-zrImadvijaya premasUrIzvarAntebAsimuni tallajazrIjayaghoSavijaya-dharmAnandavijaya-vIrazekharavijayasaMgRhItapadArthakasya muni___ zrIvIrazekharavijayaracitamUlagAthAkasya bhavasthitiprakaraNasya munipuGgavajitendra vijayaziSyamuniguNaratnavijayaviracitA premaprabhAvRttiH / nAha kA RETREET REAME R MIRE
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 mArgaNAnAmekajIvAzrayotkRSTakAyasthitipradarziyantram gatiH indriyam | kAyaH utkRSTakAyasthitiH kAyaH yogaH vedaH kaSAyaH 33 sAgaropamAH narakagati. devagati.2 svasvotkRSbhavasthitiH prathamAdisaptanirayA:, 29 devabhedA: 36 palyAni asaMkhyapudgalaparAvartAH / ekendriya01 | vanaspatikAya01 | kAyayoga01 aparyAptavarjAH 3 zeSapUrvakoTipRthaktvAdhikatri. tiryagbhedAH, aparyApta varjAH 3 zeSamanuSyabhedAH6 aparyAptasUkSmabAdaraparyAptasUkSma0 aparyApta pRthivIkAyAdicatuH- paJcamano0, paJcaaparyAptatiryakpaJce- sUkSma0, aparyAptabA-kA paryAptabA-kAyAH,5paryAptasUkSma-vacana0 audArika- krodhamAnamantamuhartam ndriya0 aparyApta-daraike0 aparyAptadvI0. pRthivIkAyAdipaJca-|| | mizra, vaikriya mAyAkAyAH,prapa.pratyekava... manuSya02 aparyAptatrI0, aparyA- 50 bAdarasAdhAra- dvikam mAhAraka lobhAH4 sacaturi0 aparyApta- Nava.,aparyAptasU bA. dvikam 15 paJce0. 7 |sAdhA,apa trasa.18 pramulAsaMkhyabhAgaH bAdaraikendriya01 pRthvyaptejovAyusAmAprasaMkhyalokAH sUkSmaikendriya0 1 | nya0,sUkSmapRthvyaptejovAyukAya0, sUkSmasAdhAraNavanaspati.. pa0 bA0 pRthvI0, pa. saMkhyasahasravarSAH paryAptabAdaraikendriya trivikalendriyAH4 bA0 prA0, 50 bA0 vAyu., pa.pratyekavana.4 saMGkhyavarSA: |* paryAptadvI01 maMkhyadivasAH |* paryAptatrI01 pa.bA.tejaHkAya. 1 saMkhyamAsA: |pryaaptctu01| * svasvajaghanyotkRSTabhavasthitipradarziyantram . utkRSThataH / jaghanyataH utkRSTataH / jaghanyataH utkRSTataH / jaghanyataH nirayasA. 33sAgaro010000varSAH tamaHprabhA0 22sAgaro 17 sAgaro. | saudharma0 2 sAgaro0 1palyopa. ratnaprabhA0 1,, ,, mahAtama:prabhA.33 , 22 , aizAna0 sAdhike2 sA. sAdhikaM150 zarkarAprabhA0 3, 1 sAgaro0 devasAmAnya033 ,,10000varSAH sanatkumAra.7sAgaro0 2 sAgaro0 vAlukAprabhA0 7 bhavanapati0 sAdhikasAgaro. ,, , mAhendra0 7,, sAdhi. 2, sAdhi. paGkaprabhA0 10, 7, vyantara0 1palyopama0 ,, brahmaloka. 10 sAgaro. 7 sAgaro0 ghUmaprabhA0 17 .. 10 .. jyotiSka0 sAdhikapalyo. palya. J lAntaka0 14, 10 // * = matAntareNotkRSTakAyasthitiH saMkhyasahasravarSANi (gAthA / : |:
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ _ 174 mArgaNAnAmekajIvAzrayotkRSTakAyasthitipradarziyantram . [53 | saMyamaH | darzanam | lezyA | bhavyaH samyaktvama | saMjJI AhAra0 sarvAH | gAthAGkaH jJAnapa vibhaGga01 kRSNA , zuklA 2 kSAyikasa01 prasaMjJI sUkSmasamparAya01 praupaza.. mikasamyaktva. mizra02 mAhAra01/ 2 10,20 - - * svasvajaghanyotkRSTabhavasthitipradarziyantram utkRSTataH / jaghanyataH / utkRSTataH / jaghanyataH utkRSTataH / jaghanyataH maha zaka017 sAgaro. 14sAgaro. prathamave023 sAgaro. 22sAgaro. saptamave. 29 sAgaro. 28sAgaro. sahasrAra. 18, 17 , dvitIyave024, 23 // maSTama , , 30, 29 // mAnata0 19, 18 tRtIya, , 25 // 24 // navama , , 31, 30 // prANata0 20, 19, caturtha ,, 26 , 4 anuttara033 , pAraNa0 21 , 20 , paJcama , , 27, 26 , sarvArthasiddha033, x acyuta0 22, 21 , J SaSTha ,, 28, 27 ,, AbandhakanirapekSA sAdyanantA / (gAthA-13)
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 ] utkRSTakAyasthitiH sAdhikasahasra sAgaro0 sAdhikadvisahasAmo0 sAgaropamA pRthaktvam sArdhapudgalaparAvartadvayam saptatisAgaropamakoTIkoTya dezonadvAviMzatisahasravarSA. trisamayA: palpopamazatapRthaktvam dezonapUrva koTi dhanAdyanantA, dhanAdisAntA sAdisA tAsA cotkRSTA de | zonApudralaparAvartaH sAdhikaSaTSaSTisAgaro anAdyanantA, anAdisAntA krameNa 1,35.218 sAgarI. anAdisAlA anAdyanantA padAvalikA: kSullakabhavaH trisamollakabhavaH antarmuhUrtam 174 mArgaNAnAmekajIvAzrayotkRSTakAya sthitipradarziyantram gatiH indriyam yoga: paJcendriya0 jaghanyakAyasthitiH 8 nirayabhedAH, sarvAsvasvajayamyabhavasthitiH siddhavarNAH 29 deva bhedA: 37 1 samayaH fer: gatiH ... trasakAya0 1 paryAptapaJcendriya 01 paryAptatra 01 sAdhAraNazarIravana 01 bAdarapR0, bAdarApka., bA. te., bA. vAyu., bA. sAdhAraNaza0., pratyekazarIrakha 6 zeSAstirya manuSyabhedA: 4 kAyaH ... ... 174 mArgaNAnAmekajIvAzrayajaghanyakAya sthitipradarziyantram indriyam kAyaH tiryak paJce0ti, paryAptavarjA: zeSAH paryAptavajaH 0 zeSAH prapa. paJce.ti., manu0, 13 indriyabhedA: kAyabhedAH 30 apa0 manu0 5 ... paryAptA indriyabhedAH paryAptAH kAyabhedA: 12 6 zradArika0 1 kArmaNa0 1 : : yoga: : vedaH zeSA: 15 ... | puruSa0 1 ... strI veda01 aveda0 1 akaSAya0 + 1+ : : veda: i kAyayoga0, vaikriyamizra0, puveda0 1 AhArakamizra. kaSAyaH zeSAH 3 : : kaSAyaH krodhamAna mAyA: 3 lobhaH, prakaSAyaH satAnAM sUciH 8 matAntareNa sAgaropamANAM dve sahasraM ( gAyA-22) / - matAntareNa 17sAgaro0 matAnta reNa 7 sAgaropamANi (gAthA 22 bandhakanirapekSA sAdhanantA bandhakanirapekSA sAdhanantA sAdisAntA ca tatrA'vedAkaSA yayorantarmuhUrtapramANAsAdisAntA, sabhyavatvasya 66 sAgaro0 sAdhikA, jisamayA zrAnAhArasya (gAyA - 23)
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 jJAnam / 174 mArgaNAnAmekajIvAzraya kAyotkRSTasthitipradarziyantram saMyamaH / darzanam | lezyA | bhavyaH samyaktvama | saMjJI AhArakaH AcakSurdazana gAthAGkaH : |::: mana.paryava0 saMya.,sAmA.,chedo. kevaladarzana01 * kevalajJA.2pari , yathA.deza.6 --- --| 2 | - II III ajJAnadvika02 asaMyama0.1 mithyAtva0 zeSajJAnatrayam pra-dhidarzana.1 pracakSurdarzana. ... ... ++samya., kSAyopaza02 nI.kA., te.,pa.,4 : : bhavyaH1 abhavyaH1 ..sAsvAdana01 174 mArgaNAnAmekajIvAzrayajaghanyakAyasthitipradarziyantram jJAnam / saMyamaH / * darzanam | lezyA bhavyaH - samyaktvama | saMjJI pAhArakaH sarvAH gAthAGkaH 24,25 29-31 sajhyasajJi. 25,26 . mAhAraka: ma. 2 kevaladanakRSNAdaya / matizrutake | dezasa asayA / cakSadarzana sAsvAdana balAni ajA. nadvikam 5 | varjAH 6 .'.avadhimano ..sayamasA0mAmA ::.avadhivibhaGgAni | ...sAsvAdanam | raka01 sUkSma.,yathA.6 saGketasUciH-* sarvArthasiddhasurA'cakSurdarzana-bhavyA-'bhavyAnAM jaghanyakAyasthiti sti / (gAthA 31) * matAntareNa 1 samayaH (gaathaa-34)| .:. matAntareNAntarmuhUrtam (gAthA-34) / chedo...pari.. anAhA / 32 32,33 darzana.1
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRSTabhavasthitiyantram kAyaH gAthAGka: 1 pRthvIkA0 bA0 pRthvI0 pa0 bA0 pR0 3 / 6 NY bhavasthiti gatiH indriyam pramANama aparyAptavarga: / 3palyopama0 | 4 tiryagbhedA: 3 manuSyabhedAH7 ekendriya0, bA0 22000varSANi eke0,10 bA0 ekendriya03 -7000 varSANi 3000 varSAMNi 10000 varSANi 12 varSANi dvIndri0pa0 dvI 46 divasAH trIndri0pa0 trI0 SaNmAsAH caturi.,pa0catu. 3 divasAH paJce0paryApta33 sAgaropamA; paJcendriya02 bhisA bhinnamuhUrtama apa0paJce0tika, zeSAH prapa0manuSya02 apkA0, bA0 apa0, 50 bA0 ap. 3 vAyu0, bA0 vAyu0, pa0 bA0 vAyu0, 3 vana0, pratyekavana0, pa. pratyekava03 lol tejaH, bA0 tejaH, pa0 bA0 teja:0,3 . asa0, paryAptatrasa0 2 zeSAH 25 8
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya prAcyatattvaprakAzanasamiti-piMDavADA [rAjasthAna] prakAzita karmasAhitya-prAcInasAhitya-sUci ru.40 20 mA. mA. mA.3 Adit ra 30 indho (1) khavagaseDhI [aprApya] 2) baMdhavihANaM (mahAzAstra) 4 khaNDa prathamakhaNDa prakRtibandha (payaDI bandho) rAjasaMskaraNa rAjAdhirAja saM. mA. 1 mUlapayaDibaMdho mA. 2 uttara payaDi baMdho // 25 (sthAnaprarUpaNA presamadhye 4 , (bhUyaskArAdibandha) dvitIyakhaNDa sthitibandhaH (ThibaMdho) mA. 1 mUlapayaDi ThiibaMdho mA. 2 uttarapayaDi , (bhUyaskArAdibandhaH) presamadhye tRtIyakhaNDI rasabandha rasabaM mA. 1 mUlapayaDi rasabandho mA.2 uttara bhA. 3 , (bhUyaskArAdivandhaH caturtha khaNDa. pradezabandhaH mA. 1 mUlapayaDipaesabaMdho / mA. 2 uttara , (2) mA. 3 (2). pasatthI (pUrvAdhaH) (uttarArdhaH) karmaprakRti-Ni-TIppanakam (pratAkAra) (presamadhye) bandhazataka / ubhayatra mUla-pro. zrI zivazarmasUriH, TIppanakAra-prA. zrI municarasariH catvAraH prAcInAH karmagranthAH .. , (saptatikAdisahI saptatikA-sUkSmArthavicArasAra prakaraNe SaDazIti-caturthakarmagranthaH saptatikA-SaSThakarmagranthaH / ru. 15 upamitibhavaprapaJcakathA uttarAdhA pratAkAra, 20 sUkSmArthavicAra-prakaraNam .. pustakAkAra, 20 prAcInakarmagranthaSaTakamUlabhASyAdigAthA: 5 navyAH catvAraH karmagranthAH saptatikA cha8o karmagrantha (yantrAtmaka) paJcamaSaSThau karmagranthIla vAdasaMgraha (u. yazovijaya) ma 10 / kSetrasparzanAprakaraNam - 150 paisA sthAdvAdarahasya (laghu) (u. yazovijaya) '5 / khavagaseDhI mUlAnuvAda tyAdvAdarahasya (TIkAtraya) (2) 20 pravacanasAroddhAra bhA. pratAkAra presamadhye zatArthavIthI (yogazAstrAdyazlokazatArtha, 3 / bandhavidhAna prazasti : jJAnodaya prinTiMga presa, piMNTavADA yA catvAra kamagranthAH ru.30 "