Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinabhASita vIra nirvANa saM. 2532 zrI siddha kSetra sonAgiri jI jilA-datiyA (madhyapradeza) zrAvaNa, vi.sa. 2063 agasta, 2006 mUlyAGibrary.org
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhanA svarga kA sAdhana nahIM, mokSa kA patha hai o AcArya zrI vidyAsAgara jI mAnava hI mahAn banane kI pAtratA rakhatA hai| sAdhanA svarga huaa| vRkSa ke chatte se madhurasa kI kA sAdhana nahIM mokSa kA patha hai / saMsAra, svarga aura mokSa kA antara bUMde Tapaka rahI thiiN| eka bUMda madhurasa yaha hai ki mokSa ke jIvoM ko zArIrika, mAnasika, vAcanika se tRpti nahIM milii| kucha bUMde aura parizrama kI AvazyakatA nahIM hotii| svarga ke devoM kI Ayu pI lU~, phira vAhana meM savAra ho gamanAgamana meM vyatIta hotI hai| vaibhava kA upabhoga evaM suvidhA kA jaauuN| madhurasa ke madhura svAda ke bhoga karane vAle daivIya dampatI kI kAmanA mAnavajanma lekara lie Atura saMkaTagrasta vyakti ko mahAn banane kI rahatI hai| mahAn banane kI kSamatA mAnava meM kucha madhumakkhiyoM ne kATa liyA, vidyamAna hai| adhara ke deva dharA ke jIvoM ke dukhoM se dravita ho jAte kintu madhurasa kA moha TUTa nahIM rhaa| haiN| saMsAra kitanA kaSTakArI hai, cAroM ora mauta ma~DarA rahI hai| vana se A rahe gajarAja ne vRkSa para sukha aizvarya kA jIvana vyatIta karane vAle devoM ko, Ayu sImA prahAra kiyaa| laToM meM jhUla rahA pUrNa hone ke cha: mAha pUrva jJAna ho jAtA hai ki bhogoM ke chUTane kA vyakti gahana aMdhakAramaya kue~ meM jA samaya sannikaTa hai| udAsI chA jAtI hai, AgAmI jIvana kI giraa| jina laToM meM vaha jhUla rahA thA, cintA vyApta ho jAtI hai| sudIrgha jIvana sukhamaya bItA, chaha mAha una laToM ko zveta aura zyAmavarNa ke do cUhe kutara rahe the| kue~ meM girate cintA meN| kyA milegA, kyA mAnava se mahAna bana sakU~gA ? kyA hI sahAyatA ke lie utsuka deva-dampatI bhI ravAnA ho ge| moha-lobha mukti milegI ? saMsAra ke vRkSa se moha kA madhurasa Tapaka rahA hai| ke baMdhana se sadA aMdhere kue~ meM hI giranA hotA hai| koI bacAnA cAhe to moha se mukta hoM, to mukti patha para paga dhreN| zizu janma letA hai bhI baca nahIM skte| isa baMdhana se mukta hote hI mukti kA patha dikhane muTThI bA~dhakara,gae hAtha pasAra kr| muTThI meM baMda aneka saMbhAvanAe~ lagatA hai| yaha saMsAra usI vizAla vRkSa kI bhA~ti hai, jisakI Ayu kI lekara Ae the, luTakara cale ge| tela aura bAtI ke binA dIpaka laToM meM jIva laTaka rahe haiM, ina laToM ko kAla mUSaka kATa rahe haiN| kAlA nahIM jalatA, jalAne ke sabhI prayAsa vyartha / prANarahita kAyA na mUSaka kRSNa pakSa kA to zveta mUSaka zukla pakSa kA dyotaka hai| viSayabhoga TikegI,na DulegI, isameM prANa nahIM DAla skte| jo calatA thA vo ke madhurasa kI bUMdoM meM khokara kAlarUpI gajarAja ke prahAra se baca nahIM calA gayA, jo raha gayA vaha nirarthaka hai| arthI meM ve jAte haiM, agni skte| kAla AtA hai, to sAtha lekara jAtA hai| kisI rizvata se kAla meM samarpita karane ke pUrva sabhI vastra AbhUSaNa utAra lete haiM, kucha / ko TAla nahIM skte| kAla aTala hai| sukha kI eka bUMda kI lipsA bhI sAtha nahIM rhtaa| jyeSTha putra Aga lagAtA hai| sAre sambandha sahAyatA kI bAra bAra pukAra para bhArI par3atI hai| madhurasa kI eka eka samApta ho gae, koI nahIM rukaa| teraha dina pazcAt terA so terA, bUMda kI cAha ne saMsArasAgara meM bA~dha rakhA hai| zeSa sabhI merA / saMsAra ThaharatA nahIM, calatA rahatA hai| AvAgamana dhanya haiM ve mahApuruSa, jinhoMne saMsAra ko smjhaa| saMsAra se mukta hai| yAda meM koI rotA hai, to samajhAte haiM 'roo mata',baccoM kI ora hokara, muniyoM ko mukti kA patha dikhaayaa| ciDiyA dvArA kheta cuge jAne dekho, inakA dhyAna rkho| jo gayA usase kyA naataa| jaba calatA ke pUrva prabaMdha karanA caahie| phalegA vahI jo boyA jaaegaa| jaisA phala thA, taba parivAra ko calAtA thA, so nAtA thA, aba calA gayA to cAhate haiM, vaisI hI phasala ke lie upayukta bIja bone kI AvazyakatA nAte TUTa ge| saMsAra kA yaha rUpa,saMyoga aura viyoga, koI vastu hai| bIja bone kA krama jArI hai| aisA bIja boyA jA sakatA hai ki bAra nahIM, karmoM kI gati hai| parAyA apanA lagatA thA, laganA hI bhrama / bAra bone kI AvazyakatA na ho| asaMkhyAta jIvoM kA AvAgamana jArI hai, kAyA se Atmatattva pRthak hai| bAra bAra maraNa kAyA kA hotA hai, mohabandhana ke vizAla vRkSa kI laTeM cAroM ora phailI huI / AtmA amara hai| Atmatattva ke abhAva meM kAyA jar3a ho jAtI hai, na haiN| eka ora gaharI khAI hai, dUsarI ora saghana aMdhakAra yukta / hilegI na DulegI,na utthegii| nAmonizAna miTa jAtA hai / nAma bhI samApta, kuA~ / laToM se laTake vyaktitva kI dazA se dravita devapatnI ne pati nAma kA nizAna bhI smaapt| purANagranthoM se aneka mahAn AtmAoM kI se sahAyatA karane kA Agraha kiyaa| patnI ke bArambAra anurodha se gaurava gAthAoM kA jJAna hotA hai, kyA jIvana thA! guNagAna karate haiM, devapati apanA vAhana,saMkaTa se ghire vyakti ke samIpa le gayA evaM gaurava kI anubhUti hotI hai| apane jIvana meM itanA kAma kiyA aura aisA saMkaTagrasta ko vAhana meM savAra ho jAne kA nimaMtraNa diyaa| eka kAma kiyA ki krAnti ho gaI, kAMti vyApta ho gii| banda muTThI to lAkha bAra, do bAra, aneka nimaMtraNa para bhI vaha vAhana meM savAra nahIM kI,khula gaI to rAkha kii| rAkha hone ke pahale jAganA jarUrI hai| hai|
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ . raji. naM. UPHIN/2006/16750 agasta 2006 sampAdaka pro. ratanacandra jaina kAryAlaya e/2, mAnasarovara, zAhapurA bhopAla- 462039 (ma.pra.) phona naM. 0755-2424666 sahayogI sampAdaka paM. mUlacandra luhAr3iyA, (madanagaMja kizanagar3ha) paM. ratanalAla bainAr3A, AgarA DaoN. zItalacandra jaina, jayapura DaoN. zreyAMsa kumAra jaina, bar3auta pro. vRSabha prasAda jaina, lakhanaU DaoN. surendra jaina 'bhAratI', burahAnapura ziromaNi saMrakSaka zrI ratanalAla kaMvaralAla pATanI (Ara. ke. mArbala) kizanagar3ha (rAja.) zrI gaNeza kumAra rANA, jayapura prakAzaka sarvodaya jaina vidyApITha 1/205, prophesarsa kaoNlonI, AgarA-282002 (u.pra.) phona : 0562-2851428, 2852278 sadasyatA zulka ziromaNi saMrakSaka parama saMrakSaka saMrakSaka AjIvana vArSika 5,00,000ru. 51,000 ru. 5,000ru. 500 ru. 100 ru. eka prati 10 ru. sadasyatA zulka prakAzaka ko bhejeN| mAsika jinabhASita antastattva * pravacana sAdhanA svarga kA sAdhana nahIM, mokSa kA patha hai : AcArya zrI vidyAsAgara jI stavana : muni zrI yogasAgara jI * zrI sumatinAtha - stavana * zrI padmaprabha-stavana sampAdakIya : satyameva jayate * lekha prAraMbhika prAcyavidoM kI jainadharma ke itihAsa viSayaka bhrAntiyA~ : sva. DaoN. jyotiprasAda jI jaina * Adarza zrAvaka : prAcArya zrI narendraprakAza jI * choTe bAbA kA bar3A kAja : DaoN. sudhA malaiyA * jijJAsA samAdhAna : paM. ratanalAla bainAr3A * kavitA : samAcAra varSa 5, AcArya kundakunda kI dRSTi meM zramaNAbhAsa : sva. DaoN. lAlabahAdura jI zAstrI * zAstra bane zastra : dharamacandra vAjhalya * aba DaMka mata mAro : zrIpAla jaina divA varSAyoga : cAturmAsa 2006 lekhaka ke vicAroM se sampAdaka kA sahamata honA Avazyaka nahIM hai / jinabhASita se sambandhita samasta vivAdoM ke lie nyAya kSetra bhopAla hI mAnya hogA / aGka 8 pRSTha A. pR. 2 A. pR. 3 2 4 6 9 11 25 10 25 26 31-32, A. pR.4
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampAdakIya satyameva jayate kendrIya purAtattva vibhAga dvArA ma.pra. rAjya sarakAra evaM kuMDalapura kSetra kameTI ke viruddha mAnanIya jabalapura ucca nyAyAlaya meM prastuta yAcikA para nyAyAlaya ne prAraMbha meM die hue sthaganAdeza ko AMzika rUpa se haTAkara bar3e bAbA kI mUrti ke saMrakSaNa ke lie Avazyaka nirmANa kI svIkRti pradAna kI thii| ucca nyAyAlaya ke ukta nirNaya ke viruddha kendrIya purAtattva vibhAga ne punaH mAnanIya uccatama nyAyAlaya meM esa. ela. pI. prastuta kI thii| zraddhAlu zrAvakajanoM ke puNyodaya se mAnanIya uccatama nyAyAlaya ne vaha esa. ela. pI. svIkRti ke stara para hI nirasta kara dii| isa nirNaya se yaha pratiphalita huA hai ki bar3e bAbA kI mUrti ke sthAnAMtaraNa ke pazcAt usakI surakSA ke lie maMdiranirmANa ko mAnanIya uccatama nyAyAlaya ne ucita ThaharAyA hai| isa samasta ghaTanAkrama ne deza ke sampUrNa di. jaina samAja ke mana mastiSka ko AMdolita kiyA hai| kiMtu kucha loga sArvajanikarUpa se ghaTanAkrama ko tor3a-maror3akara vikRta rUpa meM pracArita kara samAja ko bhramita karane kA prayAsa karane meM lage hue haiN| yahIM taka nahIM, apitu kucha loga pracchannarUpa se nyAyAlaya meM digambara jaina samAja ke hitoM ke viruddha vipakSa kI sahAyatA karane kI sImA taka bhI cale gae haiM 1 vastutaH ukta ghaTanA digambara jaina samAja ko eka bAra phira jhakajhora kara apane dharmAyatanoM kI surakSA evaM apanI asmitA ke astitva ke prazna para gahana ciMtana karane ko vivaza karatI hai / svatantra bhArata ke itihAsa meM digambara jaina samAja kI apane dharmAyatanoM evaM dharma tIrthoM ke nirmANa, jIrNoddhAra evaM punarnirmANa kI svatantratA para AkramaNa kI yaha prathama ghaTanA hai| digambara jaina samAja ke svAmitva ke 100 varSa se adhika prAcIna hajAroM jinAlaya evaM saikar3oM tIrthakSetra Aja bhArata bhUmi para haiM, jinakI surakSA evaM apanI AvazyakatAnusAra nirmANa athavA punarnirmANa karane tathA pUjA-arcanA karane kA adhikAra digambara jaina samAja ko hai aura usameM kisI bhI prakAra kA hastakSepa purAtattva vibhAga dvArA nahIM kiyA jA rahA hai| kuMDalapura tIrthakSetra para bhI prAraMbha se digambara jaina samAja kA svAmitva rahA hai aura usakI surakSA evaM dekharekha ke lie kSetra kameTI kA gaThana kiyA jAtA rahA hai| samaya-samaya para kSetra kameTI samAja ke hita meM nava nirmANa, jIrNoddhAra, punarnirmANa karatI rahI hai, jisameM kabhI bhI purAtattva vibhAga dvArA koI Apatti nahIM kI gaI hai| pUrva meM kuMDalapura ke maMdiroM ko kevala ma. pra. prAMtIya rAjya kI purAsaMpatti kI sUcI meM aMkita kiyA gayA thaa| kiMtu kendrIya purAtattva vibhAga dvArA kabhI bhI vidhivat unheM rASTrIya saMrakSita mAnyUmaiMTsa kI paridhi meM nahIM lAyA gayA aura na vahA~ kabhI niyamAnusAra nIlA borDa lagAyA gayA aura na vibhAgIya caukIdAra hI rakhe ge| yaha bhI ullekhanIya hai ki kuMDalapura ke maMdiroM ke rakha rakhAva para purAtattva vibhAga ne kabhI eka paisA bhI kharca nahIM kiyaa| kuMDalapura tIrthakSetra ke prati deza ke digambara jaina samAja ke AkarSaNa kA mukhya kAraNa bar3e bAbA kI vizAla, atizayakArI, bhavya mUrti rahI hai| usa bhavya mUrti ke choTe jIrNa-zIrNa maMdira ke jIrNoddhAra evaM vistAra ke lie kSetra kameTI evaM kSetra se jur3A digambara jaina samAja gata aneka varSoM se ciMtita thA / aneka bAra aneka prakAra kI yojanAoM para vicAravimarza hotA rahA / isI bIca bhUvijJAnazAstra ke vizeSajJoM kI rAya bhI lI gaI aura eka bhUkaMparodhI vizAla bhavya navIna maMdira ke nirmANa kI yojanA sAmane aaii| isa yojanA ko deza ke sampUrNa digambara jaina samAja kI vizAla sabhA meM san 2001 meM akhila bhAratavarSIya digambara jaina tIrtha kSetra kameTI, a.bhA.di. jaina vidvat pariSad, zAstrI pariSad evaM samasta digambara jaina samAja ne eka svara se nae maMdira ke nirmANa kI yojanA kA samarthana kiyA aura sAtha hI madhyapradeza rAjya ke mukhyamaMtrI mahodaya ne maMdiranirmANa kA samarthana karate hue usake lie rAjya sarakAra dvArA Avazyaka sahayoga kI ghoSaNA kii| tabhI navIna vizAla maMdira ke nirmANa kArya ko pragati milii| tathApi atyaMta kheda kI bAta hai ki yaha navIna bhavya maMdira kA nirmANa evaM kSetra kA vikAsa apanoM meM se hI kucha,
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ kinhIM kAraNoM se asaMtuSTa ho vidveSa rakhanevAle, logoM kI A~khoM kI kirakirI bana gyaa| una logoM ne purAtattva vibhAga ke adhikAriyoM ko zikAyata kara maMdira ke nirmANakArya ko evaM bar3e bAbA kI mUrti ke sthAnAMtaraNa ko rukavAne ke lie bhArI dabAva ddaalaa| pariNAmasvarUpa purAtattva vibhAga dvArA jabalapura ucca nyAyAlaya meM yAcikA prastuta huii| yadyapi purAtattva vibhAga ko navIna maMdira ke nirmANa evaM purAne maMdira se mUrti ke sthAnAMtaraNa ko rokane kA koI vidhisammata adhikAra nahIM hai| isa saMkaTa ke avasara para digambara jaina samAja ko kyA karanA cAhie yaha mahattvaparNa vicAraNIya biMda hai| hamAre bIca kisI bAta para AMtarika matabheda ho sakate hai, kiMtu yadi koI bAharI zakti hamAre dharmAyatanoM para AkramaNa kare, to kyA hama sabako ekajuTa saMgaThita hokara pArasparika matabhedoM ko gauNa kara AkramaNakartA se saMgharSa kara apane dharmAyatanoM kI sarakSA nahIM karanI cAhie ? kyA hamAre AMtarika vicAra-bhedoM ke kAraNa hama apane dharmAyatanoM para AkramaNa karanevAloM ko sahAyatA dekara svayaM ke pairoM para kulhAr3I nahIM mAra rahe haiM ? yaha hamArA AtmaghAtI kadama hamAre astitva evaM hamArI asmitA para bhArI saMkaTa lA sakatA hai| tathApi kaMDalapura tIrtha para Ae isa vartamAna saMkaTa para vijayaprApti ke lakSaNa ucca nyAyAlaya dvArA sthaganAdeza haTAne evaM uccatama nyAyAlaya dvArA punaH sthaganAdeza lagAne se iMkAra karane kA spaSTa dikhAI de rahe haiN| kuMDalapurakSetrakameTI satya para hai| kameTI ke samarthana ke deza ke samasta digambara jaina samAja kI zraddhApUrNa bhAvanAe~ haiN| eka dina avazya hI jana-jana kI bhAvanAoM ke anukUla, bar3e bAbA kI bhavyatA ke anurUpa hI vizAla bhavya maMdira pUrA hogA aura hama saba usa maMdira kI chata ke nIce baiThakara bar3e bAbA ke darzanapUjana kara paayeNge| satya kI vijaya hotI hai| satyameva jyte| mUlacaMda luhAr3iyA anubhUta rAstA vihAra karatA huA pUrA saMgha akalatarA kI ora bar3ha rahA thaa| vahA~ jAne ke lie do rAste the- eka pakkI sar3aka se hokara aura eka kacce rAste se hokara jAtA thaa| kaccA rAstA dUrI meM kama par3atA thaa| vahA~ para aneka logoM ne apane-apane DhaMga se rAstA btaayaa| kucha mahArAja pahale hI batAye gaye rAste se Age nikala gye| eka vRddha dAdA jI ne Akara batAyA ki bAbAjI Apa loga to sIdhe isI rAste se nikala jAiye, Apa jaldI pahu~ca jAyeMge aura rAstA bhI ThIka hai| maiM isa rAste se anekoM bAra AyA-gayA huuN| taba AcAryazrI ke sAtha hama sabhI muni usI rAste para cala diye| Age calakara dekhA rAstA ekadama sApha-sutharA thA evaM dUrI bhI kama thii| AcAryazrI ne kahA - dekho usa vRddha kA batAyA huA rAstA ekadama sahI hai, kyoMki vaha anubhUta rAstA hai| isI prakAra mokSamArga meM hara kisI ke batAye rAste para nahIM calanA cAhie, balki jo anubhUta kara cuke haiM, aise hI vItarAgI guru ke batAye rAste para calanA caahie| tabhI hama jaldI mukti prApta kara sakate haiN| munizrI kuMthusAgara-saMkalita 'saMsmaraNa' se sAbhAra
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAraMbhika prAcyavidoM kI jaina dharma ke itihAsa-viSayaka bhrAntiyA~ DaoN. jyotiprasAda jaina Adhunika yuga meM jainadharma kA itihAsa prAraMbhika | nikAla liyA ki "yahA~ siMhapura meM hI ina zvetavasana yUropavAsI prAcyavidoM ke hAtha kA cirakAla paryanta khilaunA | sAmpradAyikoM ke Adya guru ne bodhi prApta kI thI aura apane banA rhaa| isakA eka kAraNa yaha rahA ki jainadharma aura dvArA AviSkRta mata kA prathama upadeza diyA thaa|''2 sudUra usakI saMskRti kA adhyayana karane ke bahuta pUrva hI ve loga | cIna deza se Aye sAtavIM zatI IsvI ke isa bauddha tIrthayAtrI bauddhadharma kA pUrI taraha, aura hindU (brAhmaNa) dharma kI paramparA | ke uparokta aspaSTa evaM calataU kathana para se usake yAtrAkA bhI paryApta adhyayana kara cuke the| dUsare, jainadharmaviSayaka | vRtAMta ke prasiddha AMgla anuvAdaka TAmasa vATarsa ne tathA jAnakArI prApta karane ke lie jo jaina pustakeM unheM prAraMbha meM | usakI pustaka ke sampAdakoM ne yaha pratipAdita kara diyA ki upalabdha bhI huIM, ve nitAMta aparyApta, sadoSa, sandigdha koTi | "isa cIna yAtrI ke matAnusAra jaina-dharma bauddha dharma kA paravartI kI aura avizvasanIya thiiN| brAhmaNa paMDitoM ne bhI sAmpradAyika | hai aura mukhyatayA usI meM se nikalA vidveSavaza jainadharma ko samajhane meM unakI koI sahAyatA nahIM Azcarya kI bAta yaha hai ki yahI cInI yAtrI apane kii| pariNAma yaha huA ki ve prAcyavid jainadharma ko | vRttAMta meM aneka sthaloM para kiyApizi (kaipsiyA yA kAbula) uttarakAlIna bauddhadharma kI eka zAkhA athavA virodhasvarUpa | se lekara kumArI antarIpa aura baMgAla evaM ur3IsA se lekara usase kaTakara alaga huA usakA eka sampradAya mAtra mAna | pazcimI samudrataTa paryanta apanI yAtrA meM prAyaH sarvatra mile baitthe| isa prakAra kaI dazakoM paryanta jainadharma kI vAstavika jina prAcIna nirgranthoM (li. hi. arthAt nirgantha paramparA ke aitihAsika sthiti andhakArAcchanna banI rhii| suprasiddha jarmana | digambara muniyoM) kI, unake deva maMdiroM kI, adhiSThAnoM kI prAcyavid DaoN. harmana jaikovI ne, gata zatAbdI ke anta ke aura unake anuyAyI narezoM evaM jana-samudAyoM kI vidyamAnatA lagabhaga, yaha spaSTa rUpa se svIkAra kiyA thA ki "hama kA spaSTa ullekha karatA hai| unakA samIkaraNa to ukta loga jainadharmaviSayaka vastusthiti kI abhI hAla meM hI ThIka- vidvAnoM ne jainoM ke sAtha kiyA nahIM, aura usake dvArA ullekhita ThIka samajha pAye haiN| usake pUrva yaha vizvAsa kiyA jAtA thA 'siMhapura ke zvetavasana hereTiksa' ko hI ve tatkAlIna jainoM ke ki vaha bauddhadharma kI hI eka zAkhA hai| kAraNa yaha thA ki ekamAtra pratinidhi mAna baitthe| usa samaya pAzcAtya vidvAn baddha aura bauddhadharma se bhalI saMbhavatayA prophesara horesa vilsana hI vaha vidvAn thA, bhA~ti paricita ho cuke the aura kyoMki usakI janmabhUmi jisane uparyukta lacara AdhAra ko lekara isa mata kA sarvaprathama bhAratavarSa ke bAhara aneka eziyAI deza usa dharma ke anuyAyI pratipAdana kiyA ki jainadharma bauddhadharma kI hI eka zAkhA hai, haiM, svabhAvataH use hI anya sadRza dharmoM kA janaka mAna jo sAtavIM zatI I. meM usa samaya udaya meM AI jabaki svayaM liyA gayA, aura lagatA thA ki jainadharma bhI unhIM meM se eka bauddhadharma isa deza meM drutavega se tirohita ho rahA thaa| -lesana, bArtha, hanTara, vebara tathA anya aneka vidvAnoM ne isa mata kA jaina-dharma ko bauddha-dharma kI zAkhA mAna lene para yaha anukaraNa kiyaa| unameM se kaI ne to yaha bhI spaSTatayA prazna upasthita haA ki vaha mUla (bauddha) dharma se kaba | svIkAra kiyA ki jainadharma ke sambandha meM unakI jAnakArI pRthaka hokara udaya meM AyA? isa prazna kA samAdhAna bhI | abhI bhI aparyApta evaM aparNa thI usa mata ke prabhata pracAra cInI paryaTaka yuvAMnaccAMga (629-645 I.) ke yAtrA-vRttAMta | kA zreya sara ropara lethabrija kI pustaka 'hisTarI oNpha iMDiyA' meM sahaja hI prApta kara liyA gyaa| uttara bhArata kI apanI | ko hai| ina prArambhika itihAsakAroM meM se elaphinsTana prabhRti yAtrA meM yaha cInI bhikSu paMjAba meM sthita siMhapura nAmaka sthAna kaI eka ne to jainadharma ke pUre itihAsa ko kevala pA~ca meM bhI pahu~cA thA, jahA~ saMbhavatayA zvetAmbara jaina yatiyoM kA | zatAbdiyoM ke bhItara hI sImita kara diyA, aura kaha DAlA eka adhiSThAna vidyamAna thaa| unakI veSabhUSA, rahana-sahana | ki sAtavIM zatI I. meM isa dharma kA udaya huA, AThavIMaura AcAra-vicAra meM apane bhAratIya sahadharmiyoM (bauddhoM) nauvIM meM isakA pracAra aura phailAva huA, dasavIM zatI meM yaha ke sAtha bAhya sAmya lakSya karake yuvAnacvAMga ne yaha niSkarSa | apanI unnati ke carama zikhara para pahu~ca gayA, gyAravIM 4 agasta 2006 jinabhASita
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ bArahavIM zatiyoM meM isakA patana ho gayA aura tadanantara eka astu DaoN. jaikobI ke tatsambandhI gaveSaNA ke kSetra meM choTe se gauNa sampradAya ke rUpa meM prAcIna bauddhadharma kA usakI | padArpaNa karane ke samaya taka yaha mAnyatA bana calI thI ki janmabhUmi meM pratinidhitva karatA huA rahatA AyA hai| jainadharma bauddhadharma se svataMtra hai aura chaThI zatI IsA pUrva meM hue jainadharma bauddhadharma kI zAkhA hai, isa mata ko kisa | varddhamAna mahAvIra isa dharma ke saMsthApaka haiM, tathA yaha bhI ki prakAra bala milA, isa bAta para prakAza DAlate hue DaoN. | bauddhadharma kI bhA~ti jainadharma bhI tatkAlIna brAhmaNadharma ke jaikobI kahate haiM ki "saMskRta bhASA evaM prAcya vidyA ke virodha meM utpanna huA eka sudhAraka dharma thaa| jaikobI ne AMgla paMDitoM meM sarvapramukha kolabuka ne jainadharma ke viSaya | apanI khojoM se yaha nirvivAda siddha kara diyA ki jainadharma meM sahI jAnakArI dI thii| usane svayaM ko una nirAdhAra | sarvathA svataMtra evaM atyanta prAcIna dharma hai| zanaiH zanaiH 23veM matavAdoM se bhI mukta rakhA thA, jinameM bhASA-vijJAna ke kSetra meM | tIrthaMkara pArzvanAtha aura 22veM tIrthaMkara neminAtha kI bhI kArya karanevAle usa kAla ke vidvAn sahaja hI grasta ho jAte aitihAsikatA svIkAra kara lI gaI aura yaha bhI mAnA jAne the| vastutaH vaha aisA samaya thA jaba kAryakArI pratipattiyoM, lagA ki prathama tIrthaMkara RSabhadeva hI isa paramparA ke prathama sthApanAoM aura matoM ko lekara cale binA kAma nahIM calatA | puraskartA rahe pratIta hote haiM tathA yaha ki usakI prAcInatA thaa| jainadharma aura bauddhadharma ke UparI pratyakSa sAdRzya ne hI prAgvaidika kAla taka le jAI jA sakatI hai|6 uparyukta dhAraNA ko janma diyaa| horesa vilsana jaise pramANika | pAda TippaNiyA~ vidvAn kI tadviSayaka dhAraNA ne ki jainadharma bauddhadharma se 1. aMgrejI jaina gajaTa, 1914, pR. 169 (rAjakoTa meM apekSAkRta bahuta pIche pRthak huA hai, isa mata ko Amataura diyA bhASaNa) para pracArita kara diyaa| parantu svayaM usake guru albreraTa vebara 2. progresa riporTa, hindU eMDa buddhisTa monumeMTsa, lAhaura ne vilsana ke mata meM saMzodhana karake bauddhadharma meM se jainadharma 1920, pR. 12 'ke nikalane kA samaya cauthI zatAbdI IsApUrva nirdhArita kiyA 3. Ana yuvAna cvAMgsa Trevalsa ina iMDiyA, laMdana, 1904 bhAga 1 pR. 252 thaa| nizcaya hI isa saMzodhana kA kAraNa yaha thA ki azoka vahI, donoM bhAga ke zilAlekhoM meM, jo aba par3he jA cuke the, jaina (nirgrantha) 5. eca vilsana, iMDiyana buddhijma, sI. Ara. IV, 1 dharma kA spaSTa ullekha prApta hotA hai| isake viparIta, pR. 241-281 maiksamUlara aura olDalabarga yaha mAnate the ki bauddha granthoM ke bArtha, rilIjansa Apha iMDiyA, pR. 148-150 nigaMThanAtaputta hI mahAvIra the aura vaha buddha ke samasAmayika elaphinsTana, hisTarI Apha iMDiyA, pR. 121 the|10 phrAMsIsI vidvAna DaoN. gerInATa ne varddhamAna aura gautama jaina gajaTa, janavarI 1914, pR. 8 kolabuka misa. buddha ke bIca pA~ca bhinnatAoM kI ora vidvAnoM kI dRSTi esseja, II, pR. 276, vebara-hisTarI Apha iMDiyana AkarSita kI, yathA donoM ke janma-viSayaka varNana, donoM kI liTarecara (1882), pR. 296-7 jananiyoM kA nidhana kaise huA, donoM ke gRhatyAga, jJAnaprApti 9. smitha - azoka, pR. 192-193 10. maiksamUlara, dI siksa sisTamsa Apha philAsphI aura nirvANa 1 vastataH jaisA ki DaoN. rAdhAkaSNana ne kathana necurala, olDena varga-dI buddhA rilIjana kiyA hai, "bhAratIya paramparA to jaina aura bauddha-donoM dharmoM 11. gerinATa - dara jenismasa / ko sadaiva se spaSTatayA pRthaka evaM svataMtra mAnatI AI hai| 12. iMDiyana philAsphI, bhA. 1, pR. 291 hindU zAstroM ne kabhI bhI una donoM ko abhinna nahIM pratipAdita 13. dI ve Tu nirvANa, pR. 67, kiyaa| ukta zAstroM ke sAkSya kI gerinATa, jaikobI, bahUlara 14. missaleniyasa eseja, II, pR. 276 prabhRti aneka vidvAnoM ke anveSaNoM se puSTi hotI hai|"12 15. sekreDa buksa Apha dI IsTa, bhA 22 evaM 45 kI moziyo puzina kA to vizvAsa thA ki 'jaina to eka sazakta bhUmikAe~ sAdhusaMgha thA jisakA udaya athavA punargaThana zAkyamuni (buddha) jyoti prasAda jaina-jainijama, dI olDesTa liviMga ke udaya ke kucha kAla pUrva hI ho cukA thaa| kolabuka to rilIjana (vArANasI, 1951) isa pustaka meM jaikobI kI khojoM kA tathA usase Age kyA bahuta pahale hI yaha vizvAsa pragaTa kara cukA thA ki jainadharma pragati huI, usa sabakA vivecana hai| bauddhadharma kA pUrvavartI hai, kyoMki vaha prAyaH pratyeka padArtha meM jIva kI sattA svIkAra karatA hai| 4 'paM. sumerucandra divAkara abhinandana grantha' se sAbhAra agasta 2006 jinabhASita 5
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArya kundakunda kI dRSTi meM zramaNAbhAsa DaoN. lAlabahAdura zAstrI, dillI AcArya kundakunda apane samaya ke yuga- | kare, to use pApa lagatA hai aura vaha mithyAtva kA bhAgI pratiSThApaka AcArya ho gaye haiN| bhagavAn mahAvIra kI paramparA | hotA hai| isakA sIdhA abhiprAya yaha hai ki kundakunda ke meM anubaddhakevaliyoM ke bAda bhAratIya AcAryoM kI eka samaya meM kucha zramaNa the, jo svachanda vicaraNa karate the aura lambI paramparA rahI hai, jinameM dvAdazAGga ke jJAtA, 11 aMga | unake isa svacchanda vihAra para kundakunda ko Apatti thii| daza pUrva ke jJAtA, 11 aMgoM ke jJAtA, 11 aMga kA ekadeza bhAvasaMgraha Adi granthoM meM jinakalpI aura sthavirakalpI jJAna rakhanevAle, AcArAMGga ke jJAtA Adi aneka mahARSi | isa prakAra zramaNoM ke do rUpoM kA varNana hai| jinakalpI muni hue haiN| isa anubaddha paramparA meM yadyapi AcArya kundakunda kA | uttama saMhanana ke dhArI hote haiN| paira meM kA~TA athavA A~kha meM nAma nahIM AtA, phira bhI AcArya kundakunda ne zramaNa dharma | rajakaNa jAne para bhI ve svayaM nahIM nikAlate, na kisI se kI rakSA ke liye jo athaka prayatna kiye haiM, isase unakA | nikAlane ko kahate haiM, sadA ekalavihArI hote haiN| kintu apanA sthAna eka pRthak hI hai aura vaha pRthaktva isa bAta se | sthavirakalpiyoM ko yaha Adeza hai ki ve saMgha meM sAtha rahakara siddha hotA hai ki zAstra-pravacana ke prArambha meM jo lambA | vihAra kreN| isa paMcama kAla meM uttama-saMhanana ke dhArI nahIM maMgalAcaraNa kiyA jAtA hai, usake anta meM maMgalastotra karate | hote, ataH sthavirakalpI banakara rahanA hI unake liye ucita hue kahA gayA hai - mArga hai| ataH jo isa mArga ko choDakara svacchanda vihAra maGgalaM bhagavAn vIro, maGgalaM gautamo gnnii| karate haiM, ve A. kundakunda kI dRSTi meM svecchAcArI haiM aura _maGgalaM kunkundAryo, jainadharmostu mngglm|| svecchAcAriyoM ke viSaya meM unhoMne bahuta kucha kahA hai| Age isI pAhur3a meM unhoMne sacce sAdhuoM kA svarUpa batalAte hue isa zloka meM bhagavAn mahAvIra evaM gautama gaNadhara ke punaH una zramaNAbhAsoM kI ora saMketa kiyA haibAda AcArya kundakunda kA nAma liyA gayA hai| 12 varSa ke dIrghakAlIna durbhikSa ke bAda digambara paramparA meM jo mahAvikRti jassa pariggahagahaNaM appA vahayaM ca havai liNgss| A gaI thI, use dUra karane koI AcArya sAmane nahIM Aye the|| so garahiu jiNa vayaNaM parigaharahio niraayaaro||19|| AcArya kundakunda hI the jinhoMne isa vikRtikA sAmanA artha - jo sAdhu thor3A yA bahuta parigraha rakhatA hai, vaha kiyA aura pAhur3a granthoM kI racanAkara mUla zramaNa dharma ko | nindanIya hai, kyoMki zramaNa sarvathA parigraha rahita hotA hai| ujAgara kiyaa| yahI kAraNa thA ki kRtajJa samAja ne bAda meM ___Navi sijjhai vatthadharo jiNasAsaNe jai vi hoititthyro| AcArya ko mUla AmnAya kA pratiSThApaka maanaa| Naggo vimokkhamaggo, sesA ummaggayA svve|| inhIM AcArya kundakunda ne apane samaya ke aneka artha - jainazAsana meM vastradhArI kabhI mokSa nahIM jA aise jaina zramaNoM kI, jinakI caryA zAstra ke pratikUla thI, sakatA, bhale hI vaha tIrthaMkara kyoM na ho| kevala eka nagnatA AlocanA kI hai| unheM jaina zAstroM meM zramaNAbhAsa nAma se hI mokSamArga hai, zeSa saba unmArga hai| kahA gayA hai| unhoMne apane aSTa pAhur3a grantha ke antargata AcArya kundakunda dvArA diye gaye ye prakaraNa batalAte sUtrapAhur3a meM nimna prakAra ullekha kiyA hai - haiM ki kucha zramaNa nagnatA ke pratikUla vastroM ko bhI apanAte ukkiTTha sIhacariyaM vahupariyammo ya garuyabhAro y| | the| sUtrapAhur3a meM aura bhI aise hI prakaraNa haiM, jinase usa jo viharai sacchaMdaM pAvaM gacchadi hodi micchttN||9|| samaya zramaNAbhAsoM kI bahulatA kA bodha hotA hai| artha -- jisakI utkRSTa siMhacaryA hai, jo bahuparikarmA isake atirikta kucha aise bhI zramaNAbhAsa the, jinakA hai arthAt aneka prakAra siMhaniSkrIDitAdi tapazcaraNoM ko Agama meM spaSTa varNana hai aura unake lakSaNa diye haiN| AcArya karatA hai, jisake Upara gurubhAra hai arthAt jo saMgha ko saba | kundakunda ne bhI unakI ora saMketa kiyA hai| unakA bhAvapAhur3a taraha se nizcinta rakhatA hai, yadi vaha bhI svacchanda vihAra | dekhiye, ve likhate haiM 6 agasta 2006 jinabhASita
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAsattha bhAvaNAo aNAi kAlaM aNeya vArAo / bhAUNa duhaM patto kubhAvaNA bhAva bIehiM // 14 // arthAt pArzvastha Adi bhAvanAoM ko anAdi kAla se aneka prakAra bhAkara isa jIva ne kubhAvanA ke phala se aneka duHkha uThAye haiM / Upara jisa pArzvastha bhAvanA kI carcA kI hai, vaha bhAvanA 5 prakAra kI hai - pArzvastha, kuzIla, saMsatta, avasanna aura ythaachNd| vAstava meM ye pA~ca prakAra ke zramaNAbhAsa haiM, jinakI pravRtti ko yahA~ bhAvanA rUpa meM ullikhita kiyA hai| kundakunda ke samaya meM inakA bhI paryApta pracAra thA / isa sambandha meM vistRta varNana isa prakAra hai / anya bhagavatI ArAdhanA Adi granthoM meM inakA krama isa prakAra hai- avasanna, pArzvastha, kuzIla, saMsatta, yathAchanda / jaisA ki nimna gAthA se prakaTa hai kiM puNa jo osaNNA Nicce je bAvi Nicca pAsatthA / je vA sadA kusIlA saMsattA vA jahAchaMdA // bha. A. isa gAthA meM pA~coM zramaNAbhAsoM kA krama diyA hai| inameM avasannasAdhu unheM kahate haiM jo kIcar3a meM pha~se hue mArgabhraSTa puruSa kI taraha AcaraNa karate haiN| ye upakaraNoM meM Asakti rakhate haiM, vasatikA, Asana ke pratilekhana meM, svAdhyAya meM, vihAra bhUmi ke zodhana meM, AhArazuddhi meM, IryAsamiti Adi ke pAlana meM, svAdhyAyakAla ke avalokana meM, svAdhyAya ke samApta karane meM, caryA meM pramAdI aura anutsAhita rahate haiM, SaD Avazyaka pAlana karane meM AlasI rahate haiN| ekAnta yA janasamudAya meM una AvazyakoM kA pAlana karate hue bhI, unheM kevala vacana aura kAya se karate haiM, bhAvapUrvaka nahIM krte| isa prakAra cAritra - pAlana meM jo kaSTa kA anubhava karate haiM, ve avasanna- sAdhu haiM / pArzvastha sAdhu kA zabdArtha hai- pAsa meM sthita arthAt jaise koI pathika mArga ko jAnatA huA bhI usa mArga se haTakara usake samAnAntara cale to vaha mArga-pArzvastha kahalAtA hai, vaise hI yaha pArzvasthasAdhu bhI niraticAra saMyamamArga ko jAnatA hai, to bhI usapara nahIM calatA, kintu saMyamamArga ke samIpa calatA hai| vaha sAdhu ekAntataH asaMyamI bhI nahIM hai, aura na niraticAra saMyama hI pAlana karatA hai| vasatikA ke nirmAtA, usakA saMskAra karanevAle tathA " Apa Thahariye " isa prakAra kahakara sAdhu ko vasatikA denevAle tInoM hI > zayyAdhara kahalAte haiM / unake yahA~ nitya AhAra lenA (jo nahIM lenA cAhiye), AhAra ke pUrva aura pazcAt dAtA kI prazaMsA karanA, utpAda eSaNA Adi doSoM se dUSita AhAra grahaNa karanA, nitya eka hI vasati meM rahanA, eka hI saMstara para sonA, eka hI kSetra meM rahanA, gRhasthoM ke ghara ke yA andara baiThanA, gRhasthoM ke upakaraNoM se apanA kAma karanA, duHpramArjita yA apramArjita vastu grahaNa karanA, suI, kaiMcI, nakhacchoTikA (nahanI), saMDAsI, sillI, ustarA, karNamala nikAlane kI sIMka, camar3A ityAdi grahaNa krnaa| sInA, dhenA, jhaTakanA, raMganA Adi kAmoM meM lage rahanA, ye saba pArzvasthasAdhu ke lakSaNa haiN| jo kSAra, cUrNa, sauvIra, namaka, ghI Adi padArthoM kA apane sAtha rakhate haiM, ve bhI pAIvastha haiM / upakaraNabakuza sAdhu jo rAtri meM yatheSTa zayana karate haiM, icchAnusAra saMstara kA khUba upayoga karate haiM, ve bhI pAIvastha sAdhu haiM tathA dina meM sonevAle dehabakuza sAdhu bhI pArravastha haiN| jo paira dhote haiM, tela kI mAliza karate haiM, gaNa kA poSaNa kara AjIvikA karate haiM, ve pArravastha sAdhu haiN| kutsitazIlavAle sAdhu kuzIla kahalAte haiN| ye kuzIla sAdhu aneka prakAra ke hote haiM, inameM koI kautukazIla sAdhu hote haiM, jo auSadhi vilepana evaM vidyAoM ke prayoga se rAjadvAroM para kautuka dikhAkara saubhAgya prApta karate haiM / koI bhUtikarmakuzIla hote haiM, jo maMtrita kI gaI bhUti se, dhUli se, sarasoM se, phUloM se, jala se kisI kI rakSA yA kisI ko vaza meM karate haiN| koI prasenikAkuzIla hote haiM, jo aMguSTha prasenikA, akSaraprasenI, pradIpaprasenI, zaziprasenI, svapnaprasenI Adi vidyAoM ke dvArA lokaraMjanA karate haiM / koI aprasenikakuzIla hote haiM, jo vidyA, maMtra, auSadha prayogoM se asaMyamiyoM kI cikitsA karate haiN| koI nimitta-kuzIla hote haiM, jo aSTAMganimitta jJAna se logoM ko phalAdeza kahate haiN| koI AjIvakuzIla hote haiM, jo apanI jAti va kula kA prakAza kara bhikSAdi prApta karate haiM athavA kisI ke upadrava ke kAraNa dUsare kI zaraNa meM jAte haiM yA anAthazAlA meM pravezakara apanI cikitsA karAte haiM / isI taraha aura bhI aneka kuzIla - sAdhu hote haiM, jo indrajAla, paradravyaharaNa Adi ke aneka kautUhala dikhalAte haiM / cauthe saMsakta-muni hote haiM, jinakI dutaraphA pravRtti hotI hai arthAt cAritrapriya muniyoM meM cAritrapremI bana jAte haiM aura apriyacAritravAloM meM apriya - cAritrI bana jAte haiN| ye agasta 2006 jinabhASita 7
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ naTa ke samAna aneka rUpoM ko dhAraNa karate haiM, paMcendriya | yathAchanda muni kisI samaya bhI ThIka AcaraNa pAlanevAle viSayoM meM Asakta rahate haiM, RddhigArava, rasagArava evaM sAtagArava | nahIM ho sakate, unakI kucha jhA~kI mokSapAhur3a meM bhI dI hai| meM Asakta rahate haiN| strI ke viSaya meM saMkliSTa pariNAma | ve likhate haiM ki "cAritramoha se yukta, vrata samiti se rahita, rakhate haiM, gRhasthoM se atyanta prema karate haiN| avasanna muniyoM | zuddha bhAvoM se bhraSTa koI aisA kahate haiM ki yaha kAla dhyAna meM avasanna, pAzvasthoM meM pAzvastha, kuzIloM meM kuzIla aura | ke yogya nahIM hai| 'koI abhavya puruSa jo samyakvajJAnahIna svacchandoM meM svacchanda bana jAte haiN| yahI inakA naTa ke | aura mokSamArga se viyukta hai tathA saMsArasukhoM meM anurakta hai, samAna AcaraNa hai| kahatA hai yaha kAla dhyAna karane yogya nahIM hai| lekina yaha yathAchanda muni - jo Agama ke viruddha svecchAkalpita | saba galata hai, kyoMki Aja bhI bharatakSetra, duHSamAkAla meM padArthoM kA nirUpaNa karate haiM arthAt varSA hone para jala se AtmasvabhAvarata sAdhu ke dharmadhyAna hotA hai, jo aisA nahIM bhIga jAnA asaMyama hai, chure yA kaiMcI se kezoM kA kartana | mAnatA vaha ajJAnI hai|" (mokSa pAhur3a gAthA 73, 74, 75, karAnA koI doSa nahIM hai, kyoMki jAnabUjhakara apane ko | 76) / kaSTa denA Atma-virAdhanA hai, tRNapuMja meM bhUmizayyA banAkara isa taraha avasanna, pAzvastha Adi sAdhu manamAnA usameM rahane se jIvoM ko koI bAdhA nahIM hotI, uddiSTa bhojana AcaraNa kara rahe the| unake pratirodha kA koI upAya na thaa| meM koI doSa nahIM hai| AhAra ke liye sAre gA~va meM ghUmane se ina saba sthitiyoM ko dekhakara AcArya kundakunda ne do taraha jIvahiMsA hotI hai, ataH kisI eka ghara meM jAkara bhojana | se prayatna kiyaa| ye prayatna vighaTanAtmaka aura sRjanAtmaka karane se sAdhu ko koI doSa nahIM hai; pANipAtra se AhAra | the| cAritra-bhraSTa, samyaktva-zUnya, vikRta veSa banAnevAle karane se parizAtana doSa AtA hai, ityAdi zAstra ke viruddha | tathA unmArgapravRtti calAnevAloM kI mAnyatAoM kA khaNDana nirUpaNa karate haiN| kiyA aura vyavahAradharma kI ucita vyavasthA kI, sAtha hI isa prakAra ina pA~ca zramaNAbhAsoM ke ullekha Agama | paMcAstikAya, samayasAra aura pravacanasArakI racanA kara meM milate haiN| AcArya kundakunda ke samaya meM inakA atyadhika | samyagdarzana, samyagjJAna, samyakcAritra ke svarUpa kA vikAsa pracAra thaa| ataH kandakanda ne pAzvastha Adi bhAvanAoM se | vistAra se kiyaa| aneka duHkhoM kA uThAnA phala likhA hai| ukta AcArya jisa yathAchanda zramaNAbhAsoM ke varNana meM yaha likha Aye haiM ki ye 'bAbUlAla jaina jamAdAra abhinandanagrantha' se sAbhAra phUla nahIM kAMTe sardI kA samaya thaa| eka dina prAtaHkAla AcAryazrI ke pAsa kucha mahArAja loga baiThe hue the| ThaNDI havA cala rahI thI, ThaNDa laga rahI thI, zarIra meM ka~paka~pI uTha rahI thii| AcAryazrI se kahAdekhie AcAryazrI jI ke zarIra se kAMTe uTha rahe haiN| AcArya zrI ne kahA- hA~ zarIra se kA~Te hI uThate haiM phUla nhiiN| zarIra dukha kA ghara hai| isake svabhAva ko jAno aura vairAgya bhAva jAgrata kro| zarIra ko nahIM, balki zarIra ke svabhAva ko jAnane se vairAgya bhAva utpanna hotA hai| munizrI kuMthusAgara-saMkalita 'saMsmaraNa' se sAbhAra 8 agasta 2006 jinabhASita
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Adarza zrAvaka prAcArya zrI narendraprakAza jaina Aja se koI eka sadI pahale taka uttara bhArata meM | sadagRhastha vaha hai, jo apane kartavya kA pAlana karatA hai| kisI nirgrantha saMta ke darzana durlabha the| 1 julAI 1907 ke | kartavyapAlana hI dharma hai| apane dharma kA pAlana karanevAle "jaina gajaTa' aMka 24 meM usake tatkAlIna suyogya sampAdaka gRhastha kI AcArya padmanandi ne 'pUjyaM tad gArhasthyaM' tathA sva. zrI jugalakizora jI mukhtAra ne apanI vedanA eka kavitA | 'teSAM sadagRhamedhinAMguNavatAM dharmona kasya priyaH' kahakara prazaMsA meM vyakta kI thI, jisakI kucha paMktiyA~ prastuta haiM - kI hai| ve kahate haiM ki dhanya hai vaha gRhasthadharma, jisameM sAdhu kA darzana kahIM patA nahIM, jinendra aura jinavANI kI pUjA, muniyoM kI vinaya, dharmAtmAoM dila duHkhI hai duHkha sahA jAtA nhiiN| kI sevA evaM vratoM kA pAlana kiyA jAtA hai| aise pavitra dharma kI carcA thI unase jA-ba-jA, gRhasthadharma kA samyak nirvAha karate hue hama apanI zrAvaka dharma aba DhU~r3he najara AtA nhiiN| saMjJA ko sArthaka kareM, isI meM hamAre jIvana kI saphalatA hai| kauma kI kiztI bhaMvara meM jA pha~sI, hamAre pUjya santoM kI preraNA se san 1985-86 kI sAdhu tAraka bina tarA jAtA nhiiN| samayAvadhi ko zrAvakAcAra varSa' ke rUpa meM manAyA gayA thaa| jI meM AtA hai ki maiM sAdhu banU~, usameM yaha koziza kI gaI ki gRhastha kI eka nirmalasAdhu bina sAdhU banA jAtA nhiiN| niSkaluSa chavi logoM ke sAmane prastuta ho| isa daramyAna patrayaha hamArA saubhAgya hai ki vItarAgatA ke pratIka aneka patrikAoM meM zrAvakAcAra ke sambandha meM aneka lekha likhe saMtoM ke darzana Aja hameM sulabha haiN| unake nimitta se hama gae aura kucha pustakeM bhI prakAzita huiiN| vidvadgoSThiyoM evaM cAheM to apanA AtmakalyANa kara sakate haiN| samAja meM jo saMcAra mAdhyamoM se pracAra-prasAra bhI khUba huA, kintu manuSya thor3A-bahuta saMyama kA pravAha Aja jArI hai, usakA sampUrNa / ke DhaMga-DharoM meM kucha bhI vizeSa parivartana dikhAI nahIM diyaa| zreya hamArI jIvanta sAdhu-saMsthA ko hI hai| Adarza zrAvaka banane kA saMkalpa yadi isa avadhi meM pUrA ho idhara ke kucha varSoM meM sAdhuoM kI saMkhyA to bar3hI hai,| / bar3hI hai, | sakA hotA, to yaha gata zatAbdI kI eka bar3I saphalatA mAnI kinta Adarza zrAvakoM kA ToTA par3ane lagA hai| galiyoM aura | jaatii| eka Adarza zrAvaka hI eka Adarza nAgarika ho sakatA saDako para jo saikar3oM kI saMkhyA meM calate-phirate hue| hai aura Adarza nAgarika hI kisI unnata rASTa kI paeNjI hote mAnavAkAra jIva dikhAI dete haiM, ve saba to zrAvaka kahalAne | haiN| ke adhikArI nahIM haiN| paNDita-pravara AzAdharajI ne likhA mAnavajIvana pAkara saccA zrAvaka banane meM hI isa hai- zraNoti garvAdimyodharmamiti zrAvakaH arthAt jo zraddhApUrvaka paryAya kI sArthakatA hai| sva. mahAtmA bhagavAnadIna ne Adarza guru Adi se dharma-zravaNa karatA hai, usako zrAvaka kahate haiN| | zrAvaka banane ke lie kucha mahattvapUrNa nirdeza isa prakAra diye yahA~ vicAraNIya yaha hai ki kyA mAtra zravaNa karanevAlA hI | 'zrAvaka' kahalAne kA pAtra hai ? nahIM! gurumukha se upadeza 1. saccA zrAvaka bananA hai to nirbhIka bno| sunakara jo vicArapUrvaka AcaraNa karatA hai, vAstava meM vaha hai 2. nirbhIka bananA hai to kisI kI naukarI mata karo, zrAvaka ! eka Adarza zrAvaka meM zraddhA, viveka aura AcaraNa apanA koI rojagAra kro| kA saMgama dRSTigata honA caahie| 'yogazAstra' kA kathana hai - 3. rojagAra karate hue saMyama kA pAlana kro| antaraMgAriSaDvargaM parihAraparAyaNaH, 4. saMyama kA pAlana karanA hai, to kucha nIti-niyamoM vazIkRtendriyagrAmo gRhidharmAya klpte| se bNdho| lAbha ke lie lobha kI sImA nirdhArita arthAt antaraMga zatrurUpa SaDvarga (kAma, krodha, lobha, kro| sImA se adhika munAphA mata kmaao| mAna, mada aura harSa) kA parityAga karanevAlA tathA indriyoM 5. nIti-niyamoM ke sUtra se tabhI ba~dhe raha sakate ho, ko vaza meM karanevAlA manuSya gRhastha dharma kA dhAraka hotA hai| jaba kisI kartavya se bNdhoge| lokabhASA meM gRhastha yA zrAvaka samAnArthaka zabda haiN| 6. kartavya ko hI adhikAra maano| tattvavettAoM ne bhI sadgRhastha ko hI zrAvaka kahA hai| eka 7. adhikArI bano, adhikAra ke lie mata roo| agasta 2006 jinabhASita 9
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'sAgAradharmAmRta' meM bhI kahA gayA hai ki nyAyapUrvaka | hI, deza kI bhI ijjata bddh'egii| bhArata eka dharmaprANa deza hai| dhana kamAnevAlA, guNAnurAgI, hitamitapriyabhASI, vivekI, dharma vahI hai, jo dhAraNa kiyA jAtA hai| 'cArittaM khalu dhammo' satsaMgati-anurAgI aura jitendriya hI zrAvaka kahalAne kA | ke sUtra meM yahI dhvani nihita hai| naitika jAgaraNa ke lie punaH pAtra hai| AcArya kundakunda ne dAna aura pUjA ko zrAvaka kA | eka suniyojita abhiyAna calAyA jAnA caahie| zarAba tathA mukhya kartavya batAyA hai| paNDita ToDaramalajI ne apane | anya mAdaka dravyoM ke prayoga, dyUta-krIDA, jIvahatyA, zikAra, zrAvakAcAra meM likhA hai - "gRhastha ke ghara kI zobhA dhana se | milAvaTa, bhraSTAcAra Adi burAiyoM se apane deza ko eka aura dhana kI zobhA dAna se hai| ---- koI bhI zrAvaka kisI | Adarza zrAvaka banakara hI bacAyA jA sakatA hai| majadUra se kasakara kAma na le, usakI pUrI majadUrI de aura | sAdhu-saMgati se hI sajjana aura sadAcArI nAgarika kRpaNatA tyAga kara duHkhI-bhUkhoM ko sadA dAna de|" unhoMne | banane kA mArga prazasta hogA, aisA hamArA vizvAsa hai| eka jaina gRhastha ke tIna cihna batAe haiM - (1) jina-pratimA ke | acchA gRhastha yA Adarza zrAvaka eka Dhulamula sAdhu se lAkha darzana kie binA bhojana na kare, (2) rAtri meM na khAe aura | darje behatara hai, karala kAvya ke isa kathana se bhI hama pUrI (3) anachanA pAnI na piye| Avazyaka hai ki zrAvaka kA | taraha sahamata haiM - lakSya to U~cA ho hI, usake lie upAya bhI acche apanAye yo gRhI nityamudhuktaH pareSAM kaarysaadhne| jaayeN| jainadarzana sAdhya-sAdhana donoM kI pavitratA para samAna svayaM cAcArasampannaH pUtAtmA sA Rsserpi|| rUpa se jora detA hai| Aie, hama pahala svayaM apane se zurU kreN| svayaM zrAvaka yA gRhasthajana yadi uparilikhita AcAra kA | eka Adarza zrAvaka bneN| pAlana karane lageM, to isase unakA AtmavikAsa to hogA 'cintanapravAha' se sAbhAra zAstra bane zastra dharamacandra vAjhalya khUTe se ba~dhe hue pazu kI bhA~ti isa saMsAra asAra meM, nissAra jIvana jIte rahe hm| na jAne kitane yuga parivartana dekhe, kintu nissAratA kA bodha kahIM gahare paiTha nahIM pAyA aba tk| tote kI taraha samayasAra AtA hai samayasAra zAstroM meM khojate-khojate zAstroM ko zastra banA DAlA hai, kiMtu eka nirgantha ne bhItara hI ramaNa kara prApta kara liyA hai ise aura hama dekhate rahe basa ! mohavaza nissAra kara die janma sb| e-92,zAhapurA, bhopAla 10 agasta 2006 jinabhASita
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ choTe bAbA kA bar3A kAja DaoN. sudhA malaiyA lekhikA uccazikSita va sakriya sAmAjika netrI haiM, Apa chAtra jIvana se hI rAjanIti, saMskRti, patrakAritA va aitihAsika zodhoM se jur3I rahI haiM, Apa rASTrIya mahilA Ayoga kI sadasyA rahI haiM tathA vartamAna meM ojasvinI' patrikA kI saMpAdikA bhI haiN| Apane kaI kitAboM kA prakAzana bhI kiyA hai| kuMDalapura para ApakA zodha mahattvapUrNa hai| sampAdaka bar3e bAbA kI punaHpratiSThA udAharaNa deza ke anya saMrakSita smArakoM kI surakSA kI dRSTi choTe bAbA, AcArya zrI vidyAsAgara jI ke netroM se | se ThIka nahIM thaa| yakSa prazna hai ki kAnUna kA ullaMghana avirala bhaktidhArA baha rahI thI, vicitra aura Azcaryajanaka | kisake dvArA huA ? maryAdAe~ kaba aura kisane tor3I ? thA yaha dRzya, nayanAbhirAma bhii| kisI ne rAga-dveSa se Upara | kartavyoM kA kisane aura kitanA pAlana kiyA ? jimmedAriyoM vItarAgI sAdhuoM ke netroM meM pAnI kaba dekhA ? para ye 17 ] kA nirvahana kisane kiyA ? yaha jAnane ke lie jarUrI hai janavarI 2006 ko huA, kyoMki eka bar3A kAja sampanna | naye mandira ke nirmANa aura bar3e bAbA kI mUrti ko sthAnAMtarita huA, kyoMki pUrI huI usa dina varSoM kI sAdha bar3e bAbA ko | | karane kI AvazyakatA ko samyak pariprekSya meM jAnanA, unakI garimA ke anurUpa, vizAla va bhavya maMdira meM pratiSThita | kAnUnI bhU-svAmitva, sAmAjika, purAtatva vibhAga va zAsana, karane kii| aura virAjamAna ho gaye bar3e bAbA 2.36 minaTa | | prazAsana kI bhUmikA Adi sabhI dRSTi se| para, apanI garimA aura bhavyatA ke anurUpa, navanirmANAdhIna | kuNDalapura kSetra evaM maMdiroM/mUrtiyoM kI prAcInatA 'maMdira kI bhavya vizAla vedI para, akSata, binA kisI kSati / 15 phuTa U~cI, 12 phITa caur3I, eka patthara meM tarAzI ke, bar3e bAbA arthAt jaTAdhArI prathama tIrthaMkara AdinAtha, gaI padmAsana mudrA meM AdinAtha bhagavAna kI yaha manohArI aMtima zrIdhara svAmI kI nirvANa sthalI, kuNDagiri, paTerA / pratimA prAcInatama evaM vizAlatama hai| zailI ke AdhAra para tahasIla, jilA damoha, madhyapradeza, kI pahAr3I para sthita lagabhaga 5 vIM - 6 vIM zatI ke Asa-pAsa kI isa mUrti ke mukhya maMdira ke mUla nAyaka, jana-jana ke hRdaya meM bar3e bAbA bAre meM pramANika rUpa se kahanA kaThina hai ki yaha kaba banI, ke rUpa meM pratiSThita. kisane tarAzI, kisane pratiSThita karavAyI aura kisa puNyAtmA jaba hajAroM hajAra logoM ne usa vizAla pratimA ko | rAjA, mahArAjA ne usa bhavya vizAla maMdira kA nirmANa solaha sAla ke saradAra bAlaka ke dvArA kuzalatA se saMcAlita krvaayaa| na koI abhilekha upalabdha hai aura na hI Aja puSpaka vimAna-sI sajI krena ke dvArA haule se Upara hI Upara | dinAMka taka koI prAcIna ullekha, jisase puSTi kI jA laharAte hue vizAla vedI para saralatA se pratiSThita hote dekhA, | ske| usa samaya buMdelakhaMDa meM guptoM ke mAMDalika kauna the, to bhaktoM ko yaha ghaTanA nizcita hI kisI camatkAra yA | yaha spaSTa nahIM hai| atizaya se kama nahIM lagI, aura unake lie yaha bar3e bAbA aMtima kevalI zrIdhara svAmI kI nirvANabhUmi hone kA phala ke mAphika halke hokara AkAza mArga se ur3anA ke kAraNa yaha kSetra atyaMta prAcIna kAla se pavitra rahA hogA lgaa| bhAvavibhora zraddhAlu aura bhaktajanoM ke jayakAre se | aura isI kAraNa saMbhavataH yahA~ bhagavAna AdinAtha va anya AkAza gUMja utthaa| atizaya huA yA camatkAra, nirNaya kauna tIrthaMkaroM ke maMdiroM kA nirmANa huaa| anya 63 maMdiroM meM kare ? bhaktibhAva se sarAbora bhaktoM ne gar3hI naI upamAe~ aura | prApta jina-mUrtiyA~ lagabhaga 5 vIM zatI se lekara 16 vIM zatI upamAna, AsthA kI pratiSThA huI aura dharma prabhAvanA pusstt| | kI haiN| kintu bhAratIya purAtattva vibhAga ke lie yaha bar3I vartamAna maMdira, koI bhI 300 varSa se adhika prAcIna durghaTanA thii| prAcIna smAraka evaM purAtAttvika sthala evaM | nahIM hai| cha:ghariyA vaMdanA mArga se pahAr3a para vaMdanA ko jAte avazeSa adhiniyama 1958 kA khulA ullaMghana thaa| unake | samaya dAyeM hAtha para sapATa chatavAlA maMdira hai, jo ambikAmaTha anusAra jaina samAja ne gaira kAnUnI kAma kiyA thA, jisakA | ke nAma se jAnA jAtA hai, vaha pUrvaguptakAlIna hai| maMdira agasta 2006 jinabhASita 11
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirmANa paramparA meM nAgara zailI ke zikharamaMdiroM ke vikAsa | zikharoM ko majabUta karane kI dRSTi se kArya kie ge| se pUrva sarvaprathama sapATa chatavAle maMdira ke pramANa milate haiM / pUre bhAratavarSa meM inakI saMkhyA apekSAkRta bahuta kama hai| sA~cI stUpa ke pAsa sthita maMdira, isa zreNI kI prathama udAharaNa mAnA jAtA hai, aura isa prakAra ke sabhI maMdira sampUrNa bhAratavarSa meM saMrakSita smAraka haiM I kintu isa bIca bar3e maMdira ke parakoTe kI jIrNazIrNa dIvAroM, maMdira ke garbhagRha tathA mahAmaNDapa kI dIvAroM ke udhar3e palastara, TUTate staMbha, giratI huI chata kI ora dhyAna denA Avazyaka ho gyaa| AcArya zrI vidyAsAgara jI ne kSetra kI prabaMdha samiti ko vizeSajJoM se salAha lekara bar3e bAbA maMdira ke jIrNoddhAra kI yojanA banAne kI preraNA dii| mUla prAcIna maMdira kaba naSTa huA kaha nahIM skte| prApta mUrtiyoM tathA bhagnAvazeSoM se spaSTa hotA hai ki ye sunoyojita muslima AkramaNoM ke tahata naSTa kiye gaye maMdira samUha nahIM the. aisA koI aitihAsika pramANa, ullekha, abhI taka aprApta hai / bhUkaMpa ke prabhAva va kSetra meM AnevAle kuMDalapura grAma meM maMdira nizcita rUpa se bhUkaMpa se dhvasta hue| anyathA mUrtiyoM ke mukha va aMga-bhaMga hote, jo muslima AkramaNakAriyoM kA hindU butoM ko naSTa karane kA tarIkA thaa| TIle ke rUpa meM yaha maMdira na jAne kitanI zatAbdiyoM taka pahAr3I ke jaMgaloM ke bIca dhvasta par3A rhaa| isIlie yaha kuMDalapura grAma aneka varSoM taka maMdiraTIlA grAma se jAnA jAtA rahA / isake bhAgya khule jaba 1700 I. meM AcArya surendrakIrti ke ziSya brahmacArI ne misAgara ne jaina samAja ke zrAvakoM ke dAna va buMdelakhaNDakesarI mahArAjA chatrasAla 'zivA ko sarAho sarAho chatrasAla ko ' ke sahayoga se yahA~ maMdira kA punaH nirmANa karavAyA, ora bar3e bAbA kI varSoM bAda prANapratiSThA huii| tIna sau varSoM meM yahA~ aneka mandira bane, jinameM vahIM prApta prAcIna mUrtiyoM sahita 200-100 varSa purAnI mUrtiyA~ bhI pratiSThita huIM aura mandiroM kI saMkhyA 1 se 64 taka jA phuNcii| kSetra kA bhI vikAsa huA aura kuMDalapura kSetra madhyapradeza ke 'tIrtharAja' ke rUpa meM jAnA jAne lgaa| jINoddhAra kI AvazyakatA 1700 I. meM bar3ebAbA - maMdira ke nirmANa ke pazcAt kAla ke pravAha meM bar3ebAbA maMdira kI bhittiyA~ jIrNazIrNa huIM, mahAmaNDapa meM lage stambha TUTane lage. chata ke girane kA khatarA bar3hA tathA palastara udhar3ane lage. samaya-samaya para usameM AvazyakatAnusAra marammata kI jAtI rhii| AcArya zrI vidyAsAgara jI 1976 meM jaba kuNDalapura Ae taba unakA dhyAna isa ora gyaa| unakI preraNA se sAhU zreyAMsaprasAda jaina dvArA bar3e bAbA maMdira ke jIrNazIrNa zikhara kA jIrNoddhAra kAMkrITa sImeMTa kA zikhara banAkara karAyA gyaa| 1980 aura 82 meM bhI tatkAlIna kSetra prabaMdha samiti ke dvArA bar3e bAbA ke vaMdanA mArga ke dvAroM tathA aneka maMdiroM ke 12 agasta 2006 jinabhASita 1995 meM deza ke kaI khyAtiprApta vizeSajJa, zilpakAra, bhUgarbhazAstrI, vAstuvizeSajJa AcArya zrI ke nimaMtraNa para kuNDalapura pdhaare| kendrIya purAtattva vibhAga ke zrI e. ke. sinhA bhI, AcArya zrI vidyAsAgara jI se isa viSaya meM mere sAtha milane gae the| AcAryazrI ne purAtattva vibhAga ko ucita sujhAva dene ko kahA thA ora jaina samAja kI maMdira ke jIrNoddhAra karane kI bhAvanA se avagata karAyA thaa| zrI nIraja jaina, satanA bhI usa carcA ke samaya vahA~ upasthita the| vizeSajJoM kI salAha ke anurUpa tathA prakhyAta vAstuvid Ara. paccIkara ke nirdezana meM bar3ebAbAmaMdira ko usI sthAna para maNDapa, mahAmaNDapa evaM siMhadvArayukta bhavya maMdira meM parivartita karane kI yojanA para vicArA huA, aura isa para kriyAnvayana prArambha huaa| 31 maI 95 ko siMhadvAra hetu zilAnyAsa kiyA gayA / isI yojanA meM garbhagRha kA vistArIkaraNa bhI sammilita thA / isa yojanA ko kAryarUpa dene ke lie tathA vizAla siMhadvAra nirmANa ke lie, parvata ke niraMtara kSaraNa ke calate Avazyaka thA ki nIMva majabUta kI jAye, ataH pattharoM kI bahuta hI majabUta nIMva banAI gayI jo suMdara bhI thii| isase aneka logoM ko yaha bhrama huA ki yahI siMhadvAra hai / vAstavikatA yaha thI ki vaha nIMva kI dIvAra hai jo kevala pattharoM kI sapATa dIvAra na hokara eka meharAbadAra AkarSaka AkAra hai / isake meharAboM ke bIca ke sthAnoM kA upayoga, choTe-choTe kamaroM ke rUpa meM sAdhanA hetu kiyA jA rahA hai| navamaMdiranirmANa kI AvazyakatA va prastAva isa samaya taka kabhI bhI bar3e bAbA ke sthAnAMtaraNa athavA navamaMdiranirmANa kI bAta nahIM uThI thI / kintu isa bIca 1997 meM jabalapura - damoha meM Aye bhUkaMpa ke jhaTakoM se bar3ebAbAmaMdira kI dIvAroM meM AyI darAroM ne jaina samAja ko ciMtita kiyA / kSatigrasta maMdira se bar3e bAbA kI mUrti ko bhI kSati pahu~ca sakatI hai| nIMva ke nirmANa meM AyI aneka takanIkI parezAniyoM ke kAraNa bhI pUrI yojanA para punarvicAra
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ kiyA gyaa| vizeSajJoM ke dala ne 1998 meM kuNDalapura Akara | munisaMgha kI upasthiti rhii| 7 dina meM damoha se, Asa-pAsa punaH bar3e bAbA maMdira kA pUrNa avalokana kiyaa| bhUkampa | ke kSetroM se, deza ke kone-kone se, videzoM se padhAre 10 pazcAt purAtattva vibhAga dvArA kiye gaye eka sarve meM bhI 80 | lAkha zraddhAluoM ne bhAga liyaa| inameM jaina-ajaina, bAlapratizata mandira ke jarjara hone tathA maMdira ke 70 stambhoM meM se | abAla, strI-puruSa sabhI the| rAjanaitika daloM ke maMtriyoM, 19 ke apanA sthAna chor3ane kI bAta aaii| isalie vAstuvida | sAMsadoM, vidhAyako ne zirakata kI ora rAjya ke rAjyapAla sI. bI. somapurA, ahamadAbAda tathA vizeSajJoM kI salAha para bhAI mahAvIra, kendrIya maMtrI dhanaMjaya kumAra tatha tatkAlIna Avazyaka samajhA gayA ki vartamAna meM vAyavyamukhI pratimA mukhyamaMtrI mA. digvijaya siMha ne apane maMtriyoM ke dala sahita ko pUrva yA uttaramukhI karake vAstugata doSa ko dUra karate hue isa navanirmANa kA anumodana karate hue bharasaka sahayoga kA mUrti vahA~ se haTAkara prAcIna bhAratIya paMcAyatana zailI ke naye AzvAsana diyaa| maMdira meM, jo rikTara paimAne para 8 tIvratA taka ke bhUkaMpa ko isa adbhuta va abhUtapUrva samAroha ke aMtima dina saha sake, sthApita kiyA jaaye| vizAla Ayojana sthala aura bhagavAna kI vedI pratiSThA ke pASANa nirmita binA sImeMTa aura lohe ke upayoga ke cAroM ora bane parikramAmArga para pA~ca lAkha vyaktiyoM ke bananevAle isa naye bhavya maMdira nirmANa kA prastAva AcArya sammukha tIna vizAla, do-do hAthI vAle gajarathoM ke sAtha zrI vidyAsAgara tathA samAja ke gaNamAnya vyaktiyoM ke samakSa sAta pherI lagAyIM AcAryazrI sahita 189 muniyoM ke sampUrNa 14 pharavarI 99 ko, vidyAbhavana, kuNDalapura meM pArita kiyA | saMgha, 700 iMdra-iMdrANiyoM va gaNamAnya nAgarikoM ne| baDe bAbA gyaa| deza ke mAnya pratiSThAcArya paMDita nAthalAla zAstrI. jitane hI baDe nirAle kuNDalapara ke isa mahAmastakAbhiSeka iMdaura, se bhI vidhi-vidhAna tathA zAstrasammata parAmarza karake | mahotsava meM, jisake prabaMdhana meM gAyatrIparivAra se lekara 3 mArca 99 ko navamaMdira kA zilAnyAsa huaa| sabhI dharmAnuyAyiyoM ne sahayoga diyaa| na kevala damoha jilA maMdira ke jIrNoddhAra kA sIdhA saMbaMdha aba isa nava nirmANa se bhAratavarSa ke nakze para AyA, apitu jainadharma kI prabhAvanA meM ho gayA thA arthAt jo navIna maMdira aba banegA usI meM bar3e atyadhika vistAra huA aura kuMNDalapura bana gayA jainabAbA aba viraajeNge| ajaina saMskRti, rASTrIya saMskRti kA anUThA va anupama kendr| nava maMdira nirmANa kI nIMva mahotsava kI saphalatA ne 10-12 karoDa ke prAraMbhika bajaTa 1999 se 2001 taka nirmANasamiti ne purAne maMdira ke ko 50 karor3a taka pahu~cA diyaa| pAsa kI pahAr3I kATakara 1,05,000 vargaphuTa jagaha samatala | nava nirmANa kArya janavarI 2001-2006 kI. retIlI pahAr3I para bhUkaMpa kA asara na ho aura nayA pharavarI 2001 se prAraMbha nava nirmANa kArya nirvighna maMdira 1000-2000 varSa surakSita rahe, isalie 387 gahare | calatA rahA, janavarI 2006 tk| sAdhuoM ne sAdhanA kI, gaDDhe khodakara unameM hajAroM borI sImeMTa DAlakara grAuMTiga aneka dAtAoM ne muktahasta se dAna diyA, bhaktoM ne bhAvanA kI gyii| vAstuvid sI. bI. somapurA ko maMdira vAstuzilpa dhArI, svayaMsevakoM ne sevA kI evaM nirmANa samiti ne nirmANa kA kAryabhAra sauMpA gyaa| 2000 taka maMdira kI nIMva paDa kArya ko prabhAvI DhaMga se Age bddh'aayaa| vartamAna meM 35 phuTa U~cA Adhe se adhika garbhagRha bana cukA hai| maMdira meM prathama mahAmastakAbhiSeka tathA navamaMdiranirmANa kI | dAnadAtAoM kA 9-10 karor3a rupayA laga cukA hai| anumodanA zAsana prazAsana va purAtattva vibhAga ke sAtha saMvAda sakala jaina samAja, zAsana-prazAsana ke samakSa nava kSetrasamiti ne guruvara ke Adeza ko zirodhArya karate mandira nirmANa kI samasta yojanA kI prastAvanA rakhane evaM | hue nirmANa ko saMbhava banAne hetu zAsana-prazAsana evaM purAtattva anamodana lene ke lie 2001 meM baDe bAbA kA prathama vibhAga ko vizvAsa meM lene ke hara saMbhava prayAsa kiye| mahAmastakAbhiSeka Ayojita kiyA gyaa| 21 pharavarI se 27 kSetrasamiti va nirmANasamiti ne isa dRSTi se vizeSajJoM, pharavarI taka cale AsthA ke isa mahAkuMbha meM 51 digambara | purAtattvavidoM tathA adhikAriyoM ke sAtha kaI baiThakeM kii| sAdhu, 114 AryikA mAtAjI, 4 ailaka mahArAja, 8 chullaka | purAtattva meM jAnakArI va ruci rakhane tathA kuMDalapura para mahArAja tathA 1 chullikA mAtAjI sahita 179 sadasyoM ke | AdhikArika pustaka likhane ke kAraNa ekAdha baiThakoM meM gii| agasta 2006 jinabhASita 13
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ mujhe bhI AmaMtrita kiyA gayA / kSetra samiti kA pratinidhi maMDala jilAdhikAriyoM tathA rAjya zAsana se aneka bAra milaa| aMtima bAra 5 janavarI 2006 ko pratinidhi maMDala ne mukhyamaMtrI ko punaH apanI va AcAryazrI kI bhAvanA se avagata kraayaa| mA. zrI zivarAjasiMha cauhAna, mukhyamaMtrI, madhyapradeza ne jilA adhikAriyoM va kSetrasamiti, donoM ko kAnUna kA ullaMghana kiye binA koI madhyamamArga nikAlane va kendra sarakAra va bhAratIya purAtattva sarvekSaNa ke mahAnidezaka se bhI carcA karane kI salAha dI / tadanurUpa jaina pratinidhi maMDala ne janavarI ke tRtIya saptAha meM mahAnidezaka kendrIya saMskRti maMtrAlaya se milane kA samaya mAMgA thA aura isa Azaya kI jAnakArI zrI ke. ke. mohammada se milakara patra dvArA dI aura purAtattva vibhAga ke sahayoga kI bhAvanA jtaaii| isase pUrva disambara meM kendrIya purAtattva vibhAga ke dAve ko sahI mAnate hue (jo bAda meM jhUThA hI siddha huA), kSetra samiti ne una mUrtiyoM ko bhI, purAtattva vibhAga ko, bAvajUda AcArya zrI kI bhAvanA ke viruddha isaliye dilavAyA, kyoMki jaina samAja purAtattva vibhAga kI upekSA nahIM karanA cAhatA thA aura na hI choTe vivAdoM meM ulajhakara UrjA va samaya naSTa krnaa| sAmane thA bar3A uddezya bar3e bAbA kI mUrti ke sthAnAMtaraNa kA / kintu usakA dina 16 janavarI taya nahIM huA thA / nizcita rUpa se 3 pharavarI se pahale to nhiiN| vaha to kAraNa va nimitta aise bana gaye ki saba kucha apratyAzita rUpa se huaa| bar3e bAbA ke sthAnAMtaraNa kA nirNaya 15 janavarI 2006 bar3e bAbA kA kAja nirAle DhaMga se honA thaa| isalie honI ko kucha aura hI maMjUra thA / aneka logoM ne prazna kiyA ki jaba 4 varSa se zAMtipUrNa nirmANa kArya cala rahA thA, taba kyA jaldI thI, thor3A aura ruka jAte / vidhivat bhI yaha kArya kiyA jA sakatA thA, isalie jarUrI hai yaha pRSThabhUmi jAnanA ki kyoMkara 15 se 17 taka hone vAle japa anuSThAna ke sthAna para 16 janavarI ko apratyAzita rUpa se mUrti sthAnAMtarita karane kA nirNaya lenA pdd'aa| | chAvanI banA dene kI dhamakI de rahe haiN| sAtha hI kaha rahe haiM ki ise ayodhyA nahIM banane duuNgaa| pulisa caukI sthApita karU~gA / kAMcI ke zaMkarAcArya kI giraphtArI ho gayI, kisane kyA kara liyA ? AdinAtha bhagavAna kI mUrti bhI zaMkara bhagavAna kI hai| aura vivAdAspada hai Adi bAteM kara rahe haiN| maiM Azcaryacakita raha gaI / eka jimmedAra adhikArI ke mukha se, jisake sara para jile kI kAnUna vyavasthA banAe rakhane tathA prazAsana calAne kI jimmedArI thI, ke dvArA vartamAna meM bhArata ke mahAnatama tapasviyoM meM se eka digambara jaina sAdhu zrI AcArya vidyAsAgara jI ke sammAna meM aise gairajimmedAra bayAna avivAdAspada viSaya ko vivAda kI ora le jAne ke the, to kitane khataranAka pariNAma ho sakate the / yaha kalpanA karanA kaThina nahIM hai / maiMne sthiti kI gaMbhIratA ko samajhate hue phona para hI unheM kahA ki Apa jaisA jilAdhIza kahate haiM, vaisA kariye, kAnUna hAtha meM na leM, nirmANa kArya kucha dina banda karane meM koI harjA nahIM hai / banda kara deM aura isa Azaya kA patra likhakara unheM de deM / nirmANa va kSetra samiti ne aisA hI kiyA, sthiti sudhara gaI thii| kintu eka-do ghaMTe ke bAda vIreza seTha kA dubArA phona AyA ki eka durghaTanA ho gaI hai| jilAdhIza ke rukha se evaM pulisa caukI sthApita karane kI bAta ko lekara Akrozita jaina yuvakoM ne jilAdhIza kI gAr3I ke nIce leTakara apanA virodha pradarzana kiyA aura jilAdhIza se pulisa bala haTAne ke lie kahA, jisase dhArmika kArya va japa meM vighna na ho| isa bIca dala ke sAtha gaye patrakAra kA kaimarA uttejita jaina yuvakoM ne chIna liyA thaa| zAyada isake sAtha chInAjhapaTI bhI huii| ina yuvakoM ko vIreza seTha ne jora se phaTakAra kara kisI taraha sthiti sa~bhAla kara jilAdhIza se mAphI mA~gate hue unheM surakSita nikAlane ke prabandha kiye| jilAdhIza atyanta Akroza meM damoha lauTa gye| isa apratyAzita ghaTanAkrama ne unheM uttejita kara diyA thA / patrakAra va prazAsana ke sAtha yaha ghaTanA nizcita rUpa se nindanIya va gairajarUrI thii| usakI jitanI nindA kI jAye kama hai / kintu jilAdhIza jaise jimmedAra vyakti kI bhar3akAU bayAnabAjI kisI zAMtipriya vyakti ko bhI vicalita va asthira kara sakatI thI, phira yaha to dhArmika bhAvanAoM meM baha rahe yuvakoM kA samUha thA / jilAdhIza ke isa kadama ne bhaya kI bhAvanA jainasamudAya maiM usa dina ujjaina meM thI, ravivAra, 15 janavarI svadezI melA, ujjaina ke mahilA sammelana meM bhAga lene ke lie| acAnaka kuMNDalapura meM zrI vIreza seTha kA phona AyA ki zrI rAghavendra siMha, jilAdhIza, damoha dala-bala sahita 1015 gAr3iyA~ lekara kuMDalapura pahAr3a para car3ha Aye haiM aura turaMta maMdira nirmANakArya baMda karane anyathA kuMNDalapura ko ke mana meM bhara dI aura aisA lagA ki ve vahA~ pulisa caukI 14 agasta 2006 jinabhASita
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ biThA kara chAvanI banA deMge aura sadA ke lie nirmANa kArya | eksapresa se calakara subaha 8 baje 16 tArIkha ko damoha A rUka jaayegaa| saba kArya adhUre par3e rheNge| jilAdhIza ke gii| Ate hI maiMne vIreza se bAta kii| unhoMne mujhe batAyA jAne ke do-eka ghaMTe bAda vIreza seTha ne mujhe phona kiyA gurUoM ke nirdeza se bar3e bAbA kI mUrti haTAne kA kArya aura kahA ki kalekTara ke jAne ke bAda sthiti niyaMtraNa ke jise 'Apezana mokSa' kA nAma diyA gyaa| zurU kara diyA bAhara jA rahI hai aura kAphI loga ekatra ho gae haiN| samAja gayA hai| ise rokanA saMbhava nahIM rahA thaa| jilAdhIza kala uttejita haiM, sa~bhAlanA kaThina hai| maiMne bAta saMbhAlane kI yahAM pulisa phorsa le aayeNge| aba koI aura cArA nahIM thaa| koziza kI aura kahA bilkula bhI aisA koI kAma na kareM maiMne unheM kevala itanA hI kahA ki kapayA sabhI kacha jisase ki uddezya bhI pUrA ho aura kAnUna kA ullaMghana ho jaaye| maiM rAtri dasa baje ujjaina se bhopAla pahu~cI aura malaiyA zAMtipUrNa va ahiMsAtmaka DhaMga se kreN| jaina samAja kA koI jI zrI jayaMta malaiyA maMtrI - sthAnIya vibhAga, madhyapradeza bhI vyakti prazAsana se na TakarAye, na saMgharSa kre| pulisa zAsana gvAliyara meM the, unheM maiMne bhI avagata kraayaa| unhoMne yadi balaprayoga karatI bhI hai aura saMgharSapUrNa sthiti banatI jilAdhIza damoha ko eka pheksa kiyA tathA mujhe mukhyamaMtrI bhI hai, to jaina samAja ko yaha avasara hai ki yaha siddha kare se milane ko khaa| maiMne mukhyamaMtrIjI ko saMparka kI turaMta ki vaha ahiMsaka hai| goliyA~ bhI khAnI par3eM to vaha khaaye| ceSTA kii| rAtri 11 baje unase mila paaii| pUrI sthiti kI carcAnusAra jaina sAdhu va sAdhvI, bacce, aurateM Age Akara gaMbhIratA batAkara tvarita kAryavAhI kI AvazyakatA jtaaii| kSetra ke mukhya daravAje ke bAhara Akara sar3aka para baiTha gaye unhoMne turaMta apane kAryAlaya se pheksa jilAdhIza ke pAsa the| mUrti sthAnAMtaraNa hetu tathA jarjarita maMdira kI dIvAreM va bhijavAyA ki ve kuMDalapura jAkara AcArya zrI ke caraNoM meM zikhara toDane ke lie nirmANakArya meM lagI kreneM vahA~ pahale nivedana kareM ki aisA koI bhI kArya na kiyA jAve, jisase se hI maujUda thiiN| jaina yuvakoM ko kisI bhI apriya sthiti kAnUna kA ullaMghana ho, rAjya sarakAra, kendra sarakAra ke se zAMtipUrNa DhaMga se nipaTane ke lie satarka kara diyA gayA sAtha bAtacIta karake isa samasyA kA samAdhAna talAzane meM jaina samAja kA sahayogI karegI, AvazyakatA hogI to mukhyamaMtrI svayaM pratinidhimaMDala ke sAtha dillI jaayeNge| ___ maiMne nizcaya kiyA ki maiM damoha to A gaI hU~, jilAdhIza ko yaha phaiksa rAta meM hI mila gyaa| lekina kuMDalapura nahIM jaauuNgii| maiM koziza karU~gI ki maiM nizcita ho gayI thI ki acAnaka 12 baje mujhe damoha meM rahakara hI yathAsaMbhava zAsana aura samAja ke bIca mukhyamaMtrI jI kA phona AyA ki Apa vahA~ jAe~ aura samAja meM TakarAva kI sthiti ko rokU~, jaisA ki mukhyamaMtrIjI kA nirdeza thaa| ko samajhAne kI koziza kareM, maiMne mukhyamaMtrI ko nivedana prazAsana ke sammukha kuMDalapura ke maMdiroM va mUrti ke kiyA ki merA vahA~ jAnA zAyada ucita na hogA. kinta saMvedanazIla mukhyamaMtrI ne AgrahapUrvaka kahA, 'maiM Apako bAre meM bhramapUrNa sthiti thii| kuMDalapura kSetrasamiti kahatI rahI thI ki 300 varSoM se kuMNDalapara ke maMdira jaina samAja kaha rahA hU~, Apa vahA~ jAe~, koI eka samajhadAra vyakti to vahA~ ho jisase hama bAta kara sakeM aura sthitiyA~ saMtalana meM ke Adhipatya meM haiM aura bhAratIya purAtattva sarvekSaNa dvArA raheM, koI bhI apriya sthiti ko Apa TAla skeNgii| hamArI saMrakSita prAcIna smAraka nahIM hai, kevala ambikA maTha saMrakSita maMzA sApha hai ki hama jaina samAja kI bhAvanAoM kA sammAna hai aura udhara bhAratIya purAtattva sarvekSaNa vibhAga kahatA rahA karate haiM, lekina nizcita rUpa se kAnUna kI sImAoM meN|' ki vaha saMrakSita smAraka hai aura vahA~ se mUrti haTAkara maiM samajha gaI ki yaha preraNA zrI hRdaya mohana jaina, vidizA kAnUna kA ullaMghana kiyA jA rahA hai| sthiti nAjuka thii| dvArA mukhyamaMtrIjI ko dI gaI hai| ve rAtri meM hI kuMNlapara jA prazAsana ko kAnUnana bAdhyatA thI ki vaha ise rokane kA rahe the aura mujhase calane kI kaha rahe the| maiMne manA kara diyA apanA kArya kare aura roka pAne kI sthiti meM vaha thA nhiiN| maiMne jilAdhIza se samparka kiyA, vaha upalabdha nahIM thaa| taba unhoMne brahmAstra claayaa| hue to maiMne mukhyamaMtrI jI se samparka karane kI koziza kii| bar3e bAbA kA kAja 16-17 janavarI 2006 mukhyamaMtrI bhAgyavazAt 16 janavarI ko mukhya saciva ke mere pAsa koI cArA nahIM thaa| maiM rAta do baje kAmAyanI thaa| agasta 2006 jinabhASita 15
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAtha jabalapura daure meM the aura kAryakrama meM the| malaiyA jI ke | sthiti niyaMtraNa meM karane kA Adeza de diyA gayA thaa| pUre nirdezoM ke kAraNa maiM ku~NDalapura nahIM jA sakatI thii| para maiM | kAryakrama meM sarvAdhika mahattvapUrNa prazAsanika nirNaya yahI satat samparka meM thI, kyoMki mujhe pala-pala kI jAnakArI | thaa| saMdeza mujhe mila gyaa| donoM do-DhAI baje ke karIba : dene ke nirdeza the| mujhe jAnakArI milI ki kalekTara ne damoha sarkiTa hAusa meM phuNce| zAsana ke nirdeza para maiM unase atirikta mukhya saciva se bAta karake sAgara se esa. e. milane vahA~ phuNcii| pUrNa sthiti se avagata kraayaa| epha. baTAliyana bulavAyI hai, bala-prayoga se mUrti kA | paristhitiyoM ko dekhate hue aura mukhyamaMtrI se huI bAtacIta sthAnaMtaraNa rokane ke lie, merI najaroM ke sAmane nihatthe / | ke AdhAra para malaiyA jI mujhe AI. jI. aura kamiznara ke sAdhu-sAdhviyoM para azrugaisa, lAThIcArja aura golIcAlana sAtha kuMDalapura jAne ko kahA, jisase jaina samAja va prazAsana kA dRzya ghUma gyaa| kyoM ? merI A~khoM se bebasI, Akroza, | ke bIca kisI bhI tanAvapUrNa sthiti ko TAlA jA sake aura pIr3A ke A~sU bahane lge| hameM apane hI deza meM itanI prazAsana ko koI apriya nirNaya na lenA pdd'e| AI.jI., bevakUphiyoM se kyoM gujaranA par3atA hai| mere svataMtra deza meM ye kamiznara ke sAtha meM sAr3he tIna-cAra baje ke karIba kuMDalapura kaise kAnUna haiM? 30 akTUbara 1990 ko nihatthe kArasevakoM | phuNcii| 1000 se adhika pulisa phorsa vahA~ khar3I thii| kSetra para goliyAM calI thIM, kyA yahA~ para nihatthe jaina tapasviyoM / ke mukhya dvAra ke bAhara hI sar3aka para, jaina muniyoM aura jaina para caleMgI ? na yahA~ do sampradAya ke bIca kA jhagar3A hai, na | sAdhviyoM kA dala samAja ke eka hajAra se adhika logoM ke bhU-svAmitva kaa| vAstava meM koI jhagar3A to thA hI nahIM, maiM | sAtha baiThA thA, zAMtipUrvaka, bar3e bAbA kA maMtra jApa karate kA~pa gii| esaeepha Ane kI bAta se damoha meM AtaMka aura | hue| adbhuta nAkebaMdI thI vhaaN| jo jaina sAdhu va sAdhvI bhaya kA mAhaula vyApta ho gyaa| mujhe donoM kI ciMtA thI, | kisI sAmAjika kAryakrama meM bhI bhAga nahIM lete, ve Aja sarakAra ko koI A~ca na Aye, bar3e bAbA ko koI chU na | isa prakAra bIca sar3aka para dharane para baiThe the, choTe bAbA kI / pAve, sAdhusaMtoM kI avamAnanA na ho pAye, jaina samAja kA va | AjJA se bar3e bAbA ke kAja ke lie| AI. jI. aura prazAsana kA saMgharSa na ho| aisA huA to bahuta khataranAka | kamiznara ne nirNaya kiyA ki ina hAlAtoM meM kucha nahIM hogA, donoM ora maraNa hotaa| kiyA jA sktaa| maiMne malaiyA jI ko saMparka karake kahA, jilAdhIza lekina tanAtanI bar3ha rahI thii| sar3akamArga avaruddha golI calAkara bhI isa kArya ko rokane ke pakSa meM hai, usane | thA aura ve bhole-bhAle grAmINa, jo bar3e bAbA ko utanA hI esa.e.epha. sAgara se bulAI hai, use rokeM, varanA anartha ho | apanA ArAdhya mAnate the, jitanA koI bhI jaina, vahA~ dera se jaaegaa| yahA~ kucha huA, to Age deza bhara meM phailegii| jayaMta | ruke hue uttejita ho rahe the| unako laga rahA thA kaise gA~va malaiyA jI ne turaMta mukhyamaMtrI jI va unake sAtha meM upasthita | phuNce| esa.pI. ne sthiti ko bhAMpA aura grAmINoM kI parezAnI svAsthya maMtrI mA. ajaya viznoI jI se bAta kii| unhoMne | samajha mujhase nivedana kiyA "maiDama, kRpayA Apa muniyoM se mukhyamaMtrI jI ko sthiti kI gaMbhIratA samajhAkara jilAdhIza | nivedana kareM ki ve grAmINoM ke jAne ke lie rAstA chor3a ke hAtha se niyaMtraNa lene kI bAta kI. vivekazIla mukhyamaMtrI | deN|" maiMne muni mahArAja se nivedana kiyA ki rAstA banA deM jI samajha gye| mukhya saciva ne mukhyamaMtrI se kArya rokane ke | aura kevala inake TrekTara, TrAlI gujarane deM, gA~va ko jAne lie balaprayoga kI AjJA mA~gI, lekina mukhyamaMtrI ne pUchA | vAlI basoM ko jAne deN| isa kAnUna ke ullaMghana kI sajA kyA hai ? batAyA gayA rupaye isa bIca meM kucha arAjaka tattva sakriya ho gaye the 3000/- tathA tIna mahIne kI sjaa| aba unhoMne spaSTa nirdeza | aura uttejanA phailAne ke mUDa meM the| kintu maiMne kevala jaina diyA, yadi merI kursI jAtI hai, to jAe lekina golI calAne / | yuvakoM ko samajhAyA, ve pratikriyA vyakta na kreN| jo kArya kA Adeza nirdeSoM aura sAdhuoM para nahIM duuNgaa| balaprayoga prAraMbha huA hai usa kArya ko zAMti se sampanna ho jAne deM aura nahIM hogaa| na azru gole caleMge, na lAThI cArja hogaa| unako koI virodha bAhara se Ave bhI, to use bhI saharSa sviikaareN|| samajhAne kI koziza kareM, malaiyA jI vahIM jAkara unheM isa bAta kA paricaya deM ki Apa ahiMsA ke pratipAdaka samajhAyeMge, ve merA saMdeza unake pAsa lekara jA rahe haiN| mahAvIra ke anuyAyI haiN| sthiti ko bigADe nahIM, niyaMtraNa meM sAgara se AI. jI. va kamiznara ko damoha pahu~cakara | rkheN| prabhAva huA, ve sthiti kI gaMbhIratA ko samajhe, rAstA 16 agasta 2006 jinabhASita
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ banAyA aura jo bhIr3a itanI dera se ekatra thI vaha chaTane lgii| | se nivedana kiyA aura pahAr3a khAlI karavAne ko khaa| tabhI unameM kucha zarAratI tatvoM ne - jo yaha cAhate the | unhoMne kahA jo nirNaya ucita lage vo kro| vAtAvaraNa meM ki kisI na kisI prakAra se koI apriya sthiti bane - | bahuta tanAva hai| eksapresa nyUja ke sampAdaka zrI sanata jaina kisI ke ukasAve para 'bajaraMga balI kI jaya', 'mahAdeva kI | bhI bhopAla se padhAre hue the| unhoMne kAphI sakriyatApUrvaka jaya' karanA vahA~ zurU kara diyaa| isa jayakAre ne Aja taka | samAja va prazAsana ke bIca saMvAda karake saMtulana banAye kabhI jaina aura hinduoM meM koI pratikriyA paidA nahIM kI thii| | rkhaa| pramukha saciva se bAtacIta krvaaii| unhoMne kamiznara kiMtu Aja usake artha kucha aura the| thor3I dera aura yaha | ko giraphtAriyA~ karane ke lie khaa| kamiznara kA phona hotA, to sthiti bigar3a sakatI thii| pulisa va jaina yuvakoM ke nahIM laga rahA thaa| maiM nIce calI AyI aura pramukha saciva sahayoga se zIghratApUrvaka grAmINoM ko vahA~ se nikAlA gyaa| | kA saMdeza unheM diyaa| unhoMne yaha kahate hue ki inhoMne koI maiM abhI taka nIce kSetra ke bAhara nAkebaMdI ke sthAna | aparAdha nahIM kiyA hai, kisa bAta ke liye giraphtAra karU~? para hI thI, pulisa va adhikAriyoM ke saath| tabhI kamiznara | zAMtipUrvaka baiThe haiM, giraphtAriyA~ karane se iMkAra kara diyaa| ne nivedana kiyA ki Apa pahAr3a para jA sakeM, to AcArya zrI | lagabhaga 2.30 baje taka sUcanA AI ki mUrti purAne maMdira se ke caraNoM meM nivedana kara hamArI mulAkAta karavA deN| ve eka | nikAla lI gaI hai| sAdhu saMta abhI bhI nIce baiThe the| 4-5 bAra jarUra jAkara zAsana kI maMzA aura mukhyamaMtrI kA saMdeza baje ke lagabhaga yaha saMdeza AyA ki saba nIce se haTa jAyeM, unheM batAnA caaheNge| maiMne kahA, ThIka hai kiMtu maiM Upara nahIM | pulisa ko Upara Ane deN| sAdhu saMta aura zraddhAlu sabhI jAnA caahtii| unhoMne kahA, 'Apa jAiye aura hama abhI | pahADa kI ora dauDa pdde| adhikAriyoM se bhI Upara jAne isalie nahIM caleMge, kyoki kahIM rAste meM kisI ne kucha | ko kahA gayA, kintu aba ve jAne ko taiyAra nahIM the| esa.pI. kara diyA, to sthiti nAjuka ho jaayegii| mujhe bhI bAta samajha | ne spaSTa manA kara diyA ki abhI samAja uttejita hai, isalie meM aayii| maiM sAyaM 5.30 ke lagabhaga pahAr3a para gii|' AcArya | maiM anurodha karU~gA ki AI. jI., kamiznara bhI Upara na zrI dhyAna meM the| dhyAna ke pazcAt maiMne va vIreza ne unase jAe~, kala zAMti se AcArya zrI se mila leNge| ve nahIM ge| nivedana kiyA, unhoMne kahA ThIka hai, jJAna sAdhanA kendra meM maiM | Upara bar3e bAbA apane navIna Asana para virAjamAna ho cuke unase milane ke lie taiyAra hU~, para jaise hI maiMne nIce saMdeza | the| choTe bAbA kA bar3A kAja sampanna ho cukA thA, lagabhaga bhijavAyA, adhikAriyoM kA mana badala gayA aura agale dina | nirvighna, kintu do choTe dossshit| eka huA patrakAra Ajama subaha jAne ko kahA, abhI jAnA ThIka nahIM hai| unhoMne khAna kA kaimarA chIne jAne kA prakaraNa, jisameM usane merA pulisa bala lauTA dene kA bhI nirNaya liyA, pulisa baseM nAma akAraNa ulajhAyA aura dUsarA 12 varSIya baccI kI lauTane lagI aura paTerA thAne Akara ruka gaIM, kucha damoha | kuNDalapura grAma meM balAtkAra kI ghaTanA, jisase svArthI gaIM, AI.jI., kamiznara, kalekTara Adi paTerA resTa hAusa | | tattvoM ne rAjanItika roTiyAM seNkii| pahu~ca gaye, maiM bhI sAta-ATha baje taka damoha lauTa aaii| | maMtrIpatnI ne kaimarA nahIM chInA, patrakAra kI jAna bacAyI malaiyA jI sAyaM 6 baje bhopAla se hailIkApTara dvArA damoha sAyaM 6-7 baje maiM Upara bar3e bAbA ke pAsa pahu~cane ke pahu~ca gaye the, kintu AI.jI. kamiznara se bAtacIta ke bAda | lie bhIr3a ke rele meM hI thI ki kisI ne mujhase kahA ki unheM kuMDalapura jAne kI AvazyakatA nahIM lgii| rASTrIya sahArA kA pratinidhi Ajama khAna phoTogrAphI kara 17 janavarI ko subaha malaiyA jI vApasa bhopAla cale | rahA hai| jaina yuvaka uttejita the| aba ve use sabaka sikhAne gye| 10 baje unakA bhopAla se phona AyA, 'sabase kaho, | ke mUDa meM the| zahara meM vaha pahale bhI nAdAniyA~ kara cukA thA, pahAr3a khAlI kara deN|' repiDa ekzana phorsa kI do baTAliyaneM | Aja avasara thaa| maiMne unheM tatkAla DA~TA aura rokaa| mujhe jabalapura se nikala gaI haiN| maiM 11 baje ke lagabhaga punaH | atyadhika ciMtA huii| maiM nahIM cAhatI thI ki akAraNa vivAda kuNDalapura phuNcii| nIce sUcanA milI ki bar3e bAbA kI | kI sthiti bane ki patrakAroM ke sAtha durvyavahAra ho| maiM kisI mUrti nikAlane kA kArya cala rahA hai| maiM jaise hI pahu~cI, | taraha vedI ke pAsa pahu~cI hI thii| kisI ne batAyA usakA AI. jI. aura kamiznara ne phira AcAryazrI se milane kA | kaimarA kisI ne le liyA hai| pachane para patA calA ki abhI Agraha kiyaa| maiM punaH pahAr3a para gii| vahA~ jAkara maiMne AcAryazrI | | taka jaina sAdha, sAdhviyA~, sAmAnyataH jinako logoM ne kevala agasta 2006 jinabhASita 17
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAMta yA dhyAnAvasthA meM dekhA hai, Aja bar3e bAbA kI sevA meM balAtkAra kA rAjanItikaraNa rata the, vyavasthA banA rahe the| ve nahIM cAhate the ki aise samaya | baDe bAbA ke isa pavitrakAja meM eka apavitra ghinaunA koI phoTogrAphI vahA~ kre| lekina kaimarA kisane liyA, | doSa lagA, nirdoSa 12 varSIya kAchI samAja kI mAsUma baccI kisake pAsa hai, kucha patA nahIM claa| Ajama khAna ko pUchane | ke nirmama balAtkAra se| kitane baje huA, kisane kiyA, para vaha sAmane AyA, vaha maMdira kI anirmita dIvAra para | pulisa Aja taka aparAdhiyoM ko pakar3a nahIM paaii| kucha kA Upara khar3A thaa| maiMne usase kevala yahI pUchA Ajama tuma | kahanA hai ki balAtkAra kuNDalapura grAma meM huaa| anya surakSita ho na ? usane kahA hAM maiM surakSita huuN| kintu mAmalA | logoM kA Aropa hai kuNDalapura pahAr3I para huaa| pramANoM ke saMvedanazIla thaa| Ajama khAna kI upasthiti ke vahA~ kucha | abhAva meM abhI bhI pulisa nirNaya para nahIM pahuMcI thii| aura hI artha the| maiMne usase ciMcita svaroM meM kahA Ajama | katipaya tattva sakriya ho gaye the| jAne kaba-kaba kA chupA tumheM yahA~ nahIM AnA thaa| usane kahA 'bhAbhIjI mujhe merA | bairI jAtigata vidveSa phUTakara bAhara Ane lgaa| purAnI zikAyatoM kaimarA dilavA diijie|' maiMne kahA, 'mujhe patA nahIM kisane | / zikavoM kI Ar3a meM parokSa rUpa se zrI jayaMta malaiyA ke liyA, kisake pAsa hai, para patA lagAkara btaauuNgii|' use | viruddha aura aparokSarUpa se jaina samAja ke khilApha bhI sAdhuoM ke pIche baiThA diyA gayA, jaba taka ki kAryakrama | Aropa lage ki jaina yuvakoM ne kiyaa| prazna yaha nahIM rahA ki sampanna na ho jaaye| bAta AI-gaI ho gii| usa dina merI | jo bhI balAtkArI hai use pakar3akara sajA dI jaaye| cAhe vaha ciMtA ke viSaya kucha aura the ki raipiDa ekzana phorsa pahAr3a | kisI bhI samAja varga kA ho| grAmINa yA zaharI, sthAnIya yA para kabjA kara sakatI thI, kucha mAra-piTAI na ho jaae| bAharI, yuvaka yA vRddha, amIra yA garIba, netAputra yA yadyapi bAda meM na pulisa AI, ne raipiDa ekzana phorsa, na jAne | majadUraputra, koI merA nikaTa svajana bhI ho to use bhI mile kauna preraNA de sabake mana meM baiThA kAma karA rahA thaa| kaThoratama sjaa| kyoMki isa bhartsanIya kRtya kI jitanI bhI saMdhyA ho cukI thI, maiM rAtri meM damoha lauTa aayii| 18 | niMdA kI jAye thor3I hai| sabane niMdA kI bhI, jaina ajaina janavarI kI subaha ko kisI ne phona para sUcanA dI ki | samAja, sabhI kA eka hI rukha rhaa| kintu seMkanevAloM ne rASTrIya sahArA cainala para Apake viSaya meM paTTI cala rahI hai| rAjanaitika roTiyA~ seMkanI zurU kara dIM, damoha jile meM mahIne ki maMtrI patnI ne kaimarA chiinaa| mere lie yaha Azcarya aura | bhara ke bhItara unane itane baMda karavA diye, jo jiMdagI bhara na pIr3A kA viSaya thaa| sastA pracAra pAne ke lie mIDiyA | karavA sake the, vaha aba kara dikhaayaa| yaha sakriyatA jinakI kitanA zarAratI ho sakatA hai! vaha cAhe to daMge karavA sakatA | bhI hai, itanI hI apane uddezya meM zubha hotI, to Age bhI ve hai, caritra hanana kara sakatA hai| maMtrIpatnI kA nAma lene se hI | jile meM kisI bhI balAtkAra ko lekara itanI hI sakriyatA to usakI nyUja caTapaTI aura sanasanIkheja banatI thii| bar3e | va ciMtA darzAte, para yahA~ to durbhAvanA thii| vaha samaya dUra nahIM bAbA kI mUrti visthApana ke bAre meM bhI bhrAmaka, tathyoM ko | jaba dUdha aura pAnI kA pAnI ho jaayegaa| aparAdhI nizcita tor3a-maror3akara jAnakArI dI gii| kucha huA nahIM thA, lekina kaTaghare meM hoNge| paryApta jhUTha pracArita kiyA gyaa| yahA~ taka ki | ambikA maTha va hanumAna maMdira kA satya AzcaryajanakarUpa se Ajama khAna ne paTerA thAne meM 27 tArIkha | kucha patrakAroM ne jAna-bUjhakara Aga bhar3akAI thI, ko mere khilApha kaimarA lUTa prakaraNa meM epha.AI.Ara. bhI aphavAhoM kA bAjAra garma kiyA thaa| jaina-hiMdU samAja meM darja karAI, yaha svIkAra karate hue ki sudhA malaiyA ne kahA | | khAI par3a jAye, yahI ekamAtra uddezya thaa| kahA gayA, thA use kaimarA dilavA duuNgii| viDambanA yaha thI ki 24 | | ambikA maTha tor3a diyA gyaa| hanumAna jI kI maMdira khaMDita tArIkha ko kaimarA kI thAne ke jabtI thI, jise kisI ne vahA~ kara diyA gayA aadi-aadi| damoha zahara ke hara samAja ko jamA karavAyA thaa| kAnUna kA isase bar3A makhaula kyA thA ? | saprayAsa ukasAyA gyaa| bhAvanAoM ko bhar3akAyA gayA, yahA~ sadbhAvanApUrvaka kiye gaye vyavahAra kA usane kaisA silA taka ki hindutva ke prabala samarthaka bhI bhrama meM A gye| diyA thaa| vaha prazAsana ke kucha jimmedAra logoM ke hAtha meM apane sampUrNa rAjanaitika kAryakAla meM merA yaha pahalA anubhava khela rahA thA, kintu sA~ca ko A~ca kahA~ ? . thA, jaba maiMne jAtigata vidveSa ke jahara ko isa prakAra accheapavitra ghinaunA, 12 varSIya baccI ke durbhAgyapUrNa acchoM kI mati palaTAte dekhaa| mujhe gaharI pIr3A huii| zatru 18 agasta 2006 jinabhASita
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ hindU apanA kAma kre| ThIka hai, kintu mitra unakI cAloM meM | kuMDalapura saMrakSita smAraka hai yA nahIM, purAtattva vibhAga kA Akara zatruvat vyavahAra kareM, yaha pIr3AdAyaka thaa| zatru kisI | usa para kitanA adhikAra hai, kabjA kisakA hai, bhU-svAmI sImA taka apanI cAla meM kAmayAba hue, kintu kucha samaya | kauna hai ? isa saMpUrNa prasaMga ke pariNAma jaina samAja meM, deza tk| kucha logoM se maiMne prazna kiyA thA - kabhI dekhA hai | meM va hindU samAja meM kyA hoMge ? sthAnAMtaraNa meM atizaya meM ambikA maTha ? 5 varSa pahale corI gaI ambikA kI mUrti | kamI A gaI ityaadi| kA vivAda uThAyA gyaa| Aropa lagAyA jaina samAja ne corI | pavitratA sthAna se adhika mUrti kI hai karavAI, vidveSapUrNa parace bA~Te ki vizeSa samAja ke dvArA 17 vIM zatI meM nirmita bar3e bAbA kA pahalA maMdira na paha~cAI gii| kisa para Aropa lagA rahe to mUlanAyaka pratimA kA mUla prAcIna maMdira thaa| na hI mUla the ve? mAlUma hai ambikA devI kI mUrti jaina mUrti hai, yugala / garbhagRha / mahattva mUrti kI pavitratA, prAcInatA evaM pUjanIyatA mUrti hai, bhagavAna nemInAtha ke gomedha yakSa va yakSiNI kI ? | kA adhika hai, sthAna kA nhiiN| jaina samAja apanI hI mUrti ko corI kyoM karavAnA cAhegA, | maMdiroM kI parisaMskAra paramparA aura bAkI donoM umA-mahezvara evaM lakSmInArAyaNa kI mUrtiyA~ | | mathurA meM caurAsI ke 200 varSa se adhika prAcIna ambikA maTha meM surakSita haiM ? hanumAna maMdira taka gaye ho | jinAlaya meM Upara caubIsa vediyA~ banAkara navIna caubIsI kabhI? jaina samAja ne apane svAmitva kI bhUmi vahA~ hanumAna virAjamAna kI jA rahI hai| Amera ke bhagavAn nemInAtha maMdira nirmANa ke lie dI hai| jAnate ho rukmaNimaTha meM vartamAna | jinAlaya meM bIca kI vedI pUrI haTAkara, navIna nirmANa meM pUjya mUrti tIrthaMkara kI khaMDita padmAsana mUrti hai ? unake | kiyA gyaa| bhagavAna mahAvIra jinAlaya, gopAla jI kA pAsa koI javAba nahIM thaa| hama yaha samajhe the| hameM usane | rAstA, jayapura meM purAnI vediyA~ haTAkara nayA haoNla nirmita samajhAyA thaa| hama yaha socakara usameM the ki khaMDita mUrti hai | kiyA jA rahA hai| zrI mahAvIra jI atizaya kSetra ke jinAlaya ? unake pAsa koI javAba nahIM thA, hama para yaha samajhe the, | meM nIce bhUtala kA pUrNa rUpa se jIrNoddhAra kiyA gyaa| isI hameM usane samajhAyA thA, hama yaha socakara usameM zAmila the | mandira meM se Upara kucha pratimAe~ lAkara alaga se virAjamAna ki AMdolana galata logoM ke hAthoM meM na calA jaae| bauddhika | kI giiN| zAntivIranagara, mahAvIra jI ke mandira kA AmUlacUla dIvAliyepana kI kAI sImA na thii| vartamAna meM vidizA | parivartana kiyA gyaa| bhagavAn pArzvanAtha mandira, jaggA kI saMgrahAlaya meM rakhI, corI gaI gomadha ambikA kI mUrti bhI | bAvar3I kA pUrA prAcIna nirmANa haTAkara navIna nirmANa kiyA vApasa ambikA maTha meM Aye aura hanumAna maMdira bhI bane, gyaa| ina sabhI pramANoM se yaha spaSTa hai ki prAcIna mandira meM yahI sabakI bhAvanA hai, sakala jaina samAja kI bhI zAsana | bhI AvazyakatAnusAra parivartana-parivardhana hote rahe haiM, hote kI bhii| rahate haiM, hote rheNge| mIDiyA ne paryApta Aga ugalane kA kArya kiyaa| | bar3e kAja meM choTe bAbA ke bhaktoM ko bhUmikA yadi satarkatA na baratI jAtI to jaina-hindU-daMge ho sakate the| jIvita maMdiroM ke jIrNoddhAra kA prazna ho athavA naye zahara vAtAvaraNa tanAvapUrNa ho gyaa| Izvara kI kRpA rahI ki | maMdiroM ke nirmANa kA, isa prakAra kA koI bhI kArya sadA se kucha anartha nahIM huA, sabhI ne yathAsaMbhava saMyama brtaa| bar3e | sarvamAnya guruoM ke AzIrvAda evaM preraNA se hI saMbhava huaa| bAbA kI kRpA se, choTe bAbA kI tapasyA se sabhI kArya | kuMDalapura meM AcArya zrI vidyAsAgara jI ke prathama cAturmAsa nirvighna sampanna ho gaye aura 19 janavarI ko apAra jana- | 1976 se lekara 1978 meM zikhara ke jIrNoddhAra, prathama samudAya ke bIca maMtroccAraNa ke sAtha bar3e bAbA kI vidhivat | mahAmastakAbhiSeka 2001 se lekara 19 janavarI 2006 ko naye sthAna para AcArya zrI ke nirdezana meM prANa pratiSThA kara dI | bar3e bAbA kI naye maMdira meM purnapratiSThA taka jo bhI kArya huA, vaha unhIM ke nirdeza, AzIrvAda va preraNA se huA, kintu bAta to aba zurU huI thI, 16 janavarI ko hI | dezabhara ke sampUrNa digambara jaina samAja ke dharmAnurAgiyoM ne kendrIya purAtattva vibhAga kI ora se kesa jabalapura sthita | tana, mana, dhana se sahabhAgitA drshaayii| ma.pra. ucca nyAyAlaya meM calA gayA, unameM zaMkAoM ko janma isa sampUrNa prakaraNa meM Avazyaka hai AcAryazrI ke diyA gayA, bhrAmaka pracAra huA, saikar3oM prazna havA meM uchale, | samarpita bhaktoM kA ullekh| kuMDalapura kSetra kI prabaMdha samiti gii| agasta 2006 jinabhASita 19
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke adhyakSa zrI saMtoSa siMghaI, caudharI rUpacaMda jaina evaM mahAmaMtrI | yaha kisI samAjavizeSa kI manamAnI kiye jAne kA udAharaNa satyapAla jaina Adi padAdhikAriyoM kI sahanazIlatA, karmaThatA | nahIM, apitu purAtattva vibhAga dvArA akAraNa hastakSepa kA kA, jinhoMne guru kI AjJA mAnane aura pAlana karane meM koI | udAharaNa hai, jIvita maMdiroM ko mRta smArakoM meM badalane kI kasara nahIM chodd'ii| yadi isa pUre kAryakrama ko saphala banAne | sAjiza hai, jIvana ko mukhya dhArA se kATakara, alaga-thalaga kA zreya AcArya zrI ke bAda kisI eka vyakti ko diyA jA | banda cAradIvArI meM rakhane ke prayAsa haiN| hamArI dharohara, hamArI sakatA hai to vaha hai nirmANa samiti ke prabhArI vIreza setth| virAsata, hamAre jIvana kA aMga honA cAhie, koI alaga sA stutya hai usakI karmaThatA, abhinaMdanIya hai usakA bar3e bAbA | hissA nhiiN| bhAratIya purAtattva sarvekSaNa hamAre garva kA viSaya aura choTe bAbA ke prati samarpaNa, jisa prakAra ka honA cAhie, darda kA nhiiN| prAcIna maMdiroM.smArakoM meM jIvana oNparezana mokSa ko unhoMne aMjAma diyA, binA thake, binA | kI halacala ho, upayogitA ho, vahI unakA sabase bar3A ruke, na dina dekhA-na rAta, isa yojanA ko saphala banAne meM | saMrakSaNa va rakSaNa hai| purAtattva vibhAga kI bhAvanA spaSTa rUpa yogadAna de sakane vAle hara vyakti kA sahayoga lene meM jisa | se sakArAtmaka tathA rASTra va samAja ke hita meM honI caahie| prakAra buddhimattApUrvaka aura kisI bhI samaya pratyeka apriya | yaha kheda kA hI viSaya hai ki purAtattva vibhAga ne apanI sthiti ko TAlane meM samanvayaka kA jo kArya unhoMne kiyA, | yAcikA meM baccI se balAtkAra kA jikra kiyaa| purAtattva use zabdoM meM nahIM bA~dhA jA sakatA hai| choTe bAbA kA yaha | vibhAga ke dAyitva kyA aba badala gaye haiM? yaha ciMtA kA bar3A-sA bhakta nizcita rUpa se airAvata hAthI jaisA | viSaya hai jisa para sabhI jAgarUka logoM ko dhyAna denA tIkSNabuddhi-sampanna evaM guNayukta siddha huaa| sampUrNa jaina | caahie| samAja ko una para gaurava hai| isa pUre yajJa meM aneka dAtAroM ne | kuNDalapura kI maMdira va mUrtiyA~ saMrakSita kI zreNI meM mukta hasta se Ahuti dii| jaisA sevA dala ke yuvakoM ne | nahIM apanA zramadAna diyaa| aneka vizeSajJoM ne binA mUlya lie 16 tArIkha ko kendrIya purAtattva vibhAga ne nyAyAlaya apane sevAe~ diiN| AI. AI. TI. iMjIniyaroM kA yogadAna | | meM yAcikA dAyara kI aura usa para 16 tArIkha ko 3 sunavAiyA~ sarAhanIya thA, jisake kAraNa hI sabhI jinabimboM ko nikAlA | huiiN| usako Age bar3hAte hue 17 janavarI ko punaH sunavAI jA skaa| kintu yaha mAnanA hogA isa sampUrNa prasaMga meM, isa | huI aura purAtattva vibhAga kI yAcikA para ucca nyAyAlaya ne pradeza ke mukhyamaMtrI kI vivekazIlatA, saMvedanazIlatA va | sAyaM 4.30 - 6.00 baje yathAsthiti banAe rakhane kA Adeza dUradarzitA ke kAraNa hI apriya sthitiyoM ko TAlA jA skaa|| diyA, usake pazcAt 6 mArca ko sunavAI huI aura phira 24 zAyada bar3e bAbA kA kAja unhIM ke kAryakAla meM honA | apraila ko| bhAratIya purAtattva vibhAga kA dAvA thA ki bhagavAna likhA thaa| zAsana ke rukha ke kAraNa hI ve prazAsanika | AdinAtha kI pratimA prAcIna sampadA hai aura bar3e bAbA kA nirNaya nahIM liye jA sake, jisake kAraNa saikaDoM jAne jA | maMdira saMrakSita smaark| sakatI thiiN| bhAratIya purAtattva vibhAga kA dAvA 1904 ke prAcIna bar3e bAbA mUrti sthAnAMtaraNa ke pariNAma smAraka saMrakSaNa adhiniyama ke tahata dinAMka 16.07.1913 katipaya buddhimAn vyaktiyoM evaM purAtattva vibhAga ne | tathA 13.11.1914 ko madhya prAMta ke mukhya Ayukta ke bAra-bAra ciMtA jatAyI ki isa eka udAharaNa se sabhI sampradAya atirikta saciva dvArA jArI do adhisUcanAoM para AdhArita apane-apane dhArmika sthaloM ke sAtha manamAnI karane kI chUTa hai, jisako AdhAra banAkara vibhAga, prAcIna evaM aitihAsika caaheNge| patrakAroM ne bhI bAra-bAra yaha ciMtA jtaayii| kintu | smAraka, purAtAttvika sthala evaM avazeSa adhiniyama 1958 udAharaNa galata diye jA rahe haiN| prathamataH na yaha saMrakSita | (1958 ekTa) ke prAvadhAnoM ko kuMDalapura ke maMdiroM, mUrtiyoM smAraka hai, na hI yahA~ purAtattva vibhAga kA kabhI koI Adhipatya | ke saMdarbha meM lAgU karanA cAhatA hai| kintu vAstavikatA yaha rahA, na prabaMdhana / isakI tulanA kevala tirupati bAlAjI, yA | hai ki 1958 ekTa ke prAvadhAna kuMDalapura para lAgU nahIM hai, vaiSNo devI, bAMdakapura Adi maMdiroM ke TrasTa se kI jA sakatI | isake nimna kAraNa haiM - hai, tAjamahala va lAla kile se nhiiN| rAyasena kI majAra va / 1. bhArata ke samasta prAcIna evaM aitihAsika smAraka ajamera zarIpha se kI jA sakatI hai, masjida moTha' se nhiiN| | do zreNiyoM meM vargIkRta haiN| saMgha sUcI kramAMka 67 ke aMtargata 20 agasta 2006 jinabhASita
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsada dvArA banAye gaye kisI kAnUna ke dvArA athavA | ke smArakoM para lAgU karanA gairakAnUnI aura gairasaMvaidhAnika anuvartIsUcI kramAMka 40 ke aMtargata ghoSita rASTrIya mahattva hai, kyoMki aisA karane se 1964 adhiniyama niSkriya evaM ke smAraka tathA rAjya sUcI kramAMka 12 ke aMtargata sammilita | prabhAvahIna hogaa| ve smAraka jo rASTrIya mahattva ke nahIM haiN| 1958 ekTa kI 8. ina saMdarbho meM 200-300 varSoM se zrI deva pArzvanAtha dhArA 2(1) kevala ve smAraka saMrakSita haiM, jinheM isa kAnUna | jI maMdira samiti, kuNDalapura 16 julAI 1913 kI adhisUcanA ke dvArA rASTrIya mahatva kA ghoSita kiyA gayA ho yA jinheM ke pUrva maMdiroM kA prabaMdhana, rakharakhAva evaM marammata tathA prAcIna evaM aitihAsika smAraka adhiniyama 1951, jo kevala jIrNoddhAra karavAtI rahI aura usI ke pAsa kuNDalapura ke rASTrIya mahattva ke smArakoM kI ghoSaNA ke lie banAyA gayA, | maMdiroM kA svAmitva evaM kabjA rhaa| ke aMtargata rASTrIya mahattva ke ghoSita kiye gaye hoM, sAtha hI 9.16 julAI 1913 evaM 13.11.1914 kI adhisUcanA 1951 ekTa meM vahI smAraka rASTrIya smAraka ghoSita kiye gaye | madhyaprAMta mukhya Ayukta ke atirikta saciva dvArA jArI kI jo 1904 ke aMtargata saMrakSita smAraka ghoSita kiye gaye the| | gaI thI, na ki kendra sarakAra ke dvArA, svataMtratA pUrva kendra 2. prAcIna smAraka evaM purAtAttvika dharohara va avazeSa / sarakAra kA artha gavarnara janarala oNpha iMDiyA kI kAryakArI ekTa 1964, madhyapradeza kI dhArA 38 ke anusAra prAcIna samiti arthAt gavarnara ina kAuMsila thii| kendra sarakAra ne smAraka adhiniyama 1904 ke prAvadhAna madhyapradeza rAjya ke | kabhI bhI 1904 athavA 1958 ke tahata kuNDalapura ke maMdiroM prAcIna evaM aitihAsika smArakoM evaM purAtAttvika avazeSoM | ko rASTrIya mahattva kA smAraka ghoSita nahIM kiyA, kyoMki ke saMdarbha meM lAgU nahIM haiM, kevala una viSayoM ko chor3akara | kuNDalapura ke maMdira dharAhara jarUra haiM, smAraka nahIM haiM, ve jina para ke prAvadhAna pahale lAgU ho cuke haiN| pUjA ke jIvanta sthala haiN| kuNDalapura ke maMdira prathamataH 3. 1904 adhiniyama ke tahata jArI sabhI saMrakSita | smAraka nahIM, jIvita maMdira haiM aura dvitIyataH ye 1958 ekTa smArakoM kI adhisUcanA kevala kendra athavA rAjya sarakAroM | ke tahata nahIM Ate haiM aura isa daSTi se bhAratIya purAtatva ke dvArA hI jArI kI jA sakatI thii| sarvekSaNa kA koI bhI adhikAra maMdiroM para nahIM hai aura na hI 4. 1904, 1951 va 1958 ke adhiniyamoM ke anusAra | ve saMrakSita smAraka haiN| kevala rASTrIya mahattva ke smAraka hI saMrakSita hoNge| isake radana kAuMsiladArA saMrakSita smAraka atirikta jo bhI prAcIna va aitihAsika smAraka haiM, ve rASTrIya smAraka nahIM hoMge va 1964 ke adhiniyama ke tahata rAjya ke 1913 aura 1914 meM jo adhisUcanA jArI kI gaI adhikAra kSetra meM aayeNge| | thI, usakI puSTi karane kA adhikAra 1904 ekTa kI dhArA 5. 1904 adhiniyama kI dhArA 3 meM 1937 ke eka 3 ke aMtargata kevala gavarnara ina kaoNuMsila ko thA, jo saMzodhana dvArA saMrakSita smArakoM ke saMdarbha meM adhisUcanA kuMDalapura ke saMdarbha meM nahIM huaa| madhyaprAMta ke bAre meM 1904 jArI karane kA adhikAra kevala kendra sarakAra ko diyA, jo | ke bAda jArI sabhI adhisUcanAoM kA gavarnara ina kaoNuMsila isake pUrva sthAnIya sarakAra ko bhI thaa| ataH 1958 ekTa ke dvArA puSTi kiyA jAnA Avazyaka thA, jaisA ki nimna udAharaNoM prAvadhAna kevala una adhisUcanAoM para lAgU haiM jo kendra | se spaSTa haiM - sarakAra dvArA 1937 ke bAda jArI kI gaI yA jinake saMdarbha meM | gavarnara ina kaoNuMsila ke patra kramAMka C-72-A-Bkendra sarakAra ne spaSTa adhisUcanA 1904 yA 1958 ke ekTa | 358 dinAMka 11.04.1925 se spaSTa hotA hai ki usame saMrakSita ke tahata sampUrNa prakriyAe~ pUrI karate hue kI hoN| yadi ye | smArakoM meM kuNlapura ke saMdarbha meM kevala sapATa chata vAle arhatAe~ pUrI nahIM hotIM, to vaha smAraka rASTrIya mahattva kA | maMdira kA ullekha kiyA hai| dinAMka 10.07.1916 kI smAraka nahIM mAnA jA sktaa| adhisUcanA kramAMka 180, jisakI mukhya Ayukta ne bhI punaH 6. 1958 ekTa ke prAvadhAna una smArakoM para nahIM | puSTi adhisUcanA saMkhyA 932, dinAMka 27-8-1917 kI thI, lAgU haiM, jinake saMdarbha meM kendra sarakAra ne koI adhisUcanA | use bhI dubArA gavarnara ina kAuMsila meM 1904 ekTa ds-5-3 jArI nahIM kI hai| (3) ke aMtargata punaH kanapharma kiyA gyaa| isI prakAra dinAMka 7. 1958 ke prAvadhAna ko mAnanA gaira rASTrIya mahattva 28.07.1916 kI adhisUcanA kramAMka 280, jisakI punaH agasta 2006 jinabhASita 21
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ puSTi adhisUcanA kramAMka 234, dinAMka 27.08.1917 pramukha | eka bhI chadAma purAtattva vibhAga ne ina jaina maMdiroM para kharca Ayukta ne kI thI, ko gavarnara ina kaoNusiMla ne punaH | nahIM kii| usakA dRSTikoNa kucha aisA hI rahA ki bacce para adhisUcanA kramAMka P-72-A-B-358 tathA sUcI kramAMka 43 | adhikAra to merA hai, kintu jo use apanA mAnate haiM ve use va 44 kI puSTi adhisUcanA dinAMka 11.4.1925 se kii| | acche se pAla rahe haiM, isalie mujhe ciMtA kI jarUrata nhiiN| adhisUcanA kramAMka 19 kI puSTi gavarnara ina kauMsila ne | siddha hai ki dharma va purAtattva kI surakSA kinhIM caMda adhisUcanA kramAMka C-72-A-B-358 dinAMka 11.4.1925 | vyaktiyoM kI nahIM, sampUrNa samAja kI ciMtA kA viSaya thI, kI sUcI kramAMka 48 para kii| uparyukta pramANoM se spaSTa hai | isa jIrNoddhAra ko samasta munisaMgha aura adhikAMza jainasamAja ki kuNDalapura ke maMdira kabhI bhI saMrakSita ghoSita nahIM hue| | kI svIkRti thii| yahI kAraNa hai ki samAja ne isake virodha purAtattva vibhAga kI bhUmikA / para tIkhI, anacAhI aura anapekSita pratikriyA vyakta kI, paryApta dastAvejoM ke abhAva meM evaM galata jAnakAriyoM | cAhe vaha samAja ke vyakti dvArA kI gaI athavA purAtattva ke kAraNa purAtattva vibhAga isa sampUrNa prakaraNa meM akAraNa | vibhAga yA prazAsana ke dvArA / AcAryoM tathA deva, zAstra va guru ulajhA, phira bhI prazna kevala eka hai ki jisa kisI bhI | kA akAraNa virodha na vaMdanIya hai, na stuty| saca pUchA jAye noTIphikezana ke AdhAra para, jaba kabhI bhI vibhAga ne pAyA | to jinakI ciMtA kA yaha viSaya rahA hai aura hai, ve hI usakI ki kuMDalapura ke pahAr3I para ke maMdira usake saMrakSita smAraka | ciMtA karate rahe haiM, karate raheMge, dhArmika, AdhyAtmika, haiM, to usake bAda usane kiyA kyA ? kauna sA dAyitvanirvahana, | vyAvahArika dRSTi se pUre tattvoM - vAstu, kalAtmakatA, prAcIna maMdiroM kI surakSA, rakha-rakhAva, marammata, jIrNoddhAra hetu kaba | saMskRti, bhavyatA, pavitratA tathA surakSA aura akhaNDatA kA kiyA ? kitane Azcarya kI bAta hai ki Aja dinAMka taka dhyAna rakhate hue| bhopAla,ma.pra. isa saMsAra meM dharma hI eka aisI vastu hai jo para-bhava meM bhI jIva ke sAtha jAtA hai, isake atirikta anya saba vastue~ usI paryAya meM nAtA tor3a detI haiN| jaise baMdhugaNa to zmazAna taka hI sAtha dete haiM, dhana ghara meM hI par3A raha jAtA hai, aura zarIra citA kI bhasma bana jAtA hai| In this world of transmigration, it is dharma alone that accomplanies the soul when it passes into another body. All things other than that, forsake company in this mode (paryaya) itself. Relatives, for instance, accompany upto the crematorium (smasana), wealth remains behind at home and body is reduced to ashes. he Atman! jabaki zarIra acetana, anitya aura apavitra hai, kintu tU sacetana, nitya aura pavitra hai, taba tuma donoM meM abheda (ekatA) kaise ho sakatA hai ? O soul! this body is unconscious, ephemeral and unholy while you are conscious, eternal and pure. How then can you two be one and the same? jaise rAtri meM durbhedya saghana aMdhakAra ko eka mAtra sUrya hI naSTa kara sakatA hai, anya koI nahIM, vaise hI jinendra bhagavAn ke vacana evaM jinAgama ko chor3akara anya koI bhI pApa ko naSTa karane meM samartha nahIM hai| Just as the impenetrable darkness of night can be dispelled only by the sun, and by none else, similary nothing other than the words of Lord Jina and Jina scriptures are capable of destroying sin. vIradezanA 22 agasta 2006 jinabhASita -
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ jijJAsA-sAmAdhAna paM. ratanalAla bainAr3A praznakartA - namana kumAra godhA, jypur| pUrvakoTi mAtra bhavasthiti taka saMyama kA paripAlana karate hue jijJAsA - kyA RddhidhArI muni eka sAtha aneka rUpa jo thor3I sI Ayu ke zeSa raha jAne para kSapaNA meM udyata dhAraNa kara sakate haiM ? hokara antima samayavartI chadmastha-kSINakaSAya guNasthAna ke samAdhAna - jo kAmarUpitva nAmaka Rddhi ke dhAraka antima samaya ko prApta huA hai, vaha kSapitakarmAMzaka kahalAtA munirAja hote haiM, ve eka sAtha aneka rUpa banAne kI zakti ko rakhate haiN| kAmarUpitva Rddhi kI paribhASA zAstroM meM isa jijJAsA - vartamAna meM padmAvatI devI kI bahuta sArI prakAra kahI gaI haiM - martiyA~ nirmita haI haiM. jinameM padmAvatI devI ke mastaka para bha. pArzvanAtha virAjamAna haiN| to kyA vAstava meM padmAvatI devI ne tiloyapaNNatti 4/1032 meM isa prakAra kahA hai - bha. pArzvanAtha ko upasarga kesamaya apane mastaka para uThAyA thA ? "jugavaM bahurUvANi jaM virayadi kAmarUvariddhI saa|" athavA ye mUrtiyA~ kAlpanika haiM ? artha - jo eka sAtha aneka rUpoM kI racanA karatI hai, samAdhAna - bha. pArzvanAtha kA prAcInatama jIvana-caritravaha kAmarUpitva nAma kI Rddhi hai| varNana uttara-purANa se prApta hotA hai| uttarapurANa sarga-73, pR. tatvArthavArtika 3/36 meM isa prakAra kahA hai - 438 para isa prakAra kahA gayA hai - "tadanantara jisa vana meM "yugapadanekAkArarUpavikaraNazaktiH kAya-rUpitva- dIkSA lI thI usI vana meM jAkara tIrthaMkara pArzvanAtha devadAru miti|" nAmaka eka bar3e vRkSa ke nIce virAjamAna hue| --- ve sAta artha - eka sAtha aneka AkAravAle rUpa banAne kI dina kA yoga lekara dharmadhyAna ko baDhAte hue virAjamAna the| zakti ko kAmarUpitva Rddhi kahate haiN| isI samaya kamaTha kA jIva saMvara nAma kA asura AkAza jijJAsA - kSapitakarmAzika kise kahate haiM ? mArga se jA rahA thA ki akasmAt usakA vimAna ruka gyaa| jaba usane vibhaMgAvadhi jJAna se isakA kAraNa dekhA, to use samAdhAna - zrIdhavalA pu. 10, pR. 268 para kSapita apane pUrva bhava kA saba baira-baMdhana spaSTa dikhane lgaa| phira kauzika kA svarUpa isa prakAra kahA hai-"jo jIvo kyA thA, krodhavaza usane mahAgarjanA kI, aura mahAvRSTi karanA suhamanigodajIvesu --- jhnnnnaa|" zurU kara diyaa| isa prakAra yamarAja ke samAna atizaya duSTa ___ artha - jo jIva palyopama ke asaMkhyAtaveM bhAga se usa durbuddhi ne sAta dina taka lagAtAra bhinna-bhinna prakAra ke hIna karmasthitikAla (70 kor3Akor3i sA.) taka sUkSma nigoda | mahAupasarga kiye| yahA~ taka ki choTe-moTe pahAr3a taka lAkara jIvoM meM rahakara aparyApta va paryApta bhavoM ko yathAkrama se unake samIpa giraae| (134-138) / avadhijJAna se yaha upasarga adhika va alpa grahaNa karatA rahA hai / isa prakAra se paribhramaNa | jAnakara dharaNendra apanI patnI ke sAtha pathvItala se bAhara karatA huA vahA~ se nikalakara krama se bAdara pRthivIkAyika | nikalA. usa samaya vaha dharaNendra, jisa para ratna camaka rahe paryApta, pUrvakoTi pramANa Ayu vAle manuSya, dasa hajAra varSa haiM,aise phaNArUpI maNDapa se suzobhita thaa| dharaNendra ne bhagavAna kI Ayu vAle deva, bAdara pRthivIkAyika paryApta, sUkSmanigoda ko saba ora se gherakara apane phaNAoM ke Upara uThA liyA jIva paryApta aura bAdara pRthivIkAyika paryApta, ina jIvoM meM | aura usakI patnI vajramaya chatra tAnakara khar3I ho gii|( 139utpanna hokara yathAyogya samyaktva va mithyAtva Adi ko Adi kA | 140) / prApta hotA rhaa| isa prakAra nAnA bhavoM meM paribhramaNa karatA uparyukta AgamaprakaraNa se yaha spaSTa hotA hai ki bha. huA ATha saMyamakAMDakoM kA pAlana kara, cAra bAra kaSAyoM | pArzvanAtha ko dharaNendra ne apane phaNAoM ke Upara uThAyA ko upazamAkara aura palyopama ke asaMkhyAtaveM bhAga mAtra | thaa| usakI patnI ne to bhagavAna ke Upara vajramaya chatra tAnA saMyamAsaMyamakANDaka va samyaktvakANDakoM kA paripAlana kara | | thaa| bha. pArzvanAtha kI jo prAcIna mUrtiyA~ chaThI zatAbdI se anta meM phira se bhI jo pUrvakoTi AyuvAle manuSyoM meM utpanna | dazavIM zatAbdI taka kI prApta hotI haiM, unameM bhI dharaNendra kI huA va vahA~ sabase alpakAla meM yoniniSkramaNarUpa janma se | patnI ko chatra tAnate hae hI dikhAyA gayA hai| ina prakaraNoM se ATha varSa kA hokara saMyama ko prApta huaa| vahA~ kucha kama | spaSTa hotA hai ki padmAvatI dvArA (uttarapurANakAra ne dharaNendra agasta 2006 jinabhASita 23
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ kI patnI ke rUpa meM padmAvatI kA nAma nahIM likhA hai) bha. | hai| niSprayojana parapIr3AdAyaka kucha bhI bakavAsa karanA, pArzvanAtha ko sira para uThAne kA prasaMga Agamasammata nahIM hai| | anargala pralApa karanA vAcanika adhikaraNa hai| binA prayojana ataH aisI mUrtiyoM ko AgamAnusAra kaise mAnA jAye ? | calate hue, Thaharate hue, baiThate hue, sacitta evaM acitta patra, jijJAsA - samyaktvAcaraNa tathA svarUpAcaraNa cAritra puSpa, phaloM kA chedana-bhedana, kuTana, kSepaNa Adi karanA, kyA paryAyavAcI haiM yA inameM kucha antara hai ? agni, viSa, kSAra Adi padArtha denA Adi jo kriyA kI jAtI samAdhAna - svarUpAcaraNa nAmaka caritra kA varNana kisI | hai, vaha kAyika adhikaraNa hai| ye sarva asamIkSyAdhikaraNa bhI AcArya ne nahIM kiyaa| yaha to paMcAdhyAyIkAra pANDe | haiM, arthAt mana-vacana-kAya kI niSprayojana ceSTA rAjamala jI kI kalpanA mAtra hai| AcArya kundakunda ne | asamIkSyAdhikaraNa hai| (5) / cAritrapAhur3a gAthA 5 se 10 taka jo samyaktvAcaraNacAritra kA jijJAsA - caturgati-nigoda kise kahate haiM ? varNana kiyA hai, usakA saMbaMdha samyak cAritra se bilkula samAdhAna - isa zabda kI paribhASA zrI dhavalA pu. 14, nahIM hai| AcArya kundakunda ne 25 doSoM se rahita aura aSTa | pRSTha 236 para isa prakAra kahI hai - "je deva-Neraiya-tirikkhaaMga se sahita samyagdarzana ko dhAraNa karanA samyaktvAcaraNa- | maNussesuppajiyUNa puNo Nigodesu pavisiya acchaMti te cAritra kahA hai| samyakcAritra ko saMyamAcaraNacAritra nAma se | | cadugaiNigodA bhnnnnNti|" alaga kahA hai| isa saMyamAcaraNa cAritra ko dhAraNa karane / artha - jo nigodajIva deva, nArakI, tiryaMca aura manuSyoM vAlA hI mokSamArgI kahalAtA hai| jisake pAsa samyaktvAcaraNa | meM utpanna hokara punaH nigoda jIvoM meM praviSTa hote haiM, ve cAritra nahIM hai, usake pAsa samyagdarzana bhI nahIM hai, aisA | caturgatinigoda kahalAte haiN| samajhanA caahie| zAstroM meM svarUpAcaraNa nAmaka cAritra to jijJAsA - arahanta avasthA meM antarAyakarma ke kSaya nahIM kahA, para aisA jarUra kahA hai - "rAgadveSAbhAvalakSaNaM | ho jAne para kSAyika bhoga, kSAyika upabhoga Adi kyA hote paramaM yathAkhyAtarUpaM svarUpecaraNaM nizcayacAritraM bhnnNti|idaaniiN | haiM? tadabhAve'nyaccAritramAcarantu tpodhnaaH|" (paramAtmaprakAza gAthA samAdhAna - isa saMbaMdha meM AcArya pUjyapAda svAmI ne 2, 39 ttiikaa)| savArthasiddhi TIkA meM isa prakAra kahA hai - artha - rAgadveSa kA abhAva jisakA lakSaNa hai, aise | 1. sampUrNa upabhogAntarAyakarma ke kSaya se kevalI paramayathAkhyAtarUpa svarUpa meM AcaraNa nizcayacAritra hai| bhagavAn ko jo siMhAsana, cAmara, aura chatratraya AdirUpa vartamAna meM usakA abhAva hone se munigaNa anya cAritra kA | vibhUtiyA~ prApta hotI haiM, unheM kSAyika ananta upabhoga kahate AcaraNa kreN| samyaktvAcaraNa to caturtha guNasthAna meM hotA hai, parantu 2. sampUrNa bhogAntarAyakarma ke kSaya se jo puSpavRSTi svarUpa meM AcaraNarUpa cAritra to gyArahaveM guNasthAna meM kahA | Adi rUpa ananta bhoga sAmagrI prApta hotI hai, use kSAyika gayA hai, jaisA Upara pramANa hai| samyagdarzana utpanna hone ke ananta bhoga kahate haiN| sAtha-sAtha usake anukUla AcaraNa bhI hone lagatA hai, vahI 3. vIryAntarAya karma kA sarvathA kSaya ho jAne se kevalI samyaktvAcaraNa kahA gayA hai| ke jo ananta zakti prakaTa hotI hai, use kSAyika anantavIrya jijJAsA - tatvArthasUtra meM anarthadaNDavratoM ke aticAra | kahate haiN| meM asamIkSyAdhikaraNa' se kyA tAtparya hai ? 4. dAnAntarAya karma ke sampUrNa vinAza hone se samAdhAna - zrI rAjavArtikakAra ne 'asamIkSyAdhikaraNa' trikAlavartI ananta prANiyoM kA anugraha karanevAlA kSAyika zabda kA acchA spaSTIkaraNa kiyA hai, jo isa prakAra hai - | abhayadAna prakaTa hotA hai| binA prayojana Adhikya karanA adhikaraNa hai| adhikaraNa | 5.sampUrNa lAbhAntarAya karma ke kSaya se kavalAhArakriyA zabda meM 'adhi' kA artha 'adhikarUpa' meM hai aura karaNa kA | se rahita kevaliyoM ke kSAyika lAbha hotA hai, jisase unake artha apUrva prAdurbhAva hai, apUrva ke utpAdana meM binA prayojana | zarIra ko bala pradAna karane meM kAraNabhUta, dUsare manuSyoM ko AdhikyarUpa se pravartana karanA adhikaraNa kahalAtA hai| (4) / asAdhAraNa arthAt kabhI na prApta hone vAle parama zubha aura mana, vacana aura kAya ke bheda se adhikaraNa tIna | sUkSma aise ananta paramANu pratimaya saMbaMdha ko prApta hote haiN| prakAra kA hai| nirarthaka kAvya Adi kA ciMtana mAnasa adhikaraNa 1/205, prophesarsa kAlonI AgarA (u.pra.) 24 agasta 2006 jinabhASita
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ aba DaMka mata mAro zrIpAla jaina 'divA' maiMne bicchuoM se bahuta kahAaba DaMka mata maaro| tana meM khAlI jagaha bacI nahIM hai| ve mAnate hI nahIM kahate haiM - ApakA tana DaMka mArane kI surakSita jagaha hai| isalie mArate haiM ddNk| DaMka to acche tana meM hI mArA jAtA hai . hama se bhI jyAdA jaharIle tana ko DaMka mArane se kyA lAbha ? phira unake hAtha meM jUtA hai tumhAre pA~va meM hai kyoMki tuma AdamI ho| hama saba bicchU tuma se jyAdA samajhadAra haiM tuma jaise para hI hama jindA haiM tuma manA mata karo hameM jIne do kyoMki - tuma AdamI ho| zAkAhAra sadana ela.75, kezara kuMja harSavarddhana nagara, bhopAla rAga-dveSa se rahita ho jAne para samatA bhAva AvirbhUta hotA hai aura isa samatA bhAva ke pragaTa ho jAne se unake Atmabodha tathA isase unake karmoM kA viyoga hotA hai| With the departure of attachment and aversion, equanimity arrives, with this equanimity comes the knowledge of the self and then follows freedom from karma. mahApApI manuSya aisA koI bhI puNya kArya nahIM kara sakatA hai jo usake lie Atmahita-kAraka ho| A sinner is incapable of performing such auspicious karmas as are in the interest of his soul. vIradezanA agasta 2006 jinabhASita 25
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ varSAyoga : cAturmAsa - 2006 sAhityamanISI jJAnavAridhi digaMbara jainAcAryapravara zrI jJAnasAgarajI mahArAja ke dvArA dIkSita-zikSita jaina zramaNaparaMparA ke Adarza saMtaziromaNi jainAcArya zrI vidyAsAgara jI mahArAja tathA unake dvArA dIkSita ziSyoM kA vIra nirvANa saMvata (2532, vikrama saMvat 2063, san 2006 kA cAturmAsa vivrnn| 1. saMta ziromaNi AcArya 108 zrI vidyAsAgara jI | (5) DaoN. sunIla jaina, DiMDorI (phona : 07644 mahArAjaH- munizrI samayasAgara jI, muni zrI yogasAgara 234149) (6) manISa jaina, buDhAra (phona : 07652jI, munizrI prasAdasAgara jI, munizrI prazastasAgara jI, 250110,251120) munizrI purANasAgara jI, munizrI prabodhasAgara jI, munizrI kaTanI-bilAsapura relakhaMDa para amarakaMTaka ke lie praNamyasAgara jI, munizrI prabhAtasAgara jI, munizrI caMdrasAgara nikaTavartI relave sTezana peMDrA roDa 45 kilomITara dUra jI, munizrI saMbhavasAgara jI, munizrI abhinaMdanasAgara hai| bilAsapura se 101, DiMDorI se 80, buDhAra se 85 jI, munizrI sumatisAgara jI, munizrI padmasAgara jI , kilomITara dUra amarakaMTaka hai| dakSiNa bhArata se AnevAle munizrI pUjyasAgara jI, munizrI vimalasAgara jI, munizrI yAtrI nAgapura-bilAsapura peMDrA roDa, uttara bhArata/dillI anaMtasAgara jI, munizrI dharmasAgara jI, munizrI zAMtisAgara Adi kI ora se AnevAle yAtrI bInA-kaTanI-peMDrA jI, munizrI arahasAgara jI, munizrI mallisAgara jI , roDa hokara amarakaMTaka pahu~ca sakate haiN| bhopAla se munizrI suvratasAgara jI, munizrI vIrasAgara jI, munizrI | amarakaMTaka eksapresa sAyaM 4 baje chUTatI hai| kSIrasAgara jI, munizrI dhIrasAgara jI, munizrI upasamasAgara | 2. munizrI niyamasAgara jI, munizrI uttamasAgara jI, munizrI jI, munizrI prasamasAgara jI, munizrI mahAsAgara jI, munizrI | vRSabhasAgara jI, munizrI nemisAgara jii| virATasAgara jI, munizrI vizAlasAgara jI, muni zrI cAturmAsa sthalI : zrI bAhubalI digambara jaina maMdira, zailasAgara jI, munizrI acalasAgara jI, munizrI boragA~va taha, cikkoDI, ji. belagA~va (krnaattk)| punItasAgara jI, munizrI avicalasAgara jI, muni zrI saMparka sUtra : 08338 - 231519 vizalyasAgara jI, munizrI dhavalasAgara jI, munizrI | 3. munizrI kSamAsAgara jI, munizrI bhavyasAgara jI, munizrI saumyasAgara jI, munizrI anubhavasAgara jI, muni zrI abhayasAgara jI, munizrI zreyAMsasAgara jii|| durlabhasAgara jI, munizrI vinamrasAgara jI, munizrI cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina bar3A maMdira, Arauna, atulasAgara jI, munizrI bhAvasAgara jI, munizrI | ji. gunA (ma. pr.)| saMparka sUtra : nidhi dIdI : 258189 / AnaMdasAgara jI, munizrI agamyasAgara jI aura munizrI | 4. upAdhyAya muni zrI guptisAgara jii| sahajasAgara jii| cAturmAsa sthalI : zrI di. jaina maMdira, jITI karanAla cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina sarvodaya tIrtha, | roDa, gannaura, sonIpata (hariyANA) 131001 / saMparka sUtraH amarakaMTaka - 484446, jilA zahaDola (madhyapradeza) 01264-261961 phona- kAryAlaya - 07629 - 269450, 269550, cetana munizrI sudhAsAgara jI, kSullaka zrI gaMbhIrasAgara jI, esaTIDI - 269612, 269619, 2696201 saMparka sUtra : kSullaka zrI dhairyasAgara jii| (1) kAryakArI adhyakSa : pramoda jaina, aMkura iMTaraprAijesa, cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina udAsIna Azrama, vinobA nagara, bilAsapura (chattIsagar3ha), (phona : 07752- azokanagara, ji. udayapura (raajsthaan)| saMparka sUtraH 22076 (ni), 220075 (kA), phaiksa : 231422, mo. Azrama : 0294-2411788, bra. phUlacaMdajI luhAr3iyA : 98271-30283) (2) mahAmaMtrI : pI.sI. jaina - 223688 09214-619617, jhamakalAlajI TAyA : 2410857 (3) dharmeza jaina, peMDrA (phona : 07751-224308) | 6. munizrI samatAsAgara jI, ailaka zrInizcayasAgara jii| (4)vedacaMdra jaina (patrakAra), peMDrA roDa (phona : 220680) | cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina maMdira, paravArapurA, 26 agasta 2006 jinabhASita
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ itavAriyA, naagpur(mhaaraassttr)|sNprk sUtra : kAryAlaya : | ber3akI haoNla (08338-262244) 0712-2767370, bhIkamacaMdajI : 2776156 15. munizrI mArdavasAgara jii| 7. muni zrI svabhAvasAgara jI, kSu. zrI prazAMtasAgara jii| cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina maMdira, gairatagaMja, cAturmAsa sthalI : zrI zAMtinAtha digambara jaina maMdira, ji. rAyasena(ma. pr.)| samparka sUtra : kamala sekreTarI : zujAlapura maMDI, ji. zAjApura (m.pr.)| saMparka sUtra : 07481-221146 nIraja : 94254-93393 rAjendra kumAra jaina(adhyakSa), DaoN. ke.ke. jaina : 07360- | 16. munizrI nirNayasAgara jI, munizrI aagmsaagrjii| 242508 cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina maMdira, gaNezagaMja, munizrI saralasAgara jii| zAhapura, ji. saagr(m.pr.)| samparka sUtra : 07582cAturmAsa sthalI : zrI di. jaina siddhakSetra, pvaajii(u.pr.)| 282316,282336 saMparka sUtra : 0517-2705016, jJAnacaMdajI jaina (adhyakSa) 17. munizrI prazAMtasAgara jI, munizrI nirvegasAgara jii| : 94155-90646 / cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina maMdira, goTegA~va, ji. 9. munizrI pramANasAgara jI, kSullakazrI samyaktvasAgara jii| jabalapura(ma.pra.) |smprk sUtra : zrI dharmacaMdrajI : 07794cAturmAsa sthalI : zrI di. jaina maMdira. 13 naM. hAtA. 283167 terApaMthI koThI, madhuvana, sammedazikharajI, ji. girIDIha | 18. manizrI vinItasAgara jI, manizrI caMdraprabhasAgara jI (jhaarkhNdd)| samparka sUtra : nIleza jaina : 094315- | cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina mahAvIra bhavana, 05967, phona : 232415,06558-23292 hiNgolii(mhaaraassttr)| samparka sUtra : azoka kumAra 10. munizrI ArjavasAgara jI, kSullaka arpnnsaagrjii| Agarakara :02456-224335 cAturmAsa sthalI : zrI di. jaina maMdira, raaNcii(jhaarkhNdd)| | | 19. munizrI prabuddhasAgara jii| saMparka sUtra : dharmacaMdajI rArA : 0651-2209286,94311- | cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina bar3A maMdira, sivanI(ma. 70479 pra.) 480661 / samparka sUtra : yazodhara divAkara : 11. munizrI pavitrasAgara jI, munizrI pryogsaagrjii| 07692-220109 cAturmAsa sthalI : zrI. pArzvanAtha digambara jaina maMdira, | ' | 20. munizrI pAyasAgara jii| baragI, ji. jabalapura (ma.pra.) / samparka sUtra : 0761- | cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina maMdira dar3anA, ji. 2860536, saMtoSa jaina : 2860190 12. muni zrI cinmayasAgara jI, kSullakazrI supaarshvsaagrjii| | muNDa (krnaattk)| | 21. munizrI akSayasAgara jI, munizrI supaarshvsaagrjii| cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina samavasaraNa maMdira | cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina maMdira, zihaTTI, ji. zrAvikAzrama, kaMcanabAga, iNdaur(m.pr.)| saMparka sUtra : | mANakacaMdajI bAkalIvAla : 0731-2537901, kolhApura (mhaaraassttr)| samparka sUtra : 02322-260117 AjAdajI jaina : 94253-21151, TrasTa : 2524404, | 22. munizrI puNyasAgara jI mahArAja, munizrI nmisaagrjii| Azrama : 2516770,2529945 cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina maMdira , 13. munizrI pAvanasAgara jii| belgaaNv(krnaattk)| cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina maMdira, jhAjhI rAmaparA. | 23. munizrI ajitasAgara jI, ailakazrI nirbhysaagrjii| ji. dausA (raajsthaan)| samparka sUtra : subodha jaina __ cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina nanhe maMdira, dhagaTa (eDavokeTa) : 01420222327 caurAhA, asATI vArDa, damoha (ma.pra.)470661 /samparka 14. munizrI sukhasAgara jii|| sUtraH zarada palandI : 07812-221440 cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina maMdira, | 24. munizrI puSpadaMtasAgara jI, munizrI kuMthusAgara jii| haasn(krnaattk)| samparka sUtra : zrI mahAvIra bhaiyA, | cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina maMdira, tArAdehI, agasta 2006 jinabhASita 27
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ jilA damoha(ma. pr.)| samparka sUtra : ajita caudharI : | 234168 07603-286411, vikrama caudharI : 93006-20581 | 27. AryikAzrI mRdumati jI, AryikAzrI nirNayamati jI, 25. AryikAzrI gurumati jI, AryikAzrI ujjvalamati jI, AryikAzrI prasannamati jii| AryikAzrI cintanamati jI, AryikAzrI sUtramati jI, cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina maMdira, kaTaMgI, AryikAzrI zItalamati jI, AryikAzrI sAramati jI, jilA - jabalapura (ma. pr.)| samparka sUtra : bra. saMjIvajI AryikAzrI sAkAramati jI, AryikAzrI saumyamati jI, : 07621-268758,268443 AryikAzrI sUkSmamati jI, AryikAzrI zAMtamati jI, 28. AryikAzrI Rjumati jI, AryikAzrI saralamati jI, AryikAzrI suzAMtamati jI, AryikAzrI jAgRtamati jI, AryikAzrI zIlamati jI, AryikAzrI asImamati jI. AryikAzrI kartavyamati jI, AryikAzrI niSkAmamati AryikAzrI gautamamati jI, AryikAzrI nirmANamati jI. jI, AryikAzrI viratamati jI, AryikAzrI tathAmati AryikAzrI mArdavamati jI, AryikAzrI maMgalamati jI, jI, AryikAzrI caityamati jI, AryikAzrI punItamati AryikAzrI cAritramati jI, AryikAzrI zraddhAmati jI, jI, AryikAzrI upazamamati jI, AryikAzrI dhubramati AryikAzrI utkarSamati jii| jI, AryikAzrI pAramati jI. AryikAzrI Agamamati cAturmAsa sthalI : zrI zAMtinAtha digambara jaina maMdira, jI, AryikAzrI zrutamati jii| vidyAnagara, teMdUkher3A, jilA damoha ( ma. pr.)| samparka cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina maMdira, subhASa cauka, sUtra : adhyakSa = dIpaka goyala : 07603-204191, azokanagara (ma.pra.) 473331 / samparka sUtra : adhyakSa zailendra nAyakaH 204074 -- rameza caudharI : 07543-222414, saMyojaka - 29. AryikAzrI tapomati jI, AryikAzrI siddhAMtamati jI, bAbUlAla jaina : 222652, zrI rAdhelAlajI : 222537, AryikAzrI namramati jI, AryikAzrI vinamramati jI, 222998 AryikAzrI atulamati jI, AryikAzrI purANamati jI, 26. AryikAzrI dRr3hamati jI, AryikAzrI pAvanamati jI, AryikAzrI anugamamati jI, AryikAzrI ucitamati AryikAzrI sAdhanAmati jI. AryikAzrI vilakSaNamati jI, AryikAzrI vinayamati jI, AryikAzrI saMgatamati jI, AryikAzrI vairAgyamati jI, AryikA zrI jI, AryikAzrI lakSyamati jii| akalaMkamati jI, AryikAzrI nikalaMkamati jI, cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina dharmazAlA, zAradA AryikAzrI Agamamati jI, AryikAzrI svAdhyAyamati vidyApITha ke pAsa, saMjaya cauka, pathariyA, jilA damoha jI, AryikAzrI prazamamati jI, AryikAzrI muditamati jI, AryikAzrI sahajamati jI, AryikAzrI saMyamamati (ma.pra.) 470666 | samparka sUtra : padamacaMda phaTTA jI, AryikAzrI satyArthamati jI, AryikAzrI siddhamati (adhyakSa): 242262, narendra jaina karavanA vAle : jI, AryikAzrI samunnatamati jI, AryikAzrI zAstramati 242279, RSabha siMghaIH 07601-242375, tArAcaMda jI, AryikAzrI tathyamati jI, AryikAzrI vAtsalyamati jaina : 242286 jI, AryikAzrI pathyamati jI, AryikAzrI saMskAramati 30. AryikAzrI guNamati jI, AryikAzrI dhyeyamati jI, jI, AryikAzrI vijitamati jI, AryikAzrI Aptamati AryikAzrI Atmamati jI, AryikA zrI saMyatamati jii| jI, AryikAzrI svabhAvamati jI, AryikAzrI dhavalamati cAturmAsa sthalI : zrI di. jaina maMdira, zAhagar3ha, jilA jI, AryikAzrI samitimati jI, AryikAzrI mananamati sAgara ( ma. pr.)| samparka sUtra : dAmodara seTha : jii| 07583%259744 cAturmAsa sthalI : zrI gaNeza di. jaina saMskRta 31. AryikAzrI prazAMtamati jI, AryikAzrI vinatamati jI, mahAvidyAlaya, varNI bhavana, morAjI, lakSmIpurA, sAgara AryikAzrI zailamati jI, AryikAzrI vizuddhamati jii| (ma.pra.) 470002 / samparka sUtra : 075582-268393, cAturmAsa sthalI : zrI di. jaina maMdira, kuravAI, jilA 28 agasta 2006 jinabhASita -
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidizA ( ma. pr.)| samparka sUtra : zivakumAra guDA : | AryikAzrI amUrtamati jI, AryikAzrI akhaMDamati jI, 247252, dharmazAlA : 07593-247392 AryikAzrI anupamamati jI, AryikAzrI anarghamati jI, 32. AryikAzrI pUrNamati jI, AryikAzrI zubhramati jI, AryikAzrI atizayamati jI, AryikAzrI anubhavamati AryikAzrI sAdhumati jI, AryikAzrI vizadamati jI, jI, AryikAzrI AnaMdamati jI, AryikAzrI adhigamamati AryikAzrI vipulamati jI, AryikAzrI madhuramati jI, jI, AryikAzrI amandamati jI, AryikAzrI abhedamati AryikAzrI kaivalyamati jI, AryikAzrI satarkamati jii| jI, AryikAzrI zvetamati jI, AryikAzrI udyotamati cAturmAsa sthalI : zrI di. jaina khaMDelavAla bhavana, bar3A jI, AryikAzrI svasthamati jI, AryikAzrI gaMtavyamati jaina maMdira roDa, durga ( ma. pra.) 491001 / samparka sUtra : jI, AryikAzrI savaMramati jI, AryikAzrI pRthvImati pradIpa bAkalIvAla : 998271-61611, prakAzajI : jI, AryikAzrI nirmadamati jI, AryikAzrI vinItamati 94252-47683,0788-2323111 jI, AryikAzrI merumati jI, AryikAzrI paramArthamati 33. AryikAzrI anaMtamati jI. AryikAzrI vimalamati jI, jI, AryikAzrI dhyAnamati jI, AryikAzrI videhamati AryikAzrI nirmalamati jI, AryikAzrI zuklamati jI, jI, AryikAzrI avAyamati jI, AryikAzrI adaramati AryikAzrI Alokamati jI. AryikAzrI saMvegamati jI. jii| AryikAzrI nirvegamati jI, AryikAzrI savinayamati jI, cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina maMdira, pisanahArI AryikAzrI samayamati jI, AryikAzrI zodhamati jI, kI maDhiyA, jabalapara (m.pr.)|smprk satra : maDhiyAjI AryikAzrI zAzvatamati jI, AryikAzrI suzIlamati : 0761-2672827, gurukula : 2672991, naMdIzvara dvIpa jI, AryikAzrI susiddhamati jI, AryikAzrI sudhAramati : 2370229, brAhmI vidyA Azrama : 3201159 jI, AryikAzrI udAramati jI, AryikAzrI saMtuSTamati | 37. AryikAzrI apUrvamati jI, AryikAzrI anuttaramati jI, jI, AryikAzrI nikaTamati jI, AryikAzrI amitamati AryikAzrI agAdhamati jii| jI, AryikAzrI avikAramati jI maataajii| cAturmAsa sthalI : zrI pArzvanAtha digambara jaina yugala cAturmAsa sthalI : zrI di. jaina dharmazAlA, thAne ke sAmane, maMdira, maDAvarA, taha.maharaunI, ji. lalitapura (u.pr.)| kaTanI ( ma. pr.)| samparka sUtra : zrImatI zimalA jaina samparka sUtra : DaoN. rAjeza siMghaI (mahAmaMtrI): 05172(pratinidhi) : 07622-404269 230238,230291, 230322 34. AryikAzrI kuzalamati jI, AryikAzrI dhAraNAmati jii| | 38. AryikAzrI upazAMtamati jI, AryikAzrI oMkAramati cAturmAsa sthalI : zrI di. jaina bar3A maMdira, jaisI nagara, jI, AryikAzrI paramamati jI, AryikA cetanamati jI jilA sAgara (ma.pra.)4701251 samparka sUtra : rAjendrajI cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina maMdira, dalapatapura, paDariyA vAle (adhyakSa) : 07584, 07584-270268, | jilA saagr(m.pr.)| 270292,270267,94256-56399 39. AryikAzrI akaMpamati jI, AryikAzrI amUlyamati 35. AryikAzrI prabhAvanAmati jI, AryikAzrI bhAvanAmati jI, AryikAzrI ArAdhyamati jI, AryikAzrI jI, AryikAzrI sadayamati jI, AryikAzrI bhaktimati acintyamati jI, AryikAzrI alolyamamati jI, jii| AryikAzrI anamolamati jI, AryikAzrI AjJAmati cAturmAsa sthalI : zrI di. jaina udAsIna Azrama, IsarI, jI, AryikAzrI acalatamati jI, AryikA zrI jilA girIDIha (jhaarkhNdd)| samparka sUtra : Azrama : avagamamati jii| 06558-233158 cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina bar3A maMdira, subhASa 36. AryikAzrI Adarzamati jI, AryikAzrI durlabhamati jI, vArDa, gar3hAkoTA ji. saagr(m.pr.)| samparka sUtra : azoka AryikAzrI aMtaramati jI, AryikAzrI anunayamati jI, jaina : 07584-258846 AryikAzrI anugrahamati jI, AryikAzrI akSayamati jI, 40. AryikAzrI sunayamati jii| agasta 2006 jinabhASita 29
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina siddhakSetra sonAgiri, paMcabAlayati maMdira : 0731-2570689, bra. jineza malaiyA bhaTTAraka koThI, ji. datiyA (m.pr.)| samparka sUtra : | :094253-51764 07522-262222 | 46. ailakazrI saMpUrNasAgara jii| 41. AryikAzrI satyamati jI, AryikAzrI sklmti| / cAturmAsa sthalI : zrI zAMtinAtha digambara jaina maMdira, cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina Azrama, sAgavAr3A, dhAmapura, ji. bijanaura (u.pr.)| samparka sUtra : anila DUMgarapura (raajsthaan)| samparka sUtra : jayA koThArI : jaina (adhyakSa) : 9897743075, subhASa jaina : 9897002966-252700 20342 42. ailakazrI dayAsAgara jii| 47. ailakazrI namrasAgara jii| cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina mahAvIra vihAra, | cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina atizaya kSetra, DerA sTezana roDa, gaMjabAsaudA, ji. vidizA (m.pr.)| samparka pahAr3I, purAnA pannA nAkA, chatarapura (m.pr.)| samparka sUtraH mahAvIra vihAra : 07594-220464, satIza jaina : sUtra : 07682-244915, saMjIva bAMsala : 248942, 221515 98267-61313 43. ailakazrI nizaMkasAgara jii| 48. kSullakazrI dhyAnasAgara jii| cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina maMdira, javarIbAga, | cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina maMdira, usmAnapurA, nasiyA, iMdaura (m.pr.)| samparka sUtra : mahendra jaina ahmdaabaad(gujraat)| samparka sUtra : kAryAlaya : 079(saMyojaka): 98270-97163, rAkeza jaina (saha 27559084 saMyojaka) : 9826213535, kAryAlayaH0731-2460989, | 49. kSullakazrI pUrNasAgara jii| 2466274 cAturmAsa sthalI : zrI pArzvanAtha digambara jaina maMdira, 44. ailakazrI udArasAgara jii| majhaulI, ji. jblpur(m.pr.)| samparka sUtra : prasanna cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina siddhakSetra, phalahor3I, | jaina : 07624-244845, nemacaMdajI : 244475 bar3AgA~va (dhasAna), ji. TIkamagar3ha (m.pr.)| samparka | 50. kSullakazrI nayasAgara jii| sUtra : hukumacaMda haTaiyA : 07583-257037 cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina paMcAyatI bar3A maMdira, 45. ailakazrI siddhAMtasAgara jii| gA~dhI roDa, jhA~sI (u. pr.)| samparka sUtra : saMtoSa kumAra cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina pArzvanAtha maMdira, jaina : 94159-43290, ajitakumAra jaina : 94150greTara vijayanagara, zrI digambara jaina paJcabAlayati maMdira, 04976 baoNmbe haoNspiTala ke pAsa, indaura (m.pr.)| samparka sUtra : AcAryazrI se dIkSita - 79 munizrI, 165 AryikAe~, priyadarzanI jaina (adhyakSa) : 98260-80490, 8 ailakazrI, 5 kSullakajI = 257 kul| jo sajjana apane guNoM ke dvArA tInoM lokoM ko AnaMdita kiyA karate haiM, unako dekhakara svabhAva se duSTa durjana manuSya krodha karate haiN| The virtuous ones who, through their virtues add to the bliss of three lokas, rouse anger among those who, by nature, are wicked. krodha aneka pApoM kA janaka hai; usakA parityAga karake jIvadayA meM pravRtta honA caahie| Anger sires several sins. It must be renounced and kindness towards all the living beings adopted. vIradezanA 30 agasta 2006 jinabhASita
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAcAra prasiddha zAkAhAra vizeSajJa DA. ciroMjI lAla bagar3A | sthAnoM meM dhArmika zikSaNa zivira sampanna hue| ina dhArmika ahiMsAratna upAdhi se alaMkRta ziviroM meM tattvArtha sUtra, dravyasaMgraha, ratnakaraNDaka zrAvakAcAra, kolkaataa| digambara jaina samAja ke viziSTa kAryakartA iSTopadeza, bhaktAmara stotra, sAmAyika pATha samayasAra, chahaDhAlA, zAkAhAra, ahiMsA evaM jIvadayA kSetra ke suprasiddha vizeSajJa | jaina dharma zikSA bhAga-1 va 2,jijJAsA samAdhAna evaM karaNAnuyoga DA. ciroMjIlAla bagaDA ko bhagavAna pArzvanAtha nirvANa bhAga-1 kA adhyayana karAyA gyaa| mahotsava samiti ke tatvAdhAna meM unake dvArA kie gaye ___yoga evaM vAstu kA prazikSaNa paM. phUlacanda jaina yogAcArya, abhUtapUrva sevAkAryoM hetu vizAla janasamudAya ke samakSa zrI chatarapura evaM paM. bharata jainadarzanAcArya, rajavAMsa dvArA diyA pArzvanAtha digambara jaina upavana maMdira belagachiyA meM Ayojita | gyaa| ziviroM meM lagabhaga 8000 zivirArthiyoM ne lAbha liyaa| eka vizeSa samAroha meM 'ahiMsAratna' upAdhi se sammAnita pulaka goyala, sAMgAnera kiyA gyaa| deza videza meM dharma pracAra gaurava ke kSaNa zrI digambara jaina zramaNa saMskRti saMsthAna, sAMgAnera ke zrI digambara jaina zramaNa saMskRti saMsthAna, sAMgAnera ke | adhyApaka zrI saurabha kumAra jaina dazalakSaNa parva ke zubha cAra zikSaka vizvavidyAlaya anudAna Ayoga, naI dillI avasara para dharma pracArArtha kanADA jA rahe haiM tathA zrI rAkeza dvArA Ayojita rASTrIya pAtratA parIkSA meM apanI advitIya kamAra jaina kabaita jA rahe haiN| saMsthAna parivAra ne prativarSa kI pratibhA kA paricaya dete hae prathama prayAsa meM hI cayanita ho bhA~ti isa varSa bhI lagabhaga 125 sthAnoM para vidvAna bhejane kA gae haiN| zrI saurabha kumAra jaina, zrI AzISa kamAra jaina, zrI | nirNaya kiyA hai| anaMta balle ne jaina darzana, bauddha darzana, bauddha darzana evaM gAMdhI darzana se tathA zrI pulaka goyala ne prAkRta viSaya se yaha pAtratA sUcanA prApta kii| saMsthAna ke 9 snAtaka chAtroM ne zikSA zAstrI meM zrI digambara jaina zramaNa saMskRti saMsthAna ke eka praveza prApta kiyA hai| vinIta jaina bhopAla se, rAkeza jaina evaM | vidvAn svAmI kumAra viracita kArtikeyAnuprekSA kA evaM usa prazAMta jaina rAyapura se, umeza jaina, rAjeza jaina, AzISa jaina para likhI gayI AcArya zubhacandra jI kA saMskRta TIkA kA evaM Aloka jaina zrRMgerI se tathA vinoda belokara evaM pratISa | zabdazaH hindI anuvAda karanA cAhate haiN| yadi isa kArya ko kAle panA se zikSA zAstrI kA prazikSaNa prApta kara rahe haiN| pahale kisI ke dvArA sampanna kiyA gayA ho athavA vartamAna zaikSaNika kSetra meM bar3hate hue saMsthAna ke snAtaka chAtroM kI / meM isa para koI kArya kara rahe ho kRpayA nimnalikhita pate para pragati ko dekhakara saMsthAna parivAra gauravAnvita hai| sUcita kara anugRhIta kreN| adhiSThAtA zrI digambara jaina zramaNa saMskRti saMsthAna grISma kAlIna zivira meM mahatI dharma prabhAvanA vIrodaya nagara, sAMgAnera, jayapura (rAja.) zrI digambara jaina zramaNa saMskRti saMsthAna, sAMgAnera kI phona. 0141-2730552 ora se isa varSa bhI grISmakAlIna avakAza meM prAcArya DaoN. zItalacanda jaina ke saphala nirdezana tathA paM. ratanalAla bainAr3A prAkRta meM prathama laghu zodha prabandha ke mArgadarzana meM bArAmatI, koparagAMva, belagAMva, kizanagar3ha, di. jaina zramaNa saMskRti saMsthAna sAMgAnera meM adhyApana udayapura, bInA, phalaTaNa, lohAriyA, pUnA, huparI, revAr3I, | karA rahe paM. pulaka goyala prAkRtAcArya ne prAkRta bhASA meM kothalI, karakaMba, dhUliyA, paTTana koDolI, auraMgAbAda, | laghuzodha prabandha likhakara prAkRta ko punaH jIvanta karane kA karamAlA, paiThaNa, paMDharapura, kurlDavADI, dahigAMva, bhigavaNa, | prayAsa kiyA hai| "pAiya gaMthesu guNaTThANaM : ajjhayaNaM' zIrSaka satArA, kannar3a, moDaniMba, hArUlI, vArzI evaM jayapura ke vibhinna | se yaha laghazodha prabandha zrI digambara jaina AcArya mahAvidyAlaya agasta 2006 jinabhASita 31
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke prAcArya DaoN. zrI zItalacanda jaina ke nirdezana meM likhA gayA | dinAMka 30.07.2006 ko kiyaa| isa saMsthA kA prayAsa hai ki hai| prAkRta bhASA meM nibaddha 85 pRSThIya isa racanA ko vidvat | sampUrNa bhAratavarSa kI pramukha prakAzakoM kI pustakeM zAstra samAja kI prazaMsA prApta ho rahI hai| Adi yahAM ke nivAsiyoM ko sahajatA se mila skeN| saurabha kumAra jaina "jainadarzanAcArya" nirmala kAsalIvAla mAnada maMtrI Aja hI maMgAyeM svataMtratA saMgrAma meM jaina (prathama khaNDa) kuMDalapura ke bar3e bAbA nae maMdira meM hI rheNge| dvitIya saMskaraNa purAtattva vibhAga kI yAcikA suprIma korTa ne vizeSatAe~ - pUrNataH parivartita aura parivardhita 20 jaina zahIdoM, khArija kI u.pra., chattIsagar3ha va rAjasthAna ke 750 jaina jelayAtriyoM, prasiddha jaina tIrtha kuMDalapura meM bar3e bAbA maMdira nirmANa saMvidhAna sabhA ke chaha jaina sadasyoM Adi kA paricaya, 325 ke saMbaMdha meM jabalapura hAIkorTa dvArA 20 maI ko pArita phoTogrApha va 50 rekhAcitra, ArTa pepara para chape 528 pRSTha, aMtarima Adeza ke viruddha purAtattva vibhAga ne suprIma korTa AkarSaka mudraNa, sImita pratiyA~ dillI meM vizeSa anumati yAcikA dAyara kI thii| 21 julAI prakAzaka - sarvodaya phAuNDezana, khtaulii| mUlya (lAgata ko isa yAcikA kI sunavAI ke bAda suprIma korTa ke nyAyamUrti mAtra) rU. 300/- (punaH prakAzAnArtha) eca.ke. sImA evaM e.ke. nAyara kI khaMDapITha ne ise khArija prApti sthAna - (1) DaoN. jyoti jaina, maMtrI-sarvodaya phAuNDezana, | kara diyA hai| isI ke sAtha kuMDalapura pahAr3I ke nae maMdira meM relave roDa, khataulI-251201 (jilA-majaphpharanagara) u.pra.. | virAjamAna bar3ebAbA ke maMdira nirmANa kA kArya hAIkorTa ke phona - 01369 -27339, 941268256 / (2) zrI di. jaina | nidezAnusAra pUrA hone kA rAstA bhI ra | nirdezAnusAra pUrA hone kA rAstA bhI sApha ho gyaa| paMca bAlapati mandira, bAmbe haoNspiTala ke pAsa, e.bI.roDa, indaura (ma.pra.) (3) RSabhadeva granthamAlA, zrI di. jaina atizaya tRtIya sthApanA divasa para zAMti vidhAna evaM kSetra mandira saMghIjI, po. sAMgAnera, jayapura(rAja.)0141 vidvatsaMgoSThI 2730390 (4) zrI di. jaina lAlamandira, cA~danI cauka, dillI jabalapura 20 julAI 06 sAhityAcArya DaoN. paM. pannAlAla 011-23253638 (5) jaina vidyA saMsthAna, zrI mahAvIra jI jaina saMsthAna ke tRtIya sthApanA divasa para muni zrI pravacana (raaj.)| sAgara sabhAgRha saMjIvanI nagara jabalapura meM prAtaH belA meM sAMgAnera kI bhagavAna RSabhadeva graMthamAlA kA vRhat navagraha zAMti vidhAna kA Ayojana vidvAn bra. pradIpa dillI ke vIra sevA mandira meM sthApita huA vikraya kendra | zAstrI "pIyUSa" ke AcAryatva meM saMpanna huaa| saMtaziromaNi AcArya vidyAsAgarajI mahArAja ke dvitIya satra meM dopahara 2 baje se vidvat saMgoSThI kA AzIrvAda evaM muni puMgava zrI sudhAsAgarajI mahArAja kI pAvana | Ayojana kiyA gyaa| jisameM vibhinna nagaroM se AmaMtrita preraNA se dillI kSetra ke dharmArthI evaM sAhityapremI mahAnubhAvoM | vidvAnoM ne apane udbodhana prastuta kiye| kAryakrama kI kI AvazyakatAoM kI sahajatA se pUrti hetu bhagavAna | adhyakSatA paM. bhAgacaMdra jaina "bhAgendu" jI ne kii| RSabhadeva granthamAlA, sAMgAnera ne vIra sevA mandira, dariyAgaMja, dillI meM eka eksaTeMzana sela kAuMTara kA udghATana ravivAra, sureza jaina sarala jo adhama manuSya abhimAna meM cUra hokara zreSTha vicAra nahIM karatA, aise manuSya kA vidvAn jana dUra se hI parityAga kara diyA karate haiN| The vile one who, blinded by his pride, does not engage in the sublime contemplation, is abandoned altogether by the wise. vIradezanA 32 agasta 2006 jinabhASita
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI sumati stavana (drutavilambita chanda) 1 gagana-sA tava jIvana svaccha hai| durita bAdala nA lavaleza hai // parama bhAskara to dyutimAna hai| sumatinAtha su nAma yathArtha hai // 2 parama jyoti sadA jayavanta ye / mukura-sA jhalake saba vastu ye // yaha akampa zikhA avinAzanI / agha - vinAzaka zAnti pradAyanI // 3 rasabharI tava divya-dhvanI khirii| amRta kI ghanaghora ghaTA jharI // vaha tRSA saba kI haratI rhii| sahaja hI saba tanmaya ho rahI // 4 yugala pAdasaroja praNAma hai / mukuTa-baddha surAsura gA rahe // jagatrayI sukha vaibhava pAda hai| jalaja sA jala se tuma bhinna hai // 5 satata vandana uttama bhAva se / sumati ho mama buddhi vizuddha se // jagata-tAraka karma nivAriye / bhramaNa meM bahu kAla bitA diye // 203-203-20-203 * muni zrI yogasAgara jI zrI padmaprabha stavana (vasantatilakA chanda) 1 jyoM padmarAga maNi-sA gAe cArU / sauMdaryapUrNa navajIvana ko nihArUM // nirgrantha rUpa zivamArga dikhA rahA hai| saMsAra-tAraka jahAja yahI rahA hai // 2 jyoM padmapaMkaja sarovara meM khile haiN| Amoda se bhramara ke dala A rahe haiM / tyoM padma tIrthaMkara dharma prabhAvakArI / bhavyAtma ke dala samUha prasannakArI // 3 trailokya pUjya paramottama jJAnasUrya / hai nirvikalpa vimaleza anantavIrya // AlhAda akSaya ananta apUrva zAnti / hai koTi candra ravi se dyutimAna kAnti // 4 maiM paMca pApa karake bahu duHkha pAyA / ajJAna se svayam saMsRti meM girAyA // saubhAgya kA udaya hai taba darza paayaa| merA anAdi agha kA aba anta AyA // 5 tAre bhale vipula ho tama nA mittaayeN| tyoM dharma bhI vividha hai ziva nA dilAye // ye vItarAga dharma yathArthatA hai / ye svarga mokSa bhavaduHkha nivAratA hai // prastuti - ratanacandra jaina
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ raji naM. UPHIN/2006/16750 zrI sammeda zikharajI meM pUjya munizrI pramANasAgara jI mahArAja ke sAnnidhya meM zrAvaka saMskAra zivira kA Ayojana saMtaziromaNi AcArya zrI 108 vidyAsAgarajI mahArAja ke parama prabhAvaka ziSya yuvA mani zrI 108 pramANasAgara jI mahArAja ke sasaMga sAnnidhya meM tIrtharAja zrI sammedazikhara sthita zrI digambara jaina terahapaMthI koThI meM brahmacArI zrI annU bhaiyA evaM bra.zrI rohita bhaiyA ke nirdezana meM AgAmI parvarAja paryuSaNa ke avasara para di. 28 agasta se 6 sitambara 2006 taka bRhad zrAvaka saMskAra zivira kA Ayojana kiyA jA rahA hai| pUjya muni zrI pramANasAgara jI mahArAja ke sAnnidhya meM Ayojita isa zrAvaka saMskAra zivira meM prAtaH 4.00 baje se rAtri 9.30 baje paryanta saMyama evaM sAdhanA ke sAtha zrAvakoM ko saMskAroM kA zikSaNa evaM jJAna karAyA jaayegaa| zivira ke bahada dinavyApI kAryakrama isa prakAra haiM - prAtaH 4 baje se 9 baje taka - jAgaraNa, prArthanA, dhyAna, suprabhAta vANI evaM sAmUhika pUjana abhissek| prAtaH 10 baje AhAra cryaa| 11 baje vizrAma, 12 baje se sAmAyika / dopahara 1 baje pUjya muni zrI pramANasAgara jI mahArAja dvArA zikSaNa evaM 2.30 baje se munizrI kA maMgala pravacana / aparAhna 4 baje alpAhAra / saMdhyA 5 baje se pratikramaNa sAmAyika / saMdhyA 6 baje se AcArya bhakti evaM zaMkA smaadhaan| 7 baje se sAmUhika AratI evaM sAMskRtika kaarykrm| zivirArthiyoM ke lie zuddha bhojana, dhotI dupaTTA tathA pustaka Adi kI vyavasthA samiti kI ora se kI gaI hai| samasta zraddhAlu dharmapremI bhAI bahanoM se nivedana hai ki tIrtharAja ke darzana-vandana ke sAtha-sAtha pUjya munizrI ke sAnnidhya meM Ayojita isa maNikAMcana yoga kA lAbha uThAkara apane AtmakalyANa kA mArga prazasta kreN| icchuka mahAnubhAva zIghra hI samparka kara apanA sthAna ArakSaNa karavA leveN| samparka kareM : mahAmaMtrI - chItaramala pATanI - 9431140416 varSAyoga kAryAlaya - 9431532385 evaM 9431973918 evaM ajIta pATanI kolakAtA - 9339756995 muni zrI 108 pramANasAgara jI mahArAja varSAyoga smiti| pArasanAtha sTezana para rAjadhAnI eksapresa kA ThaharAva samasta samAja ko jAnakara prasannatA hogI ki kolakAtA dillI rAjadhAnI eksapresa di. 1 agasta 2006 se pArasanAtha sTezana para rukanA prArambha ho rahI hai| pUrva relave kI vijJapti ke anusAra naI dillI se hAbar3A 2302 DA. rAjadhAnI eksapresa prAtaH 6-19 para pArasanAtha rukegI tathA 2301apa hAvar3A se naI dillI jAnevAlI rAjadhAnI eksapresa rAtri 8-23 baje pArasanAtha rukegii| donoM gAr3iyoM kA 2-2 minaTa kA ThaharAva yahA~ diyA gayA hai| tathA yaha vyavasthA 1 agasta se 6 mahInoM taka abhI prayoga ke taura para prArambha kI gaI hai| yAtriyoM kI upalabdhatA rahane para ThaharAva sthAI rUpa se ho sakatA hai| pArasanAtha (zikharajI) Ane jAne vAle yAtriyoM se anurodha hai ki hAvar3A-dillI evaM dillI-hAvar3A rAjadhAnI eksapresa kI suvidhA kA adhika se adhika lAbha utthaayeN| ajIta pATanI svAmI, prakAzaka evaM mudraka : ratanalAla bainAr3A dvArA ekalavya oNphaseTa sahakArI mudraNAlaya saMsthA maryAdita, 210, jona-1, ema.pI. nagara, bhopAla (ma.pra.) se mudrita evaM 1/205 prophesara kaoNlonI, AgarA-282002 (u.pra.) se prakAzita / saMpAdaka : ratanacanda jain|