Book Title: Himalay Digdarshan
Author(s): Priyankarvijay
Publisher: Samu Dalichand Jain Granthmala
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034845/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI yazovijayajI jaina graMthamALA chAchAsAheba, lAvanagara. jhena : 0278-2425322 3004847 2769 5 naM3STa himAlaya digdarzana shovijay jata bilathmer lekhaka - muni priyaMkaravijaya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat -www.umaragyanbhandar.com Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAI samu dalIcanda jaina pranthamAtA naM. 3 himAlaya digdarzana lekhaka muni priyaMkaravijaya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka : mAnabhAI chaganabhAI sekreTarI bAI samu dalIcaMda jaina graMthamAlA lAMghaNaja (gujarAta ) ........................................................................................................................................................................................................................................................................11 mudaka:zeTha devacaMda dAmajI prAnaMda presa - bhAvanagara. ................................................................................................................................................................................................................................................................................. prathamAvRtti saMvata 1997 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 2 // dhanikaH kaH? ko'pi nAsti kSamo lakSmI, rakSituM dhana-caJcalAm / zIghaM sahaya etasyAH , vRhadrakSaNa-mucyate jagatyAM sArthakaM janma, pAlitAH yainirAzritAH / labdhA cAmara kIrtistaiH, kaSTinaH rakSitA bhRzam chatra vadAtapAnnityaM, mokSate yo duHkhAttathA / TAlitaM yAcanaM naiva, AtmakalyANahetave samyaka supustakAnAntu, vidadhAti prakAzanam / Atmavat rakSate yastu, raMkAnirAzritAntathA guNinAM tuSTacittAnAM, na vittaM nijbhuktye| vAkAya-manasA nityaM, sIdatAM hi // 4 // pAlanAya // 5 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ himAlaya digdarzana 555555555 HKHHKHHKHHKHHKHHKHHKHHKHHKHHKHHlHKHHKHHKHHKHHKHHlHltltltltltltltltltltltltltltltltl 5555 Adhunika yugavartI munirAja zrI priyaMkaravijayajI mahArAja AnaMda presa-bhAvanagara. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaJcit duniyAvI yAtrA meM sAdhu munirAja aura gRhasthoMko kisI prakArakI takalIpha peza na ho usI uddezase yaha 'himAlaya digdarzana' nAmaka choTo sI pustikA prakAzita kI jAtI hai| himAlayake sthita sthAnoM ko dekhanekI bahuta samaya se merI icchA thI lekina vahAM jAnese aneka prakArake kaSTa sahana karane paDate haiM aura kaI yAtrI vahAM bImAra hokara mara jAte haiM / kaI vahAM nahIM marate haiM to makAna para Akara marate haiM aura kaI marate nahIM hai to jarUra dIrghakAla taka bImArIse kaSTa bhogate haiM / ina bAtoM se kaI daphe jAnekI taiyArI karake bhI maiM mulatava rakhatA thA / magara isa vakta to mane saMpUrNa sAhasa karake jAnekI phakta do hI rojameM taiyArI kI aura ahamadAbAdase prayANa bhI kara diyA ki jo bihAra digdarzana ke dUsare bhAga seM mAlUma kara sakate haiM / prayANake samaya merI vRddhamAtA kA AzIrvAda himAlayake durgama sthAnoM meM maMtra samAna thaa| isake sivAya mere mitra nabasaurASTra ke taMtrI zrIyuta kakalabhAI koThArI aura zrIyuta haragoviMdadAsa paMDyA, premajIbhAI mIThAbhAI heDa mAsTara, somAbhAI paTela, chaganabhAI paTela ( lAMghaNaja ) va ratolAla pI. zAhakI mArga viSayaka jAnakArI bahuta bahuta jarUrI thI / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isa pustakakI aAvazyakatA sambandhI yA isameM raho huI vAstavikatAke sambandhameM mujhe kuccha bhI likhanekI Ava. zyakatA isaliye mAlUma nahIM huI hai ki pustikA hI svayaM AvazyakatA aura vAstavikatA batalA de sakatI hai| antameM isa pustakako racanAmeM mujhe brahmacArI cakradharajI racita zrI badarInAtha yAtrA aura dhI mahAbIraprasAda dvivedI cita 'zrI badarI-kedArakI jhAMkI' nAmakI pustakase sahAyatA milI hai etadartha donoM lekhaka mahAzayoMkA AbhAra mAnatA huuN| --priyaMkaravijaya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakakA nivedana hindu saMsAra meM himAlaya ko bhinnabhinna pustikAyeM prakAzita ho cukI haiM magara munirAjazrI priyaMkaravijayajIkata yaha "himAlaya digdarzana" nAmaka pustikA hindu saMsAra meM agrasthAna lenekA saubhAgya prApta kara cukI hai, kyoMki inakI racanA hI aisI hai kisIko asuvidhAkA kAraNa nahIM hai. priyaMkaravinayanone hiMda bharameM sthala sthala para vihAra kiyA hai aura usane isa pustikA meM apane anubhavakA acchA citAra diyA hai| isIse utsAhita hokara hamane isa pustikAko prakAzita kiyA hai| AzA hai ki sahRdaya pAThakagaNa ise apanAkara hame anugRhita kregeN| ___ zrIyuta zeTha devacaMdabhAI dAmajI menejara AnaMdapresa bhAvanagarane isa pustakake chopanemeM tathA anya prakArase bhI hameM jo sahAyatA pahuMcAI hai isake lie hama unake AbhArI hai / -prakAzaka ' DD Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ----......... munirAja zrI priyaMkaravijayajIkRta graMtho 1 vihAra digdarzana bhAga 1 (hindI) bheTa 2 bihAra digdarzana bhAga 2 bheTa 3 himAlaya digdarzana bheTa (gujarAtI) bheTa eka jhaMDA nIce Avo d " ( jainadharmanA punaruddhAranI vicAraNA ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haradvAra se yamunotrI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI badrInAthAya namaH dina * haradvArase yamunotrI mAIla 165 samaya denopanaM0 nAma mAIla sthAna subaha satyanArAyaNa 7 dharmazAlA RSikeza 8 3 lakSmaNamulA 3 , 4 garur3acaTTI 2 , nAI mohana 7 bandara bhela zAma 7 mahAdeva 3 " subaha 8 kANDI 7 , zAma subaha Gm, com *yaha sthAna gaMgA taTake dAhine ora basA huA hai| yaha hindU dharmakA parama pavitra tIrthasthAna hai / himAlaya pahAr3ake gaMgotrI nAmaka sthAnase nikalakara saikaDoM mIla durgama pahADoM ke bIca bahatI huI gaMgA maidAnameM sarva prathama yahIM se dikhAI detI hai| isIse ise gahAdvAra kahate haiN| vartamAnameM baha spAna haradvAra (haridvAra) ke nAmase prasiddha hai| prAcIna mAyA kSetra bhI hai| vahAM para dharmazAlAeM aneka haiN| yahAMkA jala vAyu bahuta hI svAsthyaprada hai / uttarIya bhAratake himAcchAdita pahADI pradezakA anta tavA maidAna kA prAramma isI sthAnapara hotA hai| barphase DhakI huI himAlaya kI coTIkA prAtaHkAlIna yahA~ dRzya bar3A hI manomugdhakArI hai| yahAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ himAlaya digadarzana zAma " zAma vyAsaghATa 4 dharmazAlA 7 subaha devaprayAga khADA 10 dharmazAlA baruDyA 10 caTTI kyArI 7 , TiharI 6 dharmazAlA sirAi 5 // caTTI zAma bhalDiyAnA 6 dharmazAlA 13 subaha nagUNa 10 caTTI dharAsu 5 dharmazAlA 14 subaha baramakhAlA 9 caTTI , zAma silakyArI 5 dharmazAlA 15 subaha 19 gaMganAnI 10 , brahmANDa (harakIpair3I) kuzAvarta, bilvakedAra, nIla parvata tathA kanakhala ye pAMca pradhAna tIrtha haiN| brahmakuNDa (harakIpar3I)-isa kuNDa me eka taraphase majhAkI dhAra AtI hai aura dUsarI tarapha nikala jAtI hai / kuNDa meM kahIM bhI jala kamarase adhika gaharA nahIM hai / isa kuNDameM viSNu caraNa pAdukA, manasA devIkA mandira tathA rAjA mAnasiMhakI chatrI hai / hamezA isa sthAnapara rAta-dina manuSyoM kI bhIr3a lagI rahatI hai / sAyaMkAla isa sthAnakI AratI padI sundara mAlUma hotI hai| kuMbha mele ke samaya sI baha mAdhuoMkA sAna hotA hai| yahAMse satyanArAyaNa jAte samaya bhImagoga nAmasako gAyeM saba relave pulake nIce sthAna hai / yahA~ eka mandira ke cutaske bhAme kuma hai| kuNDameM pahAr3I sotekA pAnI AtA hai| logoMkA kahanA hai Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yamunotrI ur Tww 16 , 20 yamunAcaTTI 6 , hanumAnacaTTI " zAma jAnakIcaTTI 17 subaha yamunotrI noMdha naM0 (1) satyanArAyaNa yaha hinduoMkA parama pavitra tIrtha haiN| mUrti bhanya aura AhlAda upajAnevAlI hai| pAsameM pAnIkA maranA hai / usako kuNDarUpame banA diyA hai, jisameM yAtrI snAnakara arcana-pUjana karate hai| yahAM bAbA kAlIkamalIvAlekI dharmazAlA, sadAvrata aura auSadhAlaya hai / yahAMkA sTezana rAyavAlA hai| yahA~se RSikeza jAte hue bIcame betakA jaMgala bahuta AtA hai| (2) RSikeza-yaha hindU dharmakA parama prAcIna pavitra gaMgA kinAre tIrthasthAna hai| yahAM rAma-jAnakIkA maMdira prasiddha hai| maMdirake Age kubjAmraka kuNDa hai, jisameM yAtrI snAnakara arcana-pUjana karate haiN| isa maMdirake Age hokara gaMgA bahuta prabala vegameM bahatI huI mAlUma hotI hai| yahAM AtmakalyANake liye sAdhu-saMnyAsiyoMkA adhika nivAsa rahatA hai| inakI va yAtriyoMkI sevA-zuzrUSAke liye rAjA-mahAki bhImasenane yahAM tapasyA kI thI aura unake goDA (pairake ghuTane) Tekanese yaha kuNDa bana gayA thA aura isI kAraNa isakA nAma bhImagoDA para gayA / sthAna acchA hai / haradvAra aura bhImagor3Ake sTezana hai| patA-posTa mAsTara sAheba haradvAra (yU0 pI0 ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ himAlaya digdarzana rAjAoM aura samAjakI taraphase bahutase kSetra bane huve hai| nisameM bAbA kAlIkamalIvAlekA aura paMjAba-siMdha kSetra bar3A haiN| bAbA kAlIkamalIvAleke taraphase sAdhu-saMnyAsioMkoM unakI icchAnusAra dAla, bhAta, roTI Adi siddhAnnakA mojana diyA jAtA hai / sIdhA cAhanevAloMko bhaNDArase sadAvrata milatA hai| isa dhArmika saMsthAkI orase eka anAthAlaya aura Ayurvedika auSadhAlaya khulA huA hai / Ayurveda vidyAlaya aura saMskRta pAThazAlA bhI sthApita hai| uttarAkhaNDake yAtriyoMko do prakArakI auSadhiyAM binA mUlya dI jAtI hai, unameM eka jalavikArako dUra karatI hai aura dusarI annako pacAkara malAvarodha tathA dastake vikArako naSTa karatI hai / uttarAkhaNDakI yAtrAmeM kAlIkamalIvAlekI orase bahuta sI jagaha dharmazAlAeM aura auSadhAlaya bane hue hai, itanA hI nahIM sadAvrata bhI khole hue hai| rAstemeM pyAUoMkA bhI yAtrAke TAima ThIka bandobasta rahatA hai / ataH uttarAkhaNDakI yAtrA jo kaThina ho gaI thI vaha Aja bAbA kAlIkamalIvAleke zubha prayatnase ve kaThinAiyAM dUra ho cUkI hai / sAdhu-saMnyAsI aura yAtriyoMkoM cAhiye ki uttarAkhaNDakI yAtrAke prayANapUrva isa kSetrakI mulAkAta lekara prayANa kare / yahAM bharata vAcanAlaya aura bharata maMdira hai isa maMdira kI binA ijAjata yahAM koI kisI bhI prakAra se sthAna nahIM banA sakatA hai; yAne yahAM kA sarve sarvA maratamaMdira hai| yaha maMdira asalameM jainoM kA thA magara kisI jamAnemeM isapara bauddhoMkA sAmrAjya rahA aura isa vakta vaiSNava adhikArameM hai| isa maMdirake. zikharakA mAga bauddhazailImeM hai, aura nIcekA bhAga jainatyase paripUrNa hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yamunotrI : 7: cAroM tarapha dekhane se jainatva mAlUma hue binA nahIM rahatA / cAroM ora aneka devI-devatA aura pazuoMkI bahuta kArIgarI yukta mUrtiyAM banI huI hai| sAmane ka purAnA vaTavRkSa hai / usake cAroM tarapha DhalatI sIr3hIkI muvAphika cautarA banA huA hai / usapara jaina tIrthaMkara zrI pArzvaprabhu, AdinAthaprabhu aura mahAvIra svAmIprabhukI mUrtiyA~ hai / ina mUrtiyA~kI banAvaTa taddana bhinna hai / eka caukora patthara ke eka bAjUke hisse meM bIca meM pArzva prabhukI pratimA mastaka rUpameM banA dI hai yAne ye mRrti pUrI na banAte hue zeSa zIrSakA hI bhAga banAke cAroM ora bahuta sUkSma kArIgarI kI hai| isI taraha AdinAtha bhagavAnakI bhI hai magara pArzvanAtha se isa pratimAmeM bhavyatA jyAdA haiN| ye do pratimAyeM lAla patthara meM banI huI hai / inakA racanAkAla mathurA myujiyama meM rahI huI mUrtiyoM se kama nahIM mAlUma pdd'taa| tIsarI mahAvIrasvAmIkI sapheda patthara meM hai aura sAdI hai yAne kArIgarI nahIM hai / pAsameM lAla pattharakA banA huA siha bhI haiN| ye mUrtiyAM isa bharata maMdirase haTA dI ho, mAlUma hotA hai / yahAMkA sTezana RSikeza nAmaka 1|| mIla dUra hai / uttarAkhaMDake yAtriyoMko nimna cIje sAtha rakhanI cAhie / saM0 vastuoMke nAma saMgrahakA parimANa 1 UnI kambala, oDhane bichAneke liye 3 adada 2 UnI pAyatAbA, pAMvoMkI rakSAke liye 2 jor3A 3 UnI paTTI, ghuTane ke nIce pAMvameM lapeTane ke liye 1 nor3I 4 lambI bAMsakI lAThI, nIce lohekA balluma lagA ho 1 saM0 5 jutA rabarakA, bATA kampanIkA 2 jor3I 6 chAtA, ghAma aura varSAse trANa pAneke liye 9 saMkhyA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ himAlaya digadarzana 7 momI kapar3A, mArgame vanAdi varSAse bacAneko 2 gaja 8 lAlaTena 1 saMkhyA 9 momabattI 6 adaMda 10 sAbuna, vastroMkI saphAIke liye naM0 501 6 TikiyA 11 sAbuna, snAnake liye hamAma yA laksa 3 TikiyA 12 loTA 1 saMkhyA 13 gilAsa 1 saMkhyA 14 kapar3ekI bAlTI 1 saMkhyA 19 amRtadhArA zIzI 1 16 amRtAMjana zIzI1 17 kloroDIna zIzI 1 18 Tikcara Apha AyoDIna zIzI 1 19 svAdiSTa cUrNa 1 chaTAMka 20 kUnAina 50 golI 21 hAjamA vaTI 50 golI 22 dastAvara vaTI 25 golI 23 DaSTiMga pauDara AdhA chaTAMka 24 rolDa vaiNDeja (paTTI) (6 gaja 2) 25 marahama AdhA chaTAMka 26 sTiciMga plAsTara 6 iJca TukaDA 27 rUpa AdhA chaTAMka 28 kaiMcI 29 cAku 30 sattA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yamunotrI :9: yAtriyoM ke liye dhyAna dene yogya bAteM (1) uttarA khaNDakI yAtrA vaizAkha mahIne se Arambha hotI hai aura mahIne taka jArI rahatI hai| yamunotrI, gaMgotrI, kedAra aura badrInAthake yAtrI vaizAkha zukla tRtIyAko, gaMgotrI, kedAra aura badrInAthake yAtrI jyeSTha vadi tRtIyA ko, kedAra aura badrInAtha ke yAtrI jyeSTha zukla tRtIyA ko, aura badrI ke yAtrI ASAr3ha badi tRtIyA ko ravAnA hote haiN| (2) yAtrA lAInameM anna bahuta maha~gA milatA hai, magara dukAnadAroMko kharAba jinsa becanekA adhikAra nahIM hai, phira bhI jinsa acchI na ho to usakI riporTa ilAkA saphAI insa. pekTarake pAsa kara sakate hai| yaha bAta khAsa dhyAnameM rakkheM ki vyApArI logaapanI caTTImeM vinA cIja kharIde Thaharane nahIM dete haiN| so cAra-ATha AnekA mAla jarUra kharIdanA hotA hai| mAla kharIdanese pakAne vAste Avazyaka bartana binA mUlya liye (3) yAtrA ke samaya sAdhuke colemeM bahudhA cora aura jebakaTe yAtriyoM ke sAtha ho jAte hai aura maukA pAkara corI kara lete haiN| isa liye yAtrioM ko cAhiye ki bahudhA hoziyArIke sAtha apanI saphara kareM / (4) yAtriyoMko ucita hai ki sUryodayase pahile hI lagabhaga 4 cAra baje prAtaHkAla apanI yAtrA prArambha kara deM aura Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ himAlayadigdarzana 9 bajese pahile 2 vizrAma kara leN| va ina pustakame batAye hue progrAma ke anusAra apanA saphara jArI rakkheM / (5) yAtriyoM ko ucita hai ki kitanI hI pyAsa lagane para bhI khule gadheroM (jharanoM) meM pAnI na pIte huye kevala vahIM kA pAnI pIve ki jahAM nala lagA ho| Age devaprayAgase. yamunotrI, yamunotrIse gaMgotrI aura gaMgotrIse trijugI nArAyaNa taka pAnIke nala lage huye nahIM haiM isalie svaccha pAnIkI nagaha dekhakara pAnI kAmameM lenA ucita hai / sAre uttarAkhaNDa meM "gopezvara"ke sivAya kahIM kuAM dekhane ko na milegaa| (6) devaprayAga se yamunotrI, gaMgotrI aura gaMgotrI se trijugI nArAyaNa taka kArAstA TikarI riyAsatameM hokara jAtA hai| rAstA itanA acchA nahIM haiM ki jaisA RSikeza se devaprayAga kA hai| trijugI nArAyaNase AgekA rAstA RSikeza se devaprayAga taka ke rAste se acchA hai| (7) yAtriyoMko ucita hai ki pratyeka caTTIse Age calane se pahile havA bAdala aura una dinoMkI mausamakA pUrA dhyAna rakheM, kyoMki bArisa va ole beTAima aura asAdhAraNa mirate haiN| (8) yAtriyoMko ucita hai ki apane sAthIdArako kabhIna chodd'e| usakI tabIyata bahuta kharAba ho gaI ho to samIpa auSaghAlaya yA aspatAlameM cikitsA karane vAste rakha mAge prayANa kareM magara rAstemeM kabhI bhI chor3a Age na bddh'eN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yamunotrI : 11: (9) yamunotrI, gaMgotrI aura vijugI nArAyaNa taka DAka 'gharakI bahuta asuvidhAeM hai| magara trijugI nArAyaNase kedAra aura badrIke rAste jagaha 2 DAkaghara hai aura RSikezase sIdhe badrI taka to DAkaghara kI sAtha TelIgrApha oNphisa bhI hai| (10) RSikezase devaprayAga taka TiharI riyAsatameM hokara moTara jAtI hai| aura vahAMse kedAra-badIke rAste zrInagara taka bhI moTara jAtI hai magara paidala yAtrA karanA hI yAtrIko ucita hotA hai| (19) aba havAI jahAjase bhI yAtrAkA prabandha ho gayA hai / aba taka kevala haridvAra, badrInAthake mArgameM gaucara mAila 110 tathA kedAranAthake mArgame agasta muni mAila 106-ye tIna sTezana hI havAI jahAjake bane haiM para Age nandaprayAga, pIpalakoTI tathA purI badarInAthameM bhI isake sTezana bananekI tanavIjA hai| haridvArase havAI jahAjame baiThakara yAtrI eka-eka ghaNTe meM ina donoM sTezanoMko pahuMca sakatA hai / jo yAtrI haribArase havAI nahAjameM agarata muni aura vahAMse paidala yA DAMDImeM kedAranAtha aura badrInAtha hokara gaucara lauTa Ave use kevala 226 mIlakI yAtrA paidala karanI par3atI hai jo 15. dina meM pUrI ho sakatI hai / jo yAtrI gaucara taka havAI jahAja hokara kevala badarInAthake hI darzana karanA cAhe use 140 mIla ke karIba paidala calanA par3atA hai| jo kevala 10 dinameM ho sakatA hai / jahAjakA kirAyA haradvArase gaucara yA agasta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 12 : himAlaya digadarzana muni taka pratyeka sthAnake liye kevala Ane yA jAnekA eka pUre savArakA 45-45 rupayA hai| yadi yAtrI AnejAneke donoM saphara jahAjameM hI kare to use Ane-jAnekA 'phI savArI kebala 72) hI rupayA denA par3atA hai| jo loga haridvArase jahAjameM baiThakara binA utare AsmAna hI se kedAra-badarIkA dRzya dekhakara haridvAra hI Akara uttara jAyaM, unake liye jahAjakA bhAr3A 175) niyata hai / gaucara aura agasta munimeM jahAja utaranevAle yAtrIryoM ke liye kulI, DAMDI ityAdikA bhI prabandha rahatA hai para isake liye havAI jahAjavAloMko eka saptAha pahile nimnalikhita patese likhanA par3atA hai| "dI himAlaya eyaraveja limiTeDa, nayI dillI" yahAMse thoDI dUra kailAsa-Azrama nAmaka sthAna hai, isa jagaha zaMkarAcAryajIkI gaddI aura unakI mUrti hai| aminaya candrazekhara mahAdevakA mandira haiN| kucha hI dUra calane para Age maunIbAbAkI retI hai| yaha sthAna TeharI-gar3hapAla-rAjyameM hai| TeharI-darabArakI orase yahAM prabandha hai 'ki yAtriyoMkA sAmAna taulavAkara kuliyoMko sauMpaneke 'pahile unakA nAma, patA-ThikAnA likhakara eka ciTThI taiyAra karake usapara kulIkI sahI banavAkara yAtrIko dI jAtI hai| usI prakAra dUsarI ciTThI yAtrIkI sahI karAkara kulIko milatI hai| isase mArgame kulI ke bhAgane avatA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yamunotrI : 13 : corI-baTavArIkA bhaya nahIM rhtaa| kaMDI, jhappAna aura dAMDI DhonevAle kUlI haradvAra aura RSikezakI apekSA adhikAMza isI jagaha milate haiN| bAMsako cIrakara usake patale sIkacoMse moDheke AkArakI banI TokarI jisake pIche kI orakA AdhA hissA kaTA rahatA hai, isako keDI kahate hai| isameM yAtriyoMkA sAmAna lAdakara athavA yAtrI bAharako pAMva laTakAkara baiTatA hai, usako pIThapara lAdakara kulI le jAtA hai, kintu yaha savArI yAtriyoM ko kaSTadAyaka hotI hai / kaMDIkI apekSA jhappAna meM ArAma rahatA hai, isakI banAvaTa choTe tAmajAna ke sadRza hotI hai aura cAra kUlI kandhe para lekara calate haiN| ve apanI ora se jhappAna rakhate haiM / jhappAna se bhI bar3hakara ArAma yAtriyoMko dAMDImeM milatA hai| parantu dAMDI kulI loga nahIM rakhate vaha yAtriyoMko kharIdanA athavA banavAnA par3atA hai aura isakI banAvaTa jhappAna se milatIjulatI hotI haiN| bhADe ke Tava bhI milate haiN| yahI cAroM savAriyAM isa rAsteke liye prApta hotI hai| isa sthAnake sivA Age pahAr3ameM bhI kahIM kahIM ye savAriyAM mila jAtI hai| kuliyoMke bhADekI dara kulI, jhappAna tathA dAMDIke kuliyoMkA bhAr3A prAyaH kI kulI eka rupayA roja ke hisAba se par3atA hai / kabhI. kabhI yaha dara bar3ha kara savA rupayA roa taka ho jAtI hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ himAlaya digadarzana kabhI isase bhI kama-jyAdA ho jAtA hai| jaba kulI kama rahate haiM aura unakI mAMga adhika rahatI hai taba bhADe kI dara teja ho jAtI hai aura jaba kulI adhika rahate haiM aura unakI mAMga kama rahatI hai taba bhADekI dara ghaTa jAtI hai| khAdya padArthokI tejI aura maMdIse bhI bhADekI dara para bahuta asara par3atA hai| kulI loga prAyaH jhappAna yA kaMDI meM baiThanevAle savAra ko dekhakara athavA taulakara sAre saphara kA ThekA karate haiN| ve maMjiloMko gina kara aura rupayA roja yA savA rupayA roja ke hisAba se ThekA nahIM ThaharAte para unakA ThekA prAyaH Upara likhI zaharake AdhAra para kama-jyAdA hotA hai| yAtrI logoMko jinheM kaMDI appAna athavA dAMDIke liye kulI ThaharAne hoM unhe cAhiye ki isa pustakameM likhI huI 'caTTiyoMkI sUcI' ko dekha kara sAre saphara kA phAsilA mAlUma kara leM aura usa phAsilekI maMjileM ausatana 12 mIla phI par3Avake hisAba se nikAlakara usa para phI kulI eka rupayA pho par3Ava lagA kara sAre saphara kA ausatana bhADA mAlUma kara leN| kaMDIvAle eka mana (40 sera) bojhA Dhote haiM / yadi savArI sthUlakAya huI to jhappAnavAle kahAra kucha adhika majadUrI ThaharAte haiN| kuliyoMko nitya jalapAna, pradhAna tIrthasthAnoM meM khicaDI aura virAma ke dinoM meM pUrA bhojana ThaharAva ke anusAra yAtrIgaNa majadUrI ke atirika dete haiN| patA-posTa mAsTara sAhaba RSikeza (yu. pI.) (3) lakSmaNa jhUlA yahAM bhAgIrathI (negA) kinAre Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yamunotrI : 15 : . lakSmaNajIkA prasiddha mandira hai / bhAgIrathIkA pATa kama hai magara gaharAI adhika hai / aba sIr3hiye bana jAne se yAtrI bahuta saralatAse nIce jAkara gaMgAjI aura dhruvakuNDa meM snAnaarcanAdi karate hai / yahAM bAbA kAlI kamalIvAlekI dharmazAlA aura sadAvrata hai / gaMgAjIke usa pAra sItAkuNDa aura sUryakuNDa hai / kucha bastI, tapastrIoMke Azrama, maMdira, dharmazAlAeM aura pAThazAlA hai / usa pAra jAneke liye kalakatteke rAya sUrajamalajIke parizramase banA huA pula hai| use jhUlA isa liye kahate hai ki loheke rassoMpara laTakatA huA banA hai, nIce khambhe nahIM haiM / uttarAkhaNDakI yAtrAmeM aise jhUle jagaha jagaha para bane hue hai / isa sthAnase pahADoMmeM saphara karanA zurU hotA hai| yahAMkA sthAna ramaNIka aura cittAkarSaka hai / ( 4 ) garur3a caTTI --yahAM garur3ajIkA jalamaMdira hai / yahAMkI dharmazAlA vizAla rUpameM do maMjilI hai| yahAM anAra, kelA, Ama Adike hare-bhare vRkSa - kuMjase yahAMkI zobhA manako apUrva Ananda pahuMcAtI hai| yahAMse "mahAdeva seNa " caTTI 6|| mIla hai, vahAM paMcAyatI dharmazAlA aura sadAvrata hai / mahAdeva saiNase "nAI mohana " caTTI 0 // mIla hai aura vahAMse Age 0 mIla dharmazAlA hai| garur3a caTTIse Age Age pahADoMpara khetoMkI dhanuSAkAra kyAriyAM dRSTigocara hotI hai / (5) nAImohana caTTI - yahAM bAbA kAlIkamalIvAlekI dharmazAlA hai / dharmazAlAke pAsa phUla nadI hai / yahAMse Age 4 bhIlakI phira bar3I bIjanIse Age 1 mIla Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 16 : himAlaya digadarzana takakI kar3I caDhAI zurU hotI hai / yahAMse do mIla choTI bIjanI taka pAnI kA bhI kaSTa rahatA hai| yAtrIko cAhiye ki ye caDhAI subaha jaldIse pAra karanepara eka mIlakI sAdhAraNa caThAI taya karanI hogI, bAdameM 3 bhIla taka utAra hI utAra hogaa| (6) bandaramela caTTI-yaha caTTI nIce bhAgIrathIke kinAre haiM / yahAM garamI adhika rahatI hai / yahAMse Age kucha sIdhA mArga taya karane para 0 // mIlakI kar3I caDhAIkA anubhava karanA par3atA hai, bAdameM kucha utArake bAda sIdhA rAstA hai / bIcameM pyAU rahatI hai| (7) mahAdeva caTTI- yahAM ziva-pArvatIkA mandira hai yahA~kA sthAna acchA hai| . (8) kANDI caTTI-yahA~kI bastI bar3I hai / yahA~ mopAlajIkA maMdira haiN| usake sAmane jAmuna-vRkSakI chAyAmeM lambI tipAI rakkhI hai, usapara thake-mA~de yAtrI baiThakara vizrAma lete hai| yahAM aspatAla hai| yahA~se Age karIba 2 // mIla mAnepara o mIla asAdhAraNa utAra AtI hai, utArake bAda bhUlA pAra kara vyAsaghATa jAyA jAtA hai| (9) vyAsapATa-yahA~ vyAsa gaMgA aura bhAgIrathI kA saMgama hai| vyAsajIkA maMdira hai| bAjAra ThIka hai / yahA~ saMgamapara snAna hotA hai / yahA~ bAbA kAlIkamalI vAlekI dharmazAlA aura sadAbata hai / vyAsajIkA asala maMdira Age Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namunotrI rAstemeM molakI dUrI para hai| yahAMse bhAge 1 mAila para sAkhI gopAlakA mandira aura bagIcA hai, sthAna ramaNIya hai| (10) devaprayAga-yaha pahAipara basA huA ramaNIka kasbA hai| bastI alakanandA gaMgAke donoM kinArepara briTiza aura TiharIkI hadameM basI huI hai| yahAM kA bAjAra bar3A aura acchA hai| yahAMpara DAkakhAnA, tAraghara aura pulisa sTezana hai| yahAM bAbA kAlIkamalIvAlekI dharmazAlA aura sadAvrata hai| yahAM pAnIkI bahuta musIbata rahatI hai, kyoMki nala meM pAnI bahuta kama AtA hai aura nadIkA pAnI lAnemeM nadIkI adhika gaharAI kI vajahase muzkila hotA hai| yahAM paNDoMke karIba 400 ghara hai aura ye bahuta saphAI se rahenevAle hote hai-mAno vyabhicArakA prathama sthAna / yahAM alakanandA aura bhAgIrathI kA saMgama honese yAtrI loga snAna karate hai| yamunotrI, gaMgotrI hokarake kedAra aura badrI jAnevAle yAtriyoMke liye mAgIrathI gaMgAkA pulako pAra karake TiharI riyAsatameM hokara rAstA jAtA haiN| yahAMse khasADA caTTI jAte samaya mAge kucha kaThina hai, bIcameM 5 mIla para dhaulAra ghATakA maranA aura mAge 1 mIlapara biDakoTa hai, magara vahAM Thaharane yonya sthAna nahIM hai| isaliye yAtrioMko cAhie ki ve ina sthAnoM meM kucha mArAmakara "kharsADA" caTTI pahuca jAya / pattA-posTa mAsTara sAheba mu0 devaprayAga (50 pI0 uttarAkhaNDa) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ himAlaya digdarzana (11) kharmADA caTTI - yahAM eka choTI dharmazAlA hai| khAnepInekI pUrI cIjeM yahAM milatI nahIM haiN| sthAna acchA hai magara jalakA kaSTa hai| yahAMse Age rAstA ThIka hai / : 18 : (12) baruDyA caTTI - yahAM Thaharane vAste sthAna acchA nahIM hai / khAneponekI cIjeM bhI ThIka nahIM milatI hai| yahAMse "kyArI caTTI' 7 mAila hotI haiM / (13) kyArI caTTI - yahAM Thaharane vAste sthAna acchA nahIM | yahAMse Age 4 mIla jAneke bAda TiharI taka utAra hI utArakA rAstA hai / (14) TiharI - TiharI sTeTa hai aura bhAgIrathI va bhilana gaMgA ke saMgama para basA hai| saMgamasthAnako gaNeza prayAga kahate hai| lohe ke jhUlese bhilaMganA nadIko pAra karake nagara meM jAnA hotA hai| yahAM rAjaprasAda dekhane yogya hai| yahAM sikkhoMkI eka choTI dharmazAlA hai| yahAM DAkaghara, tAraghara aura pulisa sTezana hai| yahAM sTeTa mandira se sadAvrata bhI milatA hai| yahAMke vartamAna nareza narendrazAha bahAdura pattA - posTa mAsTara sAheba mu0 TiharI (yU0 pI0 uttarAkhaNDa) (15) sirAI -sthAna acchA hai| yahAM Avazyaka khAnepInekI cIjeM milatI hai| yahAMse Age // mIlakI kar3I car3hake bAda bhIlDayAnA taka utAra hI utAra milegA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yamunotrI (16) bhIlDayAnA yahAM bAbA kAlI kamalIvAle kI dharmazAlA aura sadAvata hai| sthAna acchA hai| yahAM DAkaghara hai| yahAMse dharAsU taka mArga acchA hai| yahAMse eka rAstA maMsUrI gayA hai| (17) dharAsU-yaha sthAna gaMgA kinAre basA haahai| yahAM bAbAkAlI kamalIvAlekI dharmazAlA aura sadAvrata hai| yahAMse eka rAstA gaGgA kinAre 2 sIdhA uttara kAzIko aura dUsarA yamunotrIko gayA hai| yahA~se yamunotrIke rAste pahile pAva molako car3hAI aura pauna mola sIdhA rAstA hai phira AdhA mIlakA sIdhA utAra hai aura bAdameM sIdhA rAstA hai| mArgameM "kalyANo" caTTI taka pAnIkA kaSTa hai| (18) sIlakyArI caTTI-yahAM bAbA kAlI kamalIvAlekI dharmazAlA aura paMjAba-siMdha kSetrakA sahAvata hai| sthAna acchA hai| yahAMse 3 // mIlako rADIkI car3hAI bahuta kaThina taya karanI hogii| yAtriyoM ko cAhiye ki ve prAta: jaldI uThakara rAstA taya kre| car3hAI taya karanepara vahAM koI sthAna nahIM hai| yadi AkAza sApha hogA to himAlayake baraphaveSTita pahADa dikhAI deNge| Age gaGganAno taka utAra hI utArakA rAstA hai, bIca meM "DAla gAMva" caTTo aura "simalI" caTTI pddegii| (19) gaMganAnI yaha caTTI yamunA kinAre hai / yahAM bAbA kAlIkamalIpAleko dharmazAlA aura sahAbrata hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :20: himAlaya digdarzana yahAMse 1 // pharlAga para eka kuNDa hai jisameM yAtrI snAna karate hai| yamunotrIse punaH isI sthAna hokara gaMgotrI jAnekA hai, isaliye cAhiye ki yAtrI apanA jyAdA bomA ho to yahAM dukAnadAroM ke vahAM rakha Age bddh'e| yahAMse bhAge do mIlakA sIdhA rAstA hai, bAdameM 1 mAila kI car3hAI aura phira Age sIdhA rAstA calA gayA hai| (20) yamunA caTTI yahAM bAbA kAlI kamalIpAlekI dharmazAlA aura sadAbata hai| yahAM kucha zItakA anubhava hotA hai| sthAna acchA hai| yahAMse Age 1 mIlakI car3hAI ke bAda rAstA sIdhA calA gayA hai| (21) hanumAna caTTI-yahAM bAbA kAlI kamalIvAle kI dharmazAlA aura sadAvata hai| sthAna acchA hai| Age mArga sugama hai| ___ (22) jAnakI caTTI (mArkaNDa tIrtha) yahAM dharmazAlA kI bagala meM garama pAnIkA srota hai, jisameM yAtrI snAna karate hai| yahA~se Age 1 mIlakA sIdhA rAstA hai aura bAdameM on molakI car3hAI hai| phira 0 // mIlakA sIdhA rAstA aura 1 mAilakI car3hAike antameM yamunotrI taka utAra hI utArakA rAstA hai| munotrI yaha hindu dharmakA parama punIta tIrthasthAna hai| yahAM kaI eka dhArAe~ milakara yamunAkA pravAha hotA hai| kucha dhArAoMkA pAnI to itanA garama hai ki Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yamunotrI kapaDemeM poTalI banAkara koI tarakArI, cApala thor3I derataka Dubo rakhane se paka jAtA hai| prAyaH yAtrI aisA hI karate hai| yamunotrI zItapradhAna sthAna hai| yahAM amunAjIkA eka choTA mandira hai| yahAM bAbA kAlI kamalIvAlekI dharmazAlA aura sahAvata hai / yahAM eka guphA hai aura agnikuMDa, gaurIkuNDa, sUryakuNDa tathA do anya kuNDa haiM / yahAM adhika zIta hone kI vajahase bahutase yAtrI ThaMDA pAnIse snAna na karate hue garama pAnoke kuNDameM snAna karate haiN| yahAM gehu bhAdoMmeM boyA jAtA hai aura bArahaveM mahIne zrAvaName kaTatA hai| yahAMpara pahAr3a baraphaveSTita honese prAkRtika dRzya sundara dikhAI detA hai / yaha sthAna samudrako satahase 10,000 phITakI UMcAI para hai| yahAMse gaMgotrI jAne vAste puna: gaMganAnI vApisa lauTanA caahiye| vihAra kiyA saMvat 1995 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAnta vA karttavya sattAvAdakA nAza karanA hI hamArA parama kartavya hai| mAnyatA. bheda aura bAhya kriyAmeM dharma nahIM ho sktaa| -DECEACOCODEO.CODCODococcDDEDODCH sAdhu-jIvanakI mahattA jana-zuddha AcArameM hI rahI huI hai| * * * * apanI kuTevoMko chor3anA vahI manuSyatva prApta karanA hai| * * * * * mahAna puruSa vahI hai jo samAnatAke pathapara calatA hai| -priyaMkaravijaya 'e Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yamunotrI se gaMgotrI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaMgotrI A : 60 scenam :::: caTTo zAma yamunotrIse gaMgotrI mAIla 99 dina samaya dekho noMdha naM, nAma mAIla sthAna hanumAna caTTI 8 dharmazAlA yamanA caTTo 8 // " gaMganAnI 6 , siMgoTa 9 // , uttarakAzI 9 // manerI mallAcaTTo 7 bhaTavAr3I dharmazAlA gaMganAnI 8 sukkI caTTo " zAma 1 mAlA caTTI 10 subaha 10 hasila dharAlI 11 , 12 meropATI , zAma 13 gaMgotrI 6 // noMdha naM. (1) gaMganAnI-yahAMse siMgoTa jAneke liye prAtaH jaldIse uThakara prayANa karanA cAhie, kyoMki zurUke 4 mAIla meM choTI 2 makkhiyAM kATatI hai aura isIse kucha dina 886A6ms c-- : :::: Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :,26 : himAlaya digdarzana taka bar3I takalIpha rahatI hai| yahAMse 3 // mIla Age jAnepara karIba do mIla kar3I car3hAIkA anubhava karanA par3atA hai, isa bIca ghanA jaMgala par3atA hai, car3hAI ke bAda "siMgoTa caTTI" taka utAra haiM / bIcameM pAnIkA prabhAva rahatA hai| (2) siMgoTa caTTI-yahAM bAbA kAlI kamalIvAlekI dharmazAlA aura paMjAba-siMdha kSetrakA sadAvrata hai| yahAMse 2 // mIla nAkorI caTTI taka utAra va patharIlA rAstA hai| gharAyameM chor3I huI uttarakAzIvAlI sar3aka nAkorI caTTIse A milatI hai / nAkorIse uttara kAzIkA rAstA ekadama sIdhA gaMgA kinAre 2 calA gayA hai| (3) uttara kAzI-yaha gaMgA kinAre basA huA hai| yahAM vizvanAthajIkA mandira purAnA hai| jayapurakI rAjamAtAkA banavAyA huA mandira darzanIya haiN| yahAM dharmazAzAe aneka hai, usameM bAbA kAlIkamalIvAlekI mukhya haiN| bAbA kAlI kamalIvAlekA yahAM sadAvata, kSetra aura auSadhAlaya bhI hai| yahAMkI vastI bar3I hai, DAkakhAnA, aspatAla aura pulisa sTezana hai| yahAM maNikarNikA ghATa hai| yaha sthAna tIrthasvarUpa mAnA jAtA hai| yahAMse Age kedAranAyake atirikta kahIM DAkaghara na milegaa| yahAMse Age 1 // mIla para nAgANI caTTI hai, isake pAsa asIgaMgA aura bhAgIrathIkA saMgama hai| pattA-poSTa mAsTara sAheba mu. uttarakAzI ( yU0 pI0 uttarAkhaNDa) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaMgotro : 27 (4) manerI caTTI-yahAM bAbA kAlI kamalIbAlekI dharmazAlA hai| yahAM sadAvratake icchuka yAtrI do pharloga Age paMjAba-siMdha kSetrakI dharmazAlAmeM Thaharete haiN| (5) mallA caTTI-gagotrIse vApisa isI sthAnakoM mAnekA hai| isI sthAnase hI kedAranAtha aura vApisa uttara kAzI jAnekA rAstA hai| pAsameM adhika sAmAna ho to isa caTTomeM na rakhake Age do mIlapara bhaTavADI (bhAskara ) meM rkheN| (6) bhaTavADI (bhAskaraprayAga) yahAM bhAskarezvara mahAdevakA purAnA maMdira hai| yahAM bAbA kAlI kamalIvAlekI dharmazAlA aura sadAvrata hai| sthAna acchA hai kintu makkhiyoM kA upadrava adhika rahatA hai| gaMgotrIse vApisa isI sthAna hokara mallA caTTI jAkara Age bar3hanekA hai, isaliye yAtriyoM ko cAhiye ki ve apanA adhika sAmAna isI sthAna para modiyoMkI dukAna para rakha de| yahAMse Age gaMganAnI jAte samaya karIba 8 mIla para kulAnadIkA pula AtA hai| pulake isa pAra dAhinI bagala pahAr3a para eka rAstA AdhA phogakA gayA hai vahAM garama pAnIkA srota hai jo ki RSikuNDa kahalAtA hai| vahAM yAtrI snAna karate haiN| magara paricita vahAM koI nahIM jAtA kyoMki vahA~ko makkhiyAM bar3I parezAnI pahuMcAnevAlI hai| (7) gaMganAnI-yahAM bAbA kAlI kamalIpAlekI dharmazAlA aura sadAvata hai| yahAMse Age 4 mIlatakA kucha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :28 : himAlaya digadarzana mArga ThIka hai, magara bAdameM sukkhI caTTI aura isase Age 1 -mIla taka car3hAIvAlA rAstA hai / (8) sukkhI caTTI-yahAM bAbA kAlI kamalIvAlekI dharmazAlA aura sadAvata hai / sthAna acchA hai / yahAMse Age 1 mIlakI car3hAI hai aura Age do mIlakA utAra va sIdhA rAstA hai| yahAM eka pakkA kuNDa hai| use sUryakuNDa kahate haiN| (9) jhAlA caTTI-yahAM bAbA kAlI kamalIcAlekI 'dharmazAlA aura paMjAbasiMdha kSetrako sadAvata hai| yahAMse kucha Age jAnepara samabhUmimeM zyAmagaMgA aura bhAgIrathIkA saMgama prAtA hai, ina saMgamasthAnase gaMgotrIke baraphaveSTita pahAr3a dikhAI dete haiM jinake dekhanese mana prasanna hotA hai| aura idharake pahAr3ake zikhara bhI barphaveSTita honese sundara mAlUma (10) hasila (hariprayAga) yahAM lakSmInArAyaNa maMdira va dharmazAlA hai| dharmazAlAmeM eka bhUtiyA mAI bhUne hue canekA sadAvata detI hai| yahAM kAlI camarI gAyeM haiN| yahAM tibbatake loga nelaMgaghATA hokara bhAratake sAtha vyApAra karane ko rahate haiN| ve loga UnI vastra kauTu, thUlmA, vana, pazmInA Adi becate haiN| yahAMse dharAlI aura dharAlIse bhAge 4 moDa taka sIdhA rAstA calA gayA hai| yahAM TiharI narezakA sevakA bagIcA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaMgotrI : 29 : (11) dharAlI-yahAM bAbA, kAlo kamalIgalekI dharmazAlA aura sadAvrata hai| yahAM mAtmakalyANake liye kaI sAdhu-saMnyAsI pahAr3oMmeM rahate hai / yahAMse jAMgalAcaTTI 4 mIla hai, vahAM taka mArga sIdhA hai, magara vahA~se 1 phAgakI kar3I car3hAI taya karaneke bAda 1 // mIlakA sIdhA rAstA pAra karake 1 mIlakI bahuta kar3I car3hAIkA anubhava hogaa| Ajake mArgakA prAkRtika dRzya hRdayako AilAda upajAye binA na rhegaa| (12) meroMghATI-yahAM bheruMjIkA choTA mandira hai| yahAM bAbA kAlokamalI vAlekI dharmazAlA aura sadAvata hai| yahAMse rAstA kahI car3hAva, kahIM uttAra aura kahIM sama gaMgAjIke kinAre 2 hokara gayA hai| ___ (13) gaMgotrI yaha hindU-dharmakA parama pavitra aura prAcIna tIrtha hai / yahAM gaMgA kinAre gaMgAnIkA mandira hai| / mandirameM suvarNaracita gaMgAjIko cala mUrti hai / samIpameM yamunA, sarasvatI, bhagIratha aura zaMkarAcAryakI mUrtiyAM hai| yAtrIgaNa mUrti sparza nahIM kara sakate haiM, dUrase hI bhAva pUjA karate haiN| yahAM chata achUta sabake sAtha eka hI prakArakA vyavahAra hotA hai jaisA ki jagannAthapurImeM hai| yahAM saradI bahuta adhika rahatI hai| yahAM bhojapatrake vRkSa adhika hote hai| yahAM aneka dharmazAlAeM hai jisameM bAbA kAlI kamalI. cAlekI taraphase ThaMDase bacaneke liye udhAra kambala dI jAtI hai ki jo jAte samaya yApisa karanI hotI hai| yahAM AtmaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ himAlaya digadarzana kalyANa ke liye kaI sAdhu-saMnyAsI rahate haiN| yahAMse 1 mAila dUra kedAra gaMgA bhAgIrathIse milatI hai, jisakA pAnI bhUre raMgakA hai| yahAMse gaMgAutpatti sthAna 10 mAila dUra hai| vahAM jAne vAste adhika barpha hone kI vajahase tathA rAstA durgama hone se pratyeka yAtrI jAne nahIM pAte hai, ataH isI sthAnameM ho darzana-snAna kara apane ko kRta-kRta samajha vApisa " mallA-baTTo"ko kedAra va uttara kAzI jAne ko lauTa jAte hai| kedAra, badarInAtha, gaMgotrI aura yadunotroke pahAr3I mArgameM saudAgara loga haridvArakI aorase pATA, dAla, cAvala ityAdi jhuNDa-ke-jhuNDa khabara, gaihe, bakare, bakarI aura bher3oMpara lAdakara lAte haiM aura caTToke dukAnadAroMko beMcakara lauTa jAte hai| yahAM ke gaMgAke jalakI adhika pavitratA ho gayI hai yAtrIgaNa choTIsI jaladAnI meM bharakara pAno apane sthAnako le jAte haiM / yahAMse mallAcaTTo taka pUrva kathita mArgase vApisa lauTanA cAhive, mAIla 40 / gaMgotrIkI vAstavikatA avatArI puruSoM kA jina jagaha mokSa hotA hai usa bhUmiko mokSabhUmi, nirvANabhUmi vA kaijAsake nAmase pukArate hai| jaina tIrthaMkara prabhu RSabhadeva svAmIkA jisa jagaha mokSa huA isa bhUmiko nirvAgabhUmi, mokSabhUmi yA kailAsake nAmase pukArate hai / hindu dhama zAstroMmeM bhI bayAna hai / jaina zAstromeM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaMgotrI : 31 : aSTApadake nAmase bhI jAhira kiyA gayA hai, aura adhika. isI nAmase prasiddha hai / jisakA itihAsa isa prakAra hai RSabhadeva prabhuke bar3e putra rAjA bharata cakravartIne prabhu nirvANabhUmipara siMhaniSadyA nAmaka caitya nirmANa kiyA, usameM RSabhadeva prabhu sahita bhAvo teIsa tIrthakaroM kA zarIrapramANa ratnamayI cauvIsa mUrtiyeM sthApita kI tathA apane ninyAnave bhAI jo prabhuke pAsa dIkSita huye the unake caraNa va apanI dAdI mA mahadevIke bhI caraNa sthApita kiye / usa caityake rakSArtha cAroM ora kilebaMdI kI aura prabhu nirvANabhUmi taka ( kailAsa para ) subhIte se car3hane utarane vAste cAroM ora ATha ATha sIDhIyeM banavAI isase kailAsakA dUsarA nAma aSTApada prasiddha huprA / isa mandirake nirmANake bAda bharata cakravartI ke putra sagara cakravatIMne socA ki aise amUlya mandirako bhaviSya meM koI jarUra nukasAna pahuMcAyegA / ataH isase bacAne ke liye kailAsa aApake cAroM ora khAI banavA kara pAnI bhara denA ThIka hai / yaha bAta apane 60 hajAra putroMko jAhirakI aura vanavAne vAste AjJA dI / binayI putroMne AjJA zirodhArya mAna prasthAna kiyA aura janhadhane apane daMDaratnase khAI khodanA prarambha kara diyA / khAI khodate 2 jaba ve adhika gahare cale gaye to nAgakumAroM ke makAna naSTa hone lage / taba phira nAgakumArane apane rAjA nAgarAjake pAsa jA apanA duHkha prakaTa kiyA / usa samaya nAgarAja bAhara AyA aura dekhA to saba Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ himAlaya digadarzana sagara-putra ! to nAgarAjane unako kahA ki hamako nukasAna pahuMcAnA Apako ucita nahIM hai, isa taraha kahakara nAgarAja apane sthAnako calA gayA / idhara janhavane khAI khodanA to banda kiyA magara jitanI khAI khodI gaI usameM pAnI bhara lenA caahie| usa vicAra para apane daMDaratnase gaMgAkA kAMThA toDakara gaMgAko khAI meM pravAhita kiyaa| khAI bhara jAnekI pajahase gaMgAko Age bar3hane vAste rAstA mila gayA aura vaha Age baDhatI huI dezako bahuta nukasAna pahuMcAne lgii| dusarI khAImeM pAnI jAnekI vajahase nAgakumAroMke rAjA nAgarAjane bAhara prAkara apanI pracaMDa jvAlAse 60 hajAra sagara-putroMko jalAkara bhasmIbhUta kara DAlA sagara cakravartI ko apane 60 hajAra putroMkI isa tarahakI mRtyuse AghAta pahuMcA aura gaMgA dvArA dezako nukasAna pahuMcAnese bhI apAra duHkha huA / taba sagara cakravartIne bhagIrathako prAjJA dI ki tuma kaisehI...gaMgAkA rodha kro| taba bhagIratha gaMgAsthAnako A vahAM aSTama tapa kara (tIna rojakA upavAsa kara ) baiTha gye| phalataH gaMgAkA rodha huaa| tabase janhava gaMgAko lAyA isase jAhnavI nAma par3A aura bhagIrathane gaMgA vegako rodha kiyA isase bhagI. rabI nAma pddaa| prataH gaMgAko lAnevAle aura rodha karanevAle caina rAjakumAra the| vihAra kiyA 'saMvat 1995 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaMgotrI zrI kedAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaMgotrIse kedAranAtha mAIla 123 - - : dina samaya dekho noMdha0 nAma mAIla sthAna subaha meroMghATI 6 // dharmazAnA zAma dharAlI 6 // " sukkhI 8 " gaMganAnI bhaTavAr3I zAma mallAcaTTI phyAlU zAma kUNAcaTTI 3 dharmazAlA paMgarANA 5 jhAlAcaTTo 4 6 bUDhAkedAra 5 dharmazAlA 7 bhairavacaTTI // caTThI moTacaTTo dharmazAlA : zAma 6 rar mn For 9VOM zAma .: zAma pavAlI : trijugInArAyaNa5 8 3 16 kedAranAMcA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 36 : himAlaya digdarzana noMdha naM0 (1) mallAcaTTI yahAM se bhAgIrathI aura rudra gaMgAkA pula pArakara mArga 3 mIla bIca meM kahIM 2 baDhAIbAlA saurAkI gAr3a taka calA gayA hai / saurAkI gAr3ase kucha Age jAneke bAda 3 mIlakI car3hAI AtI hai / - (2) phyAlUcaTTI -- yahAMse Age 1 mIlakI bar3hAIke bAda hUNAcaTTI taka mArga sIdhA calA gayA hai / bIcameM jaMgala acchA par3atA hai / (3) chUNAcaTTI -yahAM paMjAba - siMdha kSetrakI dharmazAlA aura sadAvrata hai / yahAMse 4 mIlakI belaka caTTI taka kar3I car3hAI hai aura bAda meM paMgarANA taka utAra hI utAra hai| (4) paMgarANA - yahAMse Age 0||| mIlakI car3hAIke bAda Age kucha sIdhA rAstA calakara phira jhAlA caTTI taka tAra hI utAra hai / (5) jhAlAcaTTI - yaha caTTI acchI hai| yahAM dUdha dahI acchA milatA hai / yahAMse bUDhA kedAranAtha taka mArga sIdhA jaisA hai| (6) bUr3hAkedAra - yaha hindu dharmakA tIrthasthAna hai / bUr3he kedAranAthakA mandira hai, usameM bahuta bar3A binA gar3hA zivaliGga hai / liGgake nIce bUr3hekedAra, ziva-pAravatI, gaNeza, nandI lakSmInArAyaNa, durgA aura pAMcoM pAMDavoMko sUtiyAM banAkara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kedAra : 37 ligakI anagar3hatA bhaGga ko gayI hai / yahAM bAbAkA lokamalocAlekI dharmazAlA aura sadAvrata hai| yahAM dharmagaMgA bAlagaMgAke saMgama para yAtrI snAna karate haiM / yahAM DAkaghara aura tAraghara kI bar3I AvazyakatA mAlUma hotI hai| yahAMse bhairavacaTTI taka sAdhAraNa kar3I caDhAIkA mArga haiM / yAtrIko cAhie ki subaha jaldIse mArga taya kare / (7) bhairavacaTTI --yahAMkA sthAna acchA hai| yahAM bhairava ca hanumAnajIkA choTA sA mandira hai| yahAMse bhoTacaTTIkA mArga sIdhA hai / (8) bhoTacaTTI -- yahAM jalakA ArAma hai| yahAMse kucha caDhAIke bAda mArga sIdhA karIba 5 mIla taka hai aura bAdameM 1 // mIlakI kar3I utarAIke bAda mArga dhucU taka sIdhA milegaa| (9) ghutU - yahAM bAbA kAlIkamalIvAlekI dharmazAlA aura sadAvata hai| yahAM bhRgugaMgAke kinAre ruganAthajIkA mandira hai | yahAMse Age 1 // mIla gopAlacaTTI hai, mArga sAdhAraNa ThIka haiM, isase Age 1 // molakI caDhAI hai aura bAdameM sAdhAraNa caDhAIbAlA 3 mIlakA mArga taya karane para duphandA caTTI milatI hai / isa mArga meM makkhiyoMkA upadrava adhika rahatA hai| isa mArga meM jaMgala adhika par3atA hai| bAriza bhI adhika hotI haiM, isaliye car3hAI aura utArameM paira phisalatA haiM / (10) duphandA - yaha sAdhAraNa baTTo honese ThaharanekA subhotA nahIM hai isaliye yAtriyoMko cAhiye ki pavAlI pahuMca Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ himAlaya digdarzana jAyaM | yahAMse Age 0 // mIlakI caDhAIke bAda 1 mIlakA sIdhA jaisA rAstA haiM aura bAda meM 0 // mIlakI kar3I car3hAIke anta meM pavAlI taka utAra hI utAra hai / mArga meM raMga-biraMge phUloMke maidAna dilako prasanna karate haiM / : 38 (11) pavAlIcaTTI- yaha sthAna samudrakI sataha se 10,000 phITa UMcA haiM / yahAM bAbA kAlIkamalIvAlekI dharmazAlA, sadAvrata aura zrauSadhAlaya haiN| yahAM prAyaH dinameM 12 bajeke bAda bAriza hotI haiM, jisameM ole girate haiM / yaha zIta pradhAna sthAna haiM | yahAMse maggu Ate samaya caDhAva - utAra donoM barAbara kaThina haiM / jagaha-jagaha baraphameM bhI calanA par3atA haiM / yAnI yaha rAstA baDA khataranAka haiM / yahAMse Age 6 mAIla para utAra meM TeharI riyAsatakI hada pUrI hokara briTiza hada zurU hotI haiM / (12) maggucaTTI - yahAM bAbA kAlI kamalIvAlekI dharmazAlA aura sadAvata haiM / yahAM khAne-pInekI sabhI cIjeM acchI milatI haiM / yaha zItapradhAna sthAna haiN| yahAMse trijugI nArAyaNa jAte hue utAra hI utAravAlA rAstA haiM / bIca meM jaMgala adhika paDatA haiM, jisameM aneka prakArakI jar3I-bUTiyAM haiM / sarpa kI bUTiyAM jyAdA najara AtI haiM magara vizeSa phAyadA nahIM pahuMcAtI | yahAMse briTiza hada zurU huI hai / (13) trijugI nArAyaNa- yaha hindu dharmakA parama pavitra tIrthasthAna haiN| yahAM trijumI nArAyaNakI asalI mUrti ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana nahIM hote haiM, na mAlUma kyoM chupI rakhate haiM so mAlUma nahIM huaa| yahAM sarasvatI kuNDameM sarpa rahate haiM ve kisIko kATate nahIM haiM aura inakA darzana zubha samajhA jAtA hai| yahAM eka havana kuNDameM nirantara dhuMAM nikAlate hue Aga rakhI jAtI hai, isa saMbaMdha kiMvadantI hai ki girirAja himAlayane apanI putrI pArvatIkA zaMkarake sAtha yahAM vivAha kiyA thA, isI samaya se Ajataka isa havana kuNDase dhuzrAM nikalanA baMda nahIM huA kyoMki hamezAM lakar3I DAlI jAtI hai| yahAMke paNDe loga yAtriyoMko parezAnI pahuMcAnevAle haiN| yahAM bAbA kAlI kamalIpAlekI dharmazAlA aura sadAvrata hai / yahAMkI vastI bar3I hai| yahAMse Age soma dvArA ( somaprayAga taka ) 3 tIna mIlakA utAra hI utArakA gastA hai / mArga bIca meM zAkambarIH devIke mandirase bAeM hAthavAlA gastA kedArako jAtA hai| somadvArAmeM eka dukAna hai| vahAMse kedAranAtha taka sAdhAraNa car3hAva hI car3hAvakA rAstA hai| patA-C/0 poSTa mAsTara sAheba mu0 trijugI nArAyaNa (yu0 pI0 uttarAkhaMDa) (14) gaurIkuNDa-yahAM pAvatIjIkA mandira aura gArIkunDa hai| yahAM eka garama kuNDameM yAtrI snAna karate hai| yahAM bAbA kAlI kamalIvAlekI dharmazAlA aura sadAvata hai| yahAM zilAjItake vyApArI adhika hai| yahAMkI bastI bar3I hai| kedAranAthase punaH isI rAste vApisa lauTakara badrI jAnekA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ himAlaya digdarzana haiM, isaliye yAtriyoM ko cAhie ki apanA adhika bojhA yahAMke dukAnadAroMke yahAM rakha deM / : 40 : (15) rAmavAr3A - yahAM barpha hamezA jamI rahatI hai / yahAM bAbA kAlI kamalIvAleko dharmazAlA aura sadAvata hai / yahAMkA sthAna acchA hai / (16) zrI kedAranAtha - kedAranAtha - yaha hindu dharmakA tIrthasthAna hai / yahAM kedAranAthakA mandira hai / zrIkedAranAthakI mUrti nahIM aura na liGgakA hI svarUpa hai / Der3ha hAtha caur3A, cAra hAtha lambA aura do hAtha UMcA pattharakA eka TIlA hai / aisI kiMvadantI sunanemeM AtI hai ki zivajI bhaiMsekA rUpa dhAraNa karake isa parvatapara vicara rahe the / bhImasenane unako jaGgalI bhaiMsA anumAna khader3akara gadAprahAra kiyA jisase agalA dhar3a parvata meM ghusa gayA aura pichalA vahIM patthara ho gayA / agalA dhar3a nepAlameM prakaTa hokara pazupatinAthake nAmase prasiddha huA aura pichalA zrIkedAranAthajI hai / yAtrIgaNa khar3e hokara apane hAthase kedAranAtha jIko snAna karAkara patra - puSpa - phUlAdi bheTa kara vRtakA pralepa karake aDDUmAlikA karate haiM / mandira meM aMdherA rahaneke kAraNa sadA ghatakA akhaNDa dIpaka jalatA hai / Upara cAMdIkA chatra TaMgA hai aura bhArake paMcamukhI kedArakA darzana hotA hai / sabhAmaNDapameM pattharake namdIkI mUrti hai| daravAjepara dvArapAloMkI pratimAeM hai| mandirakI dIvAra meM hara pAMcoM pANDava Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kedAra : 41 : kuntI, draupadI, pArvatI, lakSmI aura sarasvatI Adi devI-devatAoMkI pratimAeM haiM / parikramA meM amRtakuNDa, IzAnakuNDa, haMsakuNDa, retasakuNDa aura udakakuNDa haiM / amRtakuNDa meM alake bhItara do zivaliGga haiM | isa kuNDa meM pAradako khAma honekI sambhAvanA kI jAtI haiM, kyoMki jaba kuNDakA jala nikAla kara usakI saphAI kI jAtI haiM taba thoDA bahuta isameM pArA nikalatA haiM / -- yahAM mandAkinI gaGgA aura sarasvatIkA saMgama haiM, dUdhagaGgA aura svargadvArInadIkA saMgama kucha upara haiN| pahale saMgama snAna karake pIche darzanArthI loga mandirameM Ate haiM / mandAkino aura sarasvatI ke saGgamapara saMgamezvara mahAdevakA mandira haiM, pAsameM eka gaMgAjI kI mUrti haiM / kucha Upara jAnese annapUrNA aura navadurgA kI mUrtiyoM ke darzana hote haiM / yahAM eka atyanta nIcA meravakAMpa - nAmaka khoha haiM / pahale loga kailAsavAsakI kAmanAse usameM kUdakara prANa visarjana ( zrAtmahatyA ) karate the / briTiza gavarnameNTane san 1926 I0 se isa prathAko banda kara diyA hai, phira bhI luka-chipakara kabhI-kabhI aisI ghaTanAeM ho jAtI hai| kedAranAthako bastI 200 gharoMkI hai, adhikAMza makAna domaMjile, pakke praura sundara haiN| bastIke cAroM bhora laMbA maidAna evaM barpha se DhaMkI parvatamAlAeM zobhA de rahI haiN| yahAMke bAjArameM paMsArI, bajAja aura halavAI Adiko dUkAneM haiM / saba Abasus sAmagriyAM milatI haiM kintu mahaMgI haiM / lakar3I adhika Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 42 : himAlaya digadarzana mahaMgI milatI hai / rasoI banAneke maMjhaTase bacaneke liye prAyaH loga halabAIkI dUkAnase pUr3I lekara kAma calAte hai / atyanta zItake kAraNa yAtriyoMko vizeSa kaSTa hotA hai, isIse adhikAMza darzanArthI darzana-pUjana karake usI dina rAmabAr3A caTTI athavA gaurIkuNDa lauTa jAte hai, rAtrimeM nivAsa nahIM karate, kyoMki do prahara dina meM zarIra se vastra haTAnA kaThina hai, rAta meM barphakA tUphAna sAhasa DhIlA kara detA hai / I isa punyadhAmameM kaI eka dharmAtmAoM kI choTI-bar3I dharmazAlAeM aura annasatra hai / bAbA kAlIkamalIvAle, holakara sarakAra aura seTha jhunajhunavAlekI dharmazAlA aura sadAvrata hai / dharmArtha prAyurvedIya auSadhAlaya bhI hai / usameM binA mUlya rogiyoMko auSadhiyAM milatI hai| yahAM DAkakhAnA hai / kahA jAtA hai ki yaha sthAna samudrataTase 19580 phITa UMcA hai| yahAM ThIka rAste meM virAjita eka siddhAsana meM pratimA hai / jisakA aba taka nirNaya ye na ho sakA ki bauddha hai yA jaina | yahAMse somavAra taka punaH vApisa lauTanA cAhie / yahAM kailAsa-aSTApadakI talahaTI svarUpa pahile jaina mandira thA / magara zaMkarAcAryane use naSTa kara diyA / patA - posTa mAsTara sAheba mu0 kedAranAtha ( yU0 pI0 uttarAkhaNDa ) vihAra kiyA saMvat 1995 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kedAranAtha zrI badrI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ----------------HH.: badrInAtha - stuti 1 sarasa zuddha vizAla kevala bhavika gaMgA caraNa seve 2 vizva sumarana karata nizadina zrI viSNu brahmA karata stuti 3 nikAya cAra karata sevA sakala munijana karata jaya jaya 4 sItA draupadI gaNeza zArada anantajJAna ananta vIrya 5 viSNu brahmA caMvara Dhole ananta sukha sAmrAjyazAlI 6 niraMjana eka deva zome bharata pANDava karata stuti zrI badrInAthajI nAma sundara koTi tIrtha kRtetu puNyaM jJAna mandira zobhitam / zrI badrInAtha mahezvaram // dhyAna gharata ziSezvaram / zrI badrInAtha mahezvaram // deva devI savI milI / zrI badrInAtha mahezvaram // nAradAdika sevitam / zrI badrInAtha mahezvaram // buddhAdika devo milI / zrI badrInAtha mahezvaram || kailAsa zikharopari / zrI badrInAtha mahezvaram // sakala pApa vinAzakam / sakala maMgaladAyakam // jaya badrInAthakI / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dina zAma kedAranAthase badrInAtha mAIla 120 samaya dekho noMdha naM. nAma mAIla sthAna subaha somadvArA 10 caTTo rAmapura 2 // dharmazAlA guptakAzI 12 , ukhImaTha . . baniyAkuNDa 19 // " tumanAya zAma mImacaTTo 3 caTTI subaha maMDala co 5 dharmazAlA zAma mophebara 4 // , camolI 3 // zAma pIpalaco 2 garur3agaMgA 3 zAma pAtAlanama. 634836m 4G jogImaTha 1 pAbve vara. . hanumAnacI 8 // . , Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :48: himAlaya digadarzana noMdha naM0 dvArA yahAMse dAhinI orakI trijugInArAyaNa aura dUsarI rAmapurako gaI hai / sar3aka ] rAmapura-yahAM bAbA kAlIkamalIvAlekI dharmazAlA aura sadAvata hai| yahAMse kedAra jAnevAle yAtrI yadi cAheM to zItase bacaneke liye kambala udhAra le sakate haiM jo ki unheM vApasI meM jamA karAne par3ate haiN| yahAMse Age 5 mIla para maikhaNDA caTTI AtI hai, vahAM eka bhUlA hai use mAIkA jhUlA kahate haiM, jhUlepara jhUlakara loga Age bar3hate hai| mekhaNDA caTTIse Age 3 // mIla para nArAyaNa koTI (bhettA caTTI) hai vahA~ke prAcIna mandira vIrabhadrezvara, bhasmAsura, mahAdeva aura satyanArAyaNa Adi ke haiM / nArAyaNa caTTose 2 mIlapara nAlA caTTI hai, vahAM se bAyeM hAthakI sar3aka UkhImaThako aura dUsarI guptakAzIko gaI hai| mAlA caTTIse gupta-kAzI 11 mAIla hai| sakAcI-yahAM vizvanAthajIkA mandira hai| mandirake sAmane kuNDameM snAna hotA hai| yahA~ke paNDe loga yAtriyoM ko bar3I parezAnI pahuMcAte hai| yahAM bAbA kAlIkamalIvAlekI dharmazAlA aura sadAvata hai| yahAM eka sar3aka rudraprayAgako 25 mAIla gaI hai aura dUsarI UkhImaTha hokara bdriinaathjiiko| yahAMse UkhImaTha jAneko 2 mIla taka utAra hI utArakA rAstA hai aura bAdameM 1 mIlakI kar3I car3hAI hai| yahAM kA sthAna acchA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Lo . .. . . . .. .. - M : Yashovljay Jain Granihmatele: [4] UkhImaTha-yahAM paMcamukhI kedArakA mandira hai| vistRta aura UMcA hai, zikharapara svarNapatrase maNDita kalaza hai| yahAM kedAranAthake pujArI rAvalajIkI gaddI haiM / sAmane oGkArezvara mahAdeva haiN| sammukha pItalakI choTI-sI nandIkI mUrti hai / bagalameM pattharakI gaNezakI mUrti hai, inake sivAya aura bhI aneka devI devatAoMkI mUrtiyeM hai| dharmazAlA do maMjilI aura vizAla hai / yahAMke pujArI paNDoMkI nindanIya lIlA kahane yogya nahIM hai| yahAM bAbA kAlIkamalIvAlekI dharmazAlA aura sadAvrata hai| yahAMko bastI bar3I hai / bAjArame sabhI Avazyaka cIjeM milatI hai| yahAM aspatAla, DAkaghara aura pulisa sTezana hai| yahAMse 2 // mIla caDhAI uttarAIkA rAstA pAra karanepara gaNezacaTTI AtI hai aura Age do mIlapara durgAcaTTI aura isase Age 3 mIlakI caDhAI caDhakara pothIvAsA caTTI AtI hai| sthAna acchA hai / pothIvAsAse Age kahIM caDhAva kahIM utAra aura phira caDhAI ke bAda baniyAkuNDa caTTI AtI hai| mArgameM jaMgala acchA par3atA hai| [5] baniyAkuNDa-yahAM bAbA kAlIkamalIvAlekI dharmazAlA aura sadAbata hai| yahAM zIta adhika rahatI hai| yahAMse Age copatA caTTI 3 mIla hai| vahAMse eka sar3aka mAmUlI utArakI sAtha 3 mIla bhImacaTTIko gaI hai aura dUsarI 3 mIla kI kar3I caDhAI meM tuGganAthako gaI hai| kitane hI yAtrI ina kar3I caDhAIse Darakara tuGganAtha na jAkara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :50: himAlaya digadarzana sIdhe bhIma caTTIko cale jAte hai / tuGganAthase bhImacaTTI 3 mIla he aura rAstA kar3I utArakA haiM / [6] tuGganAtha-yaha hindu dharmakA pavitra tIrthasthAna hai| isa sthAnakI UMcAI samudrakI satahase 13,000 phITase kama nahIM hai| isa kAraNa yahAM adhika zIta rahatI hai| isa sthAnase yadi AkAza sApha hai to sAre uttarAkhaNDake tIrthasthAnoMke darzana eka hI samayameM ho jAte hai| uttarAkhaNDakI yAtrAmeM yahI eka aisA sthAna hai ki jo mahAn ramaNIka aura cittAkarSaka hai| yahAM zivajIke mandirameM aneka devI-devatAoMkI mUrtiyAM haiN| eka paMca dhAtukI choTI sI bauddha pratimA bhI haiN| yahAM bAbA kAlIkamalIvAlekI dharmazAlA aura sadAvrata hai| yahAM amRta kuNDameM yAtrI snAna karate hai| yahAMse bhImacaTTI 3 mIla haiM aura vahAM taka kar3I utAra haiN| [7] bhImacaTTI-yahAMse maMDala caTTI taka utAra hI utArakA rAstA haiN| bIcame jaMgala adhika par3atA haiN| caTTI-yahAM bAbA kAlIkamalIvAlekI dharmazAlA aura sadAvrata hai| yahAMse Age 3 mAIlakA sIdhA rAstA haiM aura bAdameM sAdhAraNa 1 // mAIlakI caDhAike antameM mahAdeva aura lakSmInArAyaNakA mandira AtA hai, jahAM vaitaraNIkuMDameM yAtrI snAna karake Age gopezvara jAte hai| [9] gopezvara-yahAM gopezvara mahAdevakA purAnA maMdira haiN| yahAMkI bastI bar3I hai, kintu jalakI kamI hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badrI : 51 : uttarAkhaNDakI yAtrAmeM kevala isI sthAnameM kuAM hai / yahAMse Age camolI taka utAra hI utArakA rAstA hai / bIcameM do mAIla para nArAyaNa caTTI AtI hai| isa caTTIse sAmane deva prayAgase hI sIdhI badrIkI sar3aka gaI hai vaha dikhalAI detI hai / camolI alakanaMdA ke pulako pAra karake jAnA hotA hai / pulake isa pAra eka choTAsA aspatAla hai / [10] camolI [ lAla sA~gA ] yaha caTTI alakamaMdAke kinAre hai| yahAM bAbA kAlI kamalIvAlekI dharmazAlA aura sadAvrata hai| yahAMkI vastI bar3I hai / yahAM DipTI kalakTara kI kacaharI, aspatAla, DAka khAnA, tAraghara aura pulisa sTezana hai / badrInAthase punaH isI rAste hokara Age bar3hanekA hai, isaliye yAtriyoMko cAhie ki ve apanA adhika sAmAna yahAM ThekedArake yahAM rakha Age yAtrAke liye prayANa kre| yahAMse hATa caTTI mAIla 6 taka mArga sIdhA haiM / isa orakI caTTiyeM pichalI caTTiyoMse bahuta ThIka hai / 11] hATa caTTI - yahAMse pIpalacaTTI taka kucha kar3I car3hAIkA anubhava hotA hai / [12] pIpala caTTI - yahAM bAbA kAlI kamalIvAle kI dharmazAlA aura sadAvrata hai| yahAM UnI Asana, kambala, mRga carma, zilAjIta aura camarI gAyake caMvarakI aneka dukAne hai / pahAr3akI jar3IbUTiyAM bhI bikatI hai| khAne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 52 : himAlaya digadarzana pInekI bhI sabhI Avazyaka cIjeM milatI haiN| yahAM DAkakhAnA hai| yahAMse garuDagaMgA takakA mArga sIdhA gayA hai| [13] garur3a gaMgA-yahAM garuDa gaMgA pahADakI uMcAI se nIce giratI haiN| garuDa gaMgAke donoM kinAre bastI hai| garuDa mandirake pAsa garuDa gaMgAmeM yAtrI snAna karate haiM aura inake choTe ra patthara yAtrI apane sthAna le jAte hai| kahate hai ki jisa gharameM yaha patthara rahatA hai vahAM sarpabhaya nahIM hotA aura isako pAnIke sAtha ghisakara daMza sthAnapara lagAne tathA pilAnese sAMpakA jahara dUra hotA haiM, magara ye bAta anubhavameM galata sAbita huI haiN| yahAM bAbA kAlI kamalIvAlekI dharmazAlA aura sadAvrata haiN| yahAMse sAdhAraNa caDhAike bAda jozImaTha taka mArga sIdhA calA gayA hai| bIcame pAtAlagaMgAke karIba rAstA utArakA aura acchA nahIM haiN| [14] pAtAlagaMgA-yaha cadrI acchI hai| yahAMse sAdhAraNa caDhAike bAda rAstA sIdhA gulAbakoTI taka calA gayA haiN| gulAbakoTIse bhI Age sAdhAraNa caDhAike antameM jozImaTha taka ThIka sIdhA rAstA calA gayA hai| [15] helaGga [ kumhAra caTTI yaha caTTI bar3I hai| yahAM bAbA kAlIkamalIvAlekI dharmazAlA aura sadAvata hai| [16] jozImaTha yahAM nara-nArAyaNakA mandira hai / zItakAlameM badrInAthakI calamUrti isI sthAna lAkara pUjI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com . Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badrI :53: jAtI hai| isa mandira ke pAsa nRsiMhadhArA aura daNDadhArAmeM yAtrI snAna karate hai / samIpameM nRsiMha mandira hai, usameM eka hI siMhAsanapara bIca meM nRsiMha bAyaM ugra nRsiMha aura dAhine zrIrAma-lakSmaNa jAnakojI aura badrInAthakI mUrtiyAM haiM / yahAM gulAbake phUla adhika hote haiM, vaha dekhane meM baDe suhAvane hote haiN| jozImaTha kasbA hai| bahutase-se do maMjile pakke makAna haiM / bAjArameM saba sAmAna milatA hai / aspatAla, DAkakhAnA, tAraghara aura pulisa sTezana hai / bAbA kAlI kamalIvAlekI dharmazAlA aura sadAvrata hai / yahAMse doM mIlakI kar3I cakkaradAra utarAIke bAda viSNuprayAga AtA hai, vahAM alakanandA aura viSNugaMgAkA saMgama hai| saMgama para yAtrI snAna karate hai / viSNuprayAgase pANDukezvara takakA mArga kahoM car3hAva kahIM utAra aura sIdhA isa taraha calA gayA hai| (17) pANDukezvara-yahAM yoga badarI aura vAsudevakA mandirahai,mandirake bAhara dIvArameM lagA huA tAmrapatra para spaSTa akSaroMmeM eka lambA lekha hai, parantu ve na jAne kisa bhASAke akSara hai, kisIse paDhe nahIM jaate| yahAM bAbA kAlIkamalI. vAlekI dharmazAlA aura sadAvrata hai / yahAMse 3 mAilapara lAmabagar3a caTTI AtI hai, bIcameM | mIlakI caDhAIke bAda lAmabagar3a taka utAra hI utAra hai / lAmabagar3ameM alakanandAke kinAre bAbA kAlI kamalIvAlekI dharmazAlA aura sadAvrata hai| dharmazAlAse Age hanumAna caTTI taka utArakA rAstA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ himAlaya digdarzana (18) hanumAna caTTI-yahAM bAbA kAlI kamalI vAlekI dharmazAlA aura sadAvrata hai / yahAM Avazyaka cIjeM milatI haiM / yaha zIta pradhAna sthAna hai / yahAMse Age 1 mAIla para 1 // mAIlakI kar3I car3hAI taya karaneke bAda devadevaNIkA sthAna AtA hai / usa sthAnase.badrInAtha taka utAra hI utAra hai aura badrIpurIkA dRzya dikhAI detA hai / (19) badrInAtha-yaha purI mandarAcala parvatapara alakanandAke dAhine kinAre para avasthita hai 1 bastI 300 gharoMkI hai| makAna adhikAMza do maMjile haiM, dIvAra pattharake ITose jor3I gaI hai aura chAjana patthara tathA TInakI hai, koIkoI ghara phUsase bhI chayA huA hai / dukAneM bhI aneka haiN| saba Avazyaka sAmagrI milatI haiM parantu bahuta mahaMgI / dahIdUdha to // 1) sera bikatA hai / annakSetra aura dharmazAlAeM kaI eka haiM / bAbA kAlIkamalIvAlekI dharmazAlA aura sadAbrata hai| pratidina naye-naye dharmAtmA yAtrI kSudhinoMko bhojana karAte haiM / isa deva-nagarImeM AThoM pahara cahala-pahala aura badarInAthakI jaya-jayakArakI dhvani gUMjatI rahatI hai / zrI badarInAthakA mandira bastIke uttarIya bhAgameM avasthita lagabhaga 45 phITa UMcA hai| uparakA kalaza aura usake DhAItIna hAtha cAroM ora golAI svarNapatrase vibhUSita hai| sadara dvAra pUrva dizAmeM hai| sAta-AThasIr3hiyoMse car3hakara Upara jAne para mandirakA prathama vizAla Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badrI : 55 : phATaka milatA hai / bhItara sAmane bhagavAnakA maMdira hai| mandirake sabhAmaNDapameM tIna daravAje haiN| pradhAna pUrvameM, dUsarA dakSiNameM aura tIsarA uttarameM hai| pUrvake duvArase 50-60 yAtriyoMkI gola bhItara jAtI hai, kira phATaka baMda ho jAtA hai / jaba ve darzana karake dakSiNa dvArameM bAhara nikalate hai taba pUrvake duvArase dUsarA gola praveza karatA hai| yahI krama anavarata jArI rahatA hai| ina donoM daravAjopara prabandhake liye rAvalake sipAhI hara samaya khar3e rahate hai / uttarakA daravAjA baMda rahatA hai| vaha AvazyakatAnusAra kabhI-kabhI khulatA hai / paNDe-pujAriyoMkI taraha yAtriyoMse sipAhI bhI puraskAra mAMgate haiM, unheM kucha de denese darzana karanemeM sugamatA hotI hai / sabhAmaNDapake pazcima mandirameM zrIbadarInAthakI dhyAnaparAyaNa eka hAtha UMcI kAle pattharakI mUrti hai / lalATapara hIrA camakatA haiM / suvarNakA chatra upara TaMgA rahatA hai / prAtaHkAlameM nirvANadarzana hotA hai / mUrtiparase vakhAbhUSaNa haTAkara rAvalajI snAna karAte hai| dinameM ATha-nau bajeke bIca meM prathama AratI hotI hai| dasa baje dAla bhAtakA bhoga lagatA hai| eka bajetaka paTa khulA rahatA hai, phira cAra baje zRMgArakA darzana hotA hai| saMdhyA-samaya suvarNa-thAlake bIca nau kaToriyoM meM bhinna-bhinna pakAnna sajAkara bhagavAnake sAmane AtA hai / rasoI DimarI jAtike brAhmaNa banAte hai / pUjA aura bhoga lagAnA ekamAtra rAvala hI karate hai / yAtrI to pAMca hAyakI dUrIse darzana pAte haiM, unheM mUrtikA sparza karanekA adhikAra nahIM hai| mUrtike pAsa aMdherA rahatA hai isaliye cauvIsoM ghar3I ghRtake dIpaka jalate rahate hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ himAlaya digdarzana AM kahate hai ki zrIbadarInAthakI mUrtiko zaMkarAcAryajIne nAradakuNDase nikAlakara upara maMdirameM sthApana kiyA thaa| maMdirake bAhara cAroM ora dIvArakA gherA hai / isa ghereke bhItara parikamAke nimitta caur3A maidAna hai, isI maidAnase hokara loga mandirakI pradakSiNA karate hai / eka bArakI kramA lagabhaga paune phAgameM pUrI hotI hai / mandirake sAmane khule medAnameM garur3akI mUrti hai, unake pIche aJjanIkumArakI vizAla mUrti hai / dakSiName pAkAlaya hai| isameM bhogake liye vyaJjanAdi taiyAra hote hai / pAkAlayake pazcima lakSmIjIkA mandira hai / bhagavAnake mandirake pIche dharmazilA aura caraNodakakuNDa hai.| bAyIM aura ghaNTAkarNa kSetrapAla aura aSTadhAtukA bar3A ghaNTA TaMgA hai / phATakase bAhara nikalakara nIce Anepara bAyeM tarapha rAvalajIkI gaddI aura unakA daphtara hai / yahAM yAtrIgaNa ( aTakA bhogake liye rupaye) car3hAte haiM, unado rasIda milatI hai aura badalemeM prasAda diyA jAtA hai / zrIbadarInAthake mandirake sAmane nIce alakanandA gaMgA bahatI hai / sIr3hiyoMse utarakara jalake samIpa tIra para jAnA par3atA hai| pahale zaMkarAcAryakI mUrti aura kedAranAthakA choTAsA mandira par3atA hai / yahAMse bImoM sIDhiyA~ nIce nAnepara taptakuNDa,-milatA hai| jisameM yAtrI snAna karate haiN| kuNDameM garama jalakI dodhArAeM giratI haiM aura eka patalI dhArA zItala jalako vahatI hai| dUsarI orase bar3hola jala nAla Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badrI dvAra nikalakara gaMgAjImeM jAtA hai| kuNDa pandraha-solaha hAtha lambA-caur3A pakkA aura nAbhiparyanta gaharA hai| TInakI cAdarase chAyA hai| jalakA sparza karanese vaha adhika garama jAna par3atA hai parantu gotA lagAne meM bar3A Ananda AtA hai| taptakuNDake samIpa nAradazilA hai, usake nIce nAradakuNDa hai| isake sivAya brahmakunDa, gaurIkumDa aura sUryakunDa hai| nAradazilAke atirikta garur3azilA, nRsiMhazilA, varAhazilA aura mArkaNDeyazilA hai| alakanandA aura RSigaGgAke saGgamakI dhArA, prahlAdadhArA aura kUrmadhArA hai| kUrmadhArAkA pAnI mIThA, zItala aura atyanta pAcaka hai| purIke loga isI dhArAkA jala pIte haiN| thor3I dUra uttarakI ora brahmazilA hai| brahmakapAlazilAke pAsa indradhArA aura vasudhArA hai| gaMgAjIke usa pAra naraparvata hai, pahale alakanandA pAra karaneke liye yahAM rassIkA jhUlA thA, usose pAra hokara naraparvatapara jAte the kintu aba kaI varSase vaha banAyA nahIM jAtA, isase cakkara khAkara pulase alakanandA pAra karake jAnA hotA hai| idhara alakanandA aura sarasvatIkA saMgama hai| naraparvatapara zeSanetra, gaNezaprayAga aura kimpuruSakhaNDa thor3I-thor3I dUrapara hai| sarasvatI nadIke pravAhameM bhImasenane eka zilA rakha dikhA thA, vaha abataka vartamAna hai aura pAra jAneke liye pulakA kAma detI hai| mANAgAMva (maNibhadrapurI) meM gaNezaguphA aura nyAsAzrama hai| yahIM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ himAlaya digadarzana vyAsajIne mahAbhAratakA varNana kiyA aura gaNezajIne liyA thaa| aSTAdaza purANoMkA nirmANa bhI isI sthAnameM huA thaa| mANAgAMvameM gandharvajAtike brAhmaNa nivAsa karate haiN| thor3I dUrapara rAjA mucukundakI guphA hai, yahAMse tibbata, mAnasarovara aura kailAsa jAnekA mArga hai| badrInAthake yAtriyoMko jozImaThase mAnasarovara aura kailAsa jAnekA rAstA adhika subhItekA hai| isake Age do mIla patharIlA mArga kar3I car3hAIke antara loga-'vasudhArA'-ke samIpa pahuMcate haiN| lagabhaga sau gajakI UMcAIse do dhArAeM giratI hai aura vAyuke jhoMkese pAnI kuhareke koMkI bhA~ti ur3atA rahatA hai| barphakI rAzike kAraNa ThaNDaka zarIrako kaMpAtI hai| vasudhArAke himavat jalameM snAna karanA kaThina hai| prAyaH loga dUrase chIMTA lete haiN| basudhArAse tIna mIlapara sahasradhArA hai usase Age tIna mIla para-cakratIrtha' hai| vasudhArAse alakApurIkA pahAr3a dhueMke samAna dikhAI detA hai| badrInAthakI purIke cAroM ora dUrataka maidAna hai / bIca meM alakanandA gaMgAbastIko dobhAgoMmeM vibhakta karatI hai|kuch antarapara donoM aura jaya-vijaya aura nArAyaNa nAmake atyanta UMce himAcchAdita parvata hai| bastImeM Ajakala na to adhika ThaNDI hI satAtI hai aura na garamI mAlUma hotI hai| dopa. harameM khule zarIra loga cala-phira sakate hai aura dhAma Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 59 : acchA lagatA haiM / idhara AlukI paidAvArI adhika hotI hai aura khaccaroMpara ladakara nIcekI caTTiyoM meM jAtI hai| isIse pIchekI caTTiyoMkI apekSA yahAM pahAr3I AlU sastA bikatA hai / yaha sthAna samudra taTase 10480 phITakI UMcAI para kahA jAtA hai| badarIza bhagavAnake mandirakI vArSika Aya eka lAkhase adhika hai / mandirake adhIna paryApta jAyadAda bhI hai, sabake dUsTI rAvalajI hai / sArA prabaMdha unhIMko sauMpA jAtA hai aura bhagavAnakI pUjAke adhikArI ekamAtra rAvala hI hai| zaGkarAcAryajI dakSiNI nambarI brAhmaNa the / unhoMne badarInAthakI mUrti sthApana karake kisI niSThAvAn namdhI brAhmaNako pUjA-sevAke liye niyata kara diyA aura unheM rAvalakI padavI pradAna kI thI; usI prathAke anusAra abataka madrAsakI orase pavitra AcaraNavAle nambUrI brAhmaNa bulAye jAkara nAyaba rAvala ke padapara pratiSThita kiye jAte hai| Age calakara vahI rAvala ke padapara pratiSThita kiye jAte hai / nAyabakI niyuktike lie rAvala kA TeharI darapArase svIkRti lenI par3atI hai / nAyaba rAvalakA pada rikta hone para eka varSake bhItara yadi rAvalakI orase koI nAyaba padapara adhiSThita na kiyA gayA to TeharIke mahArAja svayam nAyaba rAvalakI niyukti karate hai / nAyabake rakhane athavA bahiSkRta karaneko sUcanA rAvala TeharI-darabArako turanta dete haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ himAlayadigdarzana mandirakI sArI sAmagrI aura AyAta dravyake vyaya hone vAle rasIdoMkA vyorevAra hisAba rAvalajIko rakhanA par3atA hai / paTabaMda honepara prativarSa athavA darabArake mA~ganepara kula Aya-vyayakA lekhA svIkRtike liye mahArAja TeharIkI sevAme rAvala bheja dete hai / sArAMza yaha hai ki mandira aura tatsambandhI jAyadAdakA sArA prabandha TeharI darabArakI anumati lekara hI rAvalajI kara sakate hai / san 1819 I0 kI banI skImake anusAra mahArAja TeharI dvArA nAyaba rAvalake cunAvakA kArya svIkAra kiyA jAtA hai / durAcAra prakaTa honepara ukta nareza rAvala yA nAyaba rAvalako padacyuta karake yogya vyaktiyoMko niyukta karate hai / yaha saba prabaMdha hote hue bhI kucha loga rAvalajIke apavyaya kI zikAyata hI karate hai ki apane vetanake sivAya ve bahuta-sAdhana manamAne DhaMgase vyaya kara DAlate hai / yaha kahAMtaka satya hai, meM svalpa samayameM isakA patA nahIM lagA skaa| badrInAthakI vAstavikatA badrI pahale prasiddha jaina tIrtha thA, kyoMki prathama tIrthakara zrIRSabhadeva prabhukA nirvANa himAlayake uccatama zikhara ( kailAsa arthAta aSTApada) para huA thA / usakI talahaTI badrI aura kedAra honese vahAM para jaina maMdira bane / parantu zaMkarAcArya ke yugameM usane svayaM kedArake mandiroMko to bilkula naSTabhraSTa kara diyaa| yahAM taka ki Aja nAmonizAna Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (UC himAlaya digdarzana tIrtha " zrI badarIpurI meM vartamAna nArAyaNake nAmase pujAtI huI jaina 23vA tIrthakara zrI pArzvanAthakI pratimA Wan OOOOOOOOOO AnaMda prasa-bhAvanagara. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Lasborflay Jalo Gractisit: bhI nahi miltaa| parantu badrIke maMdirako na mAlUma kisa kAraNase naSTabhraSTa na karate hue apanA svatva (adhikAra) namA kara kevala mAtra pratimAke do hAtha aura baDhAkara catu(jarUpa nArAyaNake nAmase usa pratimAko prakaTa kii| yathArthameM pratimA do hAthavAlI va padmAsanameM 2|phutt UMcI aura parikaravAlI hai tathA upara chatra banA huA hai / uttarA khaNDameM jitane bhI maMdira hai una sabase isakI banAvaTa bhinna hai arthAt yaha maMdira sucAru rUpase jaina zailImeM banA huA haiN| jaise ki, daravAjA, raMgamaMDapa, gUDha maMDapa, korI tathA gabhArA jaina zailImeM haiM va maMdirake uparakA gumbaja bhI jaina zailIse banA huA haiN| maMdirake aMdara jaina tathA sunAra praveza nahIM karane pAte / sunArake praveza na karane denekA kAraNa daryAphta karane para yaha jJAta huA ki kisI sunArane pArzva pratimAkA bhASAmeM pArasa pratimA apabhraMza hai, isalie pArasako pArasamaNi samajha kara pratimAkI aMgulI kATanekI kuceSTA (dhRSTatA ) kI thI, ataH sunAra mAtrakA praveza honA banda kiyA gayA tathA jainoMko isIliye ki yaha caturbhunarUpa nArAyaNa nAmaka pratimA cAstavameM jainoMke teisaveM tIrthakara bhagavAna pArzvanAthakI hone kI vajaha se| badrIse do mAIlakI dUrI para eka maNibhadrapura nAmaka grAma hai, jo ki isa samaya mANA nAmase prasiddha haiN| vahAM para gandharva jAtike do sau brAhmaNoM ke ghara hai| yaha gandharva nAti jainiyoM meM bhojaka tathA gandharvake nAmase prasiddha hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :62 : himAlaya digadarzana ina logoMko jaina samAjakI orase maNibhadrapura nAmaka grAma basAkara isI lie rakhane meM AyA thA ki badrIkA rAstA ekadama patharIlA tathA ghane jaMgaloMse ghirA huA va bhayA. vanA honeke kAraNa yAtriyoM ko vahAM taka pahuMcanemeM tathA vahAM rahanemeM evam yAtrA karane meM kisI prakArakI asuvidhA na ho tathA maMdiroMkI rakSA bhalI prakArase ho ske| bAdameM zaMkarAcAryake ghora atyAcArake kAraNa ina logoMko apanA dharma bhI chor3anA par3A itanA hI nahIM varan maMdirako bhI zaMkAcArthake hAthoMmeM sauMpanA pdd'aa| uparokta kAraNase yaha pratimA caturbhuja nArAyaNake nAmase prasiddha huI, parantu yathArthameM nArAyaNakI nahI varan jainiyoMke tIrthakara pArzvanAthakI hai| isakA pramANa ki, isake jhUThe-jhUThe phoTooMse prakaTa ho jAtA hai, kyoMki kisI bhI pracalita phoTokI AkRti eka sarIkho nahIM hai| itanA hI nahIM parantu kisI phoTomeM pratimA padmAsanavAlI hai to kisimeM siddhAsanavAlI tathA siddhAsanameM bAyAM paira car3hA huA hai to kisI meM dAhinA / yahAM taka ki sabhI pracalita phoTo kAlpanika lie gaye haiN| isa pratimAkA asalI phoTo mujhe vahIM para eka jagahase prApta huA hai / usakI asalI kApI Apako isa pustakameM dekhaneko prApta hogI jisase Apa logoMko jJAta hogA ki yaha pratimA caturbhuja nArAyaNakI nahIM varan do hAthavAlI parikara sahita padmAsana birAjita jaina tIrthakara pArzvanAtha kI hai| maMdira ke caukameM ghaMTAkarNakI mUrti hai jo ki badrIpurIke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSetrapAlake nAmase vikhyAta haiM tathA yaha kSetrapAla jainomeM hI hue haiN| yahAM para dekhanese jJAta huA ki pratimA para jitanA atyAcAra jagannAthapurImeM ho rahA hai utanA yahAM para nahIM, kyoMki dadrIke yAtrI asalI pratimAke darzana karate haiM parantu jagannAthapurImeM asalI pratimAke darzana na kara lakar3Ike khokheke darzana karate haiM / isakA kAraNa yaha hai ki andarakI no vAstavika pratimA hai usa para khokhe mar3he hue haiN| kisI bhI prakArase yAtrI aneka prayatna karane para bhI khokhekI andara rakhI huI pratimAkA darzana nahIM karane pAtA, kyoMki khokhA bAraha varSa bAda parivartana kiyA jAtA hai| tathA usa samaya bhI mandirako cAroM orase banda kara diyA jAtA.. aura bhItara rAjA, purohita tathA suthAra yaha tIna hI vyakti rahate hai| maMdira baMda karane kA kAraNa yaha batalAyA jAtA hai ki khokheke pIche ( andara ) koI aisI zakti hai ki jisake anya koI darzana yA sparza kare to usakI mRtyu ho jAtI hai| prataH koI bhI nahIM darzana karane pAtA / aba yadi isapara vicAra karake dekhA jAya to jJAta hogA ki kyA paramAtmAkI pratimAkA darzana yA sparza karanese mRtyu ho jAtI hai ? yaha bAta kabhI bhI kisI hAsatameM mAnanemeM nahIM zrA sakatI to phira aisA kyoM? yadi khokheke bhItara kucha bhI nahIM to phira maMdira banda karanekA kyA kAraNa ? aura yadi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ himAlaya digdarzana ~wwwwww~~~ ~ ~ kucha pratimA yA anya koI vastu hai to kisI anya kI hai, isalie itanA ADambara kiyA jAtA hai| aura yaha bhI mAna liyA jAya ki jisa prakArake khokhe haiM usI prakArakI bhAtara pratimA hai, yaha bhI mAnane meM nahIM A sakatA, kyoMki jo khokhe haiM yaha bilakula baiDola tathA anagar3hata hai aura ve aise mAlUma hote haiM jaise khetoMmeM kheDUta (kisAna) loga cir3iyoM Adi jIvoMse phasalako bacAneke lie lakar3Ike DhUMTheko manuSyAkRtikI veSabhUSA pahinA kara gAr3a dete haiM isI prakArake ve khokhe . haiM / aisI gupta kAryavAhI karanemeM kucha na kucha rahasya avazya hai| vaha yaha ki khokhekI bhItarakI vastupara kisI anyakA adhikAra honekI AzaMkA hai| isIliye bhI jainiyoMkA pUrNa dAvA hai ki yaha maMdira hamArA hai tathA khokheke pIche (andara) rakhI huI pratimA hamAre tIrthakara jirAvalA pArzvanAyakI pratimA hai| aisA ho mI sakatA hai ki yaha tIrtha jainiyoMkA hI ho, kyoMki jaina mAtrakA AnA baMda kara diyA gayA hai| hindu dharmaguruoMkA yaha kitanA bhArI atyAcAra hai ki Aja hindU saMsArameM vAstavika pratimAkA darzana koI nahIM karane pAtA aura Upara mar3he hue ina kaThaputalI-caMcApuruSacADiye savaza khokheke darzana kara sakate haiN| yahAMkA maMdira bAta vizAla hai| maMdirake zikharake nocepUrNaratizAstrako pratimAeM banI huI haiM ki jo eka samaya ThIka samajhI jAtI hoNgii| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Isa maMdirake dAhinI ora ke daravAjeke pAsa eka tAkameM Der3ha phITa UMcI kAusaga mudAmeM khar3I jaina mUrti hai aura usa tAkapara kAMcakA jaMgalA lagA huA hai / isa maMdirapara jainatvako nAza karane vAste jitanI ho sakI utanI koziza kI gaI hai, tathApi jainatva kucha aMzameM aba bhI jhalake binA nahIM rahatA / uparokta sabhI bAtoMkA zaurya evam pratiSThAke dhAraNahAra svAmI zaMkarAcArya hI hai|" magara yahAMpara (badrImeM) prAtaHkAla pratimA khulI rakhI jAtI hai va pattAla karAI jAtI hai isake pazcAt kezara caMdana tathA puSpapUjA hotI hai / pazcAt AratI utArI jAtI hai| isa samayake khulI pratimAke darzanako nirvANadarzana kahate haiM / yaha saba honeke bAda pratimAko vastra pralaMkArAdise susajita kiyA jAtA hai tathA vaiSNava vidhi anusAra bhogAdi car3hanA prAdi kiyAeM prArambha hotI hai| yaha saba pUjAdi karanekA adhikAra kevala rAvalako hI hai maryAda koI bhI yAtrI pakSAla karanA prAdi pUjA vidhi svayaM nahIM kara sakatA dUrase hI darzana kara sakatA hai| yadi koI aitihAsika dRSTise pratimAko prAcInakA avalokana karanA cAhe to 50) pacAsa rupaye phIsa dekara dekha sakatA hai| parantu jaina yA sunArako to yaha adhikAra nahIM hai isa bAtakI pUrNa khoja kI jAtI hai| aura jaba isa bAtakA pUrNa nizcaya ho jAtA hai taba usako pratimAko chanekA adhikAra milatA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 66: himAlaya digdarzana isase sAbita hotA hai ki yaha tIrtha sarva prakArase jaina honekA dAvA rakhatA hai| jaina samAjako cAhiye ki yadi vaha kucha nahIM kara sakatA hai to eka choTA sA maMdira hI banA de, kyoMki usa maMdirake dvArA jaina dharmakA pracAra hogA, aura usake dvArA dhIre 2 sarvatra jaina dharmakI dhvajA phaharA sakatI hai| kyA jaina samAja aSTApada kI talahaTI svarUpa tIrthako ora najara nahIM DAlegA? vihAra kiyA saMvat 1995 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : ens 1709 badrIse haridvAra mAIla 185 dina samaya dekho noMdha naM0 nAma mAIla sthAna 1 suvaha pANDukezvara 10 // dharmazAlA jozImaTha // helaMgacaTTo garur3a gaMgA // , zAma pIpalacaTTI camolI naMdaprayAga 7 , sonalAcaTTI / caTTo karNaprayAga 9 // dharmazAlA govara caTTI zivAnaMdI // " rudraprayAga 7 dharmazAlA subaha 7 bhaTTIserA 10 // , zrInagara 7 // , 9 rAnIbAga 12 caTTo , zAma 10 devaprayAga 6 // dharmazAlA dhyAsaghATa 9 // zAma kANDIcaTTI 4 caTTI 13 subaha bandaramela 10 // : : : zAma : Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haridvAra 14 15 , " nAI mohana dharmazAlA lakSmaNa jhUlA 11 .. zAma RSikeza , 16 subaha satyanArAyaNa haridvAra nodha naM0 (1) camolI (lAlasAMgA) badrInAyase punaH isI rAste vApisa lauTanA hotA hai| yahAMse naMdaprayAga taka rAstA sodhA hai| camolIse kedAra mAIla 62 , badro , 48 , haridvAra .. 137 sar3aka haiN| (2) naMdaprayAga-yaha alakanaMdA aura mandAkinI ke saMgamapara basA huA hai| saMgamasthAnapara yAtrI snAna karate haiN| yahAM nanda aura gopAlajI kA mandira hai| yahAM kI bastI bar3I hai| yahAM bAbA kAlo kamalIvAlekA sadAvrata hai| yahAM DAkakhAnA aura TelIphona hai| yahAMse Age rAstA ghumAva aura car3hAva-utArakA hai| yahAMse 121 mAIla para karNaprayAgake krii| karNagaMgA yA piNDara gaMgA aura alakanandAkA saMgama bastI aura alakanandAke pulase do phaloga pahale par3atA hai isaliye yAtrIgaNa prAyaH saMgama para snAna kara bastImeM jAte haiN| saMgamapara umA devIkA eka choTA-sA mandira hai| piNDara nadIko loheke jhUlese pAra karake thor3I car3hAIkA rAstA car3hane ke bAda caTTImeM jAnA hotA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ himAlaya digdarzana (3) karNaprayAga-yahAM piNDaragaMgA aura alakanaMdA ke saMgamapara snAna hotA hai| bAbA kAlI kamalIvAlekI dharmazAlA aura sadAvrata hai| yahAMkI bastI bar3I hai| yahAM aspatAla, DAkakhAnA, tAraghara aura pulisa sTezana hai| uttarAkhaNDakI yAtrA yahIpara samApta hotI hai| yahAMse bahudhA yAtrI haridvAra na jAte hue mailacaurI-gaNAI hokara rAmanagara yA kAThagodAma jAkara Trena pakar3a lete haiN| magara haridvArase Trena pakar3ane meM eka to rAstA acchA aura dUsarI ye bAta hai ki ahAMse yAtrA prArambha kI vahAM jAkara samApta karanese yAtrA pUrNa kahI jAtI hai vo bAta rahatI hai| ataH isase yAtriyoMko haridvAra jAnA caahiye| karNaprayAgase gaNAI mAIla 39 aura pahAMse rAnIkheta 38 mAIla va rAmanagara 54 mAIla hai| (4) gocara-yaha sthAna haridvArase badrI havAI jahAja meM jAnevAle yAtriyoMke vAste havAI jahAjakA sTezana hai| yahAM kA sthAna suramya hai| (5) zivAnandI-yahAM lakSmInArAyaNakA maMdira hai| sthAna acchA hai| zivAnandIse rudraprayAgake karIba alakanandA mora mandAkinIke saMgamapara snAna karake kedArake rAste bAbA kAlI kamalIvAlekI dharmazAlA pahuMcate haiN| dharmazAlAse haradvArake yAtrIko saMgamasthAna para punaH vApisa AnA hotA hai aura bAyeM hAyake rAstese haradvArako jAnA hotA hai| (6) rudraprayAga yahAM bAbA kAlIkamalIpAlekI dharmazAjA aura savAta kedAra jAnevAlI sar3akapara hai| yahAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haridvAra : 71 : alakanandA aura mandAkinIke saMgama para yAtrI snAna karate hai| yahAMse gupta kAzI mAIla 25 para hai aura vahAMse kedAra mAila 24 / yahAMkA bAjAra acchA hai, DAkakhAnA aura tAraghara hai| yahA~se Age 1 // mAIla jAneke bAda 1 // mAIla kar3I car3hAIkA anubhava karaneke bAda paMcabhAiyoMkI khAla nAmaka caTTI pAtI hai| usa caTTopara badrI aura haridvArakA mArga Adho aAdha hotA hai / paMcabhAiyoMkI khAlase bhaTTIserA taka utAra hI utAra kA rAstA hai| patA-posTa mASTara sAheba rudraprayAga (yU0 pI0 uttarAkhaNDa ) (7) bhaTTI serA-caTTIse bAbA kAlIkamalIvAlekI dharmazAlA aura sadAvrata do phaloga dUra hai| yahAMse devaprayAga taka mArga acchA aura sIdhA calA gayA hai| (8) zrInagara-ye himAlayakA zrInagara hai, isakA bAjAra jayapurase milatA-julatA hai / yaha gar3havAlakA sabase bar3A aura prAcIna nagara alakanaMdAke kinAre para basA humA hai| yahAM kamalezvara mahAdevakA maMdira haiM aura alakanaMdA tathA khANDava nadIkA saMgamase thor3I hI darapara hai| yahAM sabhI Avazyaka cIjeM milatI hai| yahAM bAbA kAlIkamalIvAlekI dharmazAlA aura sadAvata hai| yahAM aspatAla, DAkakhAnA, tAradhara, pulisa sTezana aura hAIskUla hai| yahA~se eka sar3aka koTadvAra relave sTezana taka gaI hai| yahA~se RSikeza taka moTara jAtI hai| patA-posTa mAsTara sAheba zrInagara (pU0 pI0 uttarAkhaNDa gar3havAla) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 72 : himAlaya digdarzana (9) rAnI bAga-sthAna acchA hai / (10) devaprayAga-yahAMse haridvAra takake mArgakI noMdha haridvArase yamunotrIke mArga varNanameM haridvArase :devaprayAga kI noMdha likhI gaI hai isameM dekhiye peja naM0 45 / yahAMse RSikeza ora RSikeza se haridvArako moTara jAtI hai| bahutase yAtrI RSikezase savAra na hokara haridvArase saghAra hokara apane 2 sthAnako ravAnA hote hai| haridvArase devaprayAga hokara yamunotrI mAIla 165, yamunotrIse gaMgotrI mAIla 99, gaMgotrIse kedAra nAtha mAIla 123, kedAranAtha se badrInAtha mAIla 110, aura badrInAyase devaprayAga hokara RSikeza mAIla 170 aura vahAMse haridvAra mAIla 15 hotA hai / haridvArase haridvAra uttarAkhaNDakI kula musAphirI 685mAIlakI hotI hai| vihAra kiyA saMvat 1995 samA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zavi mUrtipUjA Atma kalya mAnanA bahuta AvaH nirmANa bhI huA hai mUrtipUjA mokSakA sa ElcPbI HIRTE se sajjita kara unake vItarAgatva ko naSTa kara rahe haiM / ucita to yaha hotA ki hama aisI mUrtipUjA kare jo hamAre dila meM vItarAgatva kA udaya kare aura duniyA ke liye Adarza ho| -priyaMkaravijaya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Anada sabhAvanagara. www.umaragyanbhandar.com