Book Title: Agam Satik Part 17 RaiPaseniya Jivabhigam Sutra Gujarati Anuwad Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar Publisher: Deepratnasagar Catalog link: https://jainqq.org/explore/009008/1 JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLYPage #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / / namo namo nimmatanuMsaLaK II AgamasUtra saTIka anuvAda 17 anuvAda zreNI sarjaka - muni dIyaratnasAgara Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladasaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurabhyo nama: AgamasaTIka anuvAda rAjaprajJIya A - jIvAbhigama/1 -: anuvAda-zreNInA sarjaka : Agama saTIka anuvAdanA A bhAga - 17 mAM che. 0 be Agama sUNo.. - - rAjapraznIya-upAMgara-2 saMpUrNa Agama - tathA - - - jIvAbhigama-upAMgara-3nI - pratipatti-1 muni dIparatnasAgara tA. 23/10/2009 zukravAra 2066 kA.su.pa Agama saTIka anuvAda bhAga 1 thI 42 saMpUrNa mUlya-rA-10,000 - x - x-x-x-x-x-x 0 zrI zruta prakAzana nidhi 0 saMparka sthaLa) Agama ArAdhanA kendra, zItalanAtha sosAyaTI phleTa naM. 13, cothe mALe, vhAI senTara, khAnapura, amadAvAda. & TAIpa seTIMga -: mudraka :zrI mahAkAlI enTaraprAIjha navaprabhAta prinTIMga presa cAMdaloDiyA, amadAvAda. III ghIkAMTA roDa, amadAvAda (M) 9824419736 III Tel. 079-25508631 [171] Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RNasvIkAra AgamasUtra saTIka anuvAda Suo Yi Ji Ji Qi D 0 vaMdanA e mahAna AtmAne che vikrama saMvata-2061mAM phAgaNa suda-3 no divasa ane maMgalapArekhanA khAMcAmAM zrI zAMtinAtha paramAtmAnI varSagAMThano prasaMga, atibhavya ane ghaNI ja lAMbI rathayAtrAnA prayANanI ghaDIe, AgamonA TIkA sahitanA anuvAda karavA mATenI manobhAvanAnuM jemanA mukhethI vacana prAgaTya thayuM, aMtaranA AzIvadi, sUrimaMtrathI abhimaMtrita vAsa cUrNano zepa ane dhanarAzinI javAbadArInA yathAzakya svIkAra saha jemanI kArya preraNAnI saravANImAM bhIMjAtA mArA cite AzirSa anero harSollAsa anubhavyo. jemanI hayAtI daramyAna ke yAtI bAda paNa, jemanA nAmasmaraNa mAtrathI A kArya vitarahitapaNe mUd svarUpane pAmyuM, evA... pUjya AcAryazrI hacamacaMdrasUrIzvarajI manA caraNa kamaLamAM sAdara koTIza vaMdanA D Agama saTIka anuvAdanA A bhAga 17] nI saMpUrNa dravya sahAyanA preraNAdAtAzrI pa.pU. A. deva zrI bhaktisUrIzvarajI ma.nA samudAyavartI mi pUjya AcAryazrI icakacaMdrasUrIzvarajI D D 0 kema bhUlAya e gurudevane paNa ? 0 cAstri prati aMtaraMga prItithI yukta, aneka AtmAone pravajyA mArge prayANa karAvanAra, saMyamamUrti, prati varSa upadhAna tapa vaDe zrAvakadharmanA dIkSA dAtA, zArIrika samasyAo vacce paNa baMne zAzvatI oLInI ArAdhanAne na cUkanArA, sAgara samudAyamAM gacchAdhipati padane zobhAvanArA ane samartha ziSya parivArayukta evA mahAna vibhUtiratnapUjya AcAryazrI devendrasAgarasUrIzvarajI ma. jemanA AjIvana aMtevAsI, zAsanapabhAvaka pUjya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma.sA. jemaNe A anuvAda kArya mATe ghaNAM varSo pUrve preraNA karelI ane A kArya sAvaMta pAra pahoMcADavA mATe vipula dhanarAzi mokalAvI. ukata baMne AcArya bhagavaMtonI asIma kRpA ane teo dvArA prerita saMdho thakI thayela dhanavarSanA baLe prastuta kArya mUrtasvarUpa pAmyuM. teozrInI preraNAthI lAbhalenAra paNa mi zrI maMgaLa pArekhano khAMco, jaina saMgha zAhapura, amadAvAda. D maka vAra 32 2i:32 PGPS | Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvavyasahAyako (anudAna dAtA, agama saTIka AnuvAdA koI eka bhAganA saMpUrNa sahAyadAtA saccAstri cuDAmaNI pUjya gacchAdhipati sva. AcAryadeva zrImad devendrasAgarasUrIzvarajInA AjIvana aMtevAsI saguNAnurAgI pUjya AdevazrI harSasAgarasUrijI ma.nI jJAnaanumodaka preraNAthI prerita zrI AThavAlAInsa jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha tathA zrI zeTha phUlacaMda kalyANacaMda jhaverI TrasTa, surata. 16 bhAgonA saMpUrNa sahAyaka thayela che. paramapUjaya saraLa ravAbhAvI, bhaki pariNAmI, bhutAna gI sva AcAravizrI vijaya cakacaMsUrIzvarajI ma.sA.nI punita preraNAthI 10 bhAgo mATe nIcenA saMgho sahAyaka thayA che. (1) zrI maMgalapArekhano khAMco, jainasaMgha, amadAvAda be bhAga. (2) zrI bhAvanagara jaina zve bhU.pU. saMgha, bhAvanagara - be bhAga. (3) zrI AdinAtha jaina zve. mUpU. saMgha, navasArI be bhAga. (4) zrI girirAja sosAyaTI AdinAtha jaina saMgha, boTAda be bhAga. (5) zrI jaina zvemUpU. tapAgaccha saMgha, boTAda eka bhAga (6) zrI pArthabhaktidhAma jaina dhArmika TrasTa, taNasA eka bhAga piramapujya AcAryadiva zrI RcakacaMdrasUrIzvarajInI preraNAthI temanA samudAyavartI zramaNIvaryAo taraphathI prApta sahAyanI noMdha AgaLa che.] Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda suvizAla gacchAdhipati AcAryadiveza zrImad vijaya rAmacaMdra sUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavartI vaiyAvacca parAyaNa paMnyAsa pravara zrI vajasenavijayajI ma.sA.nI preraNAthI eka bhAgazrI hAlAratIrtha ArAdhanA dhAma, vaDAliyA, sIMhaNa, taraphathI Agama saTIka anuvAda zreNInA sarjaka munizrI dIparatnasAgarajInI preraNAthI A be dAtAoe maLIne eka bhAga mATe sahAya karI che. (1) zrI jaina mUrti saMgha, thAnagaDha (2) zAha haMjArImalajI bhUramalajI, karnala. | padma kriyAvita prabhAvaka, Adeya nAmakarmaghara svastha AcAryadiva zrImadavijaya kacakacaMdrasUrIzvarajIthI prerita punyavatI pramANIvaonI preraNAthI prApta anudAno 1- vardhamAna taponidhi AcAryadeva zrImadvijaya bhaktisUrIzvarajI samudAyavartI milanasAra sAdadanIza sauprAkAzrIjInI preraNAthI traNa bhAgo mATenI dravya sahAya prApta thaI che, te A pramANe- (1) zrI kArelIbAga, je mU0pUjainasaMgha, vaDodarA. - (2) zrI kArelIbAga, jena saMghanI zrAvikA baheno, vaDodarA. - (3) zrI bhagavAna nagarano Tekaro, jenasaMgha, amadAvAda. - suvizALa parivArayuktA sAdhIzI bhAvapUrNAzrIjI mAnI preraNAthI "zrI kSetrapAla bhakti TrasTa" - navasArI taraphathI. | 3- vardhamAna taponidhi pUjya AcAryadevazrI bhaktisUrIzvarajI ma0 nA samudAyavartI papU. sAdanIzrI dhyAna-rasAstrIjI tathA sAdanIzrI praphulitAzrIjInI preraNAthI - "zrI mAMgaroLa jaina e tapa saMgha, mAMgaroLa - taraphathI. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasahAyako 4- paramapUjyA jayazrIjI-lAvaNyazrIjI manA parivAravartInI sALIzrI satyAnaMdazrIjI ma.sA.nI punita preraNAthI "zrI gAMdhInagara jaina saMgha, beMgalora - taraphathI." 5- paramapUjya kriyArUcIvaMta A devazrI bhaktisUrIzvarajI manA samudAyavatI zramaNIva mokSanaditAzrIjI manI preraNAthI "zrI vallabhanagara jaina zvempU, saMgha, vallabhanagara, Indaura paramapUjaya AgamoddhAraka, sAmAcArI saMrakSaka, bAhuta yAdina AnaMdasAgarasUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavatI ta anurAgINI zramaNIvaonI preraNAthI prApta sahAyo. (1) paramapUjyA nIDaravaktA sALIzrI caMlyAzrIjI mAthI prerita 1- zrI trilokapadma ciMtAmaNidhAma jaina saMgha, aMdherI, muMbaI. -- zrI mahAvIranagara jaina daherAsarajI TrasTa, navasArI. (2) apratima vaiyAvRtyakArikA papU. malaya-praguNAzrIjI manA ziSyA susaMvAdI parivArayuktA sALI strI prazamazIlAzrIjI mahanA zrutAnurAgI ziSyA sA zrI prazamaratnAzrIjInI preraNAthI"zrI zvetAMbara jaina tapAgaccha saMgha," vAMkAnera. (3) paramapUjyA mAtRhRdayA sALIzrI amitaguNAzrIjI ma.nI preraNAthI ! - "zrI AdinAtha jaina zve. saMgha," bhopAla. (4) paramapUjyA vardhamAnatAsAdhikA, zatAvadhAnI sALIzrI amita guNAzrIjI ma.nI preraNAthI-100 oLInI pUrNAhUti nimitte karacelIyA jaina zve mahAjana peDhI," karacelIyA, surata. - - - - - - Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda (5) zramaNIvaryA bhaktirasika pUjya malayAzrIjI manA vyavaradakSa ziSyA sALIzrI hitAzrIjI manI preraNAthI zrI jaina maracanTa saMghanI zrAvikA baheno, amadAvAda. (6) paramapUjyA malaya-kaivalya-bhavyAnaMdazrIjI manA suvinitA miSTa bhASI, tapasvIranA sAnIthI pUrapakvAzrIjInI preraNAthI "sarvodaya pArzvanAtha ceriTebala TrasTa," muMbaI (Agama-sIka anuvAda sahAyasko) (1) papU. bhagavatIjI dezanAdakSAdevazrI naradevasAgarasUrijI masAnI preraNAthI - "zrI vizAzrImALI tapagaccha jJAti," jAmanagara. (2) vardhamAna taponidhi pUjya A.deva zrI vijaya prabhAkrasUrIzvarajI mae nI preraNAthI - "abhinava jaina zvebyU saMgha," amadAvAda, (3) zrutasaMzodhanarasika pUjya A devazrI munisUrijI manI preraNAthI - "zrI vijayabhadra ceriTebala TrasTa," bhIlaDIyAjI. | (4) papU. jayalAvaNyazrIjI masAnA suziSyA sArA sUryapabhAzrIjI manI preraNAthI - "zrI bhagavatInagara upAzrayanI baheno," amadAvAda. (5) paramapUjyA varadhamazrIjI manA ziSyA tapasvIratnA sAdanIzrI prItighamazrIjI manI pAvana preraNAthI. - (1) zrI pArthabhakti zremUvapUcha jainasaMgha, DoMbIvalI. - (2) zrI rAjAjI roDa cempU tapAjaina saMgha, DoMbIvalI. (6) svanAmadhanyA zramadIvayazrI samyagANAzrIjI manI preraNAthI. "zrI parama AnaMda zempU jenasaMgha, pAlaDI, amadAvAda. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano - - - - - - - muni dIparatnasAgarajI dvArA prakAzita sAhitya-eka jhalaka kula prakAranono aMka 301 -mAluiLa-mUe. 49-prakAzano A saMpuTamAM mULa Agamo che. jemAM 45 Agamo 45 alaga-alaga pustakomAM mudrita karAvAyela che. cAra vaikalpika Agamo paNa temAM samAvAI gayela che. e rIte 45 + 4 kula (49) AgamonuM A saMpuTamAM saMpAdana che. temaja pratyeka sUtrane aMte pUjya sAgarAnaMdasUrizvarajI saMpAdita Agamo tathA tenI vRttinA aMko paNa TAMkyA che. amArA A prakAzanamAM zrutaskaMdha, zataka/adhyayana/vakSaskAra/pada, pratipatti, uddezaka, sUtra/gAthA Adi spaSTatacA judA najare paDe tevI viziSTa mudraNakalAne prayojela che. pustako alaga-alaga ane nAnA kadanA hovAthI vAMcana ke kaMThastha karavAnI ati saraLatA rahe che. 45-AgamanI pUjA, pUjana, rathayAtrA ke zrI gautamasvAmI pUjanAdi mATe alaga-alaga pIstALIsa pustako hovAthI goThavaNI saraLa bane che. sAmaroso, sAmAoiso, AgamaviSayadarzana, AgamakathAnuyoganA mULa saMdarbha jovA mATe A prakAzana vasAvavuM jarUrI ja che. jenI kiMmata che rUA. 1500 -darzana-pUjana mATe AjIvana upayogI che. 2. Agama-gujarAtI anuvAda prakArano ApaNA mULa Agamo ardhamAgadhI bhASAmAM che. jeo bhASAjJAnathI vaMcita che, zAstrIya kAraNothI AgamanA abhyAsathI vaMcita rahyA che, AgamonI vAMcanA prApta karI zakatA nathI ItyAdi kAraNe Agamika padArthonuM jJAna pAmI zakyA na hoya tevA bhavyAtmAo zrI kalpasUtra mAphaka saraLatAthI AgamonuM vAMcana ane bodha prApta karI zake, temaja bhavabhIru AtmAo potAnuM jIvana mArgAnusAra banAvI zake tevuM prakAzana. sAta bhAgomAM samAviSTa 2800 jeTalA pRSThomAM pIstALIza Agamono akSarazaH anuvAda dharAvatA A "AgamadIpa" saMpuTamAM bIjA be vaikalpika AgamonuM gujarAtI paNa Apela ja che. aMdAje 90,000 zloka pramANa mULa Agamano A gujarAtI anuvAda rUA. 2000/-nI kiMmate upalabdha thaI zake che. paNa hAla tenI eka paNa nakala bacelI nathI. e ja amArA A prakAzananI lokapriyatAno pUrAvo che. aneka pUjyazrIe A gujarAtI anuvAdano svAdhyAyAdi arthe upayoga karelo che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda 3. AgamasuttANi-saTIkaM 46 prakAzano jeone mULa Agamo vAMcyA pachI tenI vistRta samaja meLavavI che. temAM rahelA padArthone UMDANathI avagAhavA che, temAM rahelA tattvo AdhArita kathA, daSTAMta ke dravyAnuyogane jANavo che, tevA viziSTa jJAnapipAsu mATenuM amAruM A 13,000 jeTalA pRSThomAM patharAyela ane trIza bhAgomAM vibhAjIta evuM daLadAra prakAzana che. A prakAzanamAM mULa Agamo para prApta badhI ja niyuktio, 39 Agamo paranI vRtti, zeSa AgamonI saMskRta chAyA, keTalAMka bhASyo tathA cUrNio ItyAdi sarve vivecanono samAveza karAyela che. sUtro ane mAthAnA spaSTa alaga vibhAjana, pracura peregrAphasa, adhyayana, uddezaka, sUtra AdinI suspaSTa alaga peja lAIna temaja amArA mULa ane anuvAdita AgamomAM apAyelA kramAMka mujabanA ja sUtra kramAMkana tathA vyavasthita anukramaNikAne lIdhe koIpaNa pasaMdita cokkasa viSayavastu ke samagra adhyayananA vAMcanamAM saraLatA rahe te rIte A saMpuTanuM saMpAdana ane mudraNa karAyeluM che. - A prakAzananA abhyAsamUlya ane saMzodhanakSetre upayogitA temaja samagra vizvamAM Agama prakAzananI AvI eka ja mAtra zRMkhalA upalabdha hovAne kAraNe rUA. 11,000/- mUlya hovA chatAM tenI eka paNa nala sTokamAM rahelI nathI. e ja amArA A prakAzananI mahattA sAbita kare che. 4. Agama-viSaya-dali A eka evuM prakAzana che, jemAM 45-AgamonI vizadrarUpe anukramaNikA apAyela che, chatAM tenA pRSTho che. - 384. pratyeka AgamanA pratyeka sUtra ke gAthAnA viSayone e ja AgamonA sUtronA kramAMkana anusAra, atIva suspaSTa rUpe ane pRthapRthak svarUpe apAyelI A anukramaNikAthI tame tamAro managamato-Avazyaka ke tamArA saMzodhana ane lekhanane anurUpa viSaya sahelAIthI pasaMda karI zako cho. gujarAtI bhASAmAM taiyAra karAyela A anukramaNikAthI tame amArA anuvAdita AgamomAM to mULa viSaya joI ja zako cho. taduparAMta mULa Agamo ke AgamasaTIjhaM mAM paNa tamArI pasaMdagIno viSaya zodhavo A bRhat anukrama parathI khUba ja saraLa che. rUA. 400/-nI kiMmatane lakSamAM na laI tenuM upayogitA mUlya samajazo. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 5. Agamasaikroso 4-prakAzano A zabdakoza - eTale saMdarbhasthaLa nirdeza sahitanI "Agama-DIkSanerI" jemAM tamane maLe che mULa AgamamAMthI levAyelA 46,000 zabdo ane tenA 3,75,000 jeTalA Agama saMdabha sahita mULa-ardhamAgadhI zabdonA saMskRta artha ane gujarAtI eka ke vadhu artho. cAra bhAgomAM samAviSTa 2400 jeTalA pAnAono A pustakano seTa mepalIyo kAgaLa, pAku bAInDIMga ane AkarSaka mukhapRSTha to dharAve ja che. paNa tamAre mATe tenI upayogitA che - e thI daparvatano koIpaNa zabda zodhavA mATe. tyAM phakta zabdano artha ja joIne besI nathI rahevAnuM. paNa pIstAlIze pIstAlIza AgamomAM A zabda jyAM jyAM vaparAyo hoya te-te badhAM sthAnono nirdeza paNa maLaze ja - jenA dvArA eka ja zabda ja judA judA saMdarbhamAM vaparAyo haze, to te bhinna-bhinna saMdarbhayukta artha ke vyAkhyA paNa jANI zakAze. - vaLI AvA saMdarbho jovA mATe tamAre judA judA prakAzanonA Agamone pheMdavAnI koI jarUra nathI. tame mAtra amAruM gAmasuttapi- saMpuTa sAthe rAkho. tamAre upayogI zabdo mULa Agama ke Agama-saTIkaM mAM maLI ja javAnA 6. AgamanAmakoso Agama zabdakozanI eka pUraka DIkSanerI te A "Agama nAmakoza". A prakAzana AgamasaTIkaM mAM AvatA nAmo (kathAo)nI DIkSanerI che. A DIkSanerImAM kathAnA pAtronA nAmo to kakkAvArI kramamAM ApelA ja che. sAthe sAthe te pAtro ke nAmono saMkSipta paricaya paNa che. tamAre mULa Agama uparAMta niryukti, bhASya, mUrti ke vRttimAM jo A nAma ke te nAma sAthe saMkaDAyela kathA ke daSTAMta jANavA che to amArI DIkSanerImAM tete nAmane aMte nirdeza karAyela Agama saMdarbha jovo. Agama saMdarbha jotAM ja tamane te saMdarbhavALA AgamanuM nAma, paMcAMgIno prakAra ane sUtrakama maLI jaze. jenA AdhAre tame te kathA ke daSTAMtano sahelAIthI abhyAsa karI zakazo. A nAmakozanuM mahattva to tyAre ja samajAya jyAre eka ja nAma dharAvatA ekathI vadhAre pAtrono alaga-alaga parIcaya ke judI judI kathAo tamane jovA maLe. te paNa phakta rU. 200/-nI kiMmatamAM. saMdarbha mujaba kathA jovA mATe amAruM mAmasuttaLi-saTI to che ja. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda 7. AgamasUtra hindI anuvAda gAkArano mULa AgamanA 90,000 jeTalAM zloka pramANa sAhityanA mULa prakAzana pachI jema teno gujarAtI anuvAda karyo, tema hindI anuvAda paNa karyo. pharka eTalo ja ke A hindI anuvAda bAra bhAgomAM Azare 3200 jeTalA pAnAomAM patharAyelo che. gujarAtI anuvAda karatA 300thI paNa vadhAre pRSTho temAM umerAyA che. je phakta kadanI vRddhi ja nathI, paNa arthavistAra ane peregrAphonI pracUratA paNa dharAve ja che. hindIbhASI mahAtmAone paNa AgamanA padArthajJAnathI vaMcita na rahevuM paDe te AzayathI taiyAra karAyela A AgamasUtra hindI anuvAda hindI bhASAnI samRddhi ane sAhityika mUlya to dharAve ja che. te gujarAtI bhASI Agamarasiko ane tatvajijJAsuo mATe paNa mahattvanuM saMdarbhazAstra banI rahyuM che. rUA. 2700/-nuM mUlya dharAvatA A gAmasUtra-hindI anuvA mAM paNa kramAMkana to mULa Agama, Agama gujarAtI anuvAda ane mArAma sarI anusAra ja thayela che. tethI abhyAsIone tulanA karavI saraLa paDe che. 8. Agama kathAnuyoga prakAzano Agama kArya viSayaka A amAruM navamuM prakAzana che. jemAM "kathAnuyoga" nAme anuyoganI mukhyatA che. A prakAzanamAM mULa Agamo, Agamo paranI niyukti, bhASya, cUrNi, vRtti ke avasUrI e tamAmano samAveza karI A Agama kathAnuyogano saMkalana ane gujarAtI anuvAda karavAmAM Avela che. je cha bhAgomAM vibhAjIta che 2200 jeTalA pRSThomAM samAviSTa che ane kathAone daza vibhAgamAM goThavela che. A kathAnuyogamAM tIrthakara, cakravartI, vAsudeva, baladeva e uttamapuraSo saMbaMdhI kathAnaka ke mAhitIno saMgraha che, zramaNa vibhAgamAM gaNadharo, pratyekabuddho, nilavo, anya zramaNonI kathAo che. te sAthe Azare 90thI vadhu pRSThomAM gozALAnuM kathAnaka tenA pUrvabhava, vartamAnabhava ane bhAvi bhavo sahita mUkela che. te sivAya zramaNI kathA, zrAvaka kathA, zrAvikA kathA, anyatIrthI kathA, prANI kathA, prakIrNa kathA ane daSTAMtonA alaga vibhAgo che. pratyeka kathAne aMte tenA Agama saMdarbho paNa mUkelA che, jethI mULa mAhitI srota joI zakAya. chaTThA bhAgamAM akArAdikrame pratyeka kathAnA nAmonI goThavaNI ane tenI sAthe pRSThoka ApelA che, jethI koIpaNa kathA zodhavI atyaMta saraLa bane che. - A "Agama kathAnuyoga" kevaLa kathArasiko tathA vyAkhyAtAo mATe atyaMta upayogI prakAzana che. jenuM mUlya mAtra rU. 1,500/- che. temaja sana-2004mAM ja prakAzita thayela hovAthI hajI saraLatAthI upalabdha che. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 9. Agama mAtAjanavidhi A eka laghu pustikA che. jemAM pIstALIza Agama mahApUjana bhaNAvavA mATenI saraLa, spaSTa, zAstrIya vidhi che. sAthe-sAthe paMDita zrI rUpavijayajI kRta 45Agama pUjAo paNa ApI dIdhela che. aSTaprakArI pUjAnA abhinava duhA paNa che. koIpaNa vidhikArakane sahelAIthI pUjana karAvatA phAve te rIte vidhi sAthe sucanAono nirdeza che. temaja Agama maMDapanI racanA, mAMDala, Avazyaka sAmagrI, vidhimAM pratyeka kArya mATe jarUrI evA sahAyakonI kArya vaheMcaNI paNa jaNAvela che. moTA TAIpa, padhonI suMdara goThavaNI, pratyeka pUjana mATenuM alaga peja, dareka pUjanane mATenI sUcanA, te pUjananI sAthe ja apAyelI hoya tevuM A eka mAtra prakAzana che. 10. Agama saTIka anuvAda 48-mANAno prastuta prakAzanamAM AgamonA mULasUtrono akSarazaH anuvAda to che ja. sAthe sAthe AgamonI niryukti ane TIkAno paNa anuvAda karela hovAthI ame "saTIka anuvAda" evuM nAmakaraNa karela che. jemAM 45 Agamo uparAMta be vaikalpika Agamo ane kalpa [bArasA sUtranA samAvezathI 48 prakAzano thAya che. jene A sAthe ame 42-bhAgomAM prakAzita karela che. A saTIka anuvAdamAM cha cheda sUtrono anuvAda mAtra mULano ja che, temAM saTIka anuvAda nathI. saMskRta ane prAkRta bhASAjJAnathI vaMcita zrutarasiko ke svAdhyAya premIone A atyaMta upayogI prakAzana che, jenuM saMyukta mUlya rUA. 10,000/- che, ke je kiMmatamAM to koI 45 saTIka Agamono anuvAda paNa na karI Ape. A saTIka anuvAda saMpuTamAM-aMgasUtro, upAMga sUtro ane mULasUtrono saMpUrNa saTIka anuvAda che. pannA sUtromAM paNa upalabdha TIkAono anuvAda karelo ja che, naMdI ane anuyoga baMne sUtronuM vartamAna paddhatithI sAnuvAda vivecana karela che ane chedasUtro, kalpasUtra ane keTalAMka pannAono mULano anuvAda che. - x - - A hatI Agama saMbadhI kAmArA 250 prakAzanonI yAdI - X - X - Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G AgamasUtra saTIka anuvAda Agama sivAyanA sAhitya sarjananI jhAMkhI (1) vyAkaraNa sAhitya : 0 abhinava haima laghuprakriyA bhAga-1 thI 4 - mahopAdhyAya vinayavijayajI kRta "laiprakriyA" para siddhahema zabdAnuzAsana ane tenI sAthe saMbaMdhita aneka saMdarbhagraMthonA upayogathI taiyAra karAyelo evo A daLadAra graMtha che. je krAuna ATha pejamAM taiyAra thayela che. saMskRta vyAkaraNanA abhyAsa mATenuM A prakAzana che. je gujarAtI bhASAnA mAdhyamathI taiyAra thayela che. temAM mULasUtra, teno artha, vRtti, nRtyartha, anuvRtti, vizeSa vivecana jevA sAta vibhAgo ane pracUra pariziSTo che. 0 kRdAmAlA - - A laghu sarjanamAM 125 dhAtuonA 3 prakAre thatAM kRdantonuM koSTaka che. (2) vyAkhyAna sAhitya - 0 abhinava upadeza prAsAda bhAga-1 thI 3. - A eka svataMtra vyAkhyAnamALA che. "mannata jiNANa" nAmaka sakjhAyamAM AvatA zrAvakanA 36 kartavyo uparanA 108 vyAkhyAno temAM goThavelA che. pratyeka vyAkhyAna mATe daza-daza peja phALavela che. je pratyekamAM zloka-jainettara prasaMga - saMbaMdhita kartavyanI tAttvika vyAkhyA ane samAja-jenakathA ane kartavyane anurUpa stavanAdi paMktinI aMdara gUMthaNI che. 0 navapada-zrIpAla - zAzvatI oLInA vyAkhyAnarUpe A pustakanuM sarjana thayuM che, jemAM nave padanuM alaga-alaga vivecana sAthe nava divasamAM zrIpAlacatri paNa pUruM thAya, te rIte goThavelA nava vyAkhyAnono samanvaya che. (3) tasvAbhyAsa sAhitya + 0 tatvArthasUtra prabodha TIkA-adhyAya-1 0 tattvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA-adhyAya-1 thI 10 - A graMthamAM tatvArtha sUtranA daza adhyAyonuM alaga-alaga daza pustakamAM ati vistRta vivecana dharAvatuM dazAMga vivaraNa che. jemAM sUkahetu, mULasUtra, saMdhirahita sUtra, sUtrArtha, zabdajJAna, anuvRtti, aneka saMdarbha graMthone AdhAre taiyAra karAyela abhinava TIkA, sUtrasaMdarbha, sUpadha, sUkaniSkarSa jevA daza vibhAgo che. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 15 pratyeka adhyAyane aMte sUvakrama, akArAdi krama, zvetAmbara-digambara pAThabheda jevA pariziSTho tathA dazamA adhyAyanA pustakamAM aMte zabdasUci, viSayasUci, saMbaMdhakArikA jevA upayogI pariziSTho che. 0 tatvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAno. - A saMzodhana kakSAnuM eka viziSTa pustaka che. jemAM tatvArtha sUtranA pratyeka sUtrano mULa AgamamAMthI upalabdha saMdarbha, saMdarbha pATha, saMdarbha sthaLano ullekha che. temaja zvetAmbara-digambara pAThabhedanI tAlikA ane vizleSaNa che. (4) ArAdhanA sAhitya - o samAdhimaraNa - aMta samaye ane bhAvi gati sudhAravA mATe maraNa samaye cittanI samAdhi jaLavAya rahe tevI ArAdhanA vidhi, ArAdhanA sUtro, ArAdhanA padho, ArAdhanA prasaMgo vagere sAta vibhAgomAM A graMtha sarjelo che. - sAdhu aMtima ArAdhanA 0 zrAvaka aMtima ArAdhanA sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAono aMta samaya sudhAravA mATe nitya karavAnI evI A ArAdhanA che, mULa prAkRta ane saMskRtamAM graMthastha thayela A vidhine saraLa gujarAtImAM rajU karela che. paMcAMganA kadanI A pustikA sAthe rAkhavI paNa saraLa che. (5) vidhi sAhitya - 0 dIkSA-cogAdi vidhi o vidhi saMgraha bhAga-1 0 sAdhu-sAdhvI kALadharma vidhi (6) pUjana sAhitya - 0 Agama mahApUjana vidhi-jenI noMdha Agama vibhAgamAM che. 0 pAThya padmAvatI pUjanavidhi (9) catra sarojana - 0 45-Agama yaMtra 0 viMzati sthAnaka yaMtra Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gamasutra saTIka anuvAda (8) jinabhakti sAhitya : 0 caityavandana parvamAlA 0 caityavandanasaMgraha-tIrthajina vizeSa 0 caityavandana covisI 0 caityavaMdana mALA - A eka saMpAdana graMtha che. jemAM parvadina tathA pavatithinA caityavaMdano, covisa jinanI covisI rU5 caityavaMdano, vividha tIrthamAM bolI zakAya tevA ane jinezvara paramAtmA viSayaka vividha bola yukta evA 779 caityavaMdanono vizALa saMgraha che. 0 zatruMjaya bhakti 0 zatruJjaya bhakti 0 siddhAcalano sAthI - siddhAcala bhAvayAtrA, stuti-caityavaMdanAdi 0 vItarAga stuti saMcaya-1151 bhAvavAhI stutino saMcaya 0 caitya paripATI (9) prakIrNa sAhitya - 0 zrI navakAra maMtra-nava lAkha jApa noMdhapothI 0 zrI cAritra pada eka karoDa jApa noMdhapothI 0 abhinava jaina paMcAMga 0 abhinava jaina paJcAGga 0 amadAvAda jinamaMdira-upAzraya Adi DirekTarI 0 bAra vrata pustikA tathA anya niyamo 0 zrI jJAnapada pUjA 0 kAyamI saMparka sthaLa 0 coghaDIyA tathA horA kAyamI samayadarzikA (10) suNa abhyAsasAhitya - 0 jaina eDrayukezanala sarTiphikeTa korsa 0 pratikamANasUtra abhinava vivecana bhAga-1 thI 4 A rIte amArA 301 prakAzano thayA che. -x -x Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjapampsIyaupAMgasUtra - saTIanuvAda bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladasaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurUbhyo namaH 13-rAyapAsaNIya-upAMgara-2 _ anuvAda tathA TIDAnusArI vivecana bhaO-17:-) o A bhAgamAM be Agamono samAveza karAyelo che. Agama-13 je bIjuM upAMgasUtra che. jenuM prAkRta nAma rAyaNAya che, je saMskRtamAM janaprakRfrga nAme oLakhAya che. vyavahAramAM A nAma ja prasiddha che. bIjuM Agama e Agama kramAMka14 che. je upAMga trIjuM che. tene ame traNa bhAgamAM vibhAjIta karela che. jemAM pratipatti-1, A bhAga-1mAM lIdhela che. pratipatti-2, tathA pratipati-3mAM sUtra-184 sudhI, bhAga-18mAM che, sUtra-185 thI pratipati-9 sudhI bhAga-1bhAM che. e Agama saMskRta ane prAkRta baMnemAM navA navAgAma nAme prasiddha che, vyavahAramAM te "jIvAbhigama' nAme oLakhAya che ane sAkSIpAThomAM jyAM-jyAM A sUtranI sAkSI apAya tyAM nAva nIvAbAne e rIte ja jaNAvAyela che, nAva navA navAbaTche ema hotuM nathI. Ttharrr pradeza rAjAnI kathA ane subhadevanuM vistRta varNana dharAvatuM kathAnuyoganI mahattAvALuM Agama che. temAM koI zrutaskaMdha, adhyayana, uddezA jevA vibhAga nathI. saLaMga sUtro ja che. to paNa 'jIva' ane tenA 'astitva'nI vizad carcA dvArA dravyAnuyoganA mAdhyamathI jainadarzananA jIvAdi tatvonI suMdara chaNAvaTa karI che. vaMdana-pauSadhAdi dvArA caraNakaraNAnuyoga paNa kiMcit nIrUpAyela che. 0 A upAMga "rAjapatnIya" nAme kaI rIte che ? ahIM pradeza nAme rAjAe pUjya kezIkumAra zramaNa pAse je jIva viSayaka prazno karyA, tene kezikumAra zramaNa gaNaghare je uttaro ApyA. je uttara samyaka pariNati bhAvathI bodhi pAmIne maraNAMte zubhAnuzaya yogathI pahelAM saudharma nAmaka devalokamAM eka vimAnanA adhipatipaNe rahyo, je rIte vimAnAdhipatya prApti pachI samyaka avadhijJAnathI zrI vardhamAnasvAmIne joIne bhakti atizayacittathI badhI sAmagrI sahita ahIM avataryo. bhagavat pAse bagIza prakAre nATya-nRtya karyA. nartana karIne yathAvuka svargIya sukha anubhavIne, tyAMthI cyavIne jyAM AvIne muktipadane pAmaze, A badhuM A upAMgamAM kahyuM che. A sarva vaktavyatAnuM mULa "rAjapramnIya" che. have A kayA aMganuM upAMga che ? sUtrakRtAMganuM, kaI rIte tenI upAMgatA che ? sUtrakRtamAM 180 kiyAvAdI che. 84-akriyAvAdI che, 6-ajJAnavAdI, 32-aunayiko che. sarvasaMkhyA 363 pAkhaMDInI che. te svasiddhAMta sthApe che. naMdI adhyayanamAM paNa A vAta lakhI ja che. pradezI sajA pUrve akriyAvAdImata bhAvita manavALo hato. tene AzrIne jIva viSayaka prazno karyA. kezikumAra zramaNa-gaNadhArIe sUtrakRta sUcita akiyAvAdimatanA khaMDananA utaro ApyA. te sUkRtamAM je kezikumAre uttaro ApyA, tene ja ahIM savistara kahe che. sUtrakR gata vizeSa pragaTapaNAthI A upAMga sUtrakRtAMganuM che. A vaktavyatA bhagavat vardhamAnasvAmIe gautamane sAkSAt kahI che. - X - te ahIM kahe che - * sUtra-1,2 - 9i te kALe, te samaye AmalakA nAme nagarI hatI. te ddha-timitasamRddha yAvat prAsAdIya, darzanIya, abhirUpa, pratirUpa hatI. | [] te AmalakA nagarI bahAra IzAna khUNAmAM AyAlavana nAme caitya hatuM. te purANuM cAvata pratirUpa hatuM. * vRtti-1,2 - te ja janne ItyAdi. je kALe bhagavana vardhamAna svAmI svayaM vicaratA hatA temAM. * * * * * kAna * adhikRtAvasarpiNInA cothA ArArUpa. * x * INya - avasasvAcI. lokamAM vatAra - Aja sudhI te vaktavya samaya vartato nathI. arthAt AjasudhI A vaktavya avasara vartato nathI. temAM eTale je samayamAM sUryAbhadevano navA navATH -e mukhyatAe dravyAnuyoganuM ja prAdhAnya dharAvatuM upAMga che, jenA vibhAga "pratipatti" nAmathI oLakhAvela che. te pratipatimAM paNa bIjI pratipati aneka peTA vibhAga-uddezArUpe che, temAM ahIM pahelI pratipatti ja lIdhI che, je dvividha jIva pratipati kahevAya che. 'rAyapaTeNIya' upara madhya pU.malayagirijInI vRtti che. jeno ahIM ame anuvAda karyo che. jIvAbhigamamAM pU.malayagirijI vRtti uparAMta cUrNi ane laghuvRttionA paNa ullekha che ja. jo ke jIvAbhigama cUrNi mudrita thayAnuM amArI jANamAM nathI. ahIM to vRtti AdhArita anuvAda mAtra che. [17/2] Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-1,2 rAjapaSmIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda vRtAMta kahevAyo, te samaye AmalakaWA nagarI hatI. paNa Aje tevI nagarI vatI nathI. to bavat kema kahyuM? kahevAnAra varNaka granthokta vibhUtiyukta teno abhAva hovAthI kahyuM. vivakSita upAMga kALe tema na hatuM. to kaI rIte jANavuM ? A avasarpiNI kALa, temAM pratikSaNe zubha bhAvonI hAni thAya che. te jinavacana jJAtAne samyak pratIta che. tethI bavat kahevAmAM koI virodha nathI. have A nagarI varNana - risthimaya samayadvI - ItyAdi. ddha-bhavana ane nagarajanathI atI vRddhi pAmela. timita-svacaka, pAcaka, takara, DamarAdi utpanna bhaya-kallola-mAlA rahita. samRddha-dhanadhAnyAdi vibhUtiyukta. yAvat zabdathI TITUTdhavanA vaya pramodavALA, nagarImAM vasanArA loko ane janapadamAM prayojanavaza AvatA evA loko che. mAiUT HUTIVqsA - manuSyajana vaDe AkIrNa. seMkaDo ane hajAro haLo vaDe kheDAyela, vikRSTA-nagarIthI dUravartI ke bahirvartI. manojJa ane nipuNo vaDe Apta arthAta cheka puraSo vaDe parikarmita. setusImA-naheranA jaLathI siMcit phona sImAvALA, je lAkho haLo vaDe kheDAyela, vikRSTa, chekapuruSa parikarmita sImA. kuTa saMpAtita gAma - sarve dizA, vidizAmAM prayuratAvALI, baLada, pADA, gAya, gheTAMnI bahalatAvALI. suMdara AkAravALI, caityo ane pacataraNIyukta, viziSTa saMnivezo jyAM ghaNAM che tevI. ukoTapaNe care che, tethI zarIra vinAzakArI graMyichedaka, cora, daMDapAzaka hita che. AnA dvArA temAM upadravakArItAno abhAva kahyo. aziva ane rAjAdikRt upadravano abhAva, bhikSukone bhikSAnI sulabhatA, vizvasva-nirbhaya jemAM lokono AvAsa sukhamaya che te. aneka koTisaMkhyA kauTuMbikolI AkIrNa, saMtuSTajananA yogathI nivRta, zubhavastuyuktapaNAthI zubha, naTa-nartaka-rAjAnA stotrapAThaka-malla-mauSTikamala-vidUSaka-kathaka-kUdanAra ke nadhAdi taranA-rAsa gAnArAjaya zabda bolanAra ke bhAMDa-zubhAzubha kathaka - moTA vAMsa upara khelanAra - maMkhabhikSaka - tRNavAdhavALA - tuMbavINAdikA - tALI vagADanArA A badhAM vaDe je AsavitA che tevI. - - - * * * ArAma, udhAna, kUvA, taLAva, dIdhiMkA, kedArA AdithI ramyatAdi guNopetA jenA che te. uMDa-vistIrNa-gaMbhIra-uparathI vistIrNa ane nIce saMkucita khAta, nIce-upara samakhAtarUpa parikhA jevI che te. cakra, gadA, apaMDhI, pratolIdvAramAM aMta:prAkArarUpa avarodha, mahAyaSTi ke mahAzilA je pADavAthI so puraSono ghAta thAya te, samasthi dvArA je nicchidra evA duSavezya jenA che kuTila dhanuthI paNa vaka prAkArathI parikSipta, vartuLa saMsthAnathI zobhatA kapizIrSakayukata, aTTAlakA-carikAunnata evA dvArA - gopura - toraNa jenA che te. suvibhakta rAjamArgathI yukta. nipuNa evA zilAcAryathI racita, dRDha, argalA. saMpATita be dvAranA AdhArabhUta evo pravezamadhya mArga jevo che te. vaNikRpatha, hATamArga ane vaNijonA sthAno tathA kuMbhakArAdithI nivRtta, sva sva karma kuzala vaDe AkIrNa. zRMgATaka-gaka-caturka-javara vaDe karIyANAthI pradhAna dukAnamAM, jyAM vividha dravya vaDe parimaMDita ane suramya. - : - rAjAnA gamanAgamana vaDe vyApta rAjamArga jevo che te. aneka zreSTha azvo, unmatta hArthIo ane rathano samUha tathA zibikA, aMdamAnIkA, yAna, yugyA vaDe vyApta che je. * x * x * vikasita tAjA kamaLo vaDe zobhita jaLa jemAM che te tathA zeta-uttama-bhavana paMkti pavita khullA nayane prekSaNIya, prAsAdIya, darzanIya, abhirUpa, pratIrUpa [evI te AmalakAnagarI che.] nagarInI bahAra IzAnakhUNAmAM AmanI zAkhAthI ati pracUrapaNe upalakSita je vana, te AmazAlavana, tenA yogathI je caitya AmazAlavana, vita * leya Adi cayananA bhAva ke karma te caitya. te ahIM saMjJA zabdavathI devatAnI pratimArUpe prasiddha che. tethI tenA AzrayarUpa je devatAnuM gRha, te paNa upacArathI caitya che. te ahIM vaMtarAyatana jANavuM, arihaMta bhagavaMtanuM Ayatana nahIM. te kevuM che ? ghaNAM lAMbA kALanuM, junuM, cAvat zabdathI zadita, kirtIta, jJAta, sachatra, savaja, ItyAdi uvavAI prasiddha varNana jANavuM AvA prakAranA caityanuM varNana kahIne vanakhaMDa vaktavyatA kahevI - te AmazAla vanacaitya, eka mahA vanakhaMDathI cotaraphathI saMparivRta hatuM. te vanakhaMDa kRSNAvabhAsa ItyAdi yAvat prAsAdIya, darzanIya, abhirUpa, pratirUpa hatuM. temAM kRNAvabhAsapaNA Adi guNa vaDe, manane prasAdahetutvathI prAsAdIya, calune AnaMdadAyIpaNAthI darzanIya, abhirUpa-pratirUpa pUrvavat. * sUtra-3 : zreSTha azokavRkSa ane pRthvIzilASTakanI vakatavyatA uvavAI sUjhanA AlAvA anusAra jANavI. * vivecana-3 + * x * te vanakhaMDanA bahumadhyadezabhAge eka moTuM, uttama azokavRkSa hatuM, te sAvat pratirUpa hatuM. te vRkSa bIjA aneka tilaka cAvat naMdivRkSothI cotaraphathI saMpavRita hatuM. te tilaka cAvat naMdivRkSa kuza-vikuza vizuddha vRkSa mULavALuM, mUlamaMta, kaMdamaMta cAvatu pratirUpa hatuM. te tilaka yAvat naMdivRkSa bIjI ghaNI padAlatA, nAga latA, azokalatA, caMpakalatA, cUtalatA, vanalatA, vAsaMtikAlatA, atimukatakalatA, kuMdalatA, zAmalatAthI cotarapha gherAyela hatuM. te padAlatA cAvatuM zyAmalatA nitya kusumita cAvatu pratirUpa hatI. te zreSTha azokavRkSanI upara ghaNAM aSTamaMgalo hatA. te A - svastika, zrIvatsa, naMdAvarta, vartamAnaka, bhadrAsana, kaLaza, matsya, darpaNa. te badhAM rAnamaya, svaccha, glaNa, pRSTa, mRTa, nIraja, nirmaLa, niSpaka, nikaMTachAyA, prabhA-kiraNa-udhota sahita tathA prAsAdIya, darzanIya, abhirUpa ane pratirUpa che. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUga-3 22 te zreSTha azokavRkSa upara ghaNAM kRSNa-nIla-lohita-alidra-zukla cAmara dhvaja hatA, te svaccha, glaNa, laSTa, rUpya paTTa, vajamaya daMDa, jalayAmala gaMdhika, suramya, prAsAdIya yAvata pratirUpa hatA. te zreSTha azokavRkSanI upara ghaNAM chatrAtichatra, patAkAtipatakA, ghaMTAyugala, cAmarayugala, utpala-pA-kumuda-nalina-subhagna-saugaMdhikapoMDarika-mahApoMDarika-zatapatra-sahAmahastaka sarve ranamayAdi hatA. te zreSTha zokavRkSa nIce eka moTo pRthvIzilApaka hato. te iSat skaMdha samallIna hato. viThaMbha-AyAma supamANa hato. kRNa janaghana kuvalaya haladhara kozeya sardeza AkAza, keza, kalaka, ketana, IndranIla, atasikusuma samAna, zRMga-aMjana-bhaMga-bheda-riTaka-gulika-gavalAtireka, bhramarasamUharU5, taMbUkuLa, asaNakusuma, zaNabaMdhana nIlotpala bano samUha ItyAdi - x * pratirUpaka, darzanIya, AdarzakatalanI upamAyukta, suramya, sIMhAsana saMsthita, surUpa, mukatAjAla khayitakarma, jinaka-rU-bUra-navanIta samAna sparzavALo, sarva ratnamaya, svaccha pAvatu pratirUpa hato. AnI vyAkhyA-pUrvavat vanakhaMDanA bahumadhyadezabhAgamAM eka moTuM zreSTha azokavRkSa tIrthakara, gaNadhare prarUpela che. te dUrabhUta-prabaLatAthI gayela kaMdanI nIce mULa jenuM che tevuM dUrodgata kaMdamULa, vRtabhAvathI pariNata, badhI dizA, vidizAmAM zAkhA ane prazAkhA vaDe prasarela, jethI vartuLa jaNAtuM. jenI manojJazAkhA che tevuM laSTasaMdhi, anya vRkSothI vivikta tathA nibiDa, komaLa tvacAvALu, zubhakAMti yukata, mUlAdi paripATI vaDe suSu-janmadoSa rahita e rIte utpanna te AnupUrvI sujAta, upadrava rahita, ucca, pradhAna skaMdha che je te tathA aneka manuSyanI je pralaMba bAhu, tenA vaDe agrAhya - - - tathA puSpanA bhArI kaMIka namela, pAna vaDe samRddha, vistIrNa zAkhA jenI che tevuM, tathA madhukarI ane bhramarano je gaNa, te gumaguma zabda kare che, teno Azraya karatA tenI nIkaTanA AkAzamAM bhramaNa karatA, tenA vaDe zobhAyukta tathA vividha jAtinA pakSIgaNanA je strI-puruSa yugala, tenA pramodavasathI je paraspara sumadhura hovAthI kAnane sukhadAyaka je pralApa, pakSI samUhanA ja svecchAthI krIDA karatA pramoda bhArathI vaza je svara, te pralapta, tenAthI yukta, teno je dhvani, tenA vaDe madhura tathA darbha Adi, vaOja AdithI hita sarva azokavRkSa. A mULa ane zAkhAdino Adi bhAga lakSaNa kahevAya che. * * * * je AvA prakAre che, te jotAM ja citanA saMtoSa mATe thAya che, te kahe che - cittane saMtoSathI ane hitanA utpAdakapaNAthI prAsAdIya, tethI ja darzanIya-jovAne yogya, kaI rIte ? jonArane koI ja virAga heturUpa nathI tevA AkAre, te abhirU5. AvA prakAre kaI rIte ? pratirUpa-prati viziSTa sarva jagatane asAdhAraNa rUpa che pratirUpa. te zreSTha azokavRkSa ItyAdi yAvat naMdivRkSa. ahIM cAvat zabdathI-lakuza rAjapaSmIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda chamopaga-ziriSa-saptavarNa-lou-dadhiparNacaMdana-arjuna-nIma-kadaMba-knasa-dADama-zAlatamAla-priyAla-priyaMgu-rAyavRkSa-naMdivRkSa vaDe yukta. * x * te tilaka cAvat naMdivRkSA, kuza-vikuza rahita vRkSamULa yukta. mUlavaMta-jemAM mULa Adi dUrAvagADha che te. jemAM kaMda che, te kaMdavaMta. yAvat zabdathI saMdhitvacA-zAla-pravAla-para-puSa-phaLa-bIjayukta, anukrame sujAta, rucira, vRta bhAva pariNata, eka skaMdha, aneka zAkhA-prazAkhAviDimAyukata, aneka manuSya vaDe prasArita agrAhya ghana-vipula-vRta skaMdhayukta, achidraavila-avAtIti-nivRta jaraTha pAMDu cho, navA-harita-bhisaMta-5trabhArathI aMdhakAra, gaMbhIra darzanIya, upanirgata-navataruNa patra pallava, komala-ujjavala-calaMta-kisalayasukumAla-pravAla-zobhita-zreSTha aMkuraNa zikharavALA, nitya-kusumita, mukulika, lavacika, stabakIya, gulayita, gocchika, camalika, yugalika, namita, praNamita, suvibhakta, piMDamaMjari, avataMsaka dhara... .... popaTa, mayura, madanazalAkA, koyala, ugaka, bhRgAka, koMDalaka, jIvaMjIvaka, naMdImukha, kapila, piMgalAkSaka, kAraMDaka, cakravAka, kalahaMsa, sArasAdi aneka pIgaNa yugalathI viracita, zabdonnayita, madhura, zaraNAdika, suramya, supiDita darita bhramaramadhukarInA samUhathI - x *x - guMjato deza bhAgathI bharela puSa, phaLa, bAhya patrothI chAdita patro ane puSpothI "ucchaHpavicchinna" nirogI svAdu phaLo, akaMTaka, vividha guccha-gubhanA maMDapathI zobhita, vicitra zubhaketu prabhUta vApI-puSkariNIdIdhiMkAmAM je sunivezita ramyajA gRhaka, piDima-nIharima-sugaMdhi-zubha surabhi-manahara mahA gaMghaghANine choDatA zubhasetu-ketu bahula aneka zakaTa-cAna-yugya-bilDithili-zIyA-spaMdamAni pratimocaka, prAsAdIya-darzanIya-abhirUpa-pratirUpa hatuM. AnI vyAkhyA - ahIM maLa, te aMdanI nIceno vistAra, skaMda * te mULanI upara vartatA, thaDa, chAla, zAkhA, pallava, aMkura ItyAdi. - x - mUlAdi kramathI sArI rIte utpanna, anukrame sujAta, snigdhatAthI dedIpyamAna zarIrI, vRta bhAvathI pariNata, e pramANe badhI dizA-vidizAmAM zAkhA ane prazAkhA vaDe prasarela jethI vartuLa lAgatuM evuM - x - x * tilakAdi vRkSo je pratyeka eka skaMdhavALA che tathA aneka zAkhA ane prazAkhA vaDe madhyabhAgamAM jeno vistAra che, ticha be bAhu prasAraNa pramANa vyAma - x * aneka puruSe suprasArita bAhu vaDe agrAhya, apameya, nibiDa, vistIrNa skaMdha jemAM che te. * * * tathA jenA achidra patro che te. zuM kahe che ? te. bomAM vAta doSa ke kAla doSathI garikAdi je upajAta jenA vaDe te momAM chidro na thAya te achidra paga athavA e rIte anyonya zAkhA-prazAkhAnA anupavezathI mo, pagonI upara javAthI, jenA vaDe jarA paNa apAMtarAlarUpa chidra na dekhAya che. - x * avirala patra kaI rIte ? avAtIna patra. vAyu vaDe upahata-vAyu vaDe paDela te vAtana, je vAtana nathI te Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjapanIyaupAMgasutra - saTIkaanuvAda vizeSa e ke - nAga ane vana e vRkSavizeSa che, tenI latA, A latA eka zAkhAvALI jANavI. je vRkSa che te urdhvagata eka zAkhA hoya che, paNa dizAvidizAmAM prasarela nahIM, bahuzAkhAka latA che. nitya kusumita, nitya mukulita, nitya lavayika, nitya tabika, nitya guNDita, nitya gubhita, nitya camalita, nitya yugalika, nitya vinamita, nitya praNamita, suvibhakta pratimaMjarI vataMsaka dhArI, ekA-daMta-bhramara ane madhukarIno samUha ItyAdithI guMjato deza-bhAga prAsAdIya, darzanIya, abhirUpa ane pratirUpa hato. sUtra-3 avAtIna bo. prabaLa, khara, kaThora vAyu vaDe tenA patro bhUmi upara paDatA nathI, tethI avAtIna paNAthI aviralapatra, tethI acchidrapatra. teno hetu kahe che - 'tti' rahita patra. pti - garikAdi rUpa. * x - atItipatratvathI acchiddha ba. jemAMthI jaraTha pAMDu patra dUra karAyelA che. arthAt je vRkSAstha jaraTha pAMDapatra, vAyu vaDe uDADIne bhUmimAM pADela che, bhUmithI paNa prAyaH uDADI-uDADIne prAyaHbIje laI javAyA che. pratyaJthI je lIlA bhAsatA ke snigdhavathI dIpatA, daLasaMcayathI je thayela aMdhakAra, tenA vaDe gaMbhIra-jeno madhyabhAga labdha nathI tethI darzanIya che. tathA niraMtara navA-taraNa-paga-pallava vaDe yukta che, manojJa, zuddha, calanathI kaMIka kaMpatA, kizalayAvasthAne pAmela, sukumAra, pallavAMkurathI zobhita zreSTha aMkura yukata agra zikharavALA - X - X * tayA - sarvakALa - cha e RtumAM kusumita - saMjAta puSpo che jemAM te. sarvakALa mukalita, nitya palavita, nitya stabakita-stabaka bhAravALA, nitya gubhita-stabaka gubha guccha vizeSa, nitya gucchAvALA, nitya samAna jAtIya je yugma, tenAthI saMjAta te yamalita. nitya sajAtIya-vijAtIyathI saMjAta te yugalita, sarvakALa phaLanA bhArathI kaMIka namela, prakathiI namela te praNata, sarvakALa suvibhakta, prativiziSTa maMjarIrUpa je avataMsaka tene dhAraNa karela. A pramANe sarve paNa kamitavAdi dharma eka vRkSanA kahyA. dhe keTalAMka vRkSonA sakalakusumitatvAdi dharma pratipAdanArthe kahe che - keTalAMka kusumitAdi eka-eka guNayukta, keTalAMka samasta kusumita Adi guNayukata. popaTamora-madanazalAkA-kokilA sAva sArasanAmaka pakSI gaNanA mithuna vaDe je ahIM-tahIM gamana, je unnata zabdaka madhura svara ane nAda jemAM che te, tethI ja suramya, ekatra piMDarUpa, madonmatapaNe dapabhAta bhramara-madhukarIne samUha tathA atyaMta AvIne Azraya karela unmata bhramara, kiMjalkanA pAnamAM laMpaTa, madhura gumaguma zadavizeSa karatA dezabhAvamAM rahela je che te. - X - X - tathA - atyaMtabhAgavartI puSpa ane phaLa jemAM che te. bahArathI pAMdaDA vaDe vyApta, tathA patra ane puSpa vaDe atyaMta AcchAdita, roga varjita, kaMTaka hita arthAt tenI najIka babUlAdi vRkSo na hatA. tenA phaLo svAdiSTa hatA. snigdha phaLo hatA. tenI najIka vividha prakAranA guccha-vRMtAkI Adi, navamAlikAdi gumanA maMDapo zobhatA hatA. vividha prakAranA maMDanarUpa dhvajothI vyApta tathA vApI, puSkariNI, dIdhiMkAmAM sArI rIte nivezita ramya jAgRhako hatA tathA ekatra ane dUra sudhI jatI tenI sugaMdhI, zubhasurabhi gaMdhAtarI manohara te ghaNI mahAna hatI. jevI gaMdhapudgalathI gaMdha viSayamAM gaMdhaghANI utpanna thAya che, tevI gaMdhayugalanI saMhatine niraMtara choDatA hatA. tathA zubha-mArga ane dhvajAnI bahulatA hatI. * * : - aneka kriDAro ane saMgrAma ratho, gADA, yAna, yugya, zibikA, caMdamAnikA ItyAdithI prAsAdIya, darzanIya Adi. te tilaka ItyAdi pAThasiddha che. zreSTha azokavRkSa upara ghaNAM ATha-ATha maMgalo che, te A rIte- svastika zrIvatsa, naMdAvarta ke naMdAvarta, vardhamAnaka-zarAvasaMpuTa, madrAsana, kaLaza, matsyayugma, darpaNa. A AThe maMgalo ranamaya, AkAza-sphaTikavatu atI svaccha, glaNapudgala rUMdhanipajJa - glaNa taMtuthI niSpanna vastra samAna, laTa-makRNa, ghaMTitapaTa samAna, dhRSTa-kharazANa pASANa pratimA samAna, mRNa-sukumAra zANa pASANa pratimAvatuM. tethI ja svAbhAvika ja rahita, AvanAra maLanA abhAvathI nirmaLa, kalaMka athavA kAdava rahita, kavaca-AvaraNa-upaghAta hita hovAthI nikaMTaka dIpti jenI che te, svarUpathI prabhAvALA, bahAra nIkaLatA kiraNajAlathI yukta, tethI ja udhota sahita ane prAsAdIyadarzanIyAdi hatA. te zreSTha azokavRkSanI upara ghaNI kRSNa cAmara ane prajAo hatI, e pramANe nIla, lohita, hAridra, zukla cAmara ane prajAo hatI. te kevI hatI? te kahe che - sphaTikavatu ati nirmaLa, glaSNa pudgala skaMdhathI niSag, rUpAnA vajamaya daMDanI upara je paTTa te rUpa ane tenI madhye vartato vajaratnamaya daMDa jemAM che te vajadaMDa, tathA jalaja puSponI, pakonI samAna nirmaLa gaMdha jemAM che te, tethI ja atizaya ramaNIya. prAsAdIya-darzanIya-abhirUpa-pratirUpa zabda pUrvavat che. zreSTha azokavRkSa upara ghaNAM chatrAtichatra - eka atizaya yukta chatranI upara adhobhAgathI be ke traNa saMkhyAvALA cho te. tathA ghaNI patAkAtipatAkA hatI. te ja chatrAtichatrAdimAM ghaMTAyugala, cAmarayugala hatA. te - te pradezamAM utpalahastaka - utpala nAme jalakusuma saMghAta vizeSa. e pramANe padAhastaka, kumudahasta, nalinahastakAdi samajavA. temAM utpala-gardabhaka, padma-sUryavikAzI paMkaja, mukuda-kairava, nalina-kaMIka rakta padA, subhaga-pAvizeSa, saugaMdhika-kalhAra, puMDarIka-zvetAMbuja, te ja ati vizALa mahApuMDarIka, zatapatra-sahasapatra-pA vizeSa. * x - zreSTha azokavRkSanI nIce eka moTo pRthvIzilApaka kahyo che. kevo ? je thaDa, te kaMIka samyakRtayA tenI nIkaTa hato. viSkama ane AyAmathI zobhanapramANa yukta hato. te kRNa hato, A kRSNatvane nirUpatA kahe che - aMjanaka, megha, nIlotpala, baladevanA vastra samAna varNa kALo hato. dhULa-meghAdi hita AkAza, Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-3 mastakanA vALa, kAjaLa, karketana ane IndranIla, atasIkusuma A badhAM jevI kRSNa dIpti jenI che tevo. zRMga-bhramara, sauvIrAMjana, sTiratna, nIlagubhi, bheMsanuM zIMgaDu A badhAMthI kRSNatvathI je atireka che te tathA bhramaranA samUharUpa upamAne pAmela. vaLI jAMbUphaLa, asanapuSpavRMta, nIlotpala patrano nikara, maskatamaNi, bIjaka nAmanuM vRkSa, netranI kIkI, khaDganA jevo varNa che jeno te, tathA snigdha, nibiDapaNa koThAnI jema madhyamAM polANavALuM nahIM, te rUpako je temAM saMkrAMta che - pratibiMbita che. tenA vaDe darzanIya che. darpaNanA talasamAna upamA pAmela, manamAM sArI rIte ramya, siMhAsananI jema saMsthita, tethI ja surUpa, motIonA samUhathI khacita, pAMta deza jeno che te. carmamaya vastra, ta, bUra, mAkhaNa, arkatUlanI jema komaLapaNe sparza jeno che tevuM zilApaTTaka hatuM. * sUtra-4 H [AmalakavAmAM] zveta nAme rAjA, dhAriNI rANI hatA. svAmI padhAryA, parSadA nIkaLI yAvat rAjA paryuMpAsanA kare che. * vivecana-4 : te AmalakalpA nagarImAM zveta nAme rAjA hato. tene nagaramAM pradhAna strI evI 25 salaguNa dhAriNI "dhAriNI'' nAme rANI hatI. - 4 - x - te rAjA mahAhimavaMtamahAt malaya, maMdara, mahendra samAna, atyaMta vizuddha rAjakuLavaMza prabhUta niraMtara rAjalakSaNa virAjita aMgayukta, bahujana-bahumAnapUjita, sarvaguNasamRddha, kSatriya, mudita, mRddhabhisikta, mAtA-pitAthI sujAta, dravya prApta, sImaMkara, sImaMdhara, kSemaMkara, kSemaMdhara, mAnuSyendra, janapadapitA, janapadapAla, janapada purohita, setukara, ketura, narapravara, puruSavara, puruSasIMha, puruSavyAgha, puruSaAzIviSa, puruSavarapuMDarIka, puruSavara gaMdhahastI, ATsa, dipta, vitta, vistIrNa vipula bhavana zayana-Asana, cAna vAhanathI AkIrNa, bahudhana-bahujAta rUpa rajata Ayoga prayoga saMprayukta, vichati pracura bhojana-pAna, ghaNAM dAsI, dAsa, gAya, bheMsa, gheTA vagerethI yukta, pratipUrNa yaMtrakoza-koSThAgA-AyudhagRha, bahu durbaLa pratyAmitra, apahata-malita-uddhita-kaMTaka ItyAdi vizeSaNa yukta rAjyanuM prazAsana karato rahelo. te zveta rAjAne dhAriNI nAme rANI hatI, te sukumAla hAtha-pagavALI, ahInapUrNa paMcendriya zarIrI, lakSaNa-vyaMjana-guNayukta, mAna-utthAna-pramANa pratipUrNa sujAta sarvAMga suMdara aMgavALI, zazi-saumyAkAra, kAMtapriya darzanavALI, surUpA, hAthamAM AvI jAya tevI prazasta trivalI yukta kamaravALI, kuMDalathI udhotitA kolarekhAvALI, kaumudI-caMdra jevI vimala-pratipUrNa saumya vadanA, zrRMgArAgAra cAruveSA, saMgata-hasitabhaNita-ceSTita-vilAsa-lalita-saMlApa-nipuNa cuktopacAra kuzaLa, suMdara stana-jaghanavadana-hAtha-paga-nayana-lAvaNya-vilAsathI yukta, zveta rAjA sAthe anukta, avikta, ISTa zabda-sparza-rasa-rUpa gaMdha e paMcavidha mAnuSI kAmabhogane anubhavatA vicare che. 26 rAjapraznIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda A rAjadevInuM varNana che. ukta varNananI vyAkhyA-haimavat kSetranI uttaranI sImA karanAra varSadhara parvata te mahA himavat, malaya-eka parvata, maMda-meru parvata, mahendra-zakrAdi devarAjanI jema pradhAna. atyaMta vizuddha rAjakuLavaMzamAM prasUta, niraMtara-apalakSaNa vyavadhAna abhAvathI rAjyasUcaka lakSaNo vaDe zobhita, aMga-pratyaMgavALA tathA ghaNAM loko vaDe aMtaraMga prIti vaDe pUjita. kaI rIte ? te kahe che - sarva zaurya-upazamAdi guNa vaDe samRddha. tethI bahujana bahumAna pUjita, kemake guNavAnamAM prAyaH badhAMne bahumAna saMbhave che. kSatranA apatya hovAthI kSatriya. AnA dvArA navamA ATha Adi naMda samAna rAjakuLapasUta hovA chatAM hIna jAtIya nahIM paNa uttama jAtIya kahyA. sarvakALa harSavAt, pratyenIkanA upadravanA asaMbhavathI pratyenIkono ja abhAva tathA prAyaHbadhAM ja pratyaMta rAjA vaDe pratApane sahana na karavAthI, AnA sivAya ApaNI gati nathI, ema bhAvanA karatA mastaka vaDe abhiSikta. mAtA-pitA vaDe sujAta, AnA dvArA samasta garbhAdhAna Adi saMbhavatA doSarahita kahyA. tathA svabhAvathI zuddha jIva dravyatvathI dravya prApta. sImA-maryAdA karanAra, jemake A rIte vartavu, A rIte na vartavu te sImaMkara. pUrvapuruSanI paraMparAthI Avela svadezane pravartAvatA sImAne pAlana karanAra paNa nAza na karanAra te sImaMdhara, kSema-vazavartIne upadrava abhAvavALA karavAthI kSemaMkara, cora AdinA saMhArathI tathA tene dhAraNa karavAthI ArakSaka niyojana vaDe kSemaMdhara, tethI ja manuSyendra. janapadanA pitA mAphaka. kaI rIte pitA samAna kahyA ? janapadane pALe che, tethI janapadapAla. tenAthI janapada pitA samAna che. janapadane zAMti karanArA hovAthI janapada purohita. setu-mArgane karanAra che mATe setukara, mArgadezaka. ketu-cihnane kare che te ketukara, adbhuta saMvidhAnakArI. manuSyo madhye pravara, te sAmAnya manuSyanI apekSAe paNa hoya, tethI kahe che - puruSavara-puruSAbhimAna madhye pradhAna uttama pauruSopetatvathI. puruSasiMha samAna pratimallapaNe puruSasiMha, puruSa vyAghra samAna zrapaNe puruSa vyAghra, puruSa AsIviSa samAna doSavinAzana zIlapaNAthI puruSAsIviSe. uttama puMDarIka samAna uttamatAthI puruSavara puMDarIka. uttama hAthInI mAphaka bIjAne sahana na karavAthI puruSavara gaMdhahastI A badhAMthI zreSTha puruSa thAya che. AsTsa-samRddha, zarIratvacAnA dedIpyamAnapaNAthI dIpta ke dRpta zatrunA mAnamardana zIlatvayukta. tethI jagamAM pratIta. je ADhya kahyuM - tene ja vistArathI darzAva che. vistIrNa-vistAravALA vipula ghara, Asana, zayana, sthAdi yAna, azvAdi vAhana, enA vaDe vyApta tathA bahudhana, suvarNa, rajatavALA. tathA Ayoga ane prayoga yukta, tathAvidha viziSTa upakAraskArItA thakI nokara Adi sarvene apAtA pracura bhojanapAna jenA rAjyamAM che te. AnA vaDe puNyAdhikatAthI tenA rAjyamAM durbhikSano Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-4 abhAva kahyo. tathA ghaNAM dAsI-dAsa-baLada-gAya-gheTA che, tenA yaMtra, koza, koSThAgAra bharelA che. zArIki-mAnasika baLa jenAmAM che te. durbaLono akAraNa vatsala che, Avo thaI rAjya calAve che. 23 kevuM rAjya ? te kahe che - deza upadravakArI kaMTakane apaharela - 4 - upadrava karanArA mAna-mlAnima ApAdita kaMTaka jemAM che te malina kaMTaka, svadeza ke jIvitanA tyAga vaDe kaMTako jemAM uddhRta karAyA che, te uddhRta kaMTaka, pratimalla rUpa kaMTaka jemAM vidhamAna nathI te pratimalla kaMTaka, pratyenIka-zatru rAjA apahRta karAyela che, sva avakAzamAM aprApta karAyela che te apahatazatru, raNAMgaNamAM zatrune pADI dIdhela che te nihatazatru, tenA sainyanA trAsane dUra karIne-mAnAdi dUra karIne zatru nivAryA che, te malina zatru. - x - A baMne vizeSaNane nirjita zatru, parAjita zatrupaNe paNa kahyA che. durbhikSa, doSa, mArI jemAMthI cAlyA gayA che te. svadezastha ke parazatrukRt bhayathI vimukta karela, tethI ja nirupadrava, zAMta, dIna-anAyAdine zubha-bhikSA prApta karAvela che. tathA vighna, rAjakumArAdi kR viDvara jemAM prazAMta karAyA che tevuM rAjya. have devI varNana-sukumAra hAtha-pagavALI, anyana, svarUpathI pratipUrNa lakSaNathI pAMce Indriyo jemAM che tevA zarIravALI. lakSaNa-svastika, cakrAdi. vyaMjana-maSI, tilakAdi. guNa-saubhAgya Adi, tenAthI yukta. te rIte mAna-unmAna-pramANathI yukta. [A traNe zabdonI vyAkhyA uvavAI sUtra mujaba jANI levI. acUna, janmadoSa rahita sarve aMgo-mastakAdi jenA che tevI suMdarAMgI. tathA caMdravat saumya AkAravALI, kamanIya, jonArane AnaMda upajAvanAra darzanavALI, tethI ja surUpA. muThThImAM grAhya evA prazasta lakSaNayukta traNa vali-rekhA yukta kamaravALI... tathA kuMDalo vaDe dhRSTa kapola viracita mRgamadAdi rekhAyukta. kArataka pUnamanA caMdravat nirmaLa, pratipUrNa, saumya vadanavALI, zrRMgAra rasanA ghara jevI athavA maMDanaAbhUSaNanA ATopathI pradhAna AkRtivALI, suMdara vezabhUSAyukta, saMgata evA gamanahasita-bhaNita-ceSTita-vilAsa-lalita-saMlApa-nipuNa cuktopacAra kuzaLa evI. temAM saMgata-aguptapaNe tenA gRhamAM aMtargamana paNa bahAra svecchAcArIpaNe nahIM te, hasita-mAtra mRduhAsya paNa aTTahAsya nahIM. prayojana utpanna thatAM je mAtra vivakSita arthanuM pratipAdana rUpa bhaNita, ceSTita-je stana, jaghanAdi avayava AcchAdana parata besavuM, suvuM Adi. vilAsa-svakulocita zrRMgArAdikaraNa, suMdara stana, jaghana, vadana AdinA vilAsathI yukta athavA sthAna, Asana, gamanAdi rUpa ceSTA vizeSa -Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-4 rAjapampsIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda (30) aneka jAti saMzayAdvicitrava-sarva bhASAnugAmItvathI AzcaryarUpa, (31) Ahita vizeSatva-zeSa puraSa vacana apekSAe ziSyamAM utpAdita mati vizeSatA, (32) sAkArasva-vicchinna padavAkyatA, (33) sarvaparigRhItvam - ojasvitA, (34) aparikhediva-anAyAsanA saMbhavathI, (35) atyavacchediva-vivakSita arthanI samyak siddhi. TTTTHirfnatharrrrr - je AkAzavat atisvaccha Tikamaya, dharmacakravartivA sUcaka ketu vaDe mahendra vijA. pUrvAnupUrvI kramathI saMcaratA. te ja kahe che - vivaNita gAmathI bIjA gAme jatA atu eka paNa anaMtara gAmane ullaMdhyA vinA. AnA dvArA apratibaddha vihArIpaNuM kahela che. temAM paNa sukyanA abhAvathI kahe che - zarIra kheda bhAvathI ane saMyamabAdhA virahathI sukhe sukhe gAmAdimAM vicaratA. je dezamAM AmalakA nagarI che, je pradezamAM vanakhaMDa che, je dezamAM te anaMtarotA svarUpa zilApaka che, te dezamAM Ave che. AvIne pRthvIzilApaka upara pUrvAbhimukha beThA. tIrthakara bhagavaMta samosaraNamAM ke pRthvIzilApake sadA pUrvAbhimukha padAsane bese che. saMyama ane tapathI AtmAne bhAvita karatA rahe che. pachI parSadA nIkaLI, te A rIte - AmalakalpAnagarImAM zRMgATaka - trika - catuka-catvara-caturmukha-mahApathamAM ghaNAM loko paraspara Ama kahe che, Ama bhAkhe che, ema prajJApe che, ema prarUpe che ke - nize devAnupriyo ! zramaNa bhagavanuM mahAvIra cAvatuM AkAzagata chagathI yAvatu saMyama ane tapathI AtmAne bhAvita karatA vicAre che. he piyo ! tayArU5 arahaMtonA nAma-goganA zravaNathI mahAkaLa thAya che, to abhigamana-vaMdana-namana-pratikRcchA-paryApAsanAnuM kevuM ja zuM? nize eka ja Arya dhArmika suvacananuM zravaNa zreya che, to vipula arthanA grahaNathI keTalo lAbha thAya ? to he devAnupiyo ! ApaNe jaIe ane zramaNa bhagavana mahAvIrane vaMdana-namana-sakAra-sanmAna karIe tathA kalyANa-maMgala-daivatacaityanI sevA karIe. te A bhava ane parabhavamAM hitakara, sukha, kSama, niHzreyasa, AnugAmikapaNe thaze. tyAre AmalakathA nagarIthI ghaNAM ugra, bhoga ItyAdi uvavAI sUtrokta badhuM ja jANavuM cAvat parSadA paryApAsanA karatI rahI. * sUtra-pa (adhuruM) : te kALe, te samaye sUryAbhadeva saudharmakalAmAM sUyabhi vimAnamAM sudhamasibhAmAM sUyabhi siMhAsana upara 4ooo sAmAniko, saparivAra cAra agramahiSIo, traNa dA, sAta sainya, sAta seMnyAdhipati, 16,ooo AtmirakSaka devo, bIjA paNa ghaNAM sayabhivimAnavAsI vaimAnika devo-devIo sAthe saMparivarIne mahatad Ahata, nRtya, gIta, vAjiMtra, taMtrI, tala-tAla, guTita, ghanamRdaMganA pravAdita ravathI divya bhogone bhogavato hato. saMpUrNa jaMbUdvIpa hIpane vipula avadhijJAna vaDe avalokato avalokato jue che. * vivecana-5 (adhuruM) : te - je kALamAM bhagavana vardhamAnasvAmI sAkSAt rahela, te kALe, te samayamAM je avasaramAM bhagavana AmacAlavanamAM caityamAM dezanAne karIne, te avasaramAM. sUryAbha nAme deva, saudharma nAmaka 5, jyAM sUryAbha nAmaka vimAna che, temAM je sudhasabhA che, tyAM je sUryAbha siMhAsana che, tyAM besIne, sAmAnika - vimAnAdhipati sUryAbhi deva sardeza dhuti-vibhavAdi yukta devo. teo mAtA, pitA, guru, upAdhyAya, mahataravat sUryAbhadevane pUjanIya che, mama vimAnAdhipatitvathI hIna, te sUyabhidevane svAmIpaNe svIkAre che. te 4000 che. abhiSeka karAyela devI mahiSI kahevAya che. te svaparivAra rU5 badhI devIomAM agra hovAthI amra kahevAya che, te amahiSI cAra che. kevI che ? parivAra sahid, eka devInA parivAramAM hajAra devIo hoya. traNa parSadA hoya. te A - atyaMtara, madhya, bAhya. temAM je vayasya maMDalIka sthAnIya, paramamitra saMhati sadaMzI te atyaMtaparSadA, tenI sAthe paryAlocita svA prayojana dhAraNa karatI nathI. atyaMtara parSadA sAthe paryAlocita jene nivedana karAya - x * teo sammata che ke nahIM te madhyamA. atyaMtara parSadA sAthe paryAlocita ane madhyamA sAthe deDhIkRta jene karavAne mATe nirUpaNa karAya ke Ama karUM te bAhyaparSadA che. sAta anIka-sainya. te A - azva, hAthI, ratha, padAtI, vRSabha, gaMdharva, nATya-nIka. temAM pahelI pAMca saMgrAma mATe kare che. gaMdharva-nATya senA upabhogane mATe che. sainya pota-potAnA adhipati vinA sabhya prayojanamAM na Ave, tethI sainyAdhipatio jANavA. vimAnAdhipati subhadevanA AtmAne rakSaNa kare che, tethI AtmarakSaka che, te ziraNa samAna che, jema ziraANa, mastakane viddha na thavA daI, prANarakSaka thAya che, te rIte AtmarakSaka devo paNa dhanuSa-daMDAdi prakaraNavALA, cotarapha pAchaLa-bAjumAM-agre rahe che, te vimAnAdhipati sUryAbhadevanA prANarakSaka che. devone apAyanA abhAvathI temanuM tathANahaNa avasthAna nirarthaka nathI ? sthitimAjha paripAlanA hetutvathI ane prakahitRtvathI kahyuM che. tethI teo Ayudha laI tyAM rahI svanAyaka zarIra rakSaNaparAyaNa svanAyakamAM ja dRSTi rAkhIne, bIjAne sahana na karatA * x * x * rahe che. A niyata saMkhyAvALA sUryAbhi devanA parivArarUpa devo kahyA. - je parajanapada sthAnIya che ke Abhiyogya-dAsa samAna che. teo aniyata saMkhyaka che tenuM sAmAnyathI upAdAna karela che. * x * A sAmAnika Adi sAthe saMparivRta thaI, mahA ravathI athavA AkhyAnaka pratibaddha athavA avyAhad, aMta nATya gItavAjiMtrAdi - X - ghana sardeza dhvani sAdharmsathI je mRdaMga, dakSapuruSe vagADela, teno je rava. divya-ati pradhAna bhoga-zabdAdine yogya, bhogavatA vicare che. A pratyakSapaNe upalabdha kaMIka parisamApta kevalajJAAna atira kevala saMdeza paripUrNa. jaMbU-ratnamaya, uttarakurumAM rahela dvIpa, tene vistIrNa avadhijJAnathI - 4 - Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-5 32 rAjapramnIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda x - jue che. upayogapUrvaka jue che. * sUtra-5 (adhurethI) : tyAM zramaNa bhagavaMta mahAvIrane jaMbudvIpanA bharatakSetramAM AmalakA nagarI bahAra AmasAlavana caityamAM yathApatirUpa avagraha avagahIne saMyama ane tapathI AtmAne bhAvatA jue che. joIne hasTa-tuSTaAnaMdita citta-naMditaprItamanAvALA-pama saumanazcika-hanA lazathI vikasita hadayavALA, vikasita zreSTha kamala jevA nayanavALA, apAra harSanA kAraNe paherelA zreSTha kaTaka, kuTid, keyUra mugaTa, kuMDala caMcaLa thayA, hArathI zobhatA vakSasthaLavALA, prAlaMba-pralaMbhagholaMta AbhUSaNa dhArI, sasaMbhramactvarita-paLa suravara cAvatuM sIMhAsanethI uThyo, uThIne pAdapIThathI nIce utaryo. ekasATika uttarAsaMga karyuM. te sAta-ATha pagalAM tirthaMkarAbhimukha jAya che, jaIne DAbho jAnu bhUmie rAkhyo, jamaNo jAna dharative rAkhIne traNa vakhata mastakane dharaNitale rAkhe che. pachI kaMIka namIne be hAtha joDI, daza nakha bhegA karI, mastake Add karI, mastake aMjali karIne kahyuM - namaskAra thAo - arahaMta, bhagavata, Adikara, tirtha svayaMsaMbaddha, puraSottama, parayasIMha, parAvarapuMDarIka, paraNavagaMdhahastI, lokottama, lokanAtha, loka hitakArI, lokapadIpa, lokapadhotakara, bhaya-caNamArga-jIva-zaraNa ane bodhi dAtA, dharmadAtA, dhamadizaka, dhamanAyaka, dhamasANI, hamavara cAturaMta cakravatI, patita zreSTha jJAna-dazanadara, vivRtta cha%, jinApaka, tirUM-tAska, buddha-bodhaka, mukta-mocaka, sarvajJa-sarvadarzI, ziva-calaaraja-anaMta-akSaya-avyAbAdha-punarAvarta siddhigatinAmadheya sthAnane saMpaptane... namaskAra thAo - zramaNa bhagavaMta mahAvIrane yAvatu saMpatinI kAmanA karanAra, tyAM rahela bhagavaMtane ahIM rahela evo huM vAMdu chuM. tyAM rahela bhagavAna ahIM rahela mane jue. ema karI vaMdana-namana kare che, karIne uttama sIMhAsane pUrvAbhimukha beThA. * sUtra-6 (adhuru) : tyAre te sUyabhine A AvA svarUpano asvarNita, ciMtita, manogata saMkalpa samutpanna thayo. * vivecana-5 (cAlu), 6 (adhuru) : te vipula avadhi vaDe jaMbudvIpa viSayanA darzanamAM pravartatA zramaNa-vividha tapasyA karatA, bhagavana - zAyadi lakSaNayukata - x * vIra-kaSAya pratiAkramaka evA mahAna vIra, mahAvIra. temane jaMbUdvIpanA bharatanI AmalakayA nagarInI bahAra AmazAlavana caityamAM, zreSTha azokavRkSa nIce pRthvIzilApake beThelA, zramaNa gaNa samRddhithI pasvirelA pratirUpa avagraha grahIne saMyama-tapa vaDe AtmAne bhAvatA joyA. joIne atI tuSTa athavA vismayane pAmyA. jemake aho ! bhagavanu beThA che, tethI saMtoSa pAmyo. jemake bhavya thayuM ke meM bhagavanane joyA. saMtoSathI yitamAM AnaMda thayo. - x * manamAM prIti janmI-bhagavaMtamAM bahumAna parAyaNa thayo. kramathI bahumAnanA ukavizathI parama evA zobhana manavALo thayo. * * * A vAtane vyakta karatA kahe che - harSanA vazathI tenuM hRdaya vistAra pAmyuM. harSanA vazathI ja vikasita zreSTha kamaLa jevA nayano thayA. harSanA vazathI ja zarIranA uddharSathI zreSTha kalAsika AbharaNa, bAhurakSaka, bAhanA AbharaNa mugaTa, kuMDala calita thayA. tathA hAra virAjitatAthI tenuM vakSasthaLa zobhatuM hatuM. pralaMba-padaka, palaMbamAna-AbharaNa vizeSa, bhUSaNone dhAraNa kare che. * x * harSanA vazathI saMbhramaahIM vivakSita kriyAnI bahumAnapUrvakanI pravRtti saha jenA vadana ke namanano saMbhrama. zIgha, saMbhamanA vazathI vyAkuLa thayo. te suravara yAvatuM zabdathI - sIMhAsanathI uo, uThIne pAdapIThathI nIce utaryo, pachI pAdukAo utArI, utArIne tirthaMkarAbhimukha sAta-ATha pagalAM gayo, jaIne DAbo jAnu uMco karyo, jamaNo jAnu bhUmitaLe rAkhyo, traNa vakhata mastakane dharaNitale mUkyuM. pachI kaMIka namyo. namIne kaDita-buTita vaDe bhujA khaMbhita karI, baMne hAtha joDI, daza nakha bhegA karI mastake aMjali karI A pramANe kahyuM - naltha if ItyAdi * x x * vaMdaMti - stuti karI, namasyati - kAyA ane mana vaDe vAMdI, namIne * x * beTho. [6] *** beThA pachI sUryAbhadevane A AvA prakArano saMkalpa utpanna thayo. kevo ? manamAM rahelo, paNa vacanathI prakAzita svarUpe nahIM. vaLI kevo ? AtmAnI aMdara, AtmaviSayaka. saMkalpa be prakAre hoya - dhyAnAtmaka, ciMtAtmaka. temAM A ciMtAtmaka che, tene pratipAdanArthe kahe che - prAciMta- abhilASAtmaka. kevA svarUpano ? * sUga-6 (adhurethI) : e pramANe mire zreyakara che ke zramaNa bhagavAna mahAvIra jaibhUdvIpanA bharatotramAM AmalakaWA nagarInI bahAra AmaraNAla-qnamAM caityamAM yathApatirUSa avAha avagrahIne saMyama ane tapathI AtmAne bhAvita karavA vicare che, tevA varUpanA bhagavaMtanuM nAma-gotra zravaNa paNa mahAphaLadAyI che, to abhigamanavaMdana-namana-pratikRcchA ane paryApArasanAnuM to kahevuM ja zuM ? eka ja Arya dhArmika suvacananA zravaNanuM mahAphaLa che? to vipula artha grahaNano keTalo lAbha ? to huM jauM, zramaNa bhagavAna mahAvIrane vedat-ofmaskAsakArsanmAna . karuM kalyANa-maMgalanItya-devarUpa temanI paryAsanA karuM. A mane AgAmI bhava mATe hitakArI, sukha-Troma-niHzveyasa-anugAmikapaNe thaze. A pramANe vicAryuM vicArIne Abhiyogika devone bolAvyA. bolAvIne A pramANe kahyuM - * sUtra-7 ( dhara) :he devAnupiyA vize zramaNa bhagavaMta mahAvIra jaMbUdvIpamAM bharatakSetramAM Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-7 AmalakalpA nagarI bahAra AghyazAlavana caityamAM yathApatirUpa avagraha avagrahI saMyama-tapathI AtmAne bhAvatA rahyA che. * vivecana-6 (cAlu), 7 (adhuru) : meSa - zreya, cattu - nizcita, me - mane. bhagavan mahAvIrane kAyAthI vAMdavAne, manathI namavAne, satkAravAne, kusumAMjali mUkIne pUjavAne, sanmAnavAne - ucita pratipati vaDe ArAdhavAne. kalyANakArI, dUrita upazamakArI, trailokyAdhipatitvathI deva, suprazasta manohetutvathI caitya, paryupAsituM-sevavAne. e hetuthI - x - buddhi vaDe paribhAve che, pachI AbhimukhyatAthI preSyakarmamAM vyApAryamANatvathI jIvatA te abhiyogikane-svakarmakarone bolAve che, bolAvIne temanI sanmukha Ama kahyuM - [9] - sugama che. devAnupriya-Rju, prAjJa. * sUtra-7 (adhurethI) : he devAnupriya ! tuM jA, jaMbUdvIpanA bharatakSetramAM AmalakA nagarImAM AmazAlavana caityamAM zramaNa bhagavan mahAvIrane traNa vakhata AdakSiNa-padakSiNA kara. karIne vaMdana-namaskAra kara. pachI pota-potAnA nAma gautra kaho. kahIne 33 bhagavaMtanI cotarapha yojana parimaMDalamAM je kaMI tRNa-patra-kASTha-kAMkarA-azuciacokSa-pUtika-rabhigaMdha, te badhAMne ekaThuM karI-karIne ekAMtamAM pheMko, pheMkIneati jaLa nahIM ati mATI nahIM te rIte pravila varSAthI raja-dhULano nAza karI, divya sugaMdhI gaMdhodaka varSA varasAvIne te sthAna nihataraja, naSTaraja, bhraSTaraja, upazAMta raja, zAMta rajU karo, karIne tyAM sarvatra eka hAtha uMcAI pramANa rAmakatA jalaja ane sthalaja paMcavarNI sugaMdhI puSponI pracura parimANamAM vRta nIro-pAkhaDI upara rahe tema varSA karo. pachI kALo agara, pavara kuruka, turuSka dhUpanA madhamadhATathI gaMdha uvekhI abhirAma, sugaMdhavara gaMdhita gaMdhavarNIbhUta, divya suravara abhigamana yogya karo, karAvo, jaldIthI mArI AjJA pAchI soMpo. * vivecana-7 (cAlu) : jyAM bhagavat vicare che, tyAM he devAnupriya ! tuM jA, jaMbUdvIpamAM yAvat AmazAlavana caityamAM bhagavaMtane traNa vakhata AdakSiNa pradakSiNA kara. - 4 - karIne vaMdana kara, namana kara. pachI potapotAnA gotra-anvarya, tenAthI yukta nAma - 4 - kahe, kahIne bhagavaMta mahAvIranI cAre dizA-vidizAmAM parimaMDalathI yojana pramANa je kSetra, temAM je tRNa, lAkaDAnA TukaDA, lIMmaDA-pIpaLAnA pAnano kacaro-tRNa dhULa AdinA puMjarUpa che te. kevA prakArano ? azuciyukta, apavitra, kuthita, durgaMdhI, tene saMvartaka vAyu vikrvIne khaseDIne yojana parimaMDala kSetrathI bahAranA dezamAM laIjA. pachI je rIte vadhu pANI ke mATI na thAya, te rIte sugaMdhI jaLa varasAvI. kevuM jaLa ? divya sugaMdhI yukta, prakarSathI je rIte reNu sthagita thAya teTalAM ja utkarSathI. pravila sparzana ghana bhAvamAM kAdavano saMbhava che, maMdasparzanamAM dhULanI sthagitatAno abhAva che. - 4 - tethI zvaNatara raja ke reNu teno vinAza thAya. AvA 17/3 34 rAjapraznIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda surabhigaMdhodane varSAvIne yojana parimaMDala kSetrane... ... raja rahita karo. nihata rajane uDavAnuM asaMbhava che. te kSaNa mAtra utthAnanA abhAve saMbhave che, tethI sarvathA adRzmIbhUta raja karo, vAyu vaDe uDADI yojana mAtra kSetrathI dUrathI dhULane dUra karI do. A ja vAta ekArthika zabdathI kahe che - upazAMta raja ane prazAMtaraja karo. karIne kusumajAta, jAnU utsedha pramANamAtra sAmAnyathI sarvatra yojana parimaMDala kSetramAM varSA varSAvo. - X - AvI phUla kevA? jalaja, sthalaja, - padma ane vicakilAdi. dIpatA, atipracUra. - vRMtathI adhova rahenArA ane patrathI uparanA sthAne rahetA. paMcavarSI. kusuma varSA varasAvIne pachI yojana parimaMDala kSetra pradhAna, suravara abhigamana yogya karo. kevI rIte? kALo agaru, pradhAna kuMdguruSka, turuSThanI dhUpanI je madhamadhatI gaMdha, ahIM-tahIM prasaratI, tenAthI ramaNIya tathA zobhanagaMdha ane zreSTha gaMdhayukta karo. tethI ja gaMdhavartibhUta saurabhyanA atizayathI gaMdha-guTikAkAra karo. bIjA pAse paNa karAvo. karI-karAvIne jaldIthI cacokta kArya saMpAdanathI saphaLa karIne mane nivedana karo. * sUtra-8 - tyAre te Abhiyogika devone sUyabhideve A pramANe kahetA ati harSita yAvat hRdayI thaI, be hAtha joDI, daza nakha bhegA karI, mastake Avarta karI, mastake aMjali joDI, 'tahati' kahI AjJA vAnane vinayathI svIkAre che. e pramANe - x - svIkArIne IzAnakhUNAmAM jAya che, jaIne vaikriya samudghAtathI samavahata thAya che, thaIne saMkhyAta yojanano daMDa kADhe che te A pramANe - ratna, vajra, vairya, lohitAkSa, masAragala, haMsagarbhA, pudgala, saugaMdhika, jyotisa, aMjanapulaka, aMjana-ratna-jAtyarUpa, aMka, sphaTika, STi ratnonA yathA bhAdara pudgala alaga kare che, yathAsUkSma pudgalo ekaThA kare che. karIne pharI paNa vaikriya samudghAtathI samavahata thaIne uttara vaikriya rUpane virte che, vikurtIne te utkRSTa-prazata-varita-capala-caMDa-jaya karanArI-zighra-usphUya-divya devagatithI asaMkhyAtA tirchA dvIpasamudranI vaccovacathI jatAM-jatAM jaMbudvIpanA bharatakSetramAM AmalakalpA nagarInA mazAlavana caityamAM zramaNa bhagavan mahAvIra pAse AvIne bhagavaMtane traNa vakhata AdakSiNa-pradakSiNA kare che, karIne vaMdana-namana kare che, karIne kahe che he bhagavan ! ame sUyabhidevanA Abhiyogika devo Apane vaMdana-namana-satkAra-sanmAna karIe chIe. kalyANa-maMgala-caitya-daivata evA ApanI paryApAsanA karIe chIe. - * vivecana-8 : te Abhiyogika devo sUryAbhadeva vaDe Ama kahetA atIva haSTa, AnaMdita citta, prItimanavALo, parama saumanaki harSanA vazathI vistarela hRdayI thayA. baMne hAthanI paraspara AMgaLIne meLavI saMpUTarUpapaNe je ekatra mIlana, te aMjali, tene Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra8 36 rAjapambIyaupAMgasUtra - saTIka anuvAda karatala vaDe tipAdita karI, daza nakho bhegA karI, mastake Avarta karI, pachI kahe che - mastake karIne vinayathI sUryAbhadevanA vayanane svIkAre che. kevA prakAranA vinayathI te kahe che - he deva ! jema tame AjJA karo cho, te ApanI AjJAthI karIzuM. * x *x - vacana svIkArIne IzAna khUNAmAM, tenA atyaMta prazaratapaNAthI, tyAM jAya che ane jaIne... - vaikriya karaNa mATe prayatna vizeSathI samavahata thAya che. samavahata thaIne Atmapradezone dUrathI pheMke che. tathA kahe che - daMDanI jema daMDa, uMca-nIce lAMbo, zarIra pramANa pahoLo, jIvapradezasamUhane zarIrathI bahAra saMkhyAta yojana sudhI kADhe che. kADhIne tathAvidha pudgalone le che. te A rIte - karyetanAdi ratno, vaja vaiDUryAdi krUiSArthamAM kahan mujaba) ne asAra pudgalone taje che ane sAra pudgalone grahaNa kare che. karIne Icchita rUpanA nimaNArthe bIjI vakhata vaikriya samadghAtathI samavahata thAya che. pachI cazokata ratnAdinA ayogya asAra pudgalone taje che, sAra pudgalone grahaNa karIne Icchita uttavaikriya kare che. (zaMkA) ranAdIne yogya pudgalo dArika uttarapaikriya rUpa yogya pagalA grAhAne vaikriya kaI rIte thAya ? ahIM ratnAdigrahaNa sAratA mAtra pratipAdanArthe che. * x * athavA audArika paNa gRhIta thaI vaikriyapaNe pariName che.pugalonA te-te sAmagrIvazathI tathApariNamana svabhAvathI koI doSa nathI. A pramANe uttara paikriya rUpo karIne pachI devajana prasiddhithI utkRSTa prazasta vihAyogati nAmanA udayathI, zIusaMcaraNathI prazasta, varitapaNe pradezAMtara kramaNavALI, capaLatAthI, kSamAsaMvedanathI krodhAviSTanI jema, caMDapaNe niraMtara, zIghavaguNayogathI zIgha, parama utkRSTa vega pariNAma yukta, digaMtavyApI raja jevI je gati, - x- devalokamAM thanAra te divya devagatithI, ticha asaMkhyAta dvIpa samudronI vaccethI, gRhamadhyethI, ItyAdi. pUrvapUrvanA dvIpa-samudrone ullaMghatA AvyA. bAkI sugama che. * sUjha-9 : devo ! ema AmaMtrIne zramaNa bhagavaMta mahAvIre devone Ama kahyuM - he devo ! A purAtana che, chatAcAra che, kRtya che, karaNIya che, cINa che, AbhyanujJAta che. je bhavanapati, vyaMtara, jyotiSa, vaimAnika devo arihaMta bhagavaMtane vAMde che, name che, vAMdI-namIne pachI pota-potAnA nAma-gotrane kahe che. he devo ! A purAtana che yAvata he devo . A anujJAta che. * vivecana-9 : devAdi, bhagavaMta mahAvIra te devone Ama kahe che - A karma purAtana che arthAt ciraMtana devo vaDe A ciraMtana tIrthakaro prati karela che. tIrthakarone vaMdanAdi karavA te jIta-AcAra che - X - o devo ! A tamAruM kartavya che. karaNIya che, kArUpa che. te zuM che ? bhavanapatyAdi devo arahaMta bhagavaMtane vAMde che, name che, pachI potapotAnA nAma gotra kahe che, te tamAre paNa yAvatu AyI che. * sUtra-10 - tyArapachI te Abhiyogika devo, zramaNa bhagavata mahAvIre Ama kahetA harSita yAvata hadayI thaI bhagavaMtane vAMde che, name che, vAMdI-namIne IzAna khUNAmAM gayA, jaIne vaikriya samuThThAtathI samavahata thayA, thaIne saMkhyAta yojanano daMDa kADhe che. te A rIte - rajano yAvata risTa, yathAbAdara pudgalone choDe che ane pachI bIjI vakhata vaikriya samaghAtanI samavahata thAya che. pachI saMadvAya vipharve che. jema koI mRtyadAka, te taruNa, yugavAna, balavAna, aAtaMka, sthira saMghayaNa, sthirAgraha, pratipUrNa hAtha-pagapRSThAMtara-jaMghA saMghAta pariNata, dhananicita-vRtta-valita kaMdhavALA, camaeNTaka, mugara ane mukkAnA mArathI sadAnapuSTa-sugaThita zarIravALA, Atmizakti saMpanna, tAlavRkSa yugala samAna sIdhI, lAMbI, puSTa bhujAvALA, laMghaNa-plavana-vegathI gamata ane manamAM samartha chekadama-Tu-kuzala-medhAvI-nipuNa zilyopaka.. eka mahAna daMDasaMpRcchaNI, zalAkA hastaka ke veNuzalAkA laIne rAjAnuM prAMgaNa, aMta:pura devakuLa, sabhA, prapA, ArAma, udhAnamAM tvarita, cala, asaMbhrAMta niraMtara sunipuNatAthI cotaraphathI pramArjita kare che. e pramANe ja sUyabhadevanA Abhiyogika devo saMvarNavAyu vidurve che. saMvarNavAyu vikuvane zramaNa bhagavata mahAvIranI cotarapha yojana parimaMDalamAM je kaMI tRNa, gAdi badhAMne bhegA karI-karIne ekAMtamAM pheMke che, pheMkIne jaldIthI nivRtta thAya che. pachI bIjI vakhata vaikiya samudraghAtathI samavahata thAya che, thaIne abhivAdaLa vikaryuM che. vikvIna jema koI bhUcakadAka hoya je varuNa yAvatuM zilpopaka hoya, eka moTA pANInA ghaSIOALA-kaLaza-kuMbhane laIne ArAma yAvat prapAne atvarita yAvatu cotaraphathI saze. e pramANe te sUyabhidevanA Abhiyogika devo bha vAdaLane vikurte che, vikuvane jaldIthI garajanArA, vijaLI camakAvatA vAdaLo vaDe zramaNa bhagavaMta mahAvIranI cotarapha yojanA parimaMDalamAM ati jaLa ke mATI na thAya tema pravirala spazana raja-reNunAzaka divya surabhigaMdha-jaLa vaSI varasAvIne nihataraja nakharaja bhaTarajaupazAMtaraja, prazAMtara kare che. karIne jaldIthI nivRtta thAya che. tyArapachI trIjI vakhata vaikriya samuThThAtathI samavahata thAya che, thaIne punA vAdaLa vikurte che. jema koI mALIno putra taruNa yAvat zilyoga hoya, eka mahAna puNanuM paTala-caMgerI-chAdi laIne rAjAnA prAMgaNamAM cAvatu cotarapha kacagrahavata phUlone hAthamAM laIne choDela paMcavaNa puSejone vikherIne mukta puw jjopacAra kare, te rIte sUyabhidevanA Abhiyogika devo puNavAdaLa vidurve che, vikRtane jaldIthI garajatA hoya tema karIne yAvat yojanA parimaMDala jalajasthalajacamakatA evA, vRtAthI paMcavarNa puSyone jAnu uMcAI pramANa adhivAsa varasAvyA. varasAvIne - - Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sU-10 33 38 rAjapanIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda * - * kALo agaru pravara kuruka, turaka dhUpathI madhamadhatA, gaMdha uddhatathI ramya sugaMdha vara maMbika, gaMdhavartibhUta ane divya suravara abhigamana yogya kare che, karAve che. pachI jadI nivRtta thAya che. pachI zramaNa bhagavaMta mahAvIra pAse jaIne bhagavaMtane traNa vakhata yAvat vaMdana-namaskAra karIne, bhagavaMta pAsethI, ANazAlavana zaityathI nIkaLe che, nIkaLIne tenI utkRSTa gatithI cAlatuM cAlatA-cAlatA saudharma kaye subhi vimAne sudhamasibhAmAM subhadeva AvyA, AvIne subhadevane be hAtha joDI, mastake Add karI, mastake aMjali karI jaya-vijaya vaDe vadhAve che, vadhAvIne temanI AjJA pAchI sarSa che. * vivecana-10 : ta ne sugama che. kRtivAra* - karmakarano putra. vizeSa zuM? te kahe che - taraNa, vadhatI vayavALA. [zaMkA bALaka vadhatI jatI vayavALo hoya, A vizeSaNathI zuM ? vaghatI vayanA abhAvathI nIkaTa mRtyu nathI. tene viziSTa sAmarthya saMbhava nathI. viziSTa sAmarthyanA pratipAdanArthe A arthava vizeSaNa che. bIjA kahe che - je dravya viziSTa varNAdi guNopeta ane abhinava hoya, te lokamAM taruNa kahevAya. taraNa kRtikadAruNa eTale abhinava ane viziSTa vaNadi guNayukta. balasAmarthyavALo. yuga-suSamaduSamAdi kALa, te svarUpathI jene hoya te yugavAnuM, kAlopadrava chatAM sAmarthya vina hetu te jene nathI yuvAcauvanastha, yuvAvasthAmAM ja balAtizayanA upAdAna mATe che. alA-sarvathA avidhamAna, AtaMka-javarAdi, sthira aMgrahastavALA. ghana-atizaya, niyita-nibiDatara, valitavRta skaMdhavALo. carmeTaka, dUdhaNa, mukri vaDe haNIne je mAtra niritIkRta che. urassabalasamanvAgata-x- AMtarotsAha vIryayukta, tAlavRkSonuM je samazreNIka yugala, tenI jema ati saraLa pIvara bAhuvALA. laMghana-atikramaNa, havana-kaMIka pRyutara vikamavALI ati zIgha gatimAM kaThina vastunA cUrNa karavAmAM samartha. vyAyAma karavAmAM samartha. 72-kalApaMDita, kAryomAM avilaMbitakArI, samyaka kriyA parijJAvAnuM, meghAvI, pUvapirAnusaMdhAnadakSa, tethI ja nipuNa, kriyAmAM kaizala prApta eka mahAnuM nadInA pAna Adino zalAkA samudAya ati sarispaNiida zalAkAmayI saMmArjanI, daMDayukta saMmArjanI ke vAMsanI zalAkAmAMthI banela saMmArjanIne laIne rAjaAMgaNa, rAjayamaMtaHpura, devakula, sabhA-gAmapradhAno, nagapradhAnone jyAM sukhe besI zakAya tevI maMDapikA, pANInI zALA, ArAma-AvI AvIne bhoga puruSo zreSTha taruNI sAthe jyAM kIDA kare te nagarathI bahu dUra nahIM tevo krIDAzraya tarakhaMDa. udhAna-prayojana abhAve jyAM uMce cAnone rokavAmAM Ave che, nagaranI nIkaTavartI yAna-vAhana-kIDA-gRhAdi Azraya vanakhaMDa. - - - * * atvarita, acapaLa, asaMbhrAMta kemake tvarAdithI sArI rIte kacaro kADhavo na saMbhave. niraMtara-vacce aMtara choDIne nahIM. sunipuNa. badhI dizA, vidizAmAM sAmAthI pramArjanA kare. * x * cAvatu ekAMtamAM tRNa-koThAdi dUra karIne jaldIthI nivRtta thAya che. koNa ? Abhiyogika devo. saMvartaka vAyu vikarvIne upasaMhare che. | saMvartaka vAyu vikuNArthe je samaye vaikiya samuThThAtathI samavahata kare, tyAre abhavAdaLa vikadvA bIjI vAra paNa vaikriyasamuThThAta vaDe samavahata thAya. pANInA daLavALA vAdaLa-megha, pANInA bharela te abha-megha. jemAM abhra che te - AkAza. AkAzamAM meghane vikaryo che. jema koI kRtikadAraka eka moTA mATInA bhAjana vizeSa, mATIno ghaDo, kAMsAdimaya jaLathI bharela bhAjana, jaLamRta kaLaza vaDe cotaraphathI sIMce. pataHTTti - prakathI svanita kare, vidhuta camakAve. puSpavRSTi yogya vAdaLo - puSpa vasAvavA meghane vidurve. eka moTI puSpathI bharelI chAdhikA, tene ke paTalakone, jema maithunanA AraMbhamAM yuvatIne vALa vaDe grahaNa karavI te kacagrahad, hAtha vaDe choDela, zeSa sugama che. yAvat jaya-vijaya vaDe vadhAve che. jaya-bIjA vaDe abhibhUta na thAya tevA pratApanI vRddhi, vijaya-bIjAne sahana na karavAthI utpAda-parAbhava karavo. vadhAvIne AdiSTa kArya saMpAdita thayAnuM jaNAve che. * sUtra-11 - tyAre te sUbhadeva, te abhiyogika devonI pAse A vRttAMta sAMbhaLI, avadhArI, haSTa-tuSTa cAvatu hRdayI thaI padAnika adhipati devane bolAvyo, bolAvIne kahyuM - jaldIthI, o devAnupiya! sUbhi vimAnanI sudhamAM sabhAmAM meghasamUha jevI gaMbhIra zabda karanArI, yojana parimaMDala suvara ghaTAne traNa vakhata vagADI vagADI moTA-moTA zabdothI udghoSaNA karatAkaratA Ama kaho - he sUyAbhi vimAnavAsI deze ! subhadeva prajJA kare che ke - jaMbUdvIpanA bharata mAM AmalakaWA nagarInA AmazAla vana caityamAM zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdanA karavA sUyabhideva jAya che, tethI he devAnupiyo ! tame paNa saddhithI yAvatu nAdita rava sAthe nijaka-parivAra sAthe parivRtta thaIne potapotAnA vimAnamAM ArUDha thaI kALanA vilaMba vinA sUyabhi devanI pAse upasthita thAo.. * vivecana-11 - sUryAbhadevanA Abhiyoga-AbhimukhatAthI preNakarmamAM pravRtta karAya te Abhiyogika, te devo pAse anaMtarokta artha sAMbhaLI, pachI paribhAvita karIne, atIva harSita-AnaMdita citta-prItimana-parama saumanazcika harSanA vazathI vistRta hRdayI thaI padAti sainyAdhipati devane bolAve che, bolAvIne kahyuM - jaldI, sudhamasabhAmAM meghanA samUhathI garjita, tenI jema gaMbhIra ane madhura zabda, tene yojana pramANa parimaMDalamAM te susvarA nAmaka ghaMTAne vagADI-vagADI moTA-moTA zabdothI udghoSaNA karatA e rIte AjJA karAvo ke sUryAbha deva - 4 - bhagavaMta mahAvIrane vaMdanArthe jAya che, he devAnupriyo! tame paNa parivArAdi sarva Rddhi, yathAzakti viphArita samasta zarIra tejathI, samasta hAthI Adi sainya vaDe, potapotAnA abhiyogyAdi nAdi saMpatti, sarva vibhUSa-vRMgAra karaNathI, sarvotkRSTa Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUjha-11 rAjapramnIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda saMbhramathI-svanAyaka viSaya bahumAna jaNAvanAra, svanAyaka upadiSTa kArya saMpAdana mATe je zakita varita pravRtti... .vAsa, puSpamALA, AmaraNa vizeSa. sarve divya guTita tenA zabdo, temanA ekatra milanathI je saMgatapaNe mahAnaghoSa, tenA vaDe - X - X mahA parivArAdi Rddhi vaDe, mahAdhuti ItyAdithI tathA mahAna-zreSTha AtodhanA eka samaye paTa puruSo vaDe pravAdita je sva, tenA vaDe. Ane ja vizeSathI kahe che - zaMkha, praNava, Dhola, bherI, jhAlara-khaMjarI, kharamukhI, huDukka, muraja, mRdaMga, duMdubhI. A badhAMno nighaSa, ghaMTAnI jema nAda, je vagADyA pachI paNa satata guMjato rahe, tevA sva sAthe saMparivRtta. AtmIya parivAra sAthe - x * vinA vilaMbe, sUryAbhidevanI samIpe Avo. * sUtra-12 - tyAre te padAnikAdhipati deva, sUyAbhideve Ama kahetA haSTa-tuSTa yAvatuM hadayI thaI, he devA 'dhati' kahI vinayathI AjJA vacano svIkArIne suyabha vimAnamAM sudhamasibhAmAM meghAnA samUha jevA gaMbhIra madhura zabdo karatI, yojanA parimaMDala susvA ghaMTA pAse Ave che, AvIne traNa vakhata te susvA ghaTAne vagADe che. tyAre te meghanA samUha jevA gaMbhIrasmadhura zabdo vALI - x * ghaMTA vagADatA sUyabhi vimAnanA prAsAda vimAnAdithI laIne khUNA-khUNA sudhInA ekAMta zAMta sthAna lAkho pratidhvaniothI guMjI uThyA. tyAre te sUyabhivimAnavAsI ghaNAM vaimAnika devo ane devIo ekAMta rati-sakata, nitya pramata, viSaya sukhamAM mUrhita susvaraghaMTAravanA vipula bholathI varita, capaLa, jAgRta thaIne ghoSaNAnA kutUhalathI kAna ane manane ekAgra zita karyuM tathA upayukta mAnasa thayA. te padAti saincAdhipati che te AMTArava zAMta-prazAMta thatA moTA-moTA zabdothI udghoSa karatAM-karatAM kahyuM - he sUyabhivAsI aneka vaimAnika deva-devIo suyabhi vimAnAdhipatinA hitapada-sukhapada AjJA vacanone sAMbhaLo. sUyabhi deve AjJA karI che ke he devAnupiyo sUyabhideva bhUdvIpanA bharatakSetranI Amalakalpa nagarInA AyazAlavana caityamAM zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdanA karavA jAya che to tamesUyabhinA devo sarvaRddhithI, kALano vilaMba karyA vinA sUyabhidevanI pAse AvI jAo. * vivecana-12 : nAva pafrontta cAvatu zabdathI be hAtha joDI, daza nakha bhegA karI, mastake Avarta karI, mastake aMjali karIne. - X - traNa vakhata tADana karI - ukta susvarA ghaMTAne traNa vakhata tADita karI, je sUyabha vimAnamAM prAsAda-nikuTamAM athaDAtA zabdavargaNA pudgala, tenA vaDe uchaLatA je ghaMTAnA paDaghAM-lAkho zabda, teno saMkula thayo. arthAt ghaMTAnA mahA prayatnathI tADita karAtA nIkaLelA zabda pudgala, tenA pratighAta vazanI badhI dizA-vidizAmAM divyAnubhAvathI uchaLatA paDaghAM vaDe eka lAkha yojana sarva vimAna baheruM thaI gayuM. AnA vaDe bAra yojanathI Avela zabda zrogagrAhya thAya, pachI nahIM. to ekatra tADita ghaMTAnI sarvatra zruti kaI rIte thAya ? e vAtanuM nirasana karyuM che. divyAnubhAvathI badhe te saMbhaLAya che. te suryAbhavimAnavAsI ghaNAM vaimAnika devodevIo ekAMta maNa prasakta hatA, tethI ja sarvakALa pramata hatA. viSaya sukhamAM mUrNita-AsaktatAthI nitya pramata. teo susvarA ghaMTAnA ravane je sarve dizAvidizAmAM paDaghAtAM sakala vimAnavApI viratIrNa kolAhala vaDe zIgha, kuLa, jAgRta karAtA-A kevI ghoSaNA thaze ? evA kutUhala vaDe kAna daIne ghoSaNA zravaNanA eka viSayamAM cittavALA thaIne, vaLI te paNa upayukta mAnasathI [utsuka thayA.] - padAti sainyAdhipati deve, te ghaMTArava atyaMta maMdarUpa thatAM, sarvathA zAMta thatAM, moTA-moTA zabdothI udghoSaNA karatA kahyuM - harSita thaI sAMbhaLo, svAmInA AdezathI zrImatu mahAvIrane pAdavaMzanArthe prasthAna karo. * x - sUyabha vimAnavAsI aneka vaimAnika devo ane devIo sUbhi vimAnAdhipatinA hitArtha-sukhArtha vacanane sAMbhaLo. temAM futa - janmAMtamAM paNa kalyANa lAve, te rIte kuzala. sukha-no bhavamAM nirupadravatA. - X - X - - * sUtra-13,14 - [13] tyAre te sUyabhivimAnavAsI ghaNAM vaimAnika devo ane devIo padAti sainyAdhipati devanI pAse A artha sAMbhaLI, samajI haSTa-tuSTa yAvat hadayI thaIne keTalAMka vaMdana nimite, keTalAMka pUjana nimitte keTalAMka sarakAra nimitte e rIte sanmAna-nimitte, kutUhala nimite, na sAMbhaLeluM sAMbhaLavAne, sAMbhaLelanA artha-hetu-muno-kAraNo-uttaro pUchavAne, subhadevanA vacananA pAlanane mATe, ekabIjAnA anukaraNa karavAne, jinabhakitanA rAgathI, dharma samajIne, jItAcAra samajIne, sarva Rddhi sAthe cAvatuM vinA vilaMbe sUyabhidevanI pAse AvyA. [1] tyAre te sUyabhideva, te sUyabhi vimAnavAsI ghaNAM vaimAnika devo ane devIone vinA vilaMbe samIpe AvelA joyA. joIne hasTa-tuSTa yAvatuM hadayI thaI abhiyaugika devane bolAve che. bolAvIne kahyuM - o devAnupiyA aneka dbha saMniviSTa lIlA karatI zAlabhaMjikA kad, d&A-mRga-vRSabha-tuganara-magara-vihaga-bhAlaka-kiMnarasTa-sarabha-cama-kuMja-vanalatA-prAlatA AdinA citrothI citrita, staMbha upara banelI vaja vedikAyukta hovAthI ramya, vidhAdhara yamalayAla raMgayukta samAna, hajAro kiraNothI vyApta, hajArA rUpakothI yukata, tethI dedIpyamAna, jotAM ja AMkha coMTI rahe, sukhasparza hoya, sazIkaraNa, ghaTAvalinA calanathI madhumanahara zvasukata, zubha-kAMta-daniIya, nipuNa PiaNI dvArA nirmita, dedIpyamAna maNi ane ranonA ghUgharathI vyApta, eka lAkha yojana vistIrNa, divya gamanasa%, zighagatika divya yAna vimAna vikRta vikuvane jadI A AjJA mane pAchI soMpo. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUjha-13,14 41 42 rAjauMIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda * vivecana-13,14 : tyAre te sUyabhavimAnavAsI ghaNAM vaimAnika devo ane devIo ukta artha sAMbhaLIne, atIva harSita-AnaMdita citta-prItimanayukta - parama saumanazcika - harSanA vasathI vikasita hRdayI. - x - keTalAMka vaMdana-prazasta kAyA, vacana, mananI pravRttirUpa abhivAdana, te mAre bhagavaMta pratye kartavya che mATe, gaMdhamALAdi vaDe arcana mATe, stuti Adi guNonnati karaNarUpa satkAra, mAnasika prItivizeSa rUpa, kutUhala-bhagavad kevA che ? evA prakAre je vardhamAnasvAmImAM bhakti pUrvakano rAga, sUryAbhinI AjJAmAM vartatA, pUrve na sAMbhaLela svarga-mokSa prasAdhaka vacano sAMbhaLavAnI buddhithI, pUrve sAMbhaLelamAM janmela zaMkitane niHzaMkita karavAnI buddhi, jItAcAra samajIne ItyAdi. * sUjha-15 (adhuruM) : tyAre te abhiyogika deva, sUyabhideve Ama kahetA harSita yAvatuM hadayI thaI be hAtha joDI yAvatuM svIkArIne IzAnakoNamAM jAya che, jaIne vaikriya samaghAtathI samavahata thaIne saMkhyAta yojana yAvatu yathAbAdara pagalo choDIne ane yathAsUkSma yugala grahaNa kare che. bIjI vakhata paNa vaikriya samughAtathI samAvahata thaIne aneka zata staMbha saMniviSTa yAvatu divyavimAna vikurvita karavAne pravRtta thayA. tyArapachI abhiyogika devoe te divya yAna vimAnanI traNa dizAmAM traNa sisopAna pratirUpaka vikavyAM. te A rIte - pUrvamAM, dakSiNamAM ane uttaramAM. - te misopAna pratirUpaka A AvA svarUpe varNavALA kahyA che - vajaya nema, riTamaya pratiSThAna, vaiDUryamaya staMbha, suvarNa-rUdhyamaya phalaka, lohitAkSamayI zazikA, vajamayI rAMdhI, vividha maNimaya avalaMbana ane avalaMbana bAhA hatI. te prAsAdIya yAvatu pratirUpa hatA. te sisopAna pratirUpakanI AgaLa toraNa vipharte che. te toraNa vividha maNimaya taMbhomAM sArI rIte nizcala rUpe bAMdhela. vacce vividha prakAranA motIthI nirmita rUpakothI upazobhita hatA. vividha tArArUpa upacita hatA. IhA-mRga-vRSabha-tuga-naramagara-vihaga yAvatu pAlatAthI simita, dbhogata vaja vedikAyukata ramya, vidhAdhara vamala-gugala-vaMga-yukta samAna, hajAro kiraNoyukta. hajAro rUma yukta, dIpyamAnadaidIpyamAna, jotAM ja AMkho coTI jAya tevA zubhasparzavALA, sacIkarUpayukta, prasAdIyAdi hatI. * vivecana-15 (adhuru) : aneka seMkaDo taMbha upara saMniviTa, lIlA vaDe sthita, AnA dvArA te putaLInuM saubhAgya kahyuM. zAlabhaMjikA-putaLI. IhAmRga-vRka, vAla-zApada-sarpa, ItyAdi sikA mujaba jANavuM) citra-Alekha karyA. staMbhanI upara rahela vajaranamayI vedikA vaDe pagita hovAthI jai ramya che. vidyAdharanA je samazreNIka vidhAdhara yugala, yaMtrapara pratimAne saMcAra karAvatuM, tenAthI yukata. hajAro kiraNo vaDe paciAraNIya, hajAro rUpaka yukata, dIpad-ati dIpatuM, jotAnI sAthe atizaya daSTi coMTI jAya tevuM, komaLa sparzavALuM, zobhatA rUpakavALuM, ghaMTanI zreNi, vAyunA vazathI kaMpita thatA karNapriya ane manohara svara jemAM che te. guma - jayodita vastu lakSaNayukta, kamanIya tethI darzanIya. tathA nipuNa kriyAthI khacita, dedIpyamAna maNirano jemAM che. kevA prakAranA ? kSadra ghaMTikA samUhathI samastapaNe je vyApta che. yojanalA vistAra. pradhAna gamanapravaNa-zIghagamanarUpa. yAna-vAhanarUpa vimAna, bAkI pUrvavatuM. te divya yAna vimAnanI traNe dizAmAM - eka eka dizAmAM eka eka e rIte misopAna pratirUpaka prati viziSTa rUpa jemAM che, te pratirUpaka, traNa sopAna-pagathiyAvALA. te gisopAna pratirUpakono AvA svarUpe varNaka kahyo che - - vajaranamaya nemibhUmikA, temAM uMcA nIkaLatA pradezo riTha ratanamaya pratiSThAnagisopAnamUlapradeza, vaiDUryamaya staMbho, suvarNa-rAdhyamaya phalaka, lohitAkSamayI sUci-be pATIyAnA saMbaMdhanA vighaTana abhAva hetu pAdukA sthAnIya, vajana pUrita saMdhi, vividha maNimaya avalaMbana-utaratA caDatA AlaMbana hetubhUta avalaMbana bAhAthI, nikaLela keTalAMka avayavo. - x - avalaMbana bAhA nAme baMne paDakhe avalaMbanA AzrayabhUta bhiMto. prAsAdIyAdi prAgva. gisopAnakanI AgaLa pratyekamAM eka-eka toraNa che. te toraNonuM A prakAre varNana che - vividha maNimaya toraNa ItyAdi. evo pATha paNa che ke - te misopAnaka pratirUpaka AgaLa toraNa virve che, te toraNa vividhamaNimaya hatA ItyAdi. maNicaMdrakAMtAdi. vividha maNimaya staMbhonI sAmINathI rahela. te kevA che? nizcalapaNe apada parihArathI niviTa. vividha vicchita yukata motI. - x-x* aMtaramAM rUpothI upacita, vividha tArArUpathI upayita, toraNomAM ja zobhAyeM tArA baMdhAya che. * x * cAvatuM pratirUpa. ahIM cAvata zabdathI IhA-mRga-vRSabha-tugAdithI cikita. staMbha upara rahela vaja vedikAyukta hovAthI ramya Adi. e rIte be staMbha vacce rahela toraNa * * * * zobhe che. * * * * * hajAro kiraNothI yukta - X - vAva-abhirUpa che. * sUtra-15 (adhurethI) : te toraNonI upara ATha-ATha maMgalo hatA, te A - svastika, zrIvatsa, baMdhAvatuM, vardhamAnaka, bhadrAsana, kaLaza, matsya ane darpaNa. te toraNonI upara ghaNAM kRNa yAvatuM zetarAmara dhvaja hatA, je svaccha, calaNa, rUpyapa, vajamaya daMDavALA, kamaLa jevA amala gaMdhita, suramya, prAsAdIya, danIya, abhirU5, pratirUpa vidurvela hatA. te toraNonI upara ghaNAM chAtichatra, ghaMTAyugala, patAkA-atipatAkA, utpala-kumuda-nalina-subhaga-saugaMdhika-puMDarIka-mahApuMDarIka-zatapatra-sahacamanA jhumakhAM je sarve ranamaya, svaccha yAvatu pratirUpa viku. tyAre te Abhiyogika deva te divya yAna vimAnanI aMdara bahusamaramaNIya bhUmibhAga vikaryo. * vivecana-15 (cAlu) :sUtra sugama che. vizeSa A - pRSTa, mRSTa, nIraja, nirmaLa, niSAMka, nikaMTakacchAya, Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sU-15 44 kiraNo saha, udhota saha prAsAdIyAdi jANavuM. te toraNo upara ghaNAM kRSNa-nIlalohita-harita-zveta cAmara dhavajo hatA. kevA ? AkAza sphaTikavatu ati nirmaLa, GNa pudgala skaMdha nirmita, yamaya vajamayanA daMDanI uparano paTTa, vajarattamaya daMDa rUpamadhyavartI hato. jalakasamonA pAdiva, amala, paNa kudravyagaMdha sammizra nahIM evI je gaMdha, tenAthI yukta. tevI ja suramya. prAsAdIyAdi prAgvat. - te toraNonI upara ghaNAM chatrAtichatra - eka saMgakathI atizAyI chaganI upara dhobhAvathI be ke traNa saMkhyaka cho. atizAyI dIrdhava vistArathI je patAkA te patAkAtipatAkA, ghaNAM ghaMTAyugala, cAmayugalo. ghaNAM utpala nAmaka jalakusuma samUha vizeSa. e rIte ghaNAM paDA-nalinAdino samUha. A chatrAtichatra Adi badhAM ranamaya, nirmaLa, plaNa, pRSTa, mRda, nIraja, nirmaLa, niSpaka, nikaMTakachAya, prabhAkiraNa-udhota sahita, prAsAdIya, darzanIya, abhirUpa, pratirUpa hatA. te divya vimAnanA madhya bahusama evo ramaNIya bhUmi-bhAga kahyo che. kaI vizeSatA yukta ? te kahe che - * sUtra-15 (adhurethI) : jema koI AliMgayukara, mRdaMgayukara, sarovaranuM taLa, hatheLI, caMdramaMDala, sUryamaMDala, darpaNamaMDala, moTA-moTA khIlA ThokI ane kheMcIne cotaraphathI sama karela gheTA-svara-strIha-vAgha-mRga-citAnA cAmaDA samAna ramaNIya, vividha paMcavaNa maNI vaDe upazobhita Ava-pratyAvarta-zreNi-prazreNi, svastika-yuSyamANakavartamAnaka-masyAMs-makarAMka jAra, mAra Adi (zubhalakSaNo), pA-paAsAgarataMga-vasaMtalatA-dAlatA AdithI citrita, chAyA-prabhA-kiraNa-udho sahita vividha paMcavarNa maNIthI upobhita, te A - kRSNa, nIla, lohita, hAlidra, zukala. temAM je kALA marI, te maNInuM A AvuM varNana karyuM che - jema koI meghaghaTA, aMjana, khaMjana, kAjaLa, gavala, gavalagulikA, bhramara, bhamarAvali, bhamarapataMgasAra, jAMbuphaLa, arIThA athavA kAgaDAnA bharacA, hAthI, madanIyA, kALo sarSa, kALuM kesara, AkAza thignala, kALuM azoka-kRNavIra-baMdhujIvaka. zuM te A bhauo jevuM hatuM ? A artha saMgata nathI. te AyuSamAnuM zramaNo : te kALA marI AnAthI ISTa-kAMta-maNA-manojJataraka varSathI kahyA che. temAM je nIlAmaNI, tenuM A AvuM varNana karyuM che - jema koI bhaMgabhaMga , zuka-zukapiccha, cAsa-gAsapiccha, nIlI-nIlIbheda-nIlIMgulikA, sAMtA, uzcaMtaka, vanarAji baLadevanA vastra, moranI Doka, atasikusuma, bhANakusuma, aMjanakezikA kusuma, nIlotpala, nIlAzoka, nIlabaMdhujId, nIlakarNavIra. A badhAM jevo varNana hato ? A artha saMgata nathI. te nIlamaNI AnAthI ISTataraka cAvatu vaNI kahela che. temAM je lAlamaNI hatA, te maNInuM AvA prakAranuM varNana karyuM che - jema koI gheTa-mzalA-manuSya-varAha ke mahiSanuM lohI, bAla Indragopa, bAla sUrya, rAjapampsIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda saMdhyAno raMga, caNoThInA adhabhAgano rAga, japAkusuma, kiMzukakusuma, parijAtakusuma, hiMgaloka, zilApavAla, pavAla aMkura lohitAmaNI, lAkSArasa, kRmirAma kaMbala, caNAno loTa, rakatotpala, rakatAzoka, rakatakavIra, taoidhajIvaka. Avo varNa hato ? A artha saMgata nathI. te lAla maNI AthI paNa ISTatatkAdi cAvatu hato. - temAM je pILA maNI, tenuM Ava svarUpanuM varNana hatuM. jema koI caMpAcaMpAnI chAla-caMpAno aMdarano bhAga, hAlidra-hAlidrabheda-hAlidragulikA, haritAlikA-haritAlabheda-harilAlagulikA, cikura-cikuraMga rakata, varakanakavaskanakanighasa, suvarNa-zilAka, varapuravastra, allakI-caMpA-kuhADakA-dDavaDAroseDika-suvarNa-suhiraNaya-kusuma, koraMTa vara mAlyadAma, bIjakusuma, pILo azoka, pIyakIra, pIyabaMdhujIvaka. A badhAM jevo varNa che ? A artha saMgata nathI. te pILA maNI, AnAthI ISTataraka cAva4 varSathI kahela che. temAM je zveta maNI che, te maNInuM varNana AvuM che - jema koI aMka, zaMkha, caMda, kuMda, dAMta athavA kumuda, pANInA kaNa, ghana, dahIM, gAyanuM dUdha athavA haMsa-krauMca-hAra-caMdranI zreNi, zaradIyamegha, tapAvela-dhoyela rUTTa, cokhIno loTa, kuMdapurAzi, kumudarAzi, zukIphalI, piccha-mijikA, bhisa, mRNAla, gajAMta, lavaMgadala, puMDarikadala, zetAzoka, zveta kaNavIra, zveta baMdhujIvaka. A badhAM jevo zeta che ? A artha saMgata nathI, te sapheda maNI, AnAthI ISTaka yAva4 varNathI kahyo che. * vivecana-15 (cAlu) : * * * * * mAtA - muraja nAmaka vAdha, pukharacarmapuTa, te atyaMta sama hovAthI tenI upamA kahI che. zabda-badhAM ja sva-rasva upamAbhUta vastu parisamAptidhotaka che. mRdaMgAdi prasiddha che. pANI vaDe bharela taLAva teno uparano bhAga. caMdramaMDalasaryamaMDala - x - pITha prAsAdanI apekSAe vRttAlekha, teno dazyamAna bhAga samatala na hovA chatAM samatala lAge che mATe te upamA lIdhI. *x - x * urabhra-gheTuM, dvIpIcito. A badhAMnA cAmaDAM aneka zaMku pramANathI hajAro khIlI vaDe, moTI kIlaka vaDe tADita karI prAyaH madhya ThokAya, tevA tADananA asaMbhavathI zaMku grahaNa karyuM. tene kheMcIne tADIta karyuM. jethI atyaMta bahusama thAya che. te rIte te yAna vimAnano aMdarano bahusama bhUmibhAga che. vaLI kevA prakAre che ? jAtibhedathI vividha prakAranA je paMcavarNI maNI, tenA vaDe upazobhita. kevA svarUpe ? Avatadi maNInA lakSaNo. eka AvartanI pratyabhimukha AvatuM te pratyAvarta, zreNi-tathAvidha biMdunI paMkti, zreNithI nirgata anya zreNi te prazreNi * * * vaddhamAnaka-zarAvasaMpuTa. nara-mAra, e maNinA lakSaNa vizeSa che. * X * cijha-Alekha. * x * tathA zobhanachAyA, nirmalaq5. zobhanapabhA-kAMti, bahAra nIkaLatA kiraNa jAlasahita, sodhota-bahAra vyavasthita nIkaTanI vastune prakAzakara. AvA prakAranA Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-15 vividha jAtika paMcavarNImaNI vaDe upazobhita. A pAMca varNo - kRSNAdi sugama che. - 4 - 4 - varNAvAsa - varNaka vizeSa. - x - jIbhUta-meghavAdaLa, te varSanA prAraMbha samaye jaLabhUta jANavA. te prAyaH ati kALA saMbhave che. kRti zabda-upamAbhUta vastunI parisamApti dhotaka che. - x - X - aMjana-sauvIrAMjana ratnavizeSa, khaMjana-dIpamAlikAno mela, kAjaLa-dIpazikhA patita, mI-kAjaLa, masIgulikA-dholita kAjaLanI guTikA, - 4 - gavala-bheMsanA zIMgaDA, tenA uparanA bhAganI tvacA dUra karyA vinA jANavuM, temAM ja viziSTa kAlimA saMbhave che. te ja bheMsanA zIMgaDAnA nibiDatara sArathI nirvartita guTikA, bhramara - x - pAMkhanI aMdarano viziSTa kAlimAyukta pradeza, ArdraSThika-arIThA, parapuSTa-kokIla, kRSNasarpa-kRSNavarmI sarpajAti vizeSa, kRSNakesara-kRSNa bakula, zaradamAM megha vinimukta AkAzakhaMDa, te ghaNo kALo lAge che. kALo azoka, kALo kaNavIra ItyAdi vRkSanA bhedo che. - 4 - 45 A rIte kahetA ziSya pUche che ke maNIno kRSNavarNa Avo megha ghaTAdirUpa che ? AcArya kahe che - A artha upayukta-samartha nathI. jo ema che, to meghaghaTAdinA dRSTAMtatvanA upAdAnano zo hetu che ? A upamA mAtra che. he AyuSyamAn zramaNa ! te kRSNa maNio jevA che, te meghaghaTAdi karatAM kRSNa varNathI abhIpsitataka ja che. temAM kaMIka akAMta hovA chatAM keTalAMkane ISTatama thAya che. tethI akAMtatA vyavaccheda mATe kahe che - ati snigdha manohArI kAlimAnA upacitapaNAthI meghaghaTAdi kamanIyataka che. tethI ja manojJAka-anukUlapaNe svapravRtti viSayI karAya che te manonukUla. manojJatara paNa kaMIka madhyama hoya che. tethI sarvotkarSa pratipAdanArthe kahe che - maNAmataka arthAt jotAM ja manamAM-AtmavazatAne pAme che. ahIM prakarSa vipakSAmAM 'tarap' pratyaya che. te maNio madhye je nIlA maNI che, tenuM AvuM varNana kaheluM che - jema koI bhRga-koI kIDAnI pAMkha, zuka-popaTa, popaTanA pAMkha, cASa-pakSI vizeSa, nIlI, nIlIno cheda, nIlI guTikA, zyAma-dhAnyavizeSa, daMtarAga, vanarAjI, haladhara-baladevanA vastra te sadA svabhAvathI nIlA hoya che. mayUra ke kabUtaranI Doka, atasI ke bANavRkSanA phUla. taduparAMta IndranIla, mahAnIla, maskata, aMjanakezikA-vanaspati vizeSa, nIlotpala, nIlAzoka, kaNavIra, nIlabaMdhujIva ItyAdi pUrvavat vyAkhyA karavI. maNImAM je lAlamaNI che, tenuM AvuM varNana che - te A pramANe zazalAnuM lohI, gheTAnuM lohI, gheTAnuM lohI, zUkaranuM lohI, manuSyAdinuM lohI. A bAkInA lohI karatA utkaTa lAla varNanA che. sadhojAta Indragopaka, te vadhatAM kaMIka pAMDura phkta thAya che, tethI bAlagrahaNa karyu. te prathama varSAkALa-bhAvi kITaka vizeSa che. bAladivAkaraugato sUrya, varSAmAM saMdhyA samaye thato vAdaLAno raMga, caNoThIno adghabhAga, te ati lAla hoya che ane aDadho atikRSNa hoya che tethI 'guMjAddha' grahaNa karyuM. - x - pravAla nAme ratna vizeSa, pravAlAMkura paNa ratna vizeSa che, te paNa uge tyAre ghaNuM 46 rAjapraznIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda lAla hoya, lohitAkSamaNi-ratnavizeSa. ItyAdi pUrvavat kahevuM. te maNImAM je pILA maNI che, tenuM AvuM varNana che - jema koI caMpakasuvarNacaMpakavRkSa, suvarNacaMpakanI chAla, caMpakano bheda, haLadara, haLadara cheda, haLadaranI goLI, haritAlikA-haratAla, teno cheda, temAMthI banela goLI, ciMku-lAladravya vizeSa, cikura saMyoga nirtita vastrAdimAM raMga, jAtya suvarNano je kapaTTakamAM nigharSa. varapuruSavAsudeva, tenA vastra te pILA hoya che, tethI tenuM upAdAna karyu. suvarNa caMpakanuM puSpa, puSpaphalI kusuma, koraMTaka puSpa, tenI mALA te koraMTaka dAma, taDavaDAnA puSpa, ghozAtakI puSpa ane suvarNajUthikA puSpa, suhiraNyaka nAmaka vanaspatinA puSpa, bIjakavRkSanA puSpa, pItAzoka AdinI vyAkhyA pUrvavat. te maNImAM je saphedamaNIonuM AvA svarUpanuM varNana che - jemake aMkaratna, zaMkha, caMdra, kumudodaka, udakaraja, udadhdhidhana ItyAdi pratIta che. caMdrAvalI-taLAva AdimAM jaLa madhye pratibiMbita caMdrapaMkti. zaradakAlIna bhAvI megha, agninA saMparkathI nirmaLa karela ane bhUti kharaMTita hAtha khaMkheravAthI ati nizitI kRt je rajatapatraka. bIjA kahe che - agnisaMyogathI je zodhita pyapaTTa te khAtaetarRpa. cokhAnA photarAno Dhagalo. kuMdapuSparAzi, kumudarAzi. vAla AdinI phalI, te koI dezavidezamAM zuSka hovAthI atI zukla hoya che. moranA pIMchAnI madhyanI miMjikA, te ati zukla hoya che. padminI kaMda, pAtaMtu, gajadaMta-lavaMga dala. ityAdi prasiddha che. vyAkhyA pUrvavat kahevI. varNasvarUpa kahyuM. have gaMdhanuM svarUpa kahe che * sUtra-15 (adhurethI) : - koSTha, tagara, te maNIonI AvA prakAranI gaMdha kahI che. jema koI elacI, soya, caMpA, damaNa, kuMkuma, caMdana, khasa, maruvo, jAI, jUhI, mallikA, snAna mallikA, ketakI, pADala, navamAlikA, aga, lavaMga, kapUra vAsa A badhAMnA puTa [puDA] ne anukULa vAyumAM kholavAthI, kUTavAthI, toDavAthI, utkIrNa karavAthI, vikheravAthI, upabhoga karavAthI, bIjAne devAthI, eka patrathI bIjA patramAM rAkhavAthI udAra-manojJa-manahara-ghANa ane manane zAMtidAyaka gaMdha sarve dizAmAM maghamadhAtI phelAya che. zuM te gaMdha AvI hatI ? A artha saMgata nathI. te maNI AnAthI paNa ISTataka yAvat gaMdhathI kahelI che. * vivecana-15 (cAlu) : - = te maNInI A AvA svarUpanI gaMdha kahI che - jema koI gaMdha nIkaLatI hoya, jevI ke - koSTha e gaMdhadravya che, teno puTa, ahIM eka puTanI prAyaH tevI gaMdha na Ave kemake dravyanI alpatA che, tethI bahuvacana mUkyuM. A rIte tagara, coyAdi gaMdha dravya che. caMpA Adi prasiddha che. temAM uzI-vIraNImUla, snAnamallikA-snAna yogya mallikA. anuvAta-suMghanAra puruSone anukULa vAyu vAtA, udghATyamAna-ughADatAM, vA zabda samuccaya arthamAM che. puTa vaDe parimita je koSThAdi gaMdhadravyo, te paNa Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sU-15 48 parimeya-parimANa upacArathI koThapuTAdi kahevAya che. tene khAMDaNImAM khAMDatA, TukaDA karatA - X - charI Adi vaDe tene utkIra karatAM, ahIM-tahIM vikheratA, paribhogane mATe upayoga karatAM, nIkaTa rahenArAne kaMIka devAtA, bhAMDa-ka sthAnathI bIjA bhAMDa-bIjA sthAnamAM saMharatA. udAra, te amanojJa paNa hoya, tethI kahe che, manojJa-manonukUla, te manoDAva kayAMthI ? manohara-manane hare che, Atmavaza kare che, ahIM-tahIM vikheravAthI manoharad. kaI rIte ? ghANa ane manane sukhakArI. badhI dizAmAM sAmatyathI gaMdha nIkaLe che. sugaMdhanI abhimukha nIkaLe che. * x * x - ziSya pUche che - zuM maNInI gaMdha AvA svarUpanI hoya che ? AcArya kahe che - A artha samartha nathI Adi pUrvavatuM. * sUtra-15 (adhurethI) : te maNIno AvA svarUpano sparza kahyo che. jema koI ajinaka, rata, bhUra, navanIta, haMsagarbhanUlikA, ziriSakusumasamUha, bhAlakusumatra rAzi jevo komaLa sparza che artha saMgata nathI. te maNI AthI paNa ISTatara cAvatuM sparzathI kahyo che. * vivecana-15 (cAlu) : pUrvavat maNIno Avo sparza kahyo che - jemake - carmamaya vastra, ruta, bUravanaspati, mAkhaNa Adi, abhinava utpanna kumudapatra, teno samUha. zuM A sparza jevo ? ItyAdi pUrvavatuM. * sUtra-15 (adhurethI) : tyAre te abhiyogika devone te divya yAna vimAnanI aMdara bahumadhyadeza bhAgamAM eka moTuM prekSAgRha maMDapa vikurte che. te aneka zata staMbha saMniviSTa, uMcI ane suracita vedikAo, toraNo taLa suMdara putaLIothI sajAvela hatA. suzliSTa, viziSTa, laSTa, saMsthita, prazA, saiphUrya, vimala staMbha zobhita hato. vividha maNi kanaka-ratana khacita, ujjavala, ghaNo sama ane suvibhakata deza bhAga hato. te IhA, mRga, vRSabha, turaga, manuSya, makara, pakSI, vyAlaka, kinnara, sTa sarabha, amara, ku, vanalatA, pasdlatAthI cikita hato. kaMcana, maNi, rana sukad supikA vividha ghaTA-patAkAthI parimaMDita aNazikhara, cala marIcikavaca, vinimud, gobarAdi lepana, sunA vaDe poSThita gozISa kad caMdana-daranA pAMca AMgaLIo sahitanA thApA bhId mArela hatA. caMdana carcita kaLaza rAkhelA hatA. pratyeka dvAra toraNa ane caMdana kaLazothI zobhita hatA. dIvAlo upara uMcethI nIce sudhI sugaMdhI goLa mALAo laTakatI hatI. sarasa sugaMdhI paMcavarSI puNonA maMDapa banelA hatA. kALo agaru pravara kuMdaraka, taraka, dhUpanA maghamaghATathI gaMdhuddhayathI ramya hatuM. sugaMdhavara gaMdhika gaMdAvartabhUta, divya vANadi zabdothI saMpanna, asarAgaNa saMghathI vyApta, prAsAdIyadarzanIya cAvatu pratirUpa hatuM. rAjapaSmIyaupAMgasUtra * saTIkaanuvAda te prekSAgRha maMDapanA bahumaramaNIya bhUmi bhAgane vidurve che yAvat maNIno sparza. te prekSAgRha maMDapano caMdaravo vipharve che, te padAlatAdi oithI cikita yAvatu pratirUpa hato. te bahu samaramaNIya bhUmi bhAganA bahumadhyadebhAge eka moTo vajamaya aiDo vikurte che. te akhADAnA bahumadhya dezabhAgamAM eka moTI maNipIThikA vikarve che, laMbAI-pahoMDAIthI ATha yojana ane bAhalyathI cAra yojana, sava maNimaya, svaccha-1GNa yAvata pratirUpa hato. te maNipIThikA upara eka moTuM siMhAsana vikurte che. te sIMhAsananuM AvA svarUpanuM varNana karyuM che - tapanIyamaya cakkalA, ranamaya saha sauvarNika pAyA, vividha maNimaya pAdazIrSaka, jAMbUnadamaya gAna, vajamaya saMdhI, vividha maNimaya neMta hatuM. te sIMhAsanamAM IhA-mRga-vRSabha-tuNa-manuSya-magara-pakSI-vyAlaka-rkinara, ru sarabha, camara, kuMja vanalatA, pAlatA dinA citro banelA hatA. sAra-sArocita maNirananI pAdapITha hatI, te pAdapITha upara paga rAkhavA mATe bichAvela masuka, navatRNa, kuzAgra ane kesara taMtuo jevA atyaMta sukomala, suMdara AstArakathI ramya hato. te suviracita ra Na, upasthita saumagphala praNathI praticchAdita hato. katAMzu vahma suramya AjInaka, + bUTa navanIta, phUla samAna payukata, mRdu ane prAsAdIyAdi lAgatuM hatuM. * vivecana-15 (adhuthI) : te Abhiyogika deva, te divya vimAnanA bahu madhya deza bhAgamAM moTA prekSAgRhamaMDapa vikarSe che. kevo ? aneka seMkaDo staMbha upara rahela, ati uMco, sArI rIte banAvela zreSTha vedikA, toraNo, zAlabhaMjikAo yukta. suzliSTa, viziSTa, manojJa saMsthAnavALo, prazasta vAstu lakSaNayukta, vaiDUryaranamaya vimaLa staMbha yukta tathA vividha maNIthI khacita bhUmibhAga - x * je ujjavaLa, atyaMta sama ane suvibhakta hato. temAM varu, vRSabha, ghoDA, manuSya, magara, pakSI, sarpa, kinara, mRga, jaMgalI mahAkAya pazu, jaMgalI gAya, hAthI, azokAdi latA, paDhiAnI A badhAnA citro AlekhelA hatA. staMbha upara rahelI vajarananI vedikAthI parivRta hovAthI ramya, viziSTa vidhA zaktivALA, temanA samAna zIlavALA prapaMca vizeSathI yukta yaMtra, hajAro maNiratnaprabhAdi yukta evA ati ati adbhuta maNiratnanI prabhAnA jAlakathI yukta. viziSTa vighAzaktivALA puruSanA prapaMcathI bhAvita hatA. - x * x * sonuM, maNI ane ratnonI tRpikA, vividha prakAranA paMcavartI ghaMTA, patAkAthI samastapaNe maMDita zikharoyukta. caMcaLa-camakatA kiraNa kavacone choDatA, nAtha - bhUmi upara chANA AdinuM lepana ane bhIMto Adine cunA vaDe saMmAjita karela, arthAta A baMne dvArA pUjita, gozISacaMdana vaDe ghaNAM thApA-hatheLI ane pAMca AMgaLI sahita bhIte devAyela. vaLI maMgaLakaLazo jemAM rakhAyA che te. caMdana ghaTathI sukRta toraNo tenA Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-15 pratyeka dvAranA deza bhAge che. adhobhUmie lAgelA, uparanA taLa sudhI bAMdhelA, vistIrNa, vartuLa, lAMbA-laTakatA evA puSpa mALAno samUha jemAM rahelo che. tathA paMcavarNI, sarasa, surabhine choDatAM puSpanA DhagalAnI pUjA vaDe yukta che, kALo agaru, pravara kuMduka ItyAdithI ramya, sugaMdha vara gaMdhathI gaMdhavartI bhUta che tathA apsarAno samudAya, tenA vaDe ramaNIyapaNe vyApta che. tathA divya truTitAdi je vAdhonA zabdo vaDe kAnane manoharapaNe prakarSathI zabdavat kare che. svaccha-lakSaNa-dhRSTa-sRSTa-nIrajanIrmaLa-niSpaka-niSkaMTaka chAyA - saprabhA-sakiraNa-saudhot-prasAdIyAdi che. 49 pUrvokta prekSAgRha maMDapa madhye bahusama ramaNIya bhUmibhAga vikurve che. te A rIte - AliMgapuSkara Adi maNisparza sUtra sudhI kahevuM. pUrvavat prekSAgRha maMDapanA uparanA bhAganI vikrvaNA - x - kahevI. bahusama ramaNIya bhUmi bhAganA bahu madhyadezabhAgamAM pUrvavat eka moTA vajramaya akSapATakane vikurve che. te akSapATakanA bahu madhya-dezabhAgamAM eka moTI maNipIThikA vikurve che. je lAMbI-pahoLI ATha yojana ane uMcI cAra yojana che. saMpUrNa maNImayI, svaccha Adi vizeSaNa samUhayukta che. te maNipIThikA upara eka moTuM siMhAsana vikurve che. te siMhAsananuM varNana tapelA sonAnA cakkalA, rajatanA siMho vaDe zobhita, te siMhAsana. suvarNamaya pago, vividha maNimaya pAda zIrSako, jAMbUnadamaya gAtro, vajraratna vaDe pUti gaNonI saMdhio. vividha maNI yukta veMta, te sIMhAsana IhA-mRga cAvat pAlatAnA citrothI yukta, pradhAna maNiratno vaDe upacita pAdapITha sahita hatuM. - astara - AcchAdaka, te mRdu hatuM. navI tvacA, darbha paryanta, pratyagra tvacA darbhaparyantarUpa, komaLa, namanazIla, kesarA yukta evA AstAkathI AcchAdita hovAthI ramya jaNAtuM hatuM. Ajinaka, guru ItyAdi pUrvavat tathA sArI rIte racita evuM jastrANa jenI upara che te. pakirmita kapAsanA vastrAdi paricchAdanane te rajastrANanA uparI bIjA AcchAdanathI DhAMkela che. te ati ramya lAla vastrathI saMvRtta che. suramya che, prAsAdIyAdi che. * sUtra-15 (adhurethI) : te siMhAsananI upara eka moTuM vijaya vikalyuM. te zaMkha, kuda, udaka raja, maLelA dahIMnA phINanA puMja jevuM, sarva ratnamaya, svaccha, lakSNa, prAsAdIya, darzanIya, abhirUpa, pratirUpa che. te siMhAsananI upara vijayaSyanA bahu madhyadeza bhAge eka moTuM vajramaya aMkuza vipurve che. te vajramaya aMkuzamAM kuMbha pramANa mukatAdAma vipurve che. te kuMbha pramANa mukatAdAma bIjA cAra ardhakubhika mukatAdAmathI ane cAre dizAmAM tenA parimANanA ardha bIjA cAra muktAdAmothI cotaraphathI pariveSTita hatuM. te dAmo-tapanIya suvarNanA taMbUsako, vividha prakAranA maNi, ratnonA vividha hAra, ardhahAra vaDe zobhita hatuM. pAse pAse DAMgelA hovAthI jyAre pUrvapazcima-dakSiNa-uttarane maMdamaMda pavana vAya tyAre halatA-DUlatA, ekabIjA sAthe 17/4 rAjapraznIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda TakarAvAthI viziSTa, manohara, manojJa tathA kAna ane manane zAMti pradAyaka, dhvanithI sIpavartI pradezane vyApta karatA evA pota-potAnI zobhAthI atI atI zobhAyamAna thaI rahela hatA. tyAre te Abhiyogika deve te siMhAsananA vAyavya ane IzAna khUNAmAM sUryAbhadevanA 4000 sAmAnikanA 4000 bhadrAsano vikuAM. te sIMhAsananI pUrvamAM sUyabhidevanI saparivAra cAra agramahiSIonA cAra bhadrAsano vikavyAM. te sIMhAsananA agnikhUNAmAM sUyabhidevanI atyaMtara padAnA 8000 devo mATe, 8000 bhadrAsano viSuvyo. e pramANe dakSiNamAM madhyama paryAdAnA 10,000 devonA 10,000 bhadrAsano, naiRtyamAM bApadAnA 12,000 devonA 12,000 bhadrArAno, pazcimamAM sAta sainyAdhipatinA sAta bhadrAsana viklyAM. te sIMhAsananI cAre dizAmAM sUyabhidevanA 16,000 AtmarakSaka devonA 16,000 bhadrArAno viklyAM, te A rIte pUrva-dakSiNa-pazcima-uttara cAremAM cAra-cAra hAra Cho - - te divyavimAnanuM AvA prakAranuM varNana kahyuM che jema koI tatkALano ugelo hemaMta Rtuno bhAlasUrya, kheranA aMgArA je rAtrimAM prajvalita hoya, japAkusuma ke kiMzuka ke pArijAta varNanA cotaraphathI saMkusumita hoya. zuM Avo varNa hato? A artha samartha nathI. te divya mAnavimAnano varNa AthI paNa ISTataraka kahyo che. gaMdha ane sparza maNI samAna jANavA. A rIte Abhiyogika deve divya jJAna-vimAna vidhu, vikurtIne sUyabhideva pAse Avyo. AvIne sUryAbhadevane be hAtha joDI yAvat AjJA pAchI soMpI. * vivecana-15 (cAlu) : te sIMhAsananI uparanA caMdaravAmAM. A sthAne eka moTuM vastra vizeSa. jIvAbhigamanI mULa / TIkAmAM kahe che - vijayaSya vastra vizeSane svazaktithI niSpAdita kare che. kaI rIte ? zaMkha, kuMdapuSpa, jalakaNa, kSIrodadhinA jaLanA mAnathI je pheNapuMja thAya, tenA jevI prabhAvALA. vaLI te sarvathA ratnamaya, svacchAdi vizeSaNayukta hatuM. te sIMhAsananI upara te vijayaSyanA bahu madhya deza bhAgamAM eka moTuM vajraratnamaya aMkuzAkAra muktAdAmanuM avalaMbana Azraya vikurve che. te vajramaya aMkuzamAM eka moTuM kuMbha parimANa muktAdAma viktva che. te bIjA cAra kuMbhaparimANa muktAdAmanI aDadhI uMcAI pramANa mAtra, sarva dizAmAM vyApta hatA. te pAMce dAma tapelA suvarNanA taMbUsaka-AbharaNa, suvarNa patra vaDe zobhita agrabhAgavALA, jemAM laTakatA, vicitra hAra, ardhahAra vaDe samastapaNe zobhatA samudAyavALA, tathA kaMIka paraspara asaMlagna pUrva-pazcima-dakSiNa-uttarathI AvatA maMdamaMda vAyu vaDe kaMpatA - 4 - kaMIka kaMpanavazathI prakarSathI ahIM-tahIM kaMIka calanathI laTakatA-laTakatA paraspara saMparkavazathI zabda karatA, kevI rIte ? udAra, phAra zabdothI. te manaHpratikUla paNa hoya, tethI kahe che manojJa, te manonukUlatva lezathI hoya, - Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUjha-15 51 52 tethI kahe che manohara-zrotAnA manane hare che, ekAMtathI Atmavaza thAya. tenuM manoharava kaI rIte? pratyeka zrotAne kAna ane manane sukha utpAda, tethI manohara, tenA vaDe nIkaTanA pradezane sarva dizA ane vidizAne pUrita kare che. e rIte zrI vaDe ati upazobhita rahe che. tyArapachI Abhiyogika deva, te sIMhAsananI vAyavya, IzAna, uttare A traNa dizAmAM 4000 sAmAnika devonA 4ooo bhadrAsano. pUrvamAM cAra cANamahiNInA parivAranA 4000 bhadrAsano, ItyAdi kUimArgamAM kA mujaba) vidurve che. tyArapachI, siMhAsananI cAre dizAmAM sAmAnikAdi deva bhadrAsanonI pAchaLa sUryAbhidevanA 16,ooo AtmarakSaka devonA 16,000 bhadrAsano vikavyAM. te vadi cAre dizAmAM cAra-cAra hajAra hatA. sarvasaMkhyA 54,000 bhadrAsano vika che. pUrvavat divya cAnavimAnano have kahevAnAra varNaka niveza kahyo che. te A pramANe - jema koI kSaNa mAtra pUrve ugelo, zizira kALa bhAvI bAlasUrya atyaMta lAla-dIpta hoya che. mATe tenuM grahaNa karyuM. khadiranA aMgArA lAla hoya che. rAtrimAM prajavalita japAkusuma vana, kiMzuka vana, pArijAta vananA badhI dizAmAM, sAmatyathI samyak kusumita. ziSya pUche che - jevo varNa A badhAMno che tevo divya vimAnano varNa che ? AcArya kahe che - A artha saMgata nathI. te divya yAnavimAna AnAthI paNa ISTatara, kAMtatara, manojJatara, maNAmatara varNavI kahyo che. gaMdha ane sArza, jema pUrve maNInA kahyA, tema kahevo. te A pramANe - te divya yAna vimAnano A AvA prakAranI gaMdha kahI che te A pramANe - jema koI koSTapuDa, tagarapuTa ItyAdi. te Abhiyogika deva be hAtha joDI, daza nakha bhegA karI, mastake Avarta karI, mastake aMjali karI, jaya-vijayathI vadhAve che, vaghAvIne A AjJA pAchI soMpI. sUtra-16 : tyAre te subhadeva, abhiyogika devanI pAse A arthane sAMbhaLI, samajI haSTa yAvata hadayI thaI, divya jinendrAbhigamana yogya uttaraaikriya rUpane vikaryuM che, vikrvane saparivAra cAra agramahiSI ane be anIko - gaMdhavanIka, nRtyAnIkanI sAthe saMparivRtta thaI, te divya yAnavimAnanI pradakSiNA karatA karatA pUrva dizAnA sopana pratirUpakathI Arohe che, ArohIne jyAM sIMhAsana che, tyAM AvIne uttama sIMhAsane yuvabhimukha rahIne beThA. tyArapachI te sUyabhidevanA jhaooo sAmAniko te divya yAnavimAnane anupadakSiNA karatA uttaranA kisopanApatirUpakane Arodhe che, ArohIne pratyeka-pratyeka pUrve rAkhela bhadrAsane beThA. bAkInA devo ane devIo te divya yAnavimAna yAvatu dakSiNI gisopAnaka pratirUpakane roke che, ArohIne pratyeka pUrve rAkhela bhadrAsane beThA. tyArapachI te subhadeva te divya yAnavimAnamAM beThA pachI AgaLa AThaATha maMgalo aname cAlyA. te A - svastika, zrIvatsa thAva4 darpaNa. rAjapramnIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda tyArapachI pUrNakaLaza, zRMgAra, cAmara sahita divya chav, patAkA, gaganatalane ati suMdara Aloka darzanIya ane vAyuthI pharapharatI eka ghaNI uMcI vijaya-vaijayaMtI patAkA anukrame AgaLa cAlI. tyArapachI taiphUrinanA dIpatAM nimaNa daMDavALo, laTakadi koraMTa puSpanI mAlAthI suzobhita, caMdramaMDala samAna, uMcA vimala tapama ane aneka kiMkara devo dvArA vahana karAI rahyuM hatuM. maNiranothI banela velAthI zobhita, be pAdukA yukta pAdapITha sahita uttama siMhAsana anukrame AgaLa cAlyuM. tyArapachI vajana nirmita vRtta, laSTa, saMsthita, suzliSTa, paridhRSTa, pRSTa, supratiSThita, viziSTa ane bIjI ghaNI manorama, nAnI-moTI aneka prakAranI raMgaberaMgI paMcavaNa davAothI parimaMDita, vAyu vegathI phaRtI vijaya vaijayaMtI patAkA, chawAtichamathI yukata, AkAza maMDalane sparzato, 1ooo yojana UMco, moTo Indradhvaja anukrame cAlyo. tyArapachI surapa vezabhUSA karIne susajjita, savaliMkAra bhUSita, mahAna subhaTa samudAyone sAthe laIne pAMca senApatio anukrame AgaLa cAlyA. tyArapachI ghaNAM Abhiyogika devo-devIo pota-potAnI yogya, viziSTa vezabhuSA ane vizeSatAdarzaka pota-potAnA cihnothI sajaja thaIne pota-potAnA parikara, nepAdithI AgaLa anukrame cAlyA. tyArapachI sUcabhavimAnavAsI ghaNAM vaimAnika devo ane devIo saddhi yAvata rUpathI sUyabhidevanI AgaLa, pAchaLa, baMne bAjue anusare che. * vivecana-16 - tay i ItyAdi. divya-pradhAna, jinendra-bhagavat vaddhamAna svAmInI abhimukha javAne ucita uttaravaikriya rUpane vidurve che, vikrvIne saparivAra cAra agramahiSI ane be anIko gaMdharva ane nATyanI sAthe, temAM sahabhAva svarasvAmIbhAva sivAya paNa jovA maLe che. jema samAna guNa-vaibhavavALA be mitro hoya che. tethI svasvAmIbhAva jaNAvavA kahe che - samyak ArAdhakabhAvathI parivRtta. te divya yAnavimAnane pradakSiNA karatA * pUrva toraNathI pradakSiNA karIne pUrvanA toraNathI sva sIMhAsana anukULa praveze che. pachI prativiziSTarUpa sopAna vaDe te vimAnamAM bese che, besIne je dezamAM te maNipIThikAnI upara siMhAsana che tyAM samIpe jAya che, jaIne zreSTha siMhAsane jaIne pUrvAbhimukha, sarva sevaka janane camakArakArI upavezana sthitimAM beTho. pachI subhadevanA 4000 sAmAnika devo te divya vimAnane pradakSiNA karI, uttaranA kisopAna pratirUpaka vaDe Arohe che. pUrve rAkhela bhadrAsane bese che. atyaMtara parSadAdinA devo-devIo dakSiNanA kisopAna pratirUpakathI caDIne potAnA bhadrAsane bese che. pachI te vimAnanI AgaLa ATha-ATha maMgalo kahevAnAra pAThanA kramathI cAlyA. te A rIte - svastika, pachI zrIvatsa, pachI pUrNa kaLaza Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUjha-16 54 rAjapramnIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda vRMgAra-divya Atapatra-patAkAdi. kaI rIte? darzanaratika - jene avalokatA ti thAya. ahIM darzanAratika hovA chatAM amaMgalavathI kaMIka AlokadarzanIya na thAya. jemake - garbhavatI yuvatI. tethI kahe che - mAMgalyatvathI bahAra prasthAna samaya bhAvini. jovAne yogya thAya. * * * * * tathA vAyuthI uddhata vijayasUcikA vaijayaMtI, te uMcI karAyelI, AkAzanA talane sparze che. te anukrame AgaLa cAlyo. pachI vaiDUrya ratnamaya dIpaDo evo nirmala daMDa jeno che te tathA laTakatI-lAMbI koraMTa puSponI mALA vaDe zobhita, caMdramaMDala samAna dIpti vaDe zobhatA, vartuLapaNe, caMdramaMDalAkAra, samyak rIte uMcuM karAyelA vimala Atatra tathA pravara sIMhAsana, je maNiratna vaDe ciyukta che, pAdapITha sahita je che te tathA bIjI pAdaDA, tenA samAyojanathI samAna. ghaNAM kiMkara samAna devo vaDe parigRhIta anukrame cAlyA. tyArapachI vajanamaya tathA vartuLa, manojJa saMsthAna jenuM che, te vRtalaNasaMsthita, succheSa Apatta avayavo arthAt masRNa, paridhRSTa-kharazANa pASANa pratibhAvatu, pRSTasukumAra zANa pASANa pratimAvata supratiSThita, paNa tirthI paDela evI vakra nahIM, tethI ja zeSa devajothI atizayavALI, tathA aneka saMkhyaka pradhAna paMcavarNA hajAro muDamI jemAM uMcI karAyela che te, vAyu vaDe udbhUta vijaya-vaijayaMtI patAkA ane chatrAtichatra yukta, hajAra yojana pramANa uccatvathI ati ucca, AkAzataLane oLaMgatA agrabhAga jeno che te. tethI ja atizaya mahAna mahendradhvaja anukrame AgaLa cAlyo. tyArapachI surUpa vezabhUSAne parigRhIta, atizayapaNe sajja-paripUrNa svasAmagrIyuktapaNe sarvAlaMkAra vibhUSita, atizayapaNe caTakara pradhAna subhaTa samUhathI pAMca senconA adhipatio anukrame cAlyA. tyArapachI sUryAbhavimAnavAsI ghaNAM vaimAnika devo ane devIo sarvatraddhi-sarvadhuti-sarvabaLathI sUyabhadevane anusaratA cAlyA. * sUtra-17 thI 19 : [1] tyAre te sUyabhideva te pAMca nIkAdhipati vaDe parirakSita vajanamayI goLa, manojJa saMsthAnavALA yAvatu 1ooo yojana lAMbA, atyaMta uMcA mahendradhvajane AgaLa karIne te suyabhideva zooo sAmAnika rAvata 16,ooo AtmarakSaka devo ane bIjAM ghaNAM suyabhivimAnavAsI vaimAnika devo ane devIo sAthe saMparivRtta thaI, sarvaRhi cAvata ravathI saudharma kalpanA madhyethI te divya devadita, divya devaghuti, divya devAnubhAva dekhADatA-dekhADatA, avalokana karatA-karatA, je saudharmalAnA uttaranA niyaNi mArga pAse AvyA. tyAM AvIne eka lAkha yojana vegavALI vAva utkRSTa divya devagatithI tichamAM asaMkhyAta dvIpasamudranI madhyethI jatA-jatA je naMdIzvara dvIpamAM je dakSiNapUrvIya ratikara pArvata pAse AvyA, AvIne te divya devagasddhi yAvatuM divya devAnubhAvane saMharatA-saMharatA, saMkSepatA-saMkSepatA je jaMbUdvIpamAM jyAM bharata homamAM jyAM AmakaWA nagarI, jyAM ANazAlavana cetyamAM, jyAM zramaNa bhagavanuM mahAvIra hatA tyAM AvyA. AvIne bhagavaMta mahAvIrane te divya yAnavimAnI traNa vakhata dakSiNa pradakSiNA karI. pachI zramaNa bhagavAna mahAvIranA IzAna dizAmAM te divya yAnavimAnane kaMika cAra aMgala gharaNitalathI upara Ape che, sthApIne saparivAra cAra agramahiSIo, be AnIkAdhipatio-gaMdhavanika ane nRtyAnIkathI parIvarIne te divya yAnavimAnanA pUrva dizAnA sopana pratirUpakathI nIce utaryA. tyAre te suyabhidevanA 4ooo sAmAniko, te dila yAna vimAnanA uttarIya risorNana pratirUpakathI nIce utaryA, bAkInA devo ane devIo, tenA dakSiNI gisopAnakathI nIce utaryA. tyAre te surabhideva cAra agramahiNI yAvatuM soLa hajAra AtmarakSako tA bIjA ghaNAM suyabhi vimAnavAsI vaimAnika devo ane devI sAthe saMparivRtta thaIne yAvatu nAdita ravathI zramaNa bhagavAna mahAvIra pAse AvyA. AvIne zramaNa bhagavAna mahAvIrane traNa vakhata AdakSiNa pradakSiNA kare che. karIne vAMde che, name che. vAMdI-namIne A pramANe kahyuM - he bhagavan ! huM sUyabhadeva ApazrIne vAMdu chuM, namuM chuM vAvatu paryApArInI ruM chuM [18] sUyabhine AmaMtrIne zramaNa bhagavAna mahAvIre sUyabhidevane Ama kahyuM - he sUryAbhi ! A purAtana che, A jItAcAra che, he sUyabhi A kRtya che - karaNIya che. he sUyabhi ! A Acarita che, AbhyanujJAta che ke bhavanapati, saMtara, jyotiSa, vaimAnika devo arahaMta bhagavaMtane vAMde che, name che, vAMdInamIne pachI pota-potAnA nAma-gogone kahe che. he sUyAbhi / te purAtana yAvat abhyanujJAta che.. [19] tyAre sUyabhideva, zramaNa bhagavAna mahAvIra vaDe Ama kahetA, harSita thaI cAva4 zramaNa bhagavana mahAvIrane vaMdana-namana kare che, vAMdI-namIne ati nIkaTa nahIM - ati dUra nahIM evA sthAne rahIne namana karato evo, abhimukha vinayathI aMjalI jeDI seve che. * vivecana-13 thI 19 : tyArapachI te subhadeva, te pAMca sainyAdhipatithI parikSipta thaI cokta vizeSaNa viziSTathI mahendra dhvaja vaDe AgaLa kheMcAto, 4000 sAmAnika ItyAdi vaDe saMparivRta thaIne sarva Rddhi ane sarvadhuti pUrvaka, yAvat zabdathI sarva samudaya, sarva Adara, sarva vibhUSA, sarva vibhUti, sarva saMbhamathI sarva puSa, vastra, gaMdha, mALA, alaMkAra sahita, sarva divya guTita-zabda-ninAda vaDe, mahAna Rddhi-dhuti-baLasamudaya vaDe, mahAnuM zreSTha guTitanA eka sAthe vagADAtAM vAjiMtranA nAda vaDe, zaMkhapraNava-paDaha AdinA nirdoSa nAdita va vaDe, saudharma kalA madhyethI te divya devagaDhaddhi, divya devahuti, divya devAnubhUtine lIlA vaDe bhogavatA, saudharmakalAnA uttarIya nirgamana mArga, te ja paDakhethI nIkaLe che. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-17 thI 19 tAN kaTTA ItyAdi pUrvavat yAvat divya deva gatithI lAkha yojana pramANa gatithI, nIce utarIne jatAM asaMkhyAta tirthA dvIpasamudranI madhyethI naMdIzvara dvIpanA agnikoNanA ratikara nAmaka parvate AvyA. AvIne te divya devaddhi yAvat divya devAnubhAva, dhIme dhIme pAcho saMharatA, Ane ja paryAyathI prati saMkSipta karatAM, je pradezamAM jaMbudvIpa nAmaka dvIpamAM, je pradezamAM bhAratakSetra che, tenA je pradezamAM AmalakalpA nagarI che, te AmalakalpA nagarInI bahAra je pradezamAM AmazAlavana caitya che, te caityamAM je pradezamAM zramaNa bhagavan mahAvIra che, tyAM Ave che. AvIne zramaNa bhagavan mahAvIrane pUrvokta svarUpa divya yAnavimAna sAthe traNa vakhata AdakSiNapradakSiNA kare che. AdakSiNa-pradakSiNA karIne zramaNa bhagavan mahAvIranI apekSAe IzAna dizAmAM jAya che. jaIne te divya cAna vimAnane kaMIka - cAra AMgaLa asaMprApta rahI dharaNIto sthApe che. 55 sthApIne saparivAra cAra agramahiSI ane gaMdharva tathA nATya sainyAdhipati sahita saMpavirIne te divya cAnavimAnanA pUrvanA trisopAnakathI utare che, ItyAdi. pachI vaMdana-namana-satkAra-sanmAna-kalyANAdirUpa bhagavaMtane paryupAse che. pachI sUryAbha Adi paryupAsakapaNe che tene, bhagavaMta mahAvIre A pramANe kahyuM - A purAtana che ItyAdi. avagraha parihArathI ati nikaTa nahIM athavA najIkanA sthAne nahIM, aucitya parihArathI ati dUra sthAne nahIM, te rIte bhagavayanane sAMbhaLavA Icchato, bhagavaMta tarapha mukha rAkhIne arthAt bhagavan sanmukha, vinaya hetuthI, pradhAna kapALatalane sparzIne hasta nyAsa vizeSa jeNe karela che te. - 4 - * sUtra-20 thI 23 : [20] tyAre zramaNa bhagavan mahAvIre sUbhi devane ane te mahA-vizALa paryAdAne dharma kahyo yAvat pA pAchI pharI. [2] tyAre te sUcabhadeve zramaNa bhagavana mahAvIra pAse dharma sAMbhaLIsamajIne, haSTa-tuSTa yAvat hradayI thaI utthAna vaDe uThe che, uThIne zramaNa bhagavan mahAvIrane vAMde che - name che, vAMdI-namIne Ama kahyuM - he bhagavan ! huM sUyabhideva bhavasiddhika chuM ke abhavasiddhika? samyak dRSTi ke mithyArdaSTi, pasti saMsArI ke anaMta saMsArI ? sulabhabodhi ke durlabhabodhi ? ArAdhaka ke virAdhaka ?, carama ke acarama ? zramaNa bhagavana mahAvIre sUbhi devane AmaMtrIne kahyuM - he sUyabhi ! tuM bhavaciddhika che, bhavasiddhika nathI yAvat cami che - acami nathI. [22] tyAre sUyabhideva, zramaNa bhagavan mahAvIre Ama kahetA harSita saMtuSTa, AnaMdicita, paramasaumanasTika thaIne zramaNa bhagavan mahAvIrane vAMde che - name che, vAMdI-namIne Ama kahyuM - he bhagavan ! Apa badhuM jANo cho, badhuM juo cho, sarva kALane jANo cho, sarva kALane juo cho, sarve bhAvane jANo cho sarva bhAvane juo cho. tethI he devAnupiya ! pahelA ke pachI, mArI A - 56 rAjapraznIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda svarUpanI divya devaddhi, divya devadhuti, divya devAnubhAga kaI rIte labdha-prAptaabhisanmukha thayo, tene jANo cho. to he devAnupiya ! huM ApanI bhaktipUrvaka gautamAdi zramaNa nigranthone divya devaRddhi, divya devadhuti, divya devAnubhAva, bIza prakAre nRtyavidhine dekhADavA Icchu chuM. - [23] tyAre zramaNa bhagatana mahAvIra, sUyabhideve Ama kahetA, sUyabhi devanI A vAtano na Adara karyo, na jANI, paNa maunapUrvaka rahyA, tyAre te sUryAbhadeve zramaNa bhagavan mahAvIrane bIjI vakhata paNa Ama kahyuM - bhagavan ! Apa badhuM jANo cho yAvat nRtyavidhi dekhADavA IcchuM chuM. ema karI zramaNa bhagavat mahAvIrane traNa vakhata AdakSiNa-pradakSiNA karI, vaMdana-namana karI, IzAna dizAmAM gayo, jaIne vaikriya samudghAtathI samavahata thayo. thaIne saMkhyAta yojana daMDa kADhe che, kADhIne yathAbAdara pudgala choDIne, yathAsUkSmane grahaNa karIne, bIjI vakhata vaikriya samuddAta karIne yAvat bahurAma ramaNIya bhUmibhAgane vikuve che. te bhUmibhAga AliMgapuSkara cAvat maNInA sparza jevo hato. te bahurAma ramaNIya bhUmibhAganA bahu madhyadezabhAge prekSAghara maMDapa vikurto che. aneka zata staMbha saMnirviSTAdi hato. te bahurAma ramaNIya bhUmibhAgane vikrvIne caMdaravo, akSATaka, maNipiThikAne vipurve che. te maNipIThikAnI upara sIMhArAna, saparivArane yAvat mukatAdAmothI zobhita thaI raheluM hatuM. tyAre te sUbhi deva zramaNa bhagavana mahAvIrane joIne praNAma kare che, karIne "bhagavan mane AjJA Apo.' ema kahI zreSTha sIMhAsane jaIne tirthaMkarAbhimukha sukhapUrvaka beTho. tyArapachI te sUmideve prathama vividha maNi-kanaka-ranano vimala-mahAnipuNa zilpIthI nirmita, camakatA, racita, mahA AbharaNa, kaTaka, truTita, zreSTha ujvala AbhUSaNa, pIvara pralaMba dakSiNa bhujAne parasAre che. tyArapachI sadeza, sadeza tvacA-saza vaya yukta, sadeza lAvaNya"rUpana sauvana-guNothI yukta, eka jevA AbharaNa-vA-nATyopakaraNathI susajjita, skaMdha ane baMne tarapha laTakatA palluvALA uttarIya vastrane dhAraNa karela, zarIra upara vividha raMgI kaMcuka vastra paherela, havAnA jhokAthI vinirgata pheNa jevI pratIta jhAlayukta vicitra, dedIpyamAna laTakatA adhovastrone dhAraNa karela, ekAvali AdithI zobhatA kaMTha ane vakSasthaLavALA tathA nRtya karavA tatpara evA 108 devakumArone bhujAmAMthI bahAra kADhe che. tyArapachI vividhamaNI yAvat pIvara pralaMba DAbI bhUjA pasAre che. temAMthI sadeza, sardeza tvacA, sadeza vaya, sadeza lAvaNya-rUpa-varNa-sauvana guNothI yukta eka jevA AbharaNa, vastra, gRhita niyoga, lalATa upara tilaka, mastaka upara Amelaka, gaLAmAM traiveyaka ane kaMcukI dhAraNa karela, vividha maNi-ratnonA Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-20 thI 23 AbhUSaNothI virAjita aMga-pratyaMgovALI, caMdra jevA mukhavALI, caMdrArda samAna lalATavALI, caMdrathI adhika saumya darzanavALI, ulkAvat udhotIta, zRMgAranA gRha jevI, suMdara vezavALI, hasita-bhakSita-ceSTita-vilAsa-salalita saMlApa-nipuNa yuktopacAra kuzaLa-gRhita Ayoga nRtya rAjya 108 devakumArikAo nIkaLI. tyArapachI te sUyabhideve 108 zaMkha ane 108 zaMkha vAdako vikuryA. 108 zrRMga-108 zrRMgavAdako, 108 zaMkhikA-108 zaMkhikA vAdako, 108-kharamukhI-108 kharamukhI vAdako, 108 peyo-108 peyavAdako, 108 pIrapIskiA vikrtI. e pramANe 49 prakAranA vAdho viku. 53 tyArapachI te ghaNAM devakumAro ane devakumArIo sUyabhideve bolAvatA hRSTa yAvat sUyabhideva pAse AvyA, AvIne sUyabhidevane be hAtha joDIne yAvat vadhAvIne Ama kahyuM - he devAnupiya ! AjJA karo je amAre karavA yogya che. tyAre sUyabhi deve te ghaNAM devakumAro ane devakumArIone Ama kahyuM - he devAnupriyo ! tame jAo. zramaNa bhagavan mahAvIrane traNa vakhata AdakSiNa-pradakSiNA karo, karIne vaMdana-namaskAra karo, vAMdI-namIne gautamAdi zramaNa nigranthone te divya devaRddhi-divya devadhuti, divya devAnubhAva, divya bIzabaddha nRtyavidhi dekhADo. dekhADIne jaldIthI mArI A AjJA pAchI soMpo. tyAre te ghaNAM devakumAro ane devakumArIo sUbhi deve A pramANe kahetA harSita yAvat be hAtha joDI yAvat svIkAre che. svIkArIne zramaNa bhagavaMta mahAvIra pAse Ave che, AvIne zramaNa bhagavana mahAvIrane yAvat namIne gautamAdi zramaNa nirgunho pAse Ave che. tyArapachI te ghaNAM devakumAro ane devakumArIo paMktibaddha thaIne ekasAthe ekaThA thayA, thaIne ekasAthe paMktibaddha thayA, paMktibaddha thaIne ekasAthe namyA, namIne ekasAthe potAnA mastaka upara karI sIdhA ubhA rahyA. A krame ja pharI badhAM ekasAthe maLIne nIce name ane pharI mastaka uMcA karI sIdhA ubhA rahyA. pachI kaMIka nIcA namyA ane pharI ubhA thayA. pachI alaga-alaga phelAI gayA ane pachI yathAyogya nRtyagIta AdinA upakaraNo laIne eka sAthe vagADavA lAgyA, gAvA ane nRtya karavA lAvyA. temanuM saMgIta AvA prakAranuM hatuM. urathI maMda, zirathI tAra, kaMThathI vitAra, traNa prakAre trisamaya rekathI racita hatuM. saMgItanA guMjAravathI samasta pekSAgRha guMjavA lAgyuM. geya rAga-rAgaNIne anurUpa hatuM. tristhAna-trikaraNathI zuddha hatuM. guMjatI evI baMsarI ane vINAnA svarothI ekarUpe maLela hatuM. eka-bIjAnI vAgatI hatheLInA svaranuM anusaraNa karatI hatI. suraja ane kaeNzikAdi vAdhonI jhaMkAra tathA nartakonA pAkSepa sAthe meLa khAto hato. vINA Adi vAdha-dhanonuM anukaraNa karanArA hatA. koyalanI kuka jevo madhura tathA 5 rAjapraznIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda sarva prakAre sama, salalita, manohara, mRdu, ribhita, pada saMcArayukta, zrotAone ratikara, zreSTha cAru rUpa, divya nRtyarasajja, geya pragIta hatuM. te kevuM hatuM ? uddhamaMta zaMkha, zrRMga, zaMkhikA, kharamukhI, peya, parapikiA hatI. praNava-paDahanI Ahata karatA hatA. bhaMbhA-horaMbha upara AsphAlana karatA, vINA-vipaMcI vagADatA, bherI-jhallarI-duMdubhIne tADita karatA, muraja mRdaMganaMdImRdaMgano AlApa karatA, AliMga-kusuMba gomukhI-mAdalane uttADana karatA, vINA-vipaMcI-vallakIne mUrchita karatA, mahaMtI-kacchapI-ritra vINAne phUTatA, baddhIsasughoSA naMdIghoSanuM sAraNa karatA, bhrAmarI-paDyAmarI ane parivAdanI vINAnuM sphoTana karatA, tUNa-TuMbavINAno sparza karatA, AmoTa-jhAMkuMbha-nakulane khaNa khaNAvatA, mRda Mga-huDukka-vicikkI dhImethI sparzatA, karaDa-Dima-kikSita-kaDabane vagADatA, daka-darikA-kujIMbu-kalazikA-mahune jorajorathI tADita karatA, tala-tAla-kAMsyatAlane dhImethI tADita karatA, rigirisikA-latikA-makarikAzizumArikAnuM ghaTTana karatA, vaMzI-veNu-vAlI-parillI-baddhakone phUMkatA hatA. badhAM pota-potAnA vAdha vagADatA hatA. tyArapachI te divya gIta, divya nRtya, divya vAjiMtra tathA adbhuta zrRMgAra, udAra, manojJa, manahara gIta, manahara nRtya, manahara vAgha, e badhuM cittane AkSepaka, kahakaharUpa, divya deva ramaNamAM pravRtta hatA. tyArapachI ghaNAM devakumAro ane devakumArIoe zramaNa bhagavaMta mahAvIra samakSa svastika, zrIvatsa, baMdhAvatta, vamAnaka, bhadrAsana, kalaza, matsya, darpaNa, A ATha maMgala dravyonA AkAra nAmaka divya nRtyavidhi dekhADI. * vivecana-20 thI 23H pachI zramaNa bhagavat mahAvIre sUryAbhadeva, zvetarAjA, dhAraNI Adi rANIne, te atizaya moTI RSi-trikALa darzanInI parSadAne, avadhi Adi jina parSadAne, yathokta anuSThAna karatI sAdhu paryAdAne, uttaraguNamAM vizeSa pratyanazIla athavA vicitra dravyAdi abhigrahAdi yukta sAdhunI parSadA, vidvAnI parSadAne, deva-IkSvAku kSatriya-kauravyonI parSadAne...te kevI che ? aneka zata puruSonI saMkhyA jemAM che te, aneka vRMdo jenA che te, aneka zata saMkhyaka vRMda parivAra jenA che te. ati moTI parpadAne. oSa - pravAhathI baLa jenuM che te. e pramANe jema 'uvavAI" sUtramAM che, tema kahevuM. te A rIte - atibala, mahAbala, aparimita bala, vIrya, teja, mahA kAMtiyukta, zaradaRtu saMbaMdhI - navo svanita - madhura. gaMbhIra - kauMca-nirdoSa-duMdubhi svara, uramAM vistRta, - 4 - 4 - phrUTa viSaya, madhura, gaMbhIra, sarvakSara saMnipAtika vANI vaDe, sarvabhASAnugAminI, sarva saMzaya vimocanI, apunarukta, yojana gAmInI, addhamAgadhI bhASAmAM arahaMto dharma kahe che. - 4 - 4 - te parmadA bhagavat mahAvIranI pAse dharma sAMbhaLI, samajI, atIharSita thaI, Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-20 thI 23 o zramaNa bhagavana mahAvIrane traNa vakhata dakSiNa-pradakSiNA kare che, karIne vaMdananamana karIne Ama kahyuM - bhagavat ! nirgasthapavacana sukhyAta che, bIjA koI zramaNa ke brAhmaNa Avo dharma kahI na zake. ema kahI papaidA pAchI gaI. tyAre zetarAjA bhagavaMta pAse dharma sAMbhaLI, samajI harSita-saMtuSTa AnaMdita citta yAvat harSanA vazarI vikasita hRdaya thaI bhagavat mahAvIrane vAMdI-namIne prazno paDyA, pUchIne ane jANyA, jANIne utthAnathI uThe che. uThIne bhagavana mahAvIrane vAMdI-namIne Ama kahyuM - bhagavan! nigraM pravacana sukathita che yAvatu hAthI upara besIne bhagavana mahAvIra pAsethI, AmazAla vana caityathI nIkaLe che, nIkaLIne jyAMthI Avelo, tyAM pAcho gayo. arthAta - x * je dizAmAMthI samavasaraNamAM AvelA hato, te ja dizAmAM pAcho gayo. have sUyabhideva dhamadizanA zravaNathI prabhUtatara saMsAra-vairAgya janmatA svaviSayaka bhavyavAdi prazna pUchatA kahe che - bhavasiddhika arthAt bhavya, tethI viparIta abhavasiddhika-abhavya. bhavya paNa koI mithyArdaSTi hoya, koI samyagdaSTi hoya tethI potAnA samyagupTivanA nizcayane mATe pUche che, samyagudaiSTi paNa koI parimita saMsArI hoya * koI aparimita saMsArI. upazama zreNIne prApta karavA chatAM koine anaMta saMsArabhAva che, tethI pUche che - parita saMsArI ke anaMta saMsArI ? jeno saMsAra parimita che te parita saMsArI. jeno saMsAra anaMta che te anaMtasaMsArI parita saMsArI paNa koI sulabhabodhi hoya jema zAlibhadra, koI durlabhabodhi hoya, jema purohita pugano jIva. tethI pUche che - bhavAMtaramAM jinadharma prApti sulabha hoya sulabhabodhi. e rIte durlabhabodhi. sulabhabodhi paNa koI bodhi pAmIne virAdhe che. tethI pUche che - bodhine samyaku pAlana kare che te ArAdhaka, tethI viparIta te virAdhaka. ArAdhaka paNa koI te ja bhave mokSagAmI na thAya, tethI pUche che - carama ke acarama. carama eTale anaMtara bhAvI bhava jeno che te. tethI viparIta te acarama. sUryAbhi Ama pUchatA bhagavat mahAvIre tene kahyuM - sUcabha ! tuM bhavasiddhika che, abhavasiddhika nathI. samyadaiSTi cho, mithyAdRSTi nathI. pauisaMsArI cho, anaMtasaMsArI nathI. sulabhabodhi che, durlabha bodhi nathI. ArAdhaka cho, virAdhaka nathI. carama cho, acarama nathI. bhagavana ! Apa badhuM kevala jJAnathI jANo cho, kevaladarzanathI juo cho. AnA vaDe dravya grahaNa karyuM. sacarAcara viSaya jJAnadarzana jaNAvavA kahe che - utvaloka, adholoka badhI dizAmAM jANo cho, ane juo cho. AnA dvArA kSetra parigraha kahyo. A baMne jJAna vAdmAnika paNa saMbhave che, tethI sarva kALa-viSaya jJAna, darzana pratipAdanArthe kahe che - atIta, anAgata ane vartamAnane jANo cho, juo cho. AnA vaDe kALa grahaNa karyo. temAM koI sarva dravyakorA-kALa viSayaka jJAna sarva payi viSayaka na saMbhave tevI sarve bhAvo-paryAyone pratidravya potAnA ane pArakAnI pAyione kevaLajJAnathI jANe che, kevaLadarzanathI jue che. * * * * * * * * * rAjapampsIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda utakALe meM AvA svarUpanI divya devaddhi-devahuti-devAnubhAva labdha. dezAMtara jatAM paNa kaMIka thAya che, tethI kahe che - prApta. prApta thavA chatAM paNa kaMIka aMtarAyanA vazathI anAtmavaza thAya che. tethI kahe che - abhimukha thaI che. devAnupriyanI pAse bhakti-bahumAnapUrvaka gautamAdi zramaNa nirNavyone divya devaddhi-devaghuti-devAnubhAva dekhADe che. batrIza prakAre nATya vidhAna dekhADavAne Icche che. bhagavanuM mahAvIra, sUyabha devanA anaMtarodita arcanA karaNa mATe AdaravALA thatA nathI, anumati paNa ApatA nathI. kemake pote vItarAga che ane gautamAdine nATyavidhi svAdhyAyAdimAM vighAtakArI thAya, tethI mAtra mauna rahe che. A pramANe sUryAbhideve bIjI-trIjI vakhata kahevA chatAM bhagavat mauna ja rahyA. pachI pariNAmikI buddhithI tava samajIne bhagavaMta mauna ja che. ucita che ke kaMi na bolavuM. kevaLa mAre potAnI bhaktine dekhADavI joIe, ema pramodanA atizayathI jAtapulaka thaIne sUryAbhi deve bhagavAna mahAvIrane stutithI vaMde che, kAyA vaDe name che. vAMdIne-namIne IzAna dizAmAM ItyAdi sugama che. vizeSa e ke - bahusama bhUmi, prekSAgRha maMDapa, maNipIThikA, siMhAsana, caMdaravo, sAMkuza, muktAdAmaA badhAMnuM varNana pUrvavat jANavuM. pachI sayabhadeve tIrthakara bhagavaMtane joIne praNAma karyA karIne bhagavanuM mane anujJA Apo, ema kahI tIrthakara sanmukha uttama sIMhAsane beTho. pachI sUyabhideve nATyavidhimAM pahelA jamaNI bhujA prasArI. kevI rIte ? vividha maNi-kanaka-rano jemAM che ke, temAM maNI-vividha caMdrakAMta Adi, kanaka-vividha varNapaNe alaga alaga kahyA. ratno-karkItanAdi. tathA nirmala, mahAt upabhoktAne yogya athavA madam - utsava kSaNane yogya te mahAI tathA nipuNa baddhigamya che. viva - parikarmita, misimisaMta - dIpatA evA viracita mahA AbharaNa, kaTaka-klAsika AbharaNa, truTisa-bAhurakSaka, bIjA je zreSTha AbhUSaNo, tenA vaDe bhAsvara, pIvara-zUla, pralaMba-dIdha. te dakSiNa bhujAthI 108 devakumAro nIkaLe che. kevA prakAre ? sardeza-samAna AkAravALA. AkArathI koI sardeza chatAM varNathI samAna hotA nathI, tethI samAna vaNa vayA pratipAdanArthe kahe che - jemanI samAnavaNa vayA che te. samAna vacA chatAM koIka vayathI visardeza saMbhave che, tethI kahe che - samAna vayavALA. sardeza lAvaNyaati zubhagata zarIra kAMti, rUpa-AkRti vaDe, cauvana-cauvanikatA, guNa vaDe-dakSatvapriyaMvadavAdithI yukta. samAna AmaraNa, lakSaNa, gRhIta niyoMga-upakaraNa, nATya upakaraNa vaDe. baMne paDakhe saMvRta agra jene che ke, sAmarthyathI uttarIya vaDe. tathA atyaMta baddha vicitra varNapaTTarUpa parikara jevI che te. tathA je AvartanamAM phiNa nIkaLela che, te "saphenakAva' kahe che. te saphenakAvathI racita * nATyavidhithI yukta. je nivasananA vAnA cheDA laTake che te. te citravarNa, dedIpyamAna nivasana Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 sUtra-20 thI 23 61 parighAna jenA che te. ekAvali, je kaMThamAM racita che, tenA vaDe zobhatuM vakSa:sthaLa jenuM che te. vistha - paripUrNa. pUrNa bhUSaNo jenA che te. nRtyamAM saja-pramuNIbhUta che te. tyArapachI cokta vizeSaNa viziSTa DAbI bhUjA prasAre che. te DAbI bhUjAthI 108 devakumArIo nIkaLe che kevI ? sadaMza vayavALI, sadeza vasAvALI ItyAdi pUrvavatu. jeNIe tilaka ane zekharaka dhAraNa karyA che tevI gaLAnuM AbharaNa ane kaMcukane dhAraNa karelI. vividha maNi-suvarNa-ratnonA je bhUSaNo, tenA vaDe zobhatA aMga-pratyaMgavALI. caMdamukhI, ardhacaMdrasama kapALavALI Adi sugama che. zRMgAranA gRhasama suMdara vezavALI, hasita-bhaNita ItyAdi yAvat nRtyasarja. badhuM pUrvavatu. tyArapachI sUbhi deve (1) 108 zaMkha-108 zaMkhavAdaka vikuvya e rIte have pachInuM badhuM 108-108 jANavuM te A pramANe -(2) zRMga-vRMgavAdaka, (3) zaMkhikAzaMkhikAvAdaka, kharamukhI-kharamukhIvAdaka, (4) peyanAmaka moTuM kAhala-svAdha, peyavAdaka, (5) pIripIrikA-mukhavAdha vizeSa ane pIpirivAdaka, (6) paNava-bhAMDapaTaha ke laghu paTala-paNavavAdaka, (2) paTela-paTahavAdaka, (8) bhaMbhA-HbhAvAdaka, (9) horaMbhAmahADhakkA ane horaMbhAvAdaka. (10) bherI-DhakkA AkAranuM vAdhavizeSa ane bherIvAdaka, (11) jhallarI-cAmaDAnI maDhelI, vistIrNa, valayAkAra ane jhallarIvAdaka. (12) 66bhI-bherI AkAre saMkaTamukhI deva Atodha vizeSa ane duMdubhIvAdaka. (13) murajamoTA pramANe vALo madala ane murujavAdaka. (14) mRdaMga-Gghumala, mRdaMgavAdaka. (15) naMdImRdaMga-eka bAju sAMkaDo, anya vistRta muraja ane naMdImRdaMgavAdaka. (16) AliMga-murajavAdha vizeSa ane AliMgavAdaka. (13) kusuMba-cAmaDAthI maDhela puTa vAdha vizeSa ane kutuMbavAdaka, (18) gomukhI ane gomukhIvAdaka, (19) mala-baMne bAju sama ane malavAdaka, (20) viAMcI-tritaMgIvINA ane viparIvAdaka, (21) valaDI-sAmAnya vINA, valaDIvAdaka. (22) bhrAmarI-bhrAmarIvAdaka, (23) pabhrAmarI-pabhrAmarI vAdaka. (24) parivAdinI-saptadbIvINA, pasviAdinIvAdaka, (5) valvIsa-vaLIsavAdaka, (26) sughoSA-sughoSAvAdaka, (23) naMdighoSa-naMdIghoSavAdaka, (28) mahadIzatataMgIvINA, mahatavAdaka, (29) kacchabhI-kacchabhIvAdaka, (30) citravINAcitravINAvAdaka, (31) Amoda-AmodavAdaka, (38) jhaMjhA-jhaMjhAvAdaka, (33) nakulanakalavAdaka, (34) tUNa-khUNavAdaka, (35) tuMbavINA-tuMbavINAvAdaka, (36) mukuMdamurajavAdha vizeSa, mukuMdavAdaka, (38) huDukka-huDukkavAdaka, (38) vicikkI-vicikkI vAdaka, (39) karaNI-karaTIvAdaka, (40) DiMDima-hiMDimavAdaka, (41) kiNitakisitavAdaka. (42) kaDava-kaDavavAdaka, (43) dardaka-dardakavAdaka (44) daPSrikA-daPSrikA vAdaka, (45) kutuMbara - kutuMbara vAdaka, (46) kSazika-kalazika vAdaka, (47) kalaza-kalazavAdaka, (48) tAla-tAlavAdaka, (49) kAMsyatAla-kAMsyatAlavAdaka, (50) rAjapampsIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda rigisikA-rigisikAvAdaka, (51) gaskiA-aMgaskiAvAdaka, (52) zizumArikAzizumArikAvAdaka, (53) vaMza-vaMzavAdaka, (54) bAlI-tUNavizeSa, mukhavAdha ane bAlIvAdaka, (55) veNu-veNuvAdaka, (56) parilI-parilIvAdaka, (57) baddhakabaddhavAdaka. ukata vAdho lokathI jANI levA. e pramANe ghaNAM Atodha ane AtodhavAdakone vikarSe che. mULa bhedathI sarvasaMkhyA 49 kahI. bAkInA bhedo AmAM saMtavartI jANavA. jemake vaMzamAM vAlI, veNu Adi Ave. ukta vAdho vikrvIne, pote vikarvelA devakumAra-devakumArIne bolAve che, teo paNa harSita Adi thaIne sUryAbhinI pAse Ave che. AvIne be hAtha joDI, daza nakha bhegA karI, mastake Avarta karI, mastake aMjali karI, jaya-vijayathI vadhAvIne bolyA ke - amAre zuM karavuM ? tenI AjJA Apo. tyAre sUrya deve te ghaNAM devakumAradevakamArIne kahyuM - bhagavaMta mahAvIra pAse jAo, teone traNa pradakSiNA karIne vAMdo-namo, vAMdI-namIne gautamAdi zramaNanirNavyone te devajata prasiddha divya dehaddhi, devadhati-devAnubhAva, divya babIza bhede nATyavidhi dekhADo. * * * tyAre te ghaNAM devakumAra ane devakumArIo sUryAbhadeve Ama kahetA harSita thaI cAvatu AjJA svIkAre che. svIkArIne zramaNa bhagavana mahAvIra jyAM che, tyAM Ave che. AvIne bhagavanane traNa vakhata pradakSiNA karI, vaMdana-namaskAra karI, jyAM gautamAdi zramaNo che. tyAM eka ja samaye ekaThA thAya che. ekaThA thaI eka kALe nIcA name che, namIne eka ja kALe ubhA thAya che. pachI krama sahita saMgata, timita, avanamana, uttamana kahevuM. A sahitAdinA bheda samyapha nATyopAdhyAyathI jANavA. pachI timita sAthe ja ubhA thayA, sAthe ja praNaya, prasarIne sAthe ja yathAyogya Atodha vidhAna grahaNa karyA. karIne eka sAthe ja vagADyA. vagADIne eka sAthe ja nRtyo karyA. te koNa ? devakumAra, devakumArI. kaI rIte ? hadayamAM maMda hoya tema gAtA, mastakamAM tAra svara ane kaMThamAM vistAra svara arthAt pahelAM hRdayamAMthI gItane kADhe, A ulleSakALe gIta maMda hoya che. anyathA gItaguNamAM kSati thAya. pachI gAtA-gAtA mastakamAM athaDAtA te svara uccastara thAya. te bIjuM sthAna ane bIju kaMThamAM kaMIka adhika thAya. tethI mastakamAM 'tAra' kahyo. mastakathI nivRta thatA svara kaMThamAM dhoLAya che, dhoLAIne atimadhura thAya che. pacI kaMThamAM vitAra thAya che. traNa samaye recaka racita thAya. guMjato evo je zabdamArga apatikULa, kuharamAM upagUDha thAya. arthAta te devakumA+devakumArIne te prekSAgRhamaMDapamAM gIta gAtA te prekSAgRhanI samIpanA kuhamAM tene anurUpa hajAro paDaghA utpanna thAya. je geyAga anuraktapaNe gIta gavAya te kta kahevAya. ura Adi traNa sthAnamAM kriyA vaDe zuddha te A rIte karazuddha, kaMThazuddha, zirovizuddha. jo hadayamAM svara vizALa hoya to te urovizuddha, te ja jo kaMThe vartato hoya to askuTitapaNe Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-20 thI 23 kaMTha vizuddha ane jo mastake prApta thaI sAnunAsika thAya to zirovizuddha. athavA u-kaMTha-zira vaDe avyAkulita vizuddha vaDe gavAya to misthAnakaraNa vizuddha. tathA kuhara sahita je vAMzanuM guMjana - taMtrI, tala, tAla, laya yukta, temAM atizayathI saMpayukta arthAt sakuhara vaMzamAM guMje ane maMtrImAM vagADAto te vaMzataMtrI svarathI aviruddha te sakuhara guMjatu vaMza taMtrI saMpayukta. paraspara hastakAla svarAnuvartI te talasusaMpayukta. je muraja kaMzikAdinA AtodhanA Ahatano dhvani je nartikAnA nRtyano pAdoopa, tenI sama te tAlasaMpayukta. tathA zRMga-dAru-daMtamaya je AMgaLI-kauzika, tenA vaDe Ahata taMtrIno svaprakAra layane anusare te geyalaya saMprayukata. vaMza taMtrI Adi vaDe svara gRhIta mAganusArI te graha saMpayukta. * * * tala, vaMza svAdine anugata te sama. salalita-je svara dholanA prakArathI lalitasaha varte che. tethI ja manohara. vaLI kevo ? te kahe che - mRdu mRdu svarathIyukta, niSphara nahIM. jemAM svara akSara ane gholanA svara vizeSamAM saMcarato, raMgatI jevo bhAse che, te pada saMcAra ribhita kahevAya. mRdu ribhita pada geyanibaddhamAM saMcAra je geyano che, te mRribhita pada saMcAra, surati-jemAM zrotAnI zobhana ti che te. sunati-jemAM zobhana nati nAmaka avasAna che te. yara * pradhAna, rAphu - viziSTa caMgimayukta. divyapradhAna nRtyasajja geya pragIta paNa hoya. te koNa ? keTalAMka devakumAra, devakumAra gIta ane nRtyavALA paNa hoya che. yathAyogya saMpAdine vagADanArA. ahIM zaMkha, zRMga, zaMkhikA, kharamukhI, peya, piripiriyA vAdana te uSmAna kahevA. e rIte pravaNa-paTaNanuM AmoTana, bhaMbhAhoraMbhAnuM AphATana, bherI-jhallarI-duMdubhInuM tADanAdi kahevA. * * * te divya gIta, divya vAjiMtra, divya nRtya thayA. divyapradhAna. e rIte abhutaAzcaryakArI mIta, vAgni, nRtya tathA zRMgAra-zRMgAra rasayukta, zRMgAra nAmaka alaMkAra, temAM acAnya vizeSa karamathI alaMkRta evA gIta, vAdana ane nRtya te zRMgAra, udAra gIta, vAdana, nRtya. temAM udAspapUirNa guNayukta. kaMIpaNa hInA nahIM. manojJa-manonukULa, daTA ane zrotAnA manane nivRtti karanAra. te sAmAnyathI paNa thAya, tethI prakaI vizeSane pratipAdana mATe kahe che - manahara gIta vAdana nRtya. manane hare, tenI jema ati camakArakArItAthI manohara, - A ja vAta kahe che - dhanata - AkulakabhUta arthAt maharvika devone paNa atizAyIpaNe parakSobha utpAdakavacI sakala devaasura-manuja samUhanA yitane AopakArI. imRta - 'hakaha' e anukaraNa che. arthAt niraMtara te-te vizeSa darzanathI uchaLatA evA pramodabhara-paravaza-sakala dika-cakavAtavartI prekSakajanakRta prazaMsA vacananA bola ane kolAhala vaDe vyAkularUpa thayela. * * * tyArapachI te ghaNAM devakumAro-devakumArIo zramaNa bhagavana mahAvIrastI AgaLa, gautamAdi zramaNonI AgaLa, svastika, zrIvasAdi ATha maMgalonA Alekhana karyuM. A pramANe badhe vyutpatti mAtra yathAyoga bhAvanA karavI. sabhya bhAvanA karavAnuM rAjapampsIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda zakya nathI. A nATyavidhinuM samyaka svarUpa pratipAdana pUrva aMtargat nATyavidhi prAbhRtamAM A nATyavidhi kahevAyela hatI. * sUjha-24,5 - [24] tyArapachI te ghaNAM devakumAro, devakumArIo ekasAthe ekaThA thayA tyAMthI divya devamaNamAM pravRtta thayA sudhInuM sarva kathana kahevuM. tyArapachI te aneka devakumAro ane devakumArIo zramaNa bhagavAna mahAvIra sanmukha AvatuM, pratyAvarta zreNi, prazreNi, svastika, sauvastika, pUSyamAnaka, masjaDa, makaraMDaka, jAra, mAra, upAvali, pAtra, sAgarataraMga, vAsaMtIlatA, pastvatAnA AkAranI anArUpa divya nATyavidhino abhinaya karIne batAvyo. A rIte eka-eka nATyavidhimAM ekaThA thayA yAvatuM divya devakrIDAmAM pravRtta thayA, tyAM sudhInI vaktavyatA pUrvavat kahevuM. tyArapachI ghaNAM devakumAra-devakumArIo zramaNa bhagavana mahAvIra sanmukha dhA-mRga-vRSabha-tuga-nara-magara-vihaga-cAlaka-kiMnara-rara-sarabha-camara-kuMjaravanalatA-ghalatAnA AkAranI cunArUpa divya nATyavidhino abhinaya karI batAvyo. * pachI - ekataH vaka, dvidhA vaka, ekano cakravAla, dvidhA cakavAla, cakahaI cakravAla nAmaka divya nRtyavidhi dekhADe che - pachI - caMdrAvali, vanitAvali, haMsAvali, sUrAvali, ekAvali, tArAvali, muktAvali, kanakAvali, nAvali pravibhakti nAmaka divya nRtyavidhi dekhADI. * pachI - caMdra ane sUrya ugamana pavibhakti, ugama-anugamana pavibhakti nAmaka divya nRtyavidhi dekhADI. - pachI - caMdrAgamana, suryAgamana, AgamanAgamana pavibhakti nAmaka divya nRtyavidhi dekhADI. - pachI - caMdrAvaraNa, sUryAvaraNa vibhakti nRtyavidhi dekhADI. * pachI caMda ane sUrya astamana vidhi, amana-AsamAna pravibhakti nAmaka divya nRtyavidhi dekhADI. - pachI caMdramaMDala, sUryamaMDala vibhakti, nAgayA-bhUta-rAkSasa-mahoraNa-gaMdharva maMDala pravibhakti nAmaka divya nRtyavidhi dekhADI. - pachI vRSabha ane sIha lalita yuwAMta, hAthI-ghoDA vilaMbita, matta hAthIghoDA vilaMbita ane kula vilaMbIta nAmaka divya nRtyavidhi dekhADI. - pachI sAgara, nAgara, sAgaranAgara pavibhakti nAme nRtya vidhi dekhADI. - pachI naMdA, caMpA, naMdacaMkha pavibhakti nAmaka divya nRtyavidhi dekhADI - pachI masjaDa, makaraMDa, ArA, mArA ane masjaDa-makaraMDArA-mArA pravibhakita nAmaka divya nRtyavidhi dekhADI. * pachI AkAra, cha Akara, T AkAra, A AkAra, AkAra ane -g-T--4 AkAra pavibhakti nAmaka divya nRtyavidhi dekhADI. * e pramANe kAra vaM, zkAra vaga, takAra vaga, pakAra varSa pratibhakti nAmaka divya nRtyavidhi dekhADI. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-24,ra5 - pachI azoka-Ama-jaMbu-kosaMbapallava pratyekanI tathA pallava pravibhakti nAmaka divya nRtyavidhi dekhADI. * pachI padAlatA yAva4 zyAmalatA ane latAlatA pravibhakti nAmaka divya nRtyavidhi dekhADI. - pachI dvata, vilaMbita ane kutavilaMbita nAmaka nRtyavidhi dekhADI. - pachI aMcita, ribhita, citarimita * pachI AbhaDa, bhasola, ArabhaDabhasola nRtyavidhi dekhADI. - pachI utpAtaniuta pravRtta, saMkucita, prasArita, ratA-khedaracita, bhAMtasaMbhAta nAmaka divya nRtyavidhi dekhADI. tyArapachI te ghaNAM devakumAre ane devakumArIo, eka sthAne eka sAthe ekatrita thayAM yAvata divya devaramANamAM pravRtta thayA. * * tyArapachI devakumAro ane devakumArIoe zramaNa bhagavat mahAvIranA pUrvabhava caDhi nidra, devaloka catri nibai, cyavana-sneharaNa-janma-abhiSeka-bAlyabhAva-pauvana-kAmabhoganiSkramaNa-tapazcaraNa-jJAnotpAda-tirtha pravartana-parinivaNi ane carama A badhAM catri nibaddha divya nRtyavidhi dekhADI. tyArapachI te ghaNAM devakumAro ane devakumArIo cAra prakAranA vAoi vagADe che. te - tad, vitata, dhana, jhusira * * tyArapachI ghaNAM devakumAro ane devakumArIo cAra prakAranI gIta gAyA. te A - ukSipta, dAMta, maMdaka, rocitAvasAna. tyArapachI te ghaNAM devakumAro ane devakumArIoe cAra prakAranI nRtyavidhi dekhADI. te A - aMcita, ribhita, ArabaDa, bhasola. tyArapachI te ghaNAM devakumAro ane devakumArIoe cAra prakArano abhinaya karyo - daSTintika, pratyaMtika, sAmaMtopanipAtika, aMtarmadhyAvasAnika. tyArapachI te ghaNAM devakumAro-devakumArIe gautamAdi zamaNa nibhyone divya devaRhita, divya devadhati, divya devAnubhAva, divya banIza bhadra nATaka dekhADI, zramaNa bhagavAna mahAvIrane traNa vakhata dakSiNa pradakSiNA kare che. karIne vaMdana-namana kare che. vAMdI-namIne suyabhideva pAse AvyA. AvIne sUyabhidevane be hAtha joDI, mastake Avarta karI, mastake aMjali karI, jayavijaya vaDe vadhAve che, vadhAvIne temanI AjJA pAchI soMpe che. [5] tyArapachI te sUyabhive, te divya devaddhi divya devaghuti, divya devAnubhAvane paDisaMhare che, saMtarIne kSaNavAramAM ekalo ekabhUta thaI gayo. tyArapachI te subhadeve zramaNa bhagavana mahAvIrane traNa vakhata dakSiNapradakSiNA karI, vaMdana-namaskAra karyo, vAMdI-namIne potAnA parivAra sAthe parIvarIne te ja divya yAna vimAnamAM beTho. besIne je dizAthI Avyo hato, te ja dizAmAM pAcho gayo. vivecana-24,ra5 : tyArapachI bIjI nATyavidhi dekhADavAnI IcchAthI pharI paNa pUrvokta prakAre [17I5] rAjapampsIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda eka sAthe ekatrita thayA, ItyAdi pUrvavatuM. tyArapachI te ghaNAM devakumAra-devakumArIo gautamAdi zramaNa sanmukha Avarta, pratyAvartathI laIne pAlatA sudhInI bIjI nRtyavidhi dekhADe che. tyArapachI trIjI nRtyavidhi dekhADavA pharI te pramANe ja ekaThA thavuM, cokaeka nATyavidhimAM pratyekamAM kahevuM. te devaramANamAM pravRtta thayA tyAM sudhI darekamAM kahevuM. - pachI - IhA, mRga, RSabha, tuga, nara, makara ItyAdi (sUtrokta) bIjI nATyavidhi dekhADI. pachI caka - ekataH cakavAlAdi cAra divya nRtya vidhi dekhADe che. tyArapachI vidhipUrvaka caMdrAvali pravibhakti, sUryAvali pravibhakti Adi sUitrokta] pAMcamI nATyavidhine dekhADe che. pachI ukta kramathI caMdrodgamana, sUryodgamana pravibhakti nAme chaThThI nRtya vidhi dekhADe che. pachI ukta kramacI caMdrAgamana pravibhakti Adi sAtamI nRtyavidhi dekhADe che. pachI ukta kramathI caMdrAvaNapavibhakti ItyAdi AThamI nRtyavidhi dekhADe che. pachI ukta kramathI caMdrAsta-mayana pravibhakti Adi navamI nATyavidhi dekhADe che. pachI ukta prakAre caMdramaMDala pravibhakti, sUryamaMDala pravibhakti ItyAdi maMDala pravibhakti nAmaka dazamI divya nATyavidhi dekhADI. pachI ukatakamathI RSabhamaMDala pravibhakti, siMhamaMDala pravibhakti ItyAdi sUtramAM kahyA mujaba kutavilaMbita paryanta agIyAramI nATyavidhi. pachI sAgara pravibhakti, nAgara pravibhakti, sAgaranAra pravibhakti nAmaka bAramI nATyavidhi, pachI naMdA pravibhakti Adi teramI nATyavidhi. pachI massAMDaka pravibhakti Adi caudamI nATyavidhi pradarzita karI. pachI kramathI kakAra, khakAra ItyAdi, abhinayarUpa * varganAmaka paMdaramI divya nATyavidhi. pachI raMkAra, kAra Adi pravibhakti nAmaka soLamI divya nATyavidhi. pachI tamAra, thakAra Adi pravibhakti nAmaka aDhAramI nATya vidhi. pachI. pachI pakAra, BkAra Adi pravibhakti nAmaka ogaNIsamI nATyavidhi. pachI azokapallava pravibhakti Adi vIsamI nATyavidhi. pachI padAlatA pravibhakti, nAgalatA pravibhakti Adi abhinayAtmaka latA pravibhakti nAmaka ekavIsamI divya nATyavidhi dekhADI. pachI vrata nAmaka bAvIzamI nATyavidhi. pachI vilaMbita nAmaka tevIsamI, pachI kruta vilaMbita nAma covIsamI. pachI aMcita nAmaka paccIsamI, pachI iibhata nAmaka chavvIsamI, pachI aMcitaribhita nAmaka sattAvIsamI, pachI bhaTa nAmaka aThThAvIsamI, pachI bhasola nAmaka ogaNatrIzamI, pachI ArabhaTa bhasola nAmaka bIzamI nATyavidhi dekhADI. pachI utpAtanipAta prasarA, saMkucita prasArita revakaracita, bhrAMtasaMbhrAMta nAmaka ekajhIzamI divya nATyavidhi dekhADe che. pachI zramaNa bhagavaMta mahAvIranA chellA pUrva manuSya bhava, carama cyavana, carama Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-24,5 63 68 rAjapanIyaupAMgasutra - saTIkaanuvAda garbha saMharaNa, carama bharatakSetra avasarpiNI tIrthakara janmAbhiSeka, carama bAthabhAva, caramayauvana, carama kAmabhoga, carama niSkramaNa, carama tapazcaraNa, carama jJAnotpAda, carama tIrtha pravartana, carama parinivaNi nibaddha, caramanibaddha banIzamI nATyavidhi dekhADI. pachI ghaNAM devakumAro ane devakumArIo nATyavidhinI parisamAptimAM maMgalabhUta cAra prakAranA vAdi vagADe che. tata-mRdaMgAdi, vitata-vINAdi, ghana-kaMsikAdi, suSirazaMkhAdi. pachI cAra prakAranA gIta gAya che. te A - ukSipta yAvatuM vRddhAdi caturbhAgarUpa pAdabaddha. madhyabhAgamAM mUcchanAdi guNopetapaNe maMda maMda gholanAtmaka rocitAvasAna. pachI cAra prakAre nartanavidhi dekhADe che. te A pramANe - 'aMcita' ItyAdi. tyArapachI cAra prakArano abhinaya kare che - dAkhoika, prAtyaMtika Adi cAra. A nartanavidhi ane abhinaya vidhi nATya kuzalo pAsethI jANavI. upasaMhAra sUtra sugama che. ekabhUta-anekIbhUta ekatvane prApta. niyA - nijaka, thAna * parivAra, * sUtra-26 - bhagavanane AmaMtrIne gautamasvAmIe zramaNa bhagavana mahAvIrane vaMdananamaskAra kayAM karIne kahyuM - he bhagavana ! sUyabhidevane A divya devamahid, divya devahUti, divya devAnabhAva kyAM gayo ? kyAM pravezyo ? gautama! zarIramAM gaI, zarIramAM pravezI. bhagavAna che ema kema kaho cho ke zarIramAM gaI, zarIramAM pravezI ? gautamajema koI kUTAgara zALA hoya, baMne bAjuthI lipta, baMne bAjuthI gupta, gupta dvAravALI, nivata, niti gaMbhIra hoya. te kUTAgAra zALAnI kaMIka samIpe eka moTo janasamUha hoya. tyAre te janasamUha eka moTA meghanA vAdaLa ke varSatA vAdaLa ke mahAvAtane vAto joIne te kUTAgara zALAnI aMdara pravezIne rahe che. tema che gautama! ema kahyuM ke zarIramAM pravezI. * vivecana-26 : bhadaMta ! evA AmaMtraNapUrvaka gautamasvAmIe bhagavana mahAvIrane vaMdana-namana karIne pUchayuM. bIjI pratamAM vAyanA A rIte che - te kALe, "te samaye zramaNa bhagavanuM mahAvIranA jyeSTha ziSya"- X- A be pada vaDe, tenA sakala saMghAtipatitvane kahyuM. "IndrabhUti' e mAtApitA kRta nAma che. - X - X - "aMtevAsI'nI vivA karatA zrAvaka paNa thAya, tethI te zaMkAnA chedana mATe kahe che - anAra - jene ghara nathI che. A gogarahita paNa saMbhave che. tethI kahe che - "gautama" gogathI. A takAla ucita deha parimANa apekSAe nyUnAdhika deha paNa hoya, tethI kahe che - sAta hAtha pramANa uMcu zarIra. te lakSaNahIna paNa hoya, tethI kahe che - samacaturaDha saMsthAnazarIra lakSaNa zAstrokta pramANa avisaMvAdi cAra dizAvibhAgopalakSita zarIra avayavo jANavA. bIjA kahe che - annAdhika cAre dizA - aya che tevuM saMsthAna - AkAra, DAbA-jamaNA jAnunuM aMtara, AsanathI lalATanA uparanA bhAganuM aMtara, DAbA aMdhathI jamaNAjAnunuM aMtara samAna hoya che. bIjA kahe che - vistAra ane ulledhanA samapaNAthI samacatusa. ahIM yAvatu zabdathI vajaRSabha saMghayaNa, kanaka pulaka nighasa pahma gaura, ugra tapa, dipta tapa, tapta tapa, mahA tapa, udAra, ghora, ghora guNa, ghora tapasvI, ghora bahAryavAsI, zarIratyAgI, saMkSipta vipula tejolezyA, caudapUrvI, cAra jJAnayukta, savakSira saMnipAti, bhagavaMta mahAvIranI kaMIka samIpa udjAnu, adhozira, dhyAna koTho gata saMyama ane tapathI AtmAne bhAvita karatA vicaratA hatA ItyAdi * x * x - jANavuM. temAM nArAd - baMne bAju markaTa baMdha RSabha, tenA upara vepTana paTTa. kIlikAtraNe asthine paNa bhedaka asthi evA rUpanuM saMghayaNa, suvarNanA je lava, teno je kApaka rekhArUpa. pA-pA kesarA kahe che. -x-x* kanaka pulakanA nikAvatuM ane padmAvata je gaura che te athavA suvarNanuM je dravatva thatAM biMdu, teno nikaSa, vaNathI sadeza. pAkesaravata je gaura che. A viziSTa caraNarahita paNa hoya. tethI kahe che | ugra tapa : anazanAdi adhRSya ta5. * x dIpta-jAjavalyamAna, karmavana gata dana samarthapaNe javalita tapa-dharmadhyAnAdi. takhatapa-jenA vaDe sarve azubha karmo bhasmasAta thAya che te takhatapa. mahAtapa-AzaMsA doSa rahitatvathI prazad (5 che te. urAla-udAra, bhIma, ugAdi viziSTa tapa karaNathI pAse rahelA aparAvI mATe bhayAnaka. ghora-nirguNa, parISaha, IndriyAdi ripugaNanA vinAzane AzrIne nirdaya. ghora-bIjA dvArA Acaravo muzkela, guNa-mULa guNAdi jene che te ghoguNa. ghora tapasvI. ghora-dAruNa, apasavI vaDe AcaravuM azakya evuM brahmacarya. 3chU4 * ujhita, saMskAra parityAga tyAgela zarIra. saMkSipta * zarIra aMtargatatvathI hrasvatAne pAmela. vipula-vistIrNa, aneka yojana pramANa kSetrAzrita vastune bALavAmAM samartha. tejalezyA-viziSTa tapojanya labdhi vizeSathI utpanna tejanI javALA. caudapUrvonI sthanA karanAra. AnA dvArA zrutakevalid kahyuM. te avadhijJAna rahitane paNa hoya, tethI kahyuM - cAra jJAnathI yukta. baMne vizeSaNa chatAM koI samagra zrata viSaya vyApI jJAnI na hoya. caudapUrvI paNa cha sthAna patita sAMbhaLela che, tethI kahe che - sarvAkSara saMnipAtI - akSarono saMyoga, te jene zeya che te. arthAt jagatamAM je padAnupUrvI ane vAkyAnupUrvI saMbhave che, te badhAMne jANe che. vinayasamUha ane ziSTAcArathI bhagavaMtathI kaMIka nIkaTa vicare che. * * * * * kevA thaIne vicare che ? urva jAnuvALA, adhozira-uMce ke ticha dRSTi nahIM. paNa niyata bhU bhAge rAkhela dRSTi. dhyAna-dharma ane zukala. te rUpa koTho tene prApta. jema koThAmAM dhAnyane nAMkhatA viparAtuM nathI, tema bhagavAna paNa dhyAnathI avipakIrNa Indriya ane aMtaHkaraNavRtti. paMcAzrava nirodhAdi lakSaNa saMyama, anazanAdi tapathI. AnA vaDe pradhAna mokSAMgatA jaNAvI che. saMyamanI pradhAnatAthI navA karmonA anupAdAna hetutvathI Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-26 69 ane tapathI jUnA karmonI nirjarAnA hetuthI Ama kahyuM. kemake navA karmo grahaNa na karavA ane jUnA karmonA kSayathI sarva karmakSaya lakSaNa mokSa thAya che. - x - X - AtmAne vAsita karatA rahe che. pachI dhyAnakoSThopagata viharaNa pachI, te gautama, jAta zraddhAdi vizeSaNa viziSTa thaI uttiSTha thAya che. khAtA ddha - kahevAnAra artha, tattvane jANavAnI IcchAmAM pravRtta. saMzaya - anavadhAritArtha jJAna te A rIte - AvI divya devaddhi vistRta thaI, have te kyAM gaI ? nAtadhusUdana - utsukatA janmI, bhagavat A artha kaI rIte prarUpaze. utpanna zraddhA - pUrve na hatI paNa have utpanna thayela. pravRtta zraddhatvathI utpanna zraddhatvanA labdhatvathI, anutpanna zraddhA pravartatI nathI. - 4 - 4 - 4 * x >> utpanna zraddha, utpanna saMzaya pUrvavat. saMjJAtazraddha - ItyAdi cha pada pUrvavat. ahIM maM zabda - praryAdi vacana jANavuM. utthAnamutthA - urdhva vartanapaNe uThe che. ahIM 'uThe che' kahevAthI kriyA AraMbha mAtra jANavo. jema bolavAne ubho thayo, - 4 - uThIne je dizAmAM bhagavan mahAvIra che, te dizAmAM Ave che, AvIne bhagavane traNa vakhata AdakSiNa pradakSiNA kare che. karIne vaMdana-namana kare che. karIne Ama kahe che - sUryAbhadevanI Rddhi kyAM gaI ? Adi. temAM aMtara praveza abhAve paNa gamana dekhAya che. jema bhIMtamAM gayela dhULa. A divyAnubhAva amuka pradezamAM dekhAto hato. have dekhAto nathI. tethI pharI pUche che - kyAM pravezI gayo ? bhagavaMte kahyuM - zarIramAM gaI, zarIramAM pravezI. bhagavan ! kayA hetuthI kaho cho ? bhagavaMte kahyuM - jema koI zikhara AkArano parvata hoya. tenI upara zikharAkAra AcchAdana hoya, tevI zALA te kUTAkAra zALA. te chANa Adi vaDe baMne bAjue lipta hoya, bahAranA prAkAthI AvRtta, dvAra baMdha karavAthI guptadvAra, - 4 - vAyunA apravezathI nirvAta, nirvata chatAM vizALa. te kUTAgAra zALAnI kaMIka samIpe eka koI janasamUha rahelo hoya. te koI moTA megharUpa vAdaLane ke varSAnI saMbhAvanA yukta vAdaLane jue. varSA karatA vAdaLa ke mahAvAtane Avato jue, te joIne te kUTAgAra zALAnI aMdara pravezIne rahe. e pramANe sUryAbha devanI paNa te vizALa divya devaddhi-dhuti-devAnubhAva zarImAM pravezI gayo. - 4 - 4 - pharI gautama pUche che - * sUtra-27 - bhagavan ! sUbhadevanuM sUyabhi nAmaka vimAna kyAM che ? gautama ! jaMbudvIpa dvIpamAM meru parvatanI dakSiNe, A ratnaprabhA pRthvInA bahumaramaNIya bhUmi bhAgathI uMce caMdra-sUrya-grahagaNa-nakSatra-tArA e badhAMthI ghaNAM yojano, ghaNAM seMkaDo yojano, ghaNAM hajAro yojano, ghaNAM lAkho yojano, ghaNAM karoDo yojano, ghaNAM hajAra karoDo yojano uMce dUra gayA pachI saudharmakA nAme kalpa kahyo che. te pUrva-pazcima lAMbo ane uttara-dakSiNa pahoLo che, ardha caMdra saMsthAna saMsthita rAjapraznIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda che. sUrya kiraNonI mAphaka potAnI yutithI haMmezAM camakato rahe che. asaMkhyAta koDAkoDI yojana tenI laMbAI-pahoDAI, asaMkhyAta yojana pramANa tenI paridhi che e saudharmakilpamAM bIza lAkha vimAna kahelA che. 90 ukta vimAno sarva ratnamaya, svaccha yAvat pratirUpa che. te vimAnonA bahu madhyadeza bhAge pAMca vAMsaka kahyA che. te A - azokAvartasaka, saptapaNavihaMsaka, caMpakAvataMsaka, sUyagAvataMsaka ane madhyamAM saudharmAvartaka che. te avAMsako ratnamaya yAvat pratirUpa che. te saudhamavitaMsaka mahAvimAnanI pUrvamAM tirthA asaMkhyAta hajAro yojana gayA pachI A sUbhi devanuM sUbhi nAme vimAna kahyuM che. te sADA bAra lAkha yojana laMbAI-pahoDAI che. tenI paridhi 39,52,848 yojana che. te eka prAkAra vaDe cotaraphathI pavRitta che. te prakAra 300 yojana uMco, mULamAM 100 yojana viSka, madhyamAM 50 yojana ane upara 25 yojana che. A rIte te pAkAra mULamAM vistRta, madhyamAM saMkSipta ane upara pAtaLo evA gopuccha saMsthAne saMsthita, sarva suvarNamaya, svaccha yAvat pratirUpa che. te prAkAra vividha paMcavarNI kapizIrSakathI zobhe che. te AvA - kRSNa, nIla, lAla, pILo, zveta, kapizIkothI. te kapizIrSako eka yojana lAMbA, addha yojana pahoLA, dezona yojana urdhva uMcAIthI che. sarve maNiratnamaya, svaccha yAvat pratirUpa che. sUbhi vimAnanI eka eka bAjumAM eka-eka hajAra dvAra hoya che, tema kahyuM che. te dvAra 500 yojana urdhva uccatvathI, 250 yojana vikhaMbhathI, teTaluM ja tenuM pravezana che. A badhAM dvAra zveta varNI, zreSTha suvarNa stupikAyukta che. tenA upara IhA-mRga-vRSabha-ghoDA-manuSya-magara-vihaga-sarpa-kinnara-guru-sarabha-hAthI, vanalatA, pAlatA AdinA citro citrita che. staMbho upara banela va ratnonI vedikAyukata hovAthI ramaNIya dekhAya che. samazreNi sthita vidhAdhara yugala maMtra dvArA cAlatA dekhAya che. te dvAro hajAro kiraNothI vyApta, hajAro rUpako vaDe yukta hovAthI dIpyamAna ane ati dIpyamAna che. jotAM ja jonAranI AMkha tyAM coTI jAya che. sukha sparza ane rUpa zobhA saMpanna che. te dvAronA tema vajramaya, pratiSThAna miya, staMbha vaisUryamaya, talabhAga svarNajaDita paMcaraMgI maNiratnono banela che. tenI dahelI haMsagarbha ratnonI, IndrakIla gomedaratnanI, dvAra zAkhA lohitAkSa ratnonI, uttaraMga jyotirasa ratnono, saMdhi kilikA lohitAzna ratnanI, saMdhi varatnathI pUrelI, samudgaka vividha maNIonA che. agalAo, argalApAsAo vajra ratnonI che. Avartana pIThikA cAMdInI che. uttara-pArthaka karatnonA, temAM lAgelA kamADa eTalA phITa-saghana che ke baMdha karyA pachI thoDuM paNa aMtara rahetuM nathI. pratyeka dvAranI baMne bAjuonI bhIMtomAM 168 bhitigulikAo che. eTalI ja gomAnasikAo che. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-2 kara rAjapramnIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda pratyeka haTa upara aneka prakAranA maNiratnamaya lAla rUponI pUtaLIo che. vajanamaya kuka, ranamaya uodha, tapanIya aNamiya ulloca, vividha maNi ranamaya jALapaMja maNimaya vaMzaka, lohitAkSa prativaMzaka, rajatamaya bhUmi, pAMkha ane pAMkha bAhA aMka-ranonI che. jyotisa ranamayI vAMsa-valI che. pATiyA cAMdInA che. jAlya rUdhyamayI vadhAraNIo, uparI poMchanIo vajaranonI tathA nIcenA AcchAdana sarvathA zeta-dhavala-rajatamaya che. tenA zikhara karanonA che. tenA upara suvarNanI stupikA che. A dvAra zaMkha samAna vimala, dadhi ghana gokSIrapheNa-rajatasamUha samAna, tilaka-rIaha8caMdra citrakAra che. vividha maNidAmathI alaMkRta, aMdara-bahAra Na, suvarNavAlukA pradTa, sukhasparza sagrIka rUpavALA, prAsAdIya-darzanIya-abhirUpapratirUpa che. * vivecana-23 - sUryAbhadevanuM sUryAbhivimAna kyAM kahyuM che ? A jaMbUdvIpano je meru parvata, tenI dakSiNe ane A ranaprabhA pRthvInA bahusama ramaNIya bhAgathI upara [sUtrArthamAM kahyA mujaba ghaNe upara gayA pachI sAddharaju pramANa pradezamAM saudharma nAme kapa che. te pUrva-pazcima lAMbo ane uttara dakSiNa pahoLo che. addha caMdra saMsthAna saMsthita che. saudharma ane IzAna devaloka bhegA thaIne paripUrNa caMdra maMDala saMsthAna saMsthita che. meranI dakSiNa tarapha saudharmabhya ane uttara tarapha IzAnakatA che. ( kiraNonI je mALA te jene che te acimalI - kiraNamALA saMkula. laMbAI ane pahoDAIthI asaMkhyaya yojana koDAkoDI che, e rIte paridhithI paNa jANavo. te sarva ranamaya, svaccha, glaNa, dhRSTa, pRSTa ItyAdi vizeSaNayukta. temAM saudharmakalAmAM batrIsa lAkha vimAno che ema huM kahuM chuM ane bAkInA tIrthakaroe paNa kahyuM che. te vimAno samastapaNe ranamaya, AkAza sphaTikavatu ati nirmaLa ItyAdi che, te pUrvavatuM. te vimAnonA bahumadhyadeza bhAgamAM teramAM pAyaDAmAM sarvatra vimAnAvataMsakonA pota-potAnA kalAnA chellA pAthaDAvartI pAMca vimAnAvAMsako kahyA che. te A - pUrva dizAmAM azokAvAMsaka, dakSiNamAM saptavaNavataMsaka, pazcimamAM caMpakAvataMsaka, uttaramAM sUtAvartasaka ane madhyamAM saudharmAvalaMsaka che. e pAMce vimAnAvataMsaka sarva ranamaya, svaccha, zlaSNa, laSTa, pRSTa, mRSTa cAvatu pratirUpa che. A saudhamavataMsakanI pUrva dizAmAM ticha asaMkhyaya lAkha yojana jatAM sUryAbhadevanuM sUyabhi nAme vimAna kahyuM che te sADA bAra lAkha yojana laMbAIpahoDAIthI che. 39,52,948 yojanathI kaMIka adhika paridhi hatI. A paridhi pramANa karaNa vaza svayaM jANI levuM. te vimAna eka prAkAra vaDe badhI dizAmAM sAmAnyathI parivRtta hatuM. te prAkAra 300 yojana udarva uccavavI, mULamAM 100, madhyamAM-50, upara-25 yojana vikhaMbhathI hato. madhyabhAgathI AraMbhI, upara mastaka sudhI pratyeka yojane yojananA cha bhAge vikaMbhathI ghaTatA-ghaTatA thAya che. te mULamAM vistIrNa, madhye saMkSipta, upara maga-25 yojana viratAravathI gopuccha saMsthAna saMsthita che. sarvaranamayAdi pUrvavatuM. te prAkAra vividha paMcavarNI - kRNAdi varNanI apekSAe kahyuM. te kapizIrSako pratyeka eka yojana laMbAIthI, ardhayojana pahoDAIthI, dezona yojana uccatvathI che. sarva ranamayAdi pUrvavatu. eka-eka bAhAmAM hajAra dvAra che, tethI kula 4ooo dvAro che. te badhAM dvAro 500 yojana uMcA, 50 yojana pahoLA, 50 yojana pravezathI che. te baghAM dvAronI upara zvetavarNa yukta bahulatAthI saMkaranamayavathI, vara kanayukta zikharo che. te IhA-mRga-vRSabha-turagannara-maga-vihaga-sarpa-kinna -sabha-amarahAthI-vanalatA-padAlatAnA citroyukta che. staMbha uparanI zreSTha vajamaya vedikAthI parigata hovAthI ramya che. sAva sukhasparzI, sazrIkarUpavALA sudhI sUkAI mujaba che. te dvArono varNa svarUpa A pramANe - 'nemA' nAmaka dvAronA bhUmibhAgathI udarva nIkaLato pradeza. te sarve vajaratnamaya che. tenA mULa pAdo ripTa ratnamaya che. tenA taMbho vaiDUrya ratnamaya che. jAtarUpa - suvarNathI yukta, pradhAna paMcavarNa caMdrakAMtAdi maNi vaDe, katata Adi ratnothI tenuM bhUmitala baddha che te. tathA haMsagarbha nAme ratnamaya dehalI, gomenja ratnamaya IndranIla, lohItAkSaratnamaya dvAra zAkhA, dvAranI upara ticha rahelA uttaraMgo jyotIsa nAmaka ranamaya che. lohitAkSa ranamastrI, sUcIo - be pATIyA chuTA na paDe te hetuthI. pATIyAnI saMdhi vajamaya che. arthAt vaja rakta vaDe pUrita che. samagaka-zacikA gRha, te vividha maNimaya che lA ane argalAnuM niyamanA karatAM argalAprAsAda vajamaya che. - x * Avartana pIThikA jemAM IndranIlaka hoya che. [A vAta jIvAbhigamanI mUla TIkAmAM paNa che.] aMkaranamaya uttara pAvALA jemAM hAro che te. jemAMthI laghu aMtararUpa aMtarikA nIkaLI che te niraMtarikA. tethI ja ghana, kabATanA dvAro jenA che. te dvAronA pratyeka ubhaya pArzva bhitamAM gayela, pIThakathAnIya 356 pramANa che. - x * dvAra vizeSaNa kahe che - vividha maNi ranamaya cAlaka rUpa lIlA sthita putaLIo jemAM che te. zUjha - mALano bhAga, 3ya - zikhara, ahIM zikharo te mALabhANa saMbaMdhI jANavA. uparano bhAga sarvAtmapaNe tapanIya suvarNa vizeSamaya che. jemAM maNimaya vAMsa che te maNimaya vaMzaka, jemAM prativAsa lohitAkSa che, jenI bhUmi rajatamayI che te. vividha maNi namaya jenA jAlapaMjara che. * x - eNvA - rana vizeSamaya pakSa, tenA eka dezabhUta pakSa bAhA paNa, tenA ekadeza bhUta aMkamaya che. * * * jyotIsa nAmaka ratnamaya mahA pRSThavaMza, moTA vAMsanI baMne bAju tirtho sthApya vaMzaveluka che. tamaya paTTikA - vAMsanI upara kaMbAsthAnIya. jAtarUpasavarNa vizeSamaya avaghATinI-AcchAdana hetuthI kaMba upara sthapAtI moTA pramANanI kaliMca sthAnikA. avaghATanInI upara nibiDatara AcchAdana hetu qNatara tRNa Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUjha-23 04 rAjapanIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda vizeSa sthAnIya 'paMchanI' vajaranamayI che. - x * sarvazveta jatamaya paMchanInI upara kaveluka nAmaka adha AcchAdana che. aMkamaya-karatnamaya, kanakamaya, mahAna zikharo jemAM che, te kanakakUTa - tapanIya stupikA che. * x * have tRpikAnA zetapaNAne upasaMhArArthe pharI dazavi che. eya - zeta. zvetavane upamA vaDe daDha kare che. jemAMthI mala cAlI gayo che, te vimala evuM je zaMkhatala - zaMkhano uparano bhAga, je nirmaLa, ghana svarUpa dahIM, gAyanA dudhanuM phINa, cAMdIno DhagalA jevo prakAro che te. tilakarano, te ardhacaMdra che, evA vividha rUpavALA. kyAMka "zaMkhatala vimala nirmala dahIM gokSIphINa jatanikara samAna ardha caMdra citrita." - x - x* vividha maNimaya mALA vaDe alaMkRta, aMdara-bahAra glaNa yugala skaMdha nirmita. suvarNamayI je retI, teno prastA jemAM che, te sukha sparza ane zobhAsahita rUpavALA che. * sUtra-28 : te dvAronI baMne paDakhe nizIdhikAomAM 16-16 caMdana kaLazonI paMktio kahI che. te caMdana kaLazo uttama kaLazo upara pratiSThita che. uttama sugaMdhI jaLathI bharela, caMdana lepathI carcita, kaMThamAM tasUtra bAMdhela, pasotpalathI Dhakela mukhavALA hatA. A badhAM kaLazo sa4 ranamaya, nirmaLa cAvat bRhatu kuMbha jevA vizALa ane ati ramaNIya che. dvAronA ubhaya pAvita baMne nirarIdhikAomAM soLasoLa nAgadaMta paMktio kahI che. A nAgadaMta motI ane sonAnI mALAmAM laTakatI gavAkSAkAra ghugharaothI yukata, nAnI-nAnI ghaMTikAthI pariveSTita che. teno agrabhAga upara tarapha ukela divAlathI bahAra nIkaLato che ane pAchaLano bhAga aMdara divAlamAM sArI rIte selo che. AkAra sapanA adhobhAga jevo che. agrabhAga sapadhi samAna che, vajaranonA banela che. moTA-moTA gajadUto jevA A nAgadata svaccha cAvatu pratirUpa che. te nAgadatomAM ghaNAM kALA sUtrathI baha8, vRtta, vaghArita mAlya dAmayukata, nIla-lohita-hAlidra-zukalanA paNa mAlyAdAma laTakatA hatA. te mAm tapanIya suvarNanA laMbasaka, suvarNanA patrothI maMDita yAvata karNa-manane sukha% zabdothI te pradezamAM cotarapha aApUrita karatA karatA zrI vaDe atI-atI zobhatA evA rahelA hatA. te nAgadato upara bIjI soLa-soLa nAgadatonI paMktio kahI che. te nAgadato pUrvavata yAvatu moTA-moTA gaMjadaMta samAna kahelA che. huM AyuSyamAna zramaNo . te nAgadatomAM ghaNAM rajatamaya sikkA kahela che. te rajatamaya sikkAomAM ghaNI vairyamaya dhUpaghaDIo kahI che. te dhUpaghaDI kALo agaru pravara kuMdraka, taraka, dhUpathI maghamaghatA gaMdhokrUta ramya, sugaMdha vara gaMdhikAthI gaMdhavartIbhUta udAra, manojJa, manahara, ghANa ane manane sukhakara gaMdha vaDe te pradeza cotarapha phelAI cAvatuM rahe che. te dvAronA baMne paDakhe nizIdhikAomAM soLa-soLa putaLInI paMkitao kahI che. te putaLIo lIlA karatI, supatiSTha, sualaMkRta, vividha raMgI vastro, vividha mALA dhAraNa karelI, mukI pramANa kaTibhAgavALI, mastake uMco aMboDo bAMdhela, samazreNi sthita che, te sahavartI, anyUjhata, paripuSTa, kaThora, bharAvadAra, sthaLa, goLAkAra stanovALI. mRtazarIrI, DAbA hAthamAM gRhIta agra zAkhAvALI, kaMIka AI mIMcela kaTAkSa ceSTA vaDe manane haraNa karatI evI, AMkhomAM vasI jAya tevI, pAra medakhinna thatI, pRetI pariNAmI, zAzvata bhAvopagata, caMdramukhI, caMdra vilAsinI, caMdrAddha sama lalATavALI, caMdrathI adhika saumyaEzanavALI, urjA jevI camakatI vidhuta dhana, sUryanA kiraNothI ditadjathI adhikatara prakAzavALI, zRMgAranA gRhasamAna suMdara vezavALI, prAsAdIyAdi rahetI hatI.. * vivecana-28 : te dvArA pratyekanA ubhaya paDakhe eka eka vaiSedhikIbhAvathI be prakAranI naidhikI vaDe. naipedhikI - besavAnuM sthAna. * x * pratyekanA soLa-soLa kalazanI paMkti kahI che. te caMdanakaLazo, pradhAna je kamaLa, teno AdhAra che te vakamala pratiSThAna. tathA sugaMdhI jaLathI pratipUrNa caMdanathI karela uparAga, jenA kaMThamAM raphata sUgarUpa Aropela che te. jemAM potpala yathAyogya DhAMkela che. te sarve ratnamaya cAvatuM pratirUpaka che. atizaya mahAnu kuMbhomAM Indra te IndrakuMbha evA mahendrakuMbha samAna-mahAkaLaza pramANa kahyA che. te dvAronA pratyeka ubhaya pArve eka eka aupedhikI bhAvathI je be prakAre taiBdhikI, te pratyekanI soLa-soLa nAgadaMta paMktio kahI che. A nAgadetaaMkoTaka muktA jALanA aMtaramAM je laMbAyelo suvarNamaya dAma samUha, je gavAkSAkRti radanavizeSa mALA samUha, je zuddha ghaMTasamUha, tenA vaDe cotarapha vyApta che. te agrabhAge kaMIka unnata che. abhimukha-bahAranA bhAge abhimukha nispRSTa-nirgata. ticha bhid pradeza vaDe atizaya samyapha, kaMIpaNa acalitapaNe gRhIMta. sarpanI nIceno ardhabhAga, te ardhasarpa rUpa-AkAra jeno che te. ardhasarpa samAna ati saraLa ane dIdhuM. te "adha:pagAddha saMsthAna saMsthita. te sarvAtmanA vajamaya, svaccha, glaNa cAvatuM pratirUpa che. he AyuSyamAna ! te nAgadaMta gajadaMta AkAranA kahela che. te nAgadaMtomAM ghaNAM kALA dorAthI bAMdhela, laTakAvela puSpamALA samUha, ghaNAM lIlA dorAthI bAMdhela, laTakAvela pupa mALAno samUha, e rIte lAla, pILo, sapheda paNa jANavo. te mALA tapanIyasuvarNanA laMbUsaka-mALAnA azcima bhAgamAM maMDanA vizeSa, paDakhAmAM samastapaNe sonAnA patrakathI maMDita, vividha prakAranA maNI ane ranonA vicitra varNavALA aDhArasarAhAra, navasarohAra AdithI upazobhita tathA cAvatuM zrI vaDe atIva zobhatA rahe che. cAvat zabdathI kaMIka manojJa, pUvadi dizAyI vAtA maMda maMda vAyuthI kaMpatA, prakaMpatA, laMbAyamAna thatA, udAra, manojJa, manahara, Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-28 kAna-manane sukhakara zabdo vaDe te pradezane cotaraphathI ApUrita karatA karatA zrI vaDe atI upazobhita thaI rahe che. A badhAMnI pUrve yAnavimAna varNanamAM vyAkhyA karela che. te nAgadaMtomAM pratyenI upara bIjI soLa-soLa nAgadaMta paMktio kahI che. ahIM nAgadaMtonuM pUrvokta varNana jANI levuM. te nAgadaMtakamAM ghaNAM rajatamaya sikkAo kahyA che - te zreSTha rajatamaya sikkAmAM ghaNI vaisUryaratnamaya dhUpaghaTikAo che. jemAM kALA agaru AdinI dhUpathI madhamadhatA ItyAdi pUrvavat. dhrANa-manane sukhakara. te pratyeka dvAranA baMne paDakhe be prakAranI naipedhikImAM soLa-soLa zAlabhaMjikAnI paMktio kahI che. te putaLIo lIlA karatI rahelI che. sumanojJapaNe pratiSThita che. atizaya ramaNIyapaNe alaMkRt che. vividha raMganA tenA vastro che. tathA vividha rUpa puSpo [puSpamALA] paherAvelI che. darzanathI sukhakArI che. (te putaLIono) muThThImAM grAhya, zobhana madhya bhAga che AmenAvi - pInapuSTa, racita saMsthita-saMsthAna jemanuM che, te. Amelaka-zikhara. tenA samazreNika je yugala, tenI jema baddha svabhAvathI upacita kaThina ane azrunnata evA payodharavALI. raktopAMga-AMkhano aMta bhAga lAla che tevI. asita-kALA vALa vALI. Ane ja 35 vizeSathI kahe che - komaLa, nirmaLa, zobhana asphUTita agratvAdi lakSaNathI yukta, jemAM saMvRtta agra keza jenA che tevI. kaMIka zreSTha azokavRkSane Azrita, azoka vRkSanI zAkhA jeNIe DAbA hAthe grahaNa karela che tevI. jenI AMkha kaMIka tirkI-kaTAkSa rUpe rahela che, te ceSTA vaDe surajanonA manane AkarSanArI, paraspara racakSu vaDe avalokanathI je saMzleSa, tenA vaDe kheda pAmatI evI arthAt e pramANe titi valitAkSi kaTAkSa vaDe paraspara avalokana karatI rahelI che. jemake paraspara saubhAgyane na sahana karatI, kaTAkSa vaDe paraspara kheda pAme che. pRthvI pariNAma rUpa ane vimAnanI jema zAzvata bhAvane pAmela, caMdra samAna mukhavALI, caMdravat manohara vilAsa karavAnA svabhAvavALI, AThamanA caMdra samAna lalATavALI, caMdrathI paNa adhika subhaga kAMtiyukta AkAra jeNIno che, tevI tathA ulkA samAna udhot karatI, vidhut je ghana-atyadhika kiraNo, je sUryanA dIptatejathI adhikatara prakAzavALI. zrRMgArAgAra-cAruvesa Adi pUrvavat. * sUtra-29 7 te dvAranA baMne paDakhe niSidhikAomAM soLa-soLa jALa-kaTakanI paMkti che. te jAlakaTaka sarvaratnamaya, svaccha yAvat pratirUpa che. te dvAronA baMne paDakhe niSidhikAomAM soLa-soLa ghaMTAnI paMktio kahI che. te ghaMTAnuM varNana A pramANe che jAMbunadamayI ghaMTA, vajramaya lolaka, vividha maNimaya ghaMTApAsA, tapanIyamaya sAMkaLo, rajatamaya doDAo che. te ghaMTAo oghavarA, meghavarA, sIMhavarA, duMdubhivarA, kauMcavA, naMdivarA, naMdighoSA, maMjUravarA, maMjughoSA, susvarA, suranivALI, udAra-mano-manahara-karNa, manane sukhakArI zabdothI te pradezane cotaraphathI ApUrita karatA rahe che. - rAjapraznIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda te dvAronI baMne paDakhe nizIdhikAmAM soLa-soLa vanamALA paMktio kahI che. te vanamALAo vividha maNImaya drumalatA kizalaya pallavathI samAkula, bhramaro dvArA paribhogita thatA zobhe che, sIka ane prAsAdIyAdi che. - te dvAronI baMne paDakhe niSIdhikAmAM soLa-soLa pakaMThaka kahela che. te prakaMThako 250 yojana laMbAI-pahoLAIthI, 125-yojana jADAIthI, sarva vajramaya, svaccha yAvat pratirUpa che. te pakaMThakonI upara pratyekamAM pAsAdAvataMsaka kahyA che. te prAsAdAvataMrAka 250 yojana urdhva uccatvathI che, 125-yojana vikhuMbhathI che. cAre dizAmAM vyApta potAnI prabhAthI harAtA evA lAge che. vividha prakAranA maNiratnothI temAM citra-vicitra racanAo banI hatI. vAyuthI phaskI, vijaya sUcita karanArI vaijayaMtI patAkA ane chAtichatrathI alaMkRt che. atyaMta uMcI hovAthI tenA zikhara AkAzatala ullaMghA jaNAya che. viziSTa zobhA mATe jALI-jharokhAmAM ratno jaDelA hatA. te ratno tatkALa paTArAmAMthI nIkaLelA hoya tevA camakatA hatA. maNi ane suvarNathI tenI rUpikA nirmita che. vikasita zatapatra puMDarIka, tilaka ratnothI racita ardhacaMdra, vividha maNimALAthI alaMkRt hatA. aMdarabahArathI lakSNa, suvarNanI retInA prastaTa, sukhaparzavALA, sazrIkarUpa, prAsAdIya, darzanIya yavat mALAthI zobhita pakaMThaka-dhvajA-chAtichatra upara che. 36 te dvAranI baMne paDakhe soLa-soLa toraNo kahyA che. te vividha maNimaya, vividha maNIonA nirmita staMbhonI upara sArI rIte bAMdhela hatA yAvat pAnA gucchothI zobhita che. te toraNo AgaLa babbe zAlabhaMjikA kahI che. tenuM varNana pUrvavat. te toraNo AgaLa nAgavaMto kahyA che, tenuM varNana pUrvavat yAvat mukAdama paryanta kahevuM. te toraNo AgaLa babbe azva, hAthI, manuSya, kiMnara, kiMpuruSa, mahoraga, gaMdharva ane vRSabha yugala che. A badhAM ratnamaya, svaccha yAvat pratirUpa che. A pramANe vIMthI paMkti ane yugalo sthita che. - - te toraNonI AgaLa babbe pAlatA yAvat zyAmalatA, nitya kusumita, sarva ratnamaya, svaccha yAvat pratirUpa che. te toraNonI AgaLa babbe akSata dizA-sauvastika kahyA che. te sarva ratnamaya, svaccha yAvat pratirUpa che. te toraNonI AgaLa babbe caMdana kaLazo kahyA che. te caMdana kaLazo zreSTha kamaLa upara pratiSThita hatA. te toraNonI AgaLa babbe zRMgAra kahyA che. te zRMgAro zreSTha kamaLa upara pratiSThita yAvat he AyuSyamAna zramaNo ! moTA unmatta gajarAjanI mukhAkRti samAna vizALa AkAravALA che. te toraNothI AgaLa babbe darpaNo kahyA che. te darpaNonuM AvuM varNana kahyuM che suvarNamaya, pakaMThaka, dhairyamaya cokaThA, vajramaya pAchaLano bhAga, vividha maNimaya maMDala, ghaselA na hovA chatAM potAnI nirmaLa prabhAthI yukta, caMdramaMDalavat nirmaLa, kAyarka samAna moTA hatA. - Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-29 38 rAjAzmIya upAMgasUtra - saTIkaanuvAda te toraNonI AgaLa babbe vajanAbha thALa kahyA che, A badhA thALa svaccha, traNavAra chaDela, zodhela, nirmaLa tAMdulathI paripUrNa bharela evA rahelA hatA. badhAM jAMbunadamaya yAvatu pratirUSa ane moTA moTA rathanA caka samAna che AyuSyamAna zramaNa ! kahelA che. - te toraNonI AgaLa baLe pAmIo che. te patrIo svaccha jaLathI bharelI, vividha paMcavaNa maNI jevA tAjA phaLothI ghaNI bharelI evI che, savaranAmaya, svaccha vAva pratirUpa che. te moTA gokaliMjara samAna che AyuSyamAnuM zramaNo ! kahelI che. te toraNo AgaLa baLe supatiSThaka che. vividha bhAMDa viracita samAna rahela che, sarve ratanamaya, svaccha cAvatu pratirUpa che. * * te toraNo AgaLa baLe manogulikAo che, temAM aneka sonA-cAMdInA pATIyA che. te phalakomAM ghai vajamaya nAgadatakA che. te vajamaya nAgadaMtakomAM ghaNAM vajamA sikkA che. te vajamaya sikkAmAM kALa-lIlA-lAla-pILA-sapheda sUtaranA varAthI DhAMkela vAta vaiDUryanA cAvatu patirUpa che. te toraNonI AgaLa baLe gi ratnakaraMDaka che. jema cAturaMta cakravartI rAjAnA vaipnamaya ane sphaTika maNi paTalathI AcchAdita addabhUta kaDaka potAnI prabhAthI te pradezane pUrNatayA prakAzita tApita, udhotita prabhAsita kare che, te ja prakAre ranakaraMDaka potAnI prabhAvI potAnA nikaTavarta pradezane savatminA prakAzita Adi kare che. toraNonI AgaLa babbe azvakaMTha, gajakaMTha, narakaMTha, kinnarakaMTha, kiMdharakSakaMTha, gaMdhavakaMTha, RSabhakaMTha che, te sarvaranamaya, svaccha yAvatu pratirUpa che. te anna yAvat kaSabhakaMkamAM banne puSya-mAlya-cUrNa-gaMdha-vA-AbharaNasiddhArtha-lomahattvanI gaMgerIo kahI che. te badhI savaranamaya, svaccha rAvata pratirUpa che. - te puuaMgerIo cAvatuM lomahacaMgerImAM banne yuSa paTalaka yAvat lomaharata paTalaka, sarve ratanamaya, svaccha, pratirUpa che. te toraNonI AgaLa baLe sIMhAsano kahyA che. tenuM varNana yAvat mukatAdAma pUvava4. * * te toraNo AgaLa babbe rUpAnA cho kahyA che. te cho vaiDUrya vimala daMDa, jAMbUnadamaya karNikA, vajanI saMdhi, mukatAjAla parigata 8ooo sonAnI zalAkAmaya che. darda caMdananI sugaMdha, sarvaRtuka surabhI, zItala chAyA, maMgala citrothI yukta caMdra maMDalavatu goLa che. te toraNonI AgaLa baLe cAmaro kahI che. te cAmaro caMdraprabha vairya zreSTha vividha maNiratana khacita AzcaryakArI daMDavALI che. vividha maNi-suvaNarana-vimala-vyathArka-tapanIya-ujajavala vicitra DaMDikA yukata che. zaMkha, aMka, kuMda, jalakaNa, mathita @lIrodadhinA phINano paMja, temanA samAna hota pAtA lAMbA vALa che. badhI cAmara sad ranamaya, nirmaLa cAvatu pratirUpa che. te toraNonI AgaLa baLe telasamudgaka, koSTharamugaka, trasamugaka, copagasamugaka, tagarasamugaka, elA samudgaka, haritAla-hiMgula-manazIlajana samugaka che. te sarvaratnamaya yAvatu pratirUpa che. * vivecana-29 - te dvAronA pratyekanA baMne paDakhe eka eka taipedhikI bhAvathI ke be naidhikI che, temAM 16-16 jALa kaTako - jALIvALo ramya saMsthAna pradeza vizeSa che. te jAlakaTaka sarva ranamaya Adi che. te dvAronA pratyekanA baMne paDakhe naidhikImAM soLa ghaMTA paMkti kahI che. te ghaMTAnuM varNana A rIte che - jaMbUnadamayI ghaMTA, vajamAM lolaka, vividha maNimaya ghaMTApArza, suvarNanI sAMkaLa, jemAM laTakIne ghaMTA rahelI che, rajatamaya doraDA che. te ghaMTA moja - pravAha svaravALI che, meghanI jema ati dIdha svavALI che, haMsanI jema madhura svaravALI che. e pramANe krauMca svarA, siMhanI jema prabhUta dezavyApI svaravALI, temaja daMdubhisvarA, bAra prakAranA vAjiMtrono samUha naMdi, naMdi ghoSavALI che. maMjUpriya svaravALI che. bIjuM keTaluM kahIe ? susvarA, susvara ghoSavALI, udAra ItyAdi pUrvavat jANavuM. te dvAronA pratyekanA baMne paDakhe be prakAranI naipedhikImAM soLa-soLa vanamAlA paMkti kahI che. te vanamALA vividha vRkSo ane vividha latAnA je kizalaya, palavothI sammizra che, bhamarAo vaDe te sevAtI evI zobhI rahI che. tethI ja zrI sahita, prAsAdIyAdi che. te dvAronA pratyekanA baMne paDakhe naiSedhikI bhAvathI je be prakAre taiSedhikI, temAM soLa-soLa prakaMThako kahyA che. prakaMThaka-pITha vizeSa. *x - te prakaMThako pratyeka 50 yojana AyAma ane viThaMbhathI, 125-yojana bAhalya-piMDabhAvathI che. te prakaMThako sarva vajaratnamaya che. te prakaMThakonI upara pratyeka - eka prati pratyeka AbhimukhyatAthI vartamAna prati zabda joDAya che. tyAM prAsAdAvataMsako kahyA che. jIvAbhigama mULa TIkAmAM prAsAdAvataMsaka - prAsAda vizeSa artha che. te prAsAdAvataMsaka 50 yojana utI uccatvacI che, 15 yojana viThaMbhathI che. te acurNata-uMcA, unRta-prabaLatAthI badhI dizAmAM prasarela je prabhA vaDe baddha evA rahelA che. anyathA te nirAlaMba kaI rIte rahe ? aneka prakAranA je maNi-caMdrakAMtAdi, je kaEtanAdi ratno tenA vaDe vizeSarUpe cikita athavA vividha AzcaryavALA che. vAtodbhUta-vAyu vaDe kaMpita amyudaya sUcikA vaijayaMtI nAmaka patAkA athavA vijayA te vaijayaMtInI pArzakaNikA kahevAya che, patAkA - te ja paNa vijaya varjita chatrAtichatra - upara upara sthita Atapatro vaDe yukta. tuMga-ucca, kemake uccatvathI 5 yojana pramANa che. tethI ja gaganatalane abhilaMdhita karatA zikharo jenA che te. jAtaka bhavanabhiti lokapratIta che. tenA Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUjha-29 rAjapramnIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda aMtaramAM viziSTa zobhA nimitta ratnonuM jemAM che te jAlAMtararatna. paMjara-peTImAMthI bahAra kADhela. jema koI vastu paMjara-vaMzAdimaya AcchAdana vizeSathI bahAra kADhela atyaMta vinaSTa chAyAvathI zobhe, te rIte te prAsAdAvatesako paNa zobhe che. tathA maNikanakamayI skUpikA-zikharo jemAM che te. vikasita evA zatapatro ane paMDarIko dvArAdimAM pratikRtipaNe sthita che. tilakaratna-bhitti AdimAM paMDravizeSa ane ardhacaMdra dvArAdimAM tenA vaDe vividharUpa ke AzcaryabhUta je "vikasita zatapatra puMDarIka tilakaratnAddhacaMdra." anekarUpa je maNimaya puSpamAlA, tenA vaDe alaMkRta tathA aMdara ane bahArathI mamRNa. tapanIya-suvarNa vizeSamayI vAlukAnA prastA jemAM che te sukha spaziida pUrvavatu jANavuM. tenA prAsAdAvAMsakonI aMtabhUmi ane uparanA caMdaravAnuM varNana, siMhAsanauparanuM vijaya dUSya-vajAMkuza ane muktAdAmanuM varNana e badhuM cAnavimAna mujaba kahevuM. te dvAronA pratyekanA baMne paDakhe eka eka aidhikI bhAvathI je be prakAre pedhikI, tenA soLa-soLa toraNo kahyA che. te toraNo vividha maNImaya che, ItyAdi toraNa varNana yAnavimAnava niravazeSa kahevuM. te toraNonI AgaLa pratyekane be be zAlabhaMjikA che, varNana pUrvavatuM. te toraNonI AgaLa baLe nAgadaMtako kahyA che. tenuM varNana paNa pUrvavat kahevuM. mAtra temAM upara nAgadatako na hovAthI tenuM kathana na karavuM. te toraNonI AgaLa babbe azva yugma che. e pramANe hAthI-nara-kiMnarAdinA yugma kahevA. te kevA che ? sarva ranamaya, svaccha, glaNa Adi pUrvavatuM. je rIte A ghoDA AdinA ATha saMghATo kahyA che, te rIte paMkti, vIci, mithunaka kahevA. temAM saMghATa-samAna liMgayuSma rUpa ane puSpAvakIrNa, eka diku vyavasthita zreNi-paMkti, baMne paDakhe ekaika zreNi bhAvathI je be zreNi, te vIthi. strI-puruSanuM yugma te mithunaka. te toraNonI AgaLa baLe padAlatA che. yAvatuM zabdathI baLe nAgalatA, azokalatA, caMpakalatA, cUtalatA, vAsaMtIlatA, kuMdalatA, atimukatalatA grahaNa karavI. A latA kevI che ? nitya kusumita ItyAdi. cAvat zabdathI nitya-mukulita, lavacika, stabayika, gaucchika, camalika, yugalika, vinamita, praNamita, suvibhakta piMDa maMjarivataMsakadhara enI vyAkhyA pUrvavat. vaLI te sarve ratnamaya yAvat pratirUpa che. ahIM paNa svaccha, glaNAdi levuM. te toraNonI AgaLa pratyekamAM babbe dipakSako che, te badhAM jAMbUnadamaya che. kavacit sarvaranamaya, svaccha ItyAdi che. e rIte baLe caMdanakaLazo kahyA che. te zreSTha kamaLa pratiSThita che. ItyAdi pUrvavat kahevuM. banne vRMgAra che, tenuM varNana kaLazo mAphaka kahevuM. vizeSa che ke chelle mahA unmatta hAthInA mukhya samAna kahyA che. arthAt ati vizALa je mukha, tenA AkAra samAna che. tema kahevuM. te toraNo AgaLa baLe darpaNa kahyA che te darpaNanuM AvA svarUpanuM varNana che - tapanIya suvarNamaya prakaMThaka-pITha vizeSa, aMkamaya - makaranamaya maMDala, jemAM pratibiMba hoya che. avagharSita tenI nirmaLatA che arthAta rAkha Adi vaDe nimarjina kareluM che. anavagharpita nirmaLa chAyA vaDe yukta che. caMdramaMDala sardeza che. atizaya mahatu ardhakAyA pramANa, he AyuSyamAt zramaNa ! te kahyA che. te toraNonI AgaLa babbe vajamaya nAbhiyukta sthAla kahyA che. te sthAla 37 - nirmaLa, zuddha, sphaTikavat traNa vakhata chaDela, tethI ja nakha saMdaSTa, muzalAdi vaDe chaDita jemAM che, evA zAli naMdula vaDe paripUrNa, pRthvI pariNAmarUpa * x * tathA sarvathA jAMbunadamaya, nirmaLa, plaNa ItyAdi. ati mahInuM rathayaka samAna kahyA che. - te toraNo AgaLa babbe pAtrIo kahI che. te pAmIo svaccha pANIthI paripUrNa che. te vividha prakAranA lIlA phaLo vaDe ghaNI ja bharelI evI che. kharekhara te phaLa nathI, paraMtu tevA prakAranA zAzvata bhAvane pAmela pRthvI pariNAmane te upamA ApI che. sarva ratnamaya ItyAdi pUrvavatuM. te atizaya moTA gokaliMga cakra samAna he AyuSyamAnuM zramaNa kahelI che. te toraNonI AgaLa baLe supatiSThaka-AdhAra vizeSa kahyA che. te sarvoSadhi pratipUrNa che. vividha paMcavarNI prasAdhana bhAMDa vaDe ghaNAM bharelA che. upamA bhAvanA pUrvavat che. sarve ranamaya che, ItyAdi. te toraNonI AgaLa baLe manogulikA nAme pIThikA che. -x - te manogulikA sarvathA vairyamaya, svaccha ItyAdi che. te manogulikAmAM suvarNamaya ane rUdhyamaya pATIyA kahyA che. te sonA-rUpanA phalakomAM ghaNAM vajamaya nAgadaMtaka-kuTako che. te nAgadaMtomAM ghaNAM jatamaya sikkAo che. temAM ghaNAM vAtakaraka arthAta jaLazUnya kakko che. te A rIte-kRSNa sUtra ItyAdimaya gavacchikA. te kRSNa sUtrAdi sikkaga gavacchitA, te vAtakarako sarvathA vaiDUryamaya, svaccha ItyAdi che, te pUrvavatuM. te toraNonI AgaLa babbe AzcaryabhUta ratnakaraMDaka kA che, jema koI caturaMta cakavartI sajA pUrvAdi cAturaMta pRthvI paryanta caka vaDe varte che, tenI jema AzcaryabhUta vividha maNimayavathI athavA vividha, bAhulyathI vaiDUryamaNimaya, sphaTika paTalathI AcchAdita potAnI prabhAvI ItyAdi jema te cakravartI nIkaTanA pradezone cotarapha badhI dizAmAM samastapaNe avabhAsa kare che, te rIte payayimayathI - udhotita, tApita, prabhAsita kare che. te toraNonI AgaLa babbe azvakaMTha pramANaratna vizeSa ane hAthI-manuSyakiMna-kaMpura-mahoraNa-gaMdharva-vRSabha kaMTha pramANa ratnavizeSa che. - x * sarve ranamaya, svacchAdi che. te toraNonI AgaLa babbe puSpagaMgerIo kahI che. e rIte mALA-carNa-gaMdhavA-AbharaNAdinI caMgerI paNa kahevI. A badhI sarvathA ranamaya, svacchAdi che. A pramANe puSpAdi AThanA paTalako baLe saMkhyaka kahevA. * * che toNo AgaLa babbe Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-29 siMhAsano kahyA che. tenuM varNana pUrve kahyA mujaba saMpUrNa kahevuM. te toraNo AgaLa babbe rUsamaya chatro kahyA che. te chatro dhairyaratnamaya vimaladaMDavALA, jAMbUnada karNikAvALA, vajraratna vaDe ApUti daMDa zalAkA saMdhiyukta, muktAjAla pariMgata, 8000 saMkhyaka vaskAMcanamaya zalAkAyukta, vastrakhaMDathI DhAMkela kuMDikAdinA bhAjanamukha vaDe gALela ke temAM pakAvela je malayaja sukhaDa, tenA saMbaMdhI je sugaMdhI je gaMdhavAsa, tenI jema badhI RtumAM surabhi ane zItala chAyAvALA. svastikAdi ATha maMgala jemAM AlekhelA che tevA caMdrAkRtinI upamAvALA, tenA jevA vRtta che. 1 te toraNonI AgaLa babbe cAmara kahI che. te caMdrakAMta, vaja, dhairya tathA bIjA maNiratno vaDe khacita che. AvA prakAnA vividha AkAravALA daMDo je cAmaronA che tevI. sUkSma rajatamaya dIrghavALayukta, zaMkha-aMka-kuMdapuSpa-udakakaNa-amRta mathita pheNa puMja, te badhAM jevI prabhAvALA, svacchAdi pUrvavat. te toraNonI AgaLa babbe taila samudgaka che. jIvAbhigama mULa TIkA mujaba taila samudgaka - sugaMdhI telanA AdhArapAtra. e pramANe koSThAdi samudgaka paNa kahevA. - 4 - A badhAM sarvaratnamaya, svaccha Adi che - pUrvavat kahevA. * sUtra-30 : sUbhi vimAnanA pratyeka dvAre 108-108 cakra, mRga, guDa, chatra, piccha, zakuni, sI, vRSabha, cAra dAMtavALA zveta hAthI ane uttama nAgathI aMkita dhajAo pharake che. A pramANe badhI maLIne sUbhi vimAnanA pratyeka dvAre 1080 dhvajA tyAM kahI che. tyAM sUyami vimAnamAM 65-65 bhauma batAvelA che. te bhaumano bhUmibhAga ane caMdaravAne kahevA. te bhaumanA bahu madhyadeza bhAge eka-eka sIMhAsana che, sIMhAsananuM varNana saparivAra pUrvavat kahevuM. bAkInA bhaumamAM bhadrAsana rAkhela che. te dvAronA uttamAgAra soLa prakAranA ratnonI suzobhita che. te A rIte - ratno yAvat sTiratna vaDe. te dvAronI upara ATha-ATha maMgalaka, dhvaja sahita yAvat chatrAtichatrathI zobhita che. A pramANe badhAM maLIne 4000 dvAro sUryAbha vimAnamAM hoya che, tema kahyuM che. te sUryabha vimAnamAM azokavana, saptaparNavana, caMpakavana, sUtakavana cAre dizAmAM 500-500 yojanA aMtare che. A vanakhaMDa A rIte che - pUrvamAM azokavana, dakSiNamAM saptaparNa vana, pazcimamAM caMpakavana, uttaramAM cUtaka vana. te vanakhaMDo sAtireka sADA bAra yojanathI adhika lAMbA, 500 yojana pahoLA che. pratyeke pratyeka pAkArathI parivaSTita, kALA-kALIAbhAvALA che. * vivecana-30 : sUryAbha vimAnanA eka-eka dvAramAM 108 cakradhvaja ItyAdi kahyA. cakradhvaja 17/6 ra rAjapraznIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda cakra rekhArUpa cihayukta dhvajA. e rIte mRga-garuDa Adi [sUtrokta] badhI 108-108 jANavI. A pramANe pUrvApara badhI maLIne te sUryAbha vimAnanA eka-eka dvAre 1080-1080 dhvajAo meM ane bIjA tIrthaMkaroe kahelI che. te dvAro saMbaMdhI pratyekanA 65-65 viziSTa sthAno kahyA che. te bhramonA bhUmibhAga ane ulloka yAna vimAna vat kahevA. te bhaumonA bahu madhyadeza bhAge je 33-bhauma che, tenA pratyekanA bahumadhyadeza bhAge pratyekamAM sUryAbhadevane yogya siMhAsana che. te siMhAsanonI pazcima-uttara-pUrvAdimAM sAmAnika deva yogya bhadrAsano kramathI yAnavimAnavat kahevA. bAkInA bhaumomAM darekamAM eka-eka siMhAsana parivAra rahita che. te dvArono uparita AkAra uttaraMgAdi rUpa, kvacit uparano bhAga e pATha che. te soLa prakAranA ratno vaDe zobhe che. te A - kaDaitanaratna, vaja, dhairya, lohitAkSa, masAragalla, haMsagarbha, pulaka, saugaMdhika, jyotIrasa, aMka, aMjana, rajata, aMjanapulaka, jAtarUpa, sphaTika ane riSTharatno vaDe. te pratyeka dvAranI upara ATha-ATha svastikAdi maMgalaka ItyAdi che, cAnavimAnanA toraNavat te kahevA yAvat ghaNAM sahasapatra kamaLo che. koIka pratamAM vadhArAno A pATha che - A pramANe badhAM maLIne sUbhavimAnamAM 4000 dvAro che. sUryabhavimAnanI cAre dizAmAM maLIne - cAre dizAmAM 500-500 yojane bAdhA rahita arthAt apAMtarAla choDIne cAra vanakhaMDo che. vanakhaMDa - "aneka jAtIya uttama vRkSono samUha'' ema jIvAbhigama cUrNimAM kahyuM che. te vanakhaMDone nAmathI ane dizAbhedathI darzAve che. azokavana-azokavRkSa pradhAna vana. e ja rIte saptaparNavana, saMpakavana, cUtavana kahevA. pUrvAdi dizA pAThasiddha che. - x - te vanakhaMDo sAtireka sADA bAra lAkha yojana lAMbA ane 500 yojana vikuMbhathI che. pratyeka vana prAkAra vaDe parikSipta che. vaLI te vanakhaMDa kRSNa-kRSNa AbhAvALA, nIla-nIlAvabhAsa, harita-haritAvabhAsa, zIta-zItAvabhAsa, snigdha-snigdhAvabhAsa, tivra-tivrAvabhAsa, kRSNa-kRSNachAya, nIla-nIlacchAya, harita-haticchAya, zIta-zIAcchAya, snigdhasnigdhachAya, zAkhA-prazAkhA eka bIjAmAM maLI javAthI saghana chAyAvALu, ramya, mahAmeghanA samudArAthI zobhe che. te vRkSo mULa-kaMda-skaMdha-tvacA-pravAla-patra-puSpa-bIjaphaLathI yukta che. anukrame sujAtAdi, ekaskaMdha, aneka zAkhA-prazAkhA yukta, aneka manuSyo vaDe prasArela bAhAthI agrAhya dhana vipula vRtta skaMdhavALu, achidra-avila Adi patrothI yukta, jaraTha pAMDu patro rahita, navA harita patrAdinA bhArathI aMdhakAra yukta ane gaMbhIra darzanIya, zreSTha taruNa patra-pallava Adi nIkaLelA che tevuM nitya kusumita-mukulita, lavacika-stabakIya-gulayita-goeNika-camaliya-yugalika-vinamitapraNamitAdi, suvibhakta ItyAdi uvavAI sUtrAnusAra jANavuM - x - ukta vRkSa varNananI vyAkhyA [no sAra] A pramANe che - A vRkSo madhye prAyaH madhyama vayamAM vartatA pAno kALA hoya che, tenA yogathI Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-30 84 vanauiDa paNa kRSNa lAge che. madhya upacArathI kRSNa nahIM, paNa tevI AbhAne paNa dhAraNa karela che. kemake kRSNa AbhAvALA pAna paNa amuka bhAgamAM che. tathA haritapaNAne oLaMgela paNa kRSNatvane asaMpAta pAna te nIla, tenA yogathI vanakhaMDa paNa nIla che. A kathana upacAramAtrathI nathI. paNa tevA avabhAsa thakI che. cauvanamAM ja pAnanA kisalaya kavane oLaMgela paNa haritatvane apAta te harita kahevAya che. - 4 - bAlyavane oLaMgela pAna zIta hoya che, tenA yogathI vanakhaMDa zIta kahyo. A kRNa-nIla-harita vaNa, potAnA svarUpane tajyA vinA, snigdha ane tIvra bhAse che. tenA yoge vanakhaMDa paNa tevA kahyA. have tenA svarUpanA pratipAdana mATe bIjA vizeSaNane kahe che - kRNa vanakhaMDa, kevA ? kRNachAya - jemAMthI kRNA chAyA-AkAra, sarva avisaMvAdiSaNe che tethI kRSNa. te dvathI kRSNa che, bhAMti ke avabhAsamaprapaNe vyavasthApita nathI. e pramANe nIlAnIlachAyA Adi kahevA. mAtra-zItamAM chAyA zabda Atapa pratipakSa vastu vAcI jANavo. naDataDataDIyA - zarIrano madhya bhAga kaTi che. tethI bIjAno madhyabhAga paNa kaTi jevo - kaTija kahevAya che, kaTino taTa te kaTitaTa, dhana-anyonya zAkhApazAkhA anupravezathI nibiDa madhya bhAgamAM chAyA jemAM che te. tethI ja ramya, mahA jaLabhArathI namela varSAkALano je meghasamUha, tenA guNathI prApta ati mahAmeghachaMda samAna. zreSTha azokavRkSa parivArarUpa pUrvokta tilakAdi vRkSa varNanavatuM kahevuM. mAtra popaTa-mora-madanazalAkA Adi vizeSaNa ahIM upamApe kahevA. rAjapampsIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda cotarapha uttama, manojJa, manohara, kAna ane manane AnaMdakArI madhura zabda phelAya che. zuM te dhvani A rathAdinA dhvani jevo che ? nA, te artha samartha nathI. - * * jema koI vikAlamAM vAdana kuzaLa manuSya dvArA khoLAmAM laIne caMdananA sArabhAgathI racita koNanA sparzathI uttara-maMda mUjInAvALI vINAne maMda-maMda tADita, kaMpita, paryApita, calita, zarSita, subhita ane udIrita karAtA badhI dizA ane vidizAmAM cotarapha udAra, suMdara, manojJa, manohara, kaNadhaya ane manamohaka dhvani guMje tevo A svara che ? nA, te artha samartha nathI. jema koI kiMnara, kaMpaTaNa, mahoma ke gaMdharva bhadrazAla-naMdanasomanasa ke pAMDuka vanamAM himavata-malaya ke meranI guphAmAM gayela ane eka sthAne ekaThA thaI, AvIne beThA hoya ane pota-potAnA samUha sAthe upasthita, harSollAsapUrvaka kIDA karatA, saMgIta-nRtya-hAsya-parihAsa piya kinnarAdinA geya, padha, kathanI, geyapadabaddha pAmabaddha, uhiSapta, pAdAMta, maMdamaMda dholanAtmaka, rocitAvasAna, sata svarothI samanvita, vaddoSathI rahita, agiyAra alaMkAra ane ATha guNothI yukata, guMjArava vaDe dUra dUranA kSetrone vyApta karanAra rAga-rAgiNI yukata traNa sthAna-maNa karaNathI zuddha gItonA madhura bola, AvA prakArano teno hoya che ? hA evo madhura svara te maNi-tRNathI nIkaLe che. ]i te vanakhaMDanA te-te sthAne, te-te dezamAM aneka nAnI-nAnI vAvo, puSkariNIo, dIlvikA guMjalikA, sarapaMkti, bila-paMktio svaccha, zvasa, rajayamaya kAMThAo, ati sama che. A jaLAzayo vajamaya pASANanA, tapanIya taLavALA, suvaNa-zubha-rajata vAlukAnA, vairca maNi-sphaTika paTalanA banelA che. sukhAkArI utaravA-caDavAnA sthAna che, vividha maNi subaddha catuSkoNa vAva anukrame sujAta, gaMbhIra, zItaLa jaLakad, kamalajha - bIsa-mRNAlathI DhAMkela, ghaNAM utpala, kumuda, nalina, subhaga, saugaMdhika, puMDarIka, zatapatra, sahasatra kamaLothI suzobhita che. tenA upara parAgane mATe bhamasamUha guMjI rahyo che. svaccha-nirmaLa jaLa vaDe bharela che. kallola karatA magaramaccha-kAcabA Adi temAM ahIM-tahIM pharI rahyA che. vividha pakSIonA gamanAgamanathI vyApta che. A jaLAzayomAM keTalAMka Asanodaka, keTalAMka varuNodaka, keTalAMka vRtodaka, keTalAMka HIroika, keTalAMka kSArodaka, keTalAMka idakarasa vaDe yukata kahyA che. te sAdIya, darzanIya, abhirUSa, patiraya che. te vAva yathAvata kRpaMkitanI cAre dizAmAM traNa-traNa suMdara sopAna banela che. te basopAna pratirUpakonI nemo vajananonI che, toraNa-dhvaja-chAtichama pUrvavatu jANavA. te nAnI-nAnI vAva yathAvatu bilapaMktiomAM te te dezamAM ghaNAM utpAda * sUtra-31,32 - [31] te vanakhaMDomAM bahu samaramaNIya bhUmibhAga che. jema koI AliMgapura cAvata vividha paMcavaNI maNI ane tRNo vaDe zobhita che. tenA gaMdha ane sparza yathAkame ANavA. bhagavat ! te tRNa ane maNIo pUrva-pazcima-dakSiNa-uttaranA vAyunA sparzathI maMda-maMda pujatA, vizeSa dhrujatA, kAMpatA, cAlatA, paMdana pAmatA, pati, kSobhita, prerita thatAM kevA zabdo thAya che ? gautama jema koI zibikA, caMdamAnikA athavA ratha, je 95-kgghaTA-patAkA ane uttama toraNothI suzobhita, naMdighoSa sahita, ghuMghara ane suvarNa kALathI parikSita, haimavatacitta tiniza, kanaka kASTha vaDe nirmita, suvyavasthita lagADelA cakamaMDala ane durathI sajjita hoya, loDhAnA pothI surakSita vivALA, zubhalakSaNa ane guNothI yukata kulIna jemAM joDAze hoya, ratha saMcAlanamAM kuzaLa, dakSa sArathI dvArA saMcAlita hoya, so-so bhANa vALA batrIsa lUNIrothI parimaMDita hoya, kavaca AcchAdita agra bhAga vALA hoya, niSa-bANa-paharaNa-kavayAdi yuddhopakaraNathI bharela hoya, yuddha tatpara yoddhA mATe sajAvela hoya, evo ratha maNi ane ranothI banAvelA bhUmivALA rAAMgaNa, rAjata:pura, ramya pradezamAM AvAgamana kare tyAre badhI dizA-vidizAmAM Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 rAjauMIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda sUtra-31,32 parvato, niyatI parvato, jagatI parvato, dAru parvato che. (keTalAMka) dakamaMDapa, dakanAlaka, daka maMcako che je UMcA-nIcA ane nAnA-moTA AMdolaka, patidolaka che. te badhAM ranamaya, svaccha pAvatu pratirUpa che. te utpAda parvata yAvat paNaudolakamAM ghaNAM haMsAsana, kaucAsana, garuDAsana, uattAsana, praNatAsana, dIdhasana, pakSAsana, bhadrAsana, vRbhAsana, sIMhAsana, padmAsana, dizAsavastikAdi sarve ranamaya, svaccha rAvatuM pratirUpa che. te vanakhaMDomAM tyAM-tyAM te te dezamAM ghaNAM AliMgRha, mAligRha, kadaligRha, latagRha, AsanagRha, viNagRha, maMDanagRha, prasAdInagRha, garbhagRha, mohanagRha, zAlagRha, jAlagRha, cittagRha, kusuma gRha, gaMdhagRha, AdizagRiha. sarve namaya, svaccha yAvatu pratirUpa che. te atigRha cAva4 AdarzagRhamAM ghaNAM sAsana yAvat dizA sauvastika Asana sarve ranamaya yAvata pratirUpa che. te vanakhaMDomAM te-te dezamAM tyAM-tyAM ghaNA rAI-jUI-navamAlikA-vAsaMtisumallikA-dadhivAsuka-dboli-mudrikA-nAgalata-atimuktalatA ane Asphoka mAlukAnA khaMDo che. te badhAM svaccha, sarva ranamaya yAvatu pratirUpa che. te jaI cAvatuM mAlUkA maMDapamAM ghaNAM pRthvIzilA paka, hasAsana saMsthita cAva4 dizAsauvastikAsana saMsthita bIjI paNa ghaNAM mAMsala, vRSTa, viziSTa saMsthAna saMsthita kRSI zilApako, he AyuSyamAna zramaNo , tyAM kAya che. te Ajinaka, rUta, bUTa, navanIta, phUla sparzavALA, sarve ranamaya, nirmaLa cAvatuM pati che tyAM ghaNAM vaimAnika deva-devIo bese che, save che, ubhe che, vizrAma kare che, paDaM badale che, hase che, rame che, lIlA-krIDa-kiDra-mohana kare che. e rIte pUrve jUnA saMcita karelA, supatikAMta, zubha, karelA karmonA kalyANamaya, zubha phalapada vipAka anubhave che. * vivecana-31,32 : te vanakhaMDonI madaye bahusamaramaNIya bhUmibhAga kahyo che. bhUmibhAganuM varNana pUrve kahyA mujaba maNInA sparza sudhI kahevuM. mAtra ahIM tRNo paNa kahevA. te A rIte * vividha prakAranA paMcavarNI maNI ane tRNothI zobhe che ItyAdi. have te maNI ane tRNonA vAyu vaDe kaMpavA AdithI thatAM zabda svarUpane kahe che - bhaMte-parama kalyANa yogI. - x * nata - kaMpita, bejita-vizeSa kaMpita. A ja paryAya zabdathI kahe che - vAnita - kaMIka vikSipta, spaMdita. ghati-paraspara saMgharSayukta. ghaTita kema ? kSobhita, svasthAnathI acalita chatA kaI rIte ? udIrita. kevA zabdo kahyA ? he gautama! jema koI zibikA-jaMpAna vizeSa, uparathI AcchAdita koThAkAra, caMdamAnikA- dIrdha jaMpAna ke purUSa pramANa. * x * ratha-saMgrAma raya. tenA phalakavedikA, je kALe je puruSa, tenI apekSAe teTalA pramANamAM jANavA. rathanA vizeSaNo - chatra, devaja, ghaMTA - baMne paDakhe laTakatA mahApamANa ghaTA cuta, patAkA sahita toraNa. naMdIghoSa - bAra vAjiMtranA ninAdasaha. sakiMkiNI - kSadraghaTikAyukta. hemAla-hemamaya dAma samUha *x- haimavataparvatIya vicitra manohArI vizeSayakata. tiniza vRkSa saMbaMdhI kanakamaya kASTha. tathA atizaya samyak pinaddha Araka maMDala tathA kAlAyasa * loDhAthI atizayayukta karAyela nema-caMdranI bAhya paridhi, akanA uparanA phalaka cakavAlanuM karma jemAM che te. - tathA guNa vaDe vyApta je pradhAna azvo, te ati sabhyapaNe yojita jemAM che che. sArathi karmamAM je kuzaLa manuSyo, teomAM atizaya dakSa sArathi, tenA vaDe samyaka parigRhIta. pratyeka pAse so bANo che, te babIza lUNa, tenAthI maMDita. arthAt te batrIza so zarathI bharela tUNo, rathane sarvacA cheDe laTakAvelA che te, saMgrAmane mATe upakahitanA atIva maMDanane mATe thAya che. kaMTaka - kavaca saha kaMTaka, te rUpa zekhara jenA che te. cApa sahita jemAM che, te sacApa je zara-bANa. kuMta, bali, musaTI vagere vividha prakAranA prahaNo, tenA vaDe paripUrNa, yodhAnuM yuddha, te nimite sagha-praguNIbhUta je che te yodhayuddha sajjarata. AvA prakAre rAjAMgaNe ke aMtaHpuramAM ramya ke maNibaddha bhUmitalamAM vAraMvAra kuTima tala pradezamAM. vega vaDe jatAM je udAra, manojJa, karNa mano sukhakara, sarvathA cotaraphathI. kaftha - zvAsayukta, - x - glaNa svarathI-kAkaravara, sAnunAsikanAsikAthI nIkaLela svarAnugata. ATha guNo vaDe yukta, te A ATha guNa - pUrNa, kta, alaMkRta, vyakta, avipuSTa, madhura, sama, lalita che. temAM je svara kalA vaDe paripUrNa gavAya che, te pUrNa. geyarAgAtuta vaDe je gavAya che, te kta. anyonya svara vizeSa karaNathI je alaMkRt vat gavAya te alaMkRta. akSara-svara-phaTa karaNathI vyakta, visvara kozatI vadhu viduSTa nahIM te avighuSTa, madhura svara vaDe gavAtuM te madhura kokIlAnA svara jevuM. tAla-vaMza-svAdi sama anugata te sama. je svara dholanA prakArathI lalana karatA evA te saha lalita vaDe vartatA. salalita. athavA je zromendriya zabdanA sparzanathI ati sUkSmane utpanna kare ane sukumAranI jema bhAse che, te salalita. A ATha madhye keTalAMka guNo bIjI rIte kahe che - kuhara, gujaMta, vaMsa, taMtI, tala, tAla, laya, gaduthI saMpayukta madhura-samasalalita-manohara-mRdu-ribhita-pada-saMcAra, surati-sunativara cArurUpa divya nRtya-sajageya-pragIta. jema pUrve nATya vidhimAM kahyuM tema kahevuM. * te vanakhaMDo maLe, te-te dezamAM, te ja dezanA ekadezamAM ghaNI laghu-lag, vAva-cokhUNI, puSpariNI-vRtAkAra athavA jemAM puSkaro vidhamAna che te. dIdhiMkAhaju nadIo, guMjAlikA-vaka nadIo. ghaNAM kevala-kevala puSpAvakIrNa sarovara-eka paMDita vyavasthita, te sarapaMkti, te ghaNI sarapaMktio tathA je saramAM paMkti vaDe vyavasthita kUvAnuM udaka, pranAlikA vaDe saMcare che te. sapaMkti, te ghaNI sarasara paMkti. bila-kUvA tenI paMkti. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-31,32 A badhAM kevA prakAranA che, te kahe che - a - sphaTika vat bahArathI nirmaLa pradeza zlaNa - glaNa pudgala niSpAdita bAhya pradeza, zlaSNadala niSpanna vastravat. rajatamaya-kAThA jenA che te. tathA sama - gartAnA abhAvathI viSama nahIM. tIra-kAMThAnuM jaLa vaDe ApUrita sthAna jenuM ce te samatIra, tathA vajramaya pASANa cukta. tapanIya - hema vizeSa, jenA taLIyA tapanIyamaya che te. suvarNa-pILI kAMtivALu hema, subnarUpya vizeSa, rajata-cAMdI, tenAthI yukta vAlukA jemAM che te. vaiDUrya maNimaya ane sphaTika paTala maya kinArAnI samIpano ati unnata pradeza jemAM che te. 8. (tathA) sukhathI jaLa madhyamAM pravezana jemAM che te. tathA sukhapUrvaka jaLamadhyethI bahirnigarmana jemAM che te. vividha prakAranA maNIo vaDe jenA kAMThA sArI rIte baddha che te. - 4 - jenA cAra koNa che te catuSkoNa. A vizeSaNa vAva ane kUvAnuM che bAkInAmAM catuSkoNatva saMbhavatuM nathI. tathA kramathI nIcaistarAbhAva rUpathI atizayathI je kyArA, jaLasthAna temAM gaMbhIra-jemAM nIce zItaLa jaLa che te AnupUrNasujAtavapagaMbhIra zItala jaLa, saMchanna-jaLa vaDe aMtarita patra, bisa, mRNAla jemAM che te. ahIM bisamRNAlanA sAhacaryathI patra-padminI patro samajavA. bisa-kaMda, mRNAla-pAnAla tathA ghaNAM utpala, kumuda, nalina, subhaga, saugaMdhika, sahasrapatra vaDe kesarApadhAna, vikasita vaDe upacita tathA bhramaro vaDe upabhoga karAtA kamaLo. Rccha - svarUpathI sphaTikavat zuddha, vimala-AvanAra maLathI rahita, salila vaDe pUrNa. paDihatya-atireka ke atiprabhUta. - X - X - bhamatA matsya, kAcabA che jemAM te. aneka pakSIyugalo ahIM-tahIM javA vaDe sarvataH vyApta che. - 4 - A vApI AdithI sarasara paMkti paryanta. pratyeke-pratyeka pAvara vedikAthI parikSipta che pratyeka pratyeka vanakhaMDathI parikSita che. appAvA ItyAdi api zabda bADha arthe che. koI vApI Adi caMdrahAsAdi parama Asavavat udaka jemAM che te, Asavodaka. keTalIka vAruNa samudranI jema jaLa jemAM che te vAruNodaka. keTalIka kSIra jevA jaLa jemAM che te. jemAM ghI jevuM jaLa che te, kSoda-IkSurasa samAna jaLa jemAM che te kSIrodaka. koIka udaka rasayukta che. te kSullikA vApI cAvat bilapaMkti, ahIM cAvat zabdathI puSkariNI Adi levA. pratyeka cAre dizAmAM, arthAt ekaika dizAmAM eka-ekanA trisopAnaka pratirUpaka che. te traNa sopAnapratirUpaka, ahIM kahevAnAra varNanarUpa jANavA. te vajraratnamaya haMgA Adi pUrvavat. te trisopAna pratirUpakonA pratyekanA toraNo kahyA che. toraNanuM varNana saMpUrNa yAnavimAnavat kahevuM yAvat ghaNAM sahasatra kahevuM. - x - te te dezamAM, te ja dezanA te-te ekadezamAM ghaNAM utpAta parvato che, jyAM AvIne ghaNAM sUyabhivimAnavAsI vaimAnika devo ane devIo vicitra krIDA nimitte vaikriya zarIranI racanA kare che. niyati vaDe vyavasthita parvata te niyati parvata. kyAMya 'niyata' pATha che niyata - sadA bhogyatvathI avasthita parvata. jemAM sUryabhavimAnavAsI rAjapraznIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda vaimAnika devo ane devIo bhavadhAraNIya vaikriyazarIra vaDe sadA ramamANa rahe che. jagatI parvata-parvata vizeSa. dAruparvata - kASTha nirmita parvasto. dakamaMDapa-'sphaTika maMDapa' artha jIvAbhigama mULa TIkAmAM che. dakamaMcaka, daka mAlaka, dakaprAsAda. A dakamaMDapAdi keTalAMka ucca che, keTalAMka nAnA che. aMdolakapakSI mATenA hIMDolA jyAM AvIne manuSyo potAne AMdolita kare che. jyAM pakSI AvIne potAne AMdolita kare che, te paTyadolaka. te ukta vanakhaMDomAM te-te pradezamAM devakrIDA yogya ghaNAM che. A utpAda parvatAdi kevA prakAranA che ? sarvathA ratnamaya Adi che. te utpAda parvatomAM yAvat pazcaMdolakamAM ahIM yAvat karaNathI niyati parvatakAdi grahaNa karavA, ghaNAM hiMsAsanAdi Asano che. temAM jemAM AsanonA nIcenA bhAge haMso rahelA che. jema siMhAsanamAM siMho hoya, tema haMsAsano jANavA. A rIte cAsana, garuDAsana paNa kahevA. e rIte ucca Asana, nita Asana, zayyArUpa dIrghAsana, bhadrAsana-jenA nIcenA bhAge pIThikAbaMdha che. paDhyArAna-jenA nIcenA bhAge vividha pakSIo che. e rIte makarAsana kahevuM padmAsana - padmA AkAranA Asana. dizAsauvastika Asana-jenA nIcenA bhAge dik sauvastiko AlekhelA hoya che. - 4 - A badhAM Asano kevA svarUpanA che ? sarva ratnamaya Adi pUrvavat. te vanakhaMDo madhyamAM te-te pradezamAM, te ja dezanA te-te eka dezamAM ghaNAM Ali-vanaspati vizeSa, tenAthI yukta gRho, mAli paNa vanaspati vizeSa che, tenAthI yukta gRho, kadalIgRhaka ane latAgRhako pratIta che. jemAM avasthAnagRhako che. tyAM AvIne sukhe rahe che. prekSaNakagRha - jyAM AvIne prekSaNaka kare che ane jue ce. majjanaka gRha-jyAM AvIne svecchAe snAna kare che. prasAdhanagRha - jyAM sva ane parane maMDita kare che. garbhagRha, mohana-maithuna gRha arthAt vAsagRha. zAlAgRhaka paTTazAlA pradhAna, jAlagRha-gavAkSayukta gRha, kusumagRha - puSpa samUha yukta gRha. citra pradhAna gRha, gIta-natya yogya gRho te gaMdharvagRha, darpaNamaya gRho te AdarzagRhaka. sarvapnamaya che. te AligRha yAvat AdarzagRhomAM ahIM yAvat zabdathI mAlikAgRha Adi levA. tyAM ghaNAM haMsAsana che ItyAdi pUrvavat. te vanakhaMDomAM te-te dezamAM, te ja dezanA te-te eka dezamAM ghaNAM jAI, jUI, mallikA, navamAlikA, vAsaMtI Adi maMDapo che. dadhivAsuka - vanaspati vizeSamaya maMDapa, surulli paNa vanaspati che, tAMbUlI-nAgavallI. nAga-vRkSa vizeSa, te ja latA te nAgalatA ahIM jenI tirkI tathAvidhA zAkhA ke prazAkhA prasArela nathI te latA. nAgalatAmaya maMDapa te nAgalatAmaMDapa. aployA - vanaspati vizeSa che, tanmaya maMDapa te phoyAmaMDapaka. mAlukA - ekAsthiphaLa vRkSa vizeSa, tanmaya maMDapa te mAlukAmaMDapa. A badhAM sarvatnamaya Adi che. te jAtimaMDapa yAvat mAlukAmaMDapamAM ghaNAM zilApaTTako kahyA che. keTalAMka Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-31,32 haMsAsana saMsthita yAvat diauvastikAsana saMsthita. ahIM cAvat zabdathI haMsAsana, garuDAsana, unnatAsana, pranatAsana, dIrdhAsana, bhadrAsana, AdarzAsana, vRSabhAsana, siMhAsana, padmAsana, A sarve saMsthita che. bIjA paNa ghaNAM zilApaTTaka, je viziSTa cihno, viziSTa nAmo, pradhAna zayana-Asanavat saMsthita hatA. kyAMka mAMmanamuTTa Adi pATha che. tyAM ghaNAM zilApaTTaka mAMsala-akaThina, sudRSTa - ati matRNa. viziSTa saMsthAna saMsthita. A parvato badhAM ratnamaya, svaccha yAvat pratirUpa che Adi pUrvavat te utpAda parvata AdimAM rahela haMsAsana AdimAM cAvat vividha rUpa saMsthAna saMsthita pRthvIzilApaTTakamAM pUrvavat ghaNAM sUryabha vimAnavAsI devo-devIo sukha paDe tema rAtA, kAyAne lAMbI karIne rahetA paNa nidrA karatA na hatA. temane devayonikanvI nidrAno abhAva hoya che. urdhvasthAne rahe che. bese che, tvay vartana kare che. DAbuM paDakhuM pheravI jamaNe paDakhe ane jamaNuM paDakhuM pheravI DAbe paDakhe thAya che. ramaNa kare che, manane Icchita jema thAya tema varte che. yathAsukha ahIM-tahIM gamanavinoda ane gItanRtyAdi vinodathI rahe che. maithuna seve che. e rIte pUrvabhavamAM karela karmo je sucarita che. - 4 - viziSTa tathAvidha dharmAnuSThAna viSayaka apramAdakaraNa kSAMtyAdi sucarita janita, suparAkrAMta arthAt sarva sattva, maitrI, satyabhASaNa, paradravya na haravuM, suzIlAdirUpa suparAkrama janita. tethI ja zubhaphaLadAyI. ahIM kaMIka azubha phaLa paNa Indriya jAti viparyAsathI zubha phaLa lAge che. tethI tAttvika zubhatva pratipatti arthe Ano ja paryAya kahe che - kalyANa arthAt tathAvidha viziSTa phaLadAyI, athavA anarthopazamakArI phaLa vipAkane anubhavatA rahe che. . sUga-33 : 89 te vanakhaMDanA bahumadhyadeza bhAge pratyekamAM pAsAdAvartaka kahyA che. te prAsAdAvataMsako 500 yojana urdhva uccatvathI, 250 yojana vilkebhathI, abhyudgata ucca prahasita evA pUrvavat bahu sama ramaNIya bhUmibhAga, ulloka, saparivAra sIMhAsana Adi varNana pUrvavat tyAM cAra maharSika devo yAvat palyopama sthitika rahe che. te A pramANe - azoka, saptaparNa, caMpaka, cUta. sUryAbhadeva vimAnanI madhye bahusama ramaNIya bhUmibhAga kahyo che. te A - vanasaMDa sivAya yAvat ghaNAM vaimAnika devo ane devIo bese che yAvat vicare che. te bahusama ramaNIya bhUmi bhAganA bahu madhyadezamAM eka moTuM uvakiAlayana kahyuM che. te eka lAkha yojana laMbAI-pahoLAIthI, 3,16,227 yojana, traNa koza, 28 dhanuSu 13 gulathI kaMIka vizeSa nyUna paridhi che. eka yojana jADAI che, sarva jAMbUnadamaya, svaccha yAvat patirUpa che. * vivecana-33 : te vanakhaMDonA bahumadhyadeza bhAgamAM pratyeka prAsAdAvataMsaka che. avahaMsaka vat zekharaka samAna prAsAdonA avataMsaka samAna prAsAda vizeSa. te prAsAdAvataMsaka 500 yojana uMcA, 250 yojana vikhaMbhathI che. abhyudgatAdi vizeSaNa pUrvavat. bhUmi rAjapraznIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda ulloka varNana pUrvavat. te vanakhaMDomAM pratyeka-ekaika dibhAgathI cAra devo-maharSika, mahAdhutika, mahAbalI, mahAsukhI, mahAnubhAvavALA tathA palyopama sthitika rahe che. azokavanamAM azoka, saptaparNavanamAM saptaparNa, caMpakavanamAM caMpaka, cUtavanamAM cUta. te azokAdi devo svakIya vanakhaMDanA potAnA prAsAdAvataMsakanA, pota-potAnA sAmAnika devonA, pota-potAnI saparivAra agramahiSInA, pota-potAnI pariSadanA, pota-potAnA sainiko, sainyAdhipationuM AdhipatyAdi karato. sUryabha vimAnanA madhya bhAgamAM bahusamaramaNIya bhUmibhAga che. tenuM varNana cAnavimAnavat jANavuM. tyAM eka moTuM upakArikAlayana kahyuM che. - 4 - 4 - X - te eka lAkha yojana AyAma ane vikhuMbhathI che. 3,16,227 yojanAdi sUtravat kahevuM. EO * sUtra-34 : te uparikAlayana badhI dizA-vidizAomAM cotaraphathI eka pAvaravedikA ane eka vanakhaMDathI gherAyela che. te pAvara vedikA artha yojana urdhva uccatvathI, 500 dhanuSu vikeMbhathI, 500 dhanuSa pahoLI ane upakiAlayana jeTalI tenI paridhi che. te pAvara vedikAnuM varNana - vajramaya nema, STiratna maya pratiSThAna, dhairyamaya staMbha, sonA-rUpAmaya phalaka, lohitAkSamaya zUcio, vividha maNimaya kaDevara, vividhamaNimaya kaDevara saMghATaka, vividha maNimaya rUpa ane rUpa saMghATaka, aMkamaya pakSa bAhA, jyoti samaya vaMza, vaMzakareluka, rajatamaya paTTikA, jAtarUNyamaya avATanI, vajramI uparI pIchanI, sarvaranamaya AcchAdana che. te pAvaravedikA cAre dizA-vidizAmAM eka eka hemAla, gavAkSAta, ghaMTikAjAla, ghaMTAjAla, muktAjAla, maNijAla, kanakajAla, ratnajAla, pAjAla vaDe saMpavRitta che. te mALAo suvarNa laMbUsakathI yAvat rahelI che. te pAvaravedikAnA te-te dezamAM, tyAM-tyAM ghaNAM azvasaMghATaka yAvat vRSabha saMghATaka, sarve ratnamaya, nirmaLa yAvat pratirUpa che, prAsAdIyAdi che yAvat vIthio, paMktio, mithuno, latAo che. bhagavan ! ema kema kahyuM ke - pAvara vedikA, pAvara vedikA che? gautama ! pAvaravedikAnA te-te dezamAM tyAM-tyAM vedikAmAM, vedikAbAhAmAM, vedikAphalakomAM, vedikA muMDataramAM, staMbha-staMbhabAhAstaMbhazI-staMbhayuTaMtaramAM, zuci-zuci mukho-zuciphalaka-zucipuTaMtaramAM, pakSapakSabAhA - pakSa peraMta-pakSapuTaMtaramAM ghaNAM utpala, padma, kumuda, nalIna, subhaga, saugaMdhika, puMDarIka, mahApuMDarIka, zatapatra, sahasrapatro che. te badhAM, he AyuSyamAn zramaNo ! sarva ratnamaya, nirmaLa, pratirUpa, mahA varasAdathI bacavAmAM chatra samAna che. tethI A kAraNe he gautama ! pAvara vedikA, pAvaravedikA kahevAya che. bhagavan ! pAvara vedikA zuM zAzvata che? gautama ! te kathaMcit zAzvata Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUjha34 che, kathaMcita azAzvata che. bhagavAna ! ema kema kaho cho ? he gautama ! dravyApaNe zAzvata che ane varNa-gaMdha-rasa-parza payayothI azazcata che. tethI Ama kahyuM. bhagavAna ! te pAvaravedikA kALathI keTalo kALa raheze ? gautama ! te pAvaravedikA kadi na hatI tema nathI, kadi nathI tema nahIM kadi nahIM haze tema nahIM, hadI che ane raheze. te dhava, nitya, zAzvata, akSaya, avyaya, vasthita, nitya che. te vanakhaMDa dezona be yojana cakavAlavirSAbhI, upakArikAlayana sama pariopathI che, vanakhaMDa varNana yAvata vicare che, sudhI kahevuM. te upakArikAlayananI cAre dizAmAM cAra thisopanapatirUpaka kahyA che. toraNa-tdhvaja-chatrAtichama varNavavA. te upanikAlayananI upara husamaramaNiya bhUmibhAga, maNI jevA sparza paryanta kahevo. * vivecana-34 - te eka pAvara vedikA eka vanakhaMDathI badhI dizAmAM sAmatyathI sakhyaNuM parikSita che. te ardhayojana uMcI, 500 dhanuSa viThaMbhathI, parikSepathI upanikAlayananA paridhi parimANa samAna che. te pAvaravedikAnuM A AvA svarUpanuM varNana che - varNazlAghA, yathAvasthita svarUpakIrtana, teno nivAsa, granthapaddhatirUpa vartAvAsa, te meM tathA bAkInA tIrthakaroe kahela che. - x * x - ahIM sUtra pustakomAM anyathA atideza bahula pATha dekhAya che. tethI atisaMmoha na thAya, tethI ziSyajananA anugrahane mATe pATha kahe che - vajamAya nemA, riTamaya pratiSThAna, vairyamaya saMbha, suvarNa rUmamaya phalaka, lohitAkSamaya sUI ItyAdi badhuM sUtrArthamAM jaNAveluM che. *x* A badhuM dvArava kahevuM. mAtra anevara - manuSya zarIro, phlevarATa manuSya zarIyugma, rUpArekha - rUpako. te padAvapedikA te-te dezamAM, eka eka hemAlathI, eka eka gavAkSAjAlathI e rIte ghaMTAjAla - ghaMTikAjala - mukatAjAla-kanakAla-maNijAla-ratnajAla-sarvarajAla-parAjAlathI cotaphathI parivRta che te jAla suvarNanA laMbUsaka, suvarNapatara maMDita, vividha maNi-ratna, vividha hAra - addhahArathI zobhita, samuddhaya rU5, kaMIka anyonya saMprApta, pUrva-pazcima-dakSiNa-uttarathI Avela vAyuthI maMda-maMda kaMpatA-jhuMjhatAudAra-manojJa-manahara karNa-manane sukhakara zabdothI te pradezamAM cotaraphathI pUrita karatA, zrI vaDe zobhita che. te pAvara vedikAmAM te-te dezamAM, tyAM-tyAM azva, nara, kiMmara, liMparikSa, mahoNa, gaMdharva, vRSabhanA saMghATaka sarva ratnamaya, nirmaLa cAvatu pratirUpa che. e rIte paMkitI, vIci, mithuno jANavA. te pAvara vedikAmAM ghaNI padA-nAga-azoka-caMpakavana-vAsaMtika-atimukta-kuMda-zyAma latAo che. te nitya kusumita, mukulita, lavacIka, stabakIya, gulayita, gocchika, camalika, yugalika, vinamita, praNamita che. * * * * A sarve ratnamaya, nirmaLa cAvat pratirUpa che. rAjapaSmIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda ukta pAThanI vyAkhyAno sAra :- nAta - sarvathA suvarNamaya laTakato mALA samUha. gavAkSajAla - gavAkSAgRti ratnavizeSa dAmasamUha. kiMkiNI - nAnI ghaMTikA, ghaTAila - ghaMTaDInI apekSAe kaMIka moTo ghaMTa, mukatAAla-muktAphaLamaya mALA samUha, maNila-maNImaya mALA samUha, kanakvAla - pILuM evuM suvarNa vizeSa maya mALA samaha, e rIte ratanAla, padAjAla, sarve dizA-vidizAmAM vyApta che. hemAla AdijAla, kyAMka 'dAma'e pATha che. tyAM premajAlAdipa mALA artha karavo. aaighATaka, latAsUtra ityAdi pUrvavat jANavA. - have pAvara vedikAnuM svarUpa jijJAsu pUche che - have kayA kAraNe bhagavanuM ! ema kahevAya che ? pAvara vedikA evA svarUpanA zabdanI temAM pravRttimAM nimitte zuM che ? tyAre bhagavaMte kahyuM - temAM sthAne-sthAne vedikAmAM - upavezana yogya magvAraNA rU5, vedikAbAhA - vedikAnA paDakhA, vedikApuraMtara - be vedikA tenA apAMtarAlamAM, sAmAnyathI khaMbhamAM, staMbhabAhA - staMbha paDakhAmAM, staMbhazIrSamAM, khaMbhapuTa - be staMbho, tenA aMtaromAM. sUci-pATIyAnA saMbaMdhanA vighaTana abhAvahetu pAdukA sthAnIya arthAta tenA upara, sUcimukha - je pradeze zuci phalakane bhedIne madhyamAM praveze che, te pratyAyajJa deza. sUciphalaka - sUci saMbaMdhI je phalaka pradeza, te paNa upacArathI sUciphalaka che te sUcinA upara ke nIce varte che. sUcipuTaMtara - be sUcinA aMtaramAM. pakSA, pakSabAhA-vedikAnA eka deza vizeSamAM - - - * * ghaNAM utpala - gardabhaka, pA-sUryavikAsI, kumudacaMdravikAsI, nalinakaMIka lAla paDA, subhaga-padAvizeSarUpa, sagaMdhika-kalhAra, puMDarIka-sitAMbuja, te ja mahA-mahApuMDarIka, zatapa - so pAMdaDIyukta, sahApaNa - hajAra patrayukta. A baMne kamaLa saMkhyA vizeSathI bhinna hovAthI judA grahaNa karyA che. A sarve ranamaya che, nirmaLa che ItyAdi vizeSaNa pUrvavatu jANavA. mani - mahApramANa, vASikANi-varSAkALe pANIthI rakSA mATe je karAyela che, te - te cho, tenI samAna kahevAyela che. he gautama ! A arthathI ema kahevAya che - pAvara vedikA che. te- te coktarUpa pradezomAM yathoktarUpa pado, padAvaravedikA zabdanI pravRtti-nimita che. vyutpatti A rIte - paDApradhAna vedikA te pAvaravedikA. pAvara vedikA zuM zAzvatI che ke azAzvatI. arthAt zuM nitya che ke anitya ? bhagavaMte kahyuM - he gautama ! kaMIka zAzvatI - kaMIka azAzvatI athati kathaMcituM nitya-kathaMcita anitya. cAtu zabda kathaMcita arthamAM nipAta che. praznasaMga sugama che. bhagavaMta kahe che - gautama ! prabhAstikanayanA matathI zAzvatI che. tAviko mAne che - dravyAstika naya ja dravya che, paryAyo nahIM. dravya anvayi pariNAmIpaNAthI ane anvayitvathI sarvakALabhAvI hovAthI dravyArthapaNe zAzvatI. varNa paryAyathI, tenAthI anya samuNdhamAna vaNa vizeSarUpathI, e rIte gaMdha-rasa-sparza payayathI, tenA-tenA anya padagala vicaTana-ucaTana vaDe azAzvatI. arthAta paryAyAstika naya matathI, paryAya prAdhAnya vivakSAmAM azAzvatI. paryAyonA pratikSaNa bhAvitapaNA ke keTaloka Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-34 kALa bhAvitapaNAthI vinAzitapaNAthI. upasaMhAra sugama che. ahIM dravyAstika nayavAdI svamata pratiSThApanArthe kahe che - atyaMta utpAda nathI, satno nAza nathI, vidhamAna bhAva asat nathI, abhAva e sat nathI. je prativastuno utpAda-vinAza dekhAya che, te AvirbhAva ane tirobhAva mAtra che. tethI sarva vastu nitya che. tenA matamAM saMzaya kare che ke zuM ghaTAdivat dravyArthatAthI zAzvatI ke sarvakALa ekarUpa che? te saMzayArthe pharI pUche che - bhagavan ! pAvara vedikA kALathI keTalo kALa sudhI hoya che ? e rIte keTalo kALa rahe che ? bhagavan kahe che - gautama ! te kadI na hatI tema nahIM arthAt sarvadA hatI kemake anAdi che. kadI nathI tema paNa nahIM, sarvadA vartamAnakALamAM rahelI che. kadI nahIM haze tema paNa nahIM, bhAvimAM paNa sarvadA haze. kemake anaMtakALa che. A rIte traNa kALa vicAraNAmAM nAstitvano pratiSedha karIne have astitva pratipAdita 93 karavA kahe che - hatI, che ane raheze. e rIte trikALa avasthAyItvathI dhruva, meru Adi vat vatvathI ja sadaiva svasvarUpa niyata, niyatatvathI ja zAzvatI, zAzvatatvathI ja satata gaMgA-siMdhu pravAhapravRtta chatAM puMDarIka draha vat aneka pudgalonA vicaTana chatAM teTalI ja mAtrAnA pudgalanA uccaTana saMbhavathI akSaya - jemAM yokta svarUpamAM paribhraMza thato nathI te. akSayatvathI ja avyaya - potAnA svarUpathI calananA abhAvathI. avyayatvathI svasva pramANamAM avasthita mAnuSottaratI bAhya samudravat. tethI ja nitya-dharmAstikAyAdivat. A pAvaravedikA eka vanakhaMDathI cotaraphathI parikSipta che. te vanakhaMDa dezona be yojana cakravAla vichaMbhathI che. vanakhaMDa varNana - kRSNa, kRSNAvabhAsa ItyAdirUpa pUrvavat jANavuM. te upakArikA layananI cAre dizAmAM, pratyekamAM eka-eka ema cAra trisopanapratirUpaka kahyA che. tenuM varNana yAna vimAnavat che. te trisopAnakanI AgaLa pratyekamAM eka eka toraNa che. toraNa varNana paNa pUrvavat. ItyAdi - 4 - . sUtra-35 H te bahuAma ramaNIya bhUmibhAganA bahumadhyadeze eka moTuM prAsAdAvataMsaka kahyuM che. te prAsAdAvAMsaka 500 yojana urdhva uccatvathI, 250 yojana vilkebhathI tathA potAnI phelAI rahela prabhAthI hasatuM evuM pratIta thAya che. caMdaravo ane saparivAra sIMhAsana kahevA. aSTa aSTamaMgala, dhvaja, chAti chatra kahevA. te mULa prAsAdAvataMsaka, bIjA cAra prAsAdAvataMsako tenAthI ardha uccatva pramANa mAtrathI cotarapha pavRitta che. te pAsAdAvAMsako 250 yojana urdhva ucavI, 125 yojana vikabhatI che. te prAsAdAvAMtako bIjA cAra prAsAdAvataMsakothI gherAyela che, te ardhA uccatva pramANathI che. te prAsAdAvAMsako pacIza yojana uMcA ane sADA bArATha yojana pahoLA, ekIza yojana ane eka koza viSphabhathI che. ulloka, rAjapraznIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda saparivAra sIMhArAna, prAsAda upara ATha AThamaMgalo, dhvajo ane chAtichatro che. * vivecana-35 : E4 te bahusamaramaNIya bhUmibhAganA bahumadhyadeze eka moTuM mUlapAsAdAvataMsaka che, te 500 yojana uMcA che, 250 yojana pahoLA che. tenuM varNana, madhyanA bhUmibhAga, ulloka varNana dvAranI bahAra rahela prAsAdavat jANavuM. tenA madhya bhAgamAM eka maNipIThikA kahI che. ATha yojana laMbAI-pahoLAIthI, cAra yojana jADAIthI che. te sarvathA maNImaya, nirmaLa ItyAdi pUrvavat che. te maNipIThikAnI upara eka moTuM siMhAsana che. te siMhAsana ane parivArarUpa bhadrAsana pUrvavat jANavuM. te mULa prAsAdAvAMsaka bIjA cAra prAsAdAvataMsakathI cotasphathI parivRtta che. tenuM addhatva pramANa batAve che - 250 yojana uMco, 125 yojana vikhaMbhathI. tenuM varNana, madhyabhUmibhAga ItyAdi pUrvavat jANavuM. te prAsAdAvataMsakanA bahu madhyadeza bhAgamAM pratyekamAM siMhAsana kahyuM che. te sIMhAsana varNana pUrvavat. mAtra ahIM bAkI parivArarUpa bhadrAsana kahevA. te prAsAdAvataMsako bIjA cAra prAsAdAvataMsakathI pavRitta che. tenuM uccatva pramANa A rIte che - mUla prAsAdAvataMsakanI apekSAe cothA bhAga pramANathI che. tenuM adbhuuccatva pramANathI batAve che - te 125 yojana uccatvI, 62 // yojana vikhaMbhathI che - 4 - zeSa varNana pUrvavat. [ahIM vRtti sarva varNana sUtrArtha mujaba che tethI nodhela nathI.] vizeSa eTaluM ke chellA cAra prAsAdAvataMsaka paMdara yojanathI adhika uccatvathI ane dezona ATha yojana vikhaMbhathI che. * sUtra-36 : te mUla prAsAdAvataMsakanI pUrve ahIM sudhasabhA kahI che. te 100 yojana lAMbI, 50 yojana pahoLI, kara yojana uMcI, anekazata staMbha saMniviSTa, abhyudgata sukRt vajra vedikA ane toraNa, vara racita zAlabhaMjikA yAvat asarAgaNa saMghathI vyApta, prAsAdIya Adi che. te sudhamasibhAmAM traNa dizAmAM traNa dvAro kahyA che. te A -- pUrvamAM, dakSiNamAM, uttaramAM. A dvAro 16-yojana uccatvathI, ATha yojana vikabhathI, teTalAM ja praveza bhAgamAM che. te dvAra zveta ane zreSTha suvarNanI stupikAo tathA vanamALAthI alaMkRt che. te dvAronI upara ATha-ATha jaMgalo, dhvajA, chatrAtichatro che. te dvAronI AgaLa pratyeka-pratyeka mukha maMDapa kahyA che. te mukha maMDapo 100 yojana laMbAIthI, 50 yojana vilkebhathI, sAtireka 16 yojana uMcAIthI che. sudharma sabhA samAna varNana kahevuM. te mukhamaMDapanI traNa dizAmAM traNa dvAro kahyA che. te A -- pUrvamAM, dakSiNamAM, uttaramAM. te dvAro 16 yojana uMcA, ATha yojana pahoLA, ATha yojana pravezathI che. A dvAro zveta, zreSTha suvarNa stupikA yAvartI vanamALAothI alaMkRt che. te mukhamaMDapanA bhUmibhAga, ulloka, tenI uparanA ATha maMgala, chatrAdi kahevA. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-36 te mukhamaMDapanI AgaLa pratyeka-pratyeka prekSAgRha maMDapa kahela che. dvAra, bhUmibhAga, ulloka paryanta mukhamaMDapa kahevo te bahurAma ramaNIya bhUmibhAganA bahumadhyadeza bhAgamAM pratyeka pratyekamAM vajamaya akSATaka kahyA che. te vajamaya aHiTakanA bahu mayadeza bhAgamAM pratyeka-pratyeka maNipIThikA kahI che. te maNipIThikA ATha yojana AyAma-vikuMbhathI, cAra yojana bAhalyathI, sarvamaNimaya, svaccha cAvatu pratirUpa che te maNipIThikA upara pratyeka pratyeka jIva kahyA che. te sUpa 16-yojana laMbAI-pahoLAIthI, sAtireka 16 yojanA uda4 uccatvathI, zaMkha-aMka-kda-dakaraja-amRta mathita phezapuMja saEza zeta che tathA saranamaya, nirmaLa cAvatu pratirUpa che. - te stUponI upara ATha ATha maMgalo, vaja, cha pratika che. te sUponI cAre dizAmAM pratyeka-pratyekane maNipIThikA kahI che, te maNipIThikAo ATha yojana AyAma-virkabhI, cAra yojana bAhalsathI sarve maNimaya, nirmaLa cAvatuM pratiraya che. te maNipIThikA upara cAra jina [arihaMtanI pratimA che, te jinolsedha pramANa mAtra, paryakAsane birAjamAna svAbhimukha rahelI che. te A rIte - RSabha, vardhamAna, caMdrAnana, vArSeiNa. te tUponI AgaLa pratyeka-pratyekane maNipIThikAo kahI che. te maNipIThikA soLa yaujana laMbAI-pahoLAIthI, ATha yojana bAhalyathI, sarve maNimayI yAvatu pratirUpa che. te maNipIThikAnI upara pratyeka-pratyeka caityavRta kahela che te caityavRkSa ATha yojana udad uMcA, addha yojana udvedhathI, be yojana skaMdha, ardha yojanA vikaMbha, cha yojanamAM phelAyela zAkhA, bahumadayadeza bhAgamAM ATha yojana AyAma vikaMbhathI, sAtireka ATha yojanA sarva pariNAma che. te tyavRAnuM AvA prakAranuM varNana karyuM che - vajamaya mULa, jatanA supratiSThita viDimA, riTamaya vipula kaMda, vaiDUrya rucira skaMdha, sujAta zreSTha zatarUpa prathamaka vizALa zAkhA, vividha maNimaya rananI vividha zAkhA-prazAkhA, vairyapatra, tapanIyarliMTa, jaMbUnada na mRdu sukumAla pavAlathI zobhita uttama kurAga zikharo, vicitra maNiratna surabhi kusuma phaLathI bharela namelI zAkhA adhika mana-nayanane sukha che, amRtasa samAna rasavALA phaLo yukata vR4 chAyA-prabhA-zobhA ane udhota sahita ane prAsAdIyAdi che. te caityavRkSonI upara ATha ATha maMgalo, vaja, chamAtichatra che. te caityavRtonI AgaLa pratyeka-pratyeka maNipIThikA kahI che. te maNipIThikA ATha yojana laMbAI-pahoLAIthI che, cAra yojana bAharANI che, sarve maNImaya, nirmaLa cAvatu pratirUpa che. te maNipIThikAnI upara pratyeka-pratyeka mahendravaja kahyo che. te mahendradhvaja rAjapanIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda sAITha yojana uM uccattathI che. yojana udvedhathI, cojana viSThabhathI, vajamaya, vRd-GSTa-suziliSTa-parivRSTa-sRSTa-supratiSThita viziSTa aneka paMcavarNA hajAro kuDamithI parimaMDi ane abhirAma vAtodbhUta vijaya-vaijayaMtIpatAkA, chawAtiox sukata, uMcI, gaganaHlane sparzatA prAsAdIyAdi che. tenI upara ATha AThamaMgalo, ptA, chatrAtichama che. te mahendradhvaja AgaLa eka-eka naMdA puSkariNIo che. te puSkariNIo 1oo yojana laMbAI, 5o yojana pahoLAI, 10 yojana udvedhathI ane nirmaLa cAvatuM varNana karavuM (ke) eka udasayukta kahI che. te eka-eka pAvara vedikAthI parivRtta che. eka-eka vanakhaMDathI parivRtta che. te naMdA puSkariNInI traNa dizAmAM misopAna pratirUpaka kathA che. gisopAnapatirUpakanuM varNana karavuM. toraNadhvaja-chAtichatra kahevA. sudhamasibhAmAM 48,ooo manogulikAo kahI che. te A rIte - pUrvamAM 16,ooo, pazcimamAM 16,000, dakSiNamAM, 8000, uttaramAM 8ooo, te manogulikAmAM ghaNAM suvarNa-rUAyamaya phalako kahyA che. te suvarNa-rUdhyamaya phalakomAM ghaNAM jamaya nAgadato kahyA che. te jamaya nAgadatomAM kALA sUtranA banela goLa lAMbIlAMbI mALAo laTake che. sudhamasibhAmAM 48,000 gomanasikAo kahI che. nAgadataka paryA manogalikA samAna kahevuM. te nAgadatakomAM ghaNAM rajatamaya sikkA kahyA che. te jatamaya sikkAmAM ghaNI vaiDUramiya dhUpaghaTikAo kahI che. te dhUpaghaTikAmAM kAlo agaru yAvata che. sudhamasibhAmAM bahusamaramaNIya bhUmibhAga kahyo che, yAva4 maNi vaDe zobhita, maNi sparza ane ulloka che. te bahurAma ramaNiya bhUmibhAganA bahu maya deza bhAgamAM eka moTI maNipIThikA kahI che. te 16 yojana laMbAIpahoLAIthI, ATha yojana bAharANI che ane sarva maNimayI yAvatu pratirUpa che. te maNipIThikAnI upara ahIM mANAvaka caiitya staMbha kahyo che. te 60 yojana utd uccatvathI, udvedhathI eka yojana ane vikaMbhathI eka yojana che. te 48 dvAro, 48 AyAmovALA che. zeSa varNana mahendradhvaja samAna jaNavuM. te mANavaka caityastaMbha upara bhara yojana ane nIce paNa bAra yojana choDI, madhyanA 36-yojanamAM ahIM ghaNAM suvarNa-rUdhyamaya phaloka kahyA che. te phUlakomAM ghaNAM vajamaya nAgadaMDo kahyA che, te vajamaya nAgadatomAM ghaNAM rajatamaya sikakA kA che. te sikkAmAM ghaNAM vajamaya goLa goLa samugako kahyA che. te samugakomAM ghaNAM jinasakithao surakSita che. - te (asthIo) sUyabhi devane ane anya ghaNAM devo ane devIone arcanIya yAvatu papAsanIya che. te mANavaka caitya taMbhanI upara ATha ATha maMgalo, qche, chatrAticho che. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sU36 rAjapampsIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda * vivecana-36 : te mULa prAsAdAvAMsakanA IzAnakhUNAmAM sudhamasabhA kahI che. sudharmA nAmaka viziSTa chaMdakayukta. te 100 yojana lAMbI, 50-yojana pahoLI, 32-cojana uMcI che. te sabhA aneka zata staMbha upara rahelI che. atiramaNIyapaNe jonAra prati prAbalyathI sthita, nipuNa zibIracita che. dvAramuMDika upara vajaratnamaya vedikA ane toraNa che. pradhAna racitA ke ratidA zAlabhaMjikA vaDe saMbaddha, pradhAna, manojJa, saMsthAnavALI che. prazasta-prazaMsAspadI rUpa vaiDUrya ratnamaya tenA staMbho che. tathA vividha maNi-kanaka ratna khacita che. nirmaLa, atyaMta sama, suvibhakta, nibiDa ane ramaNIya bhUmibhAga che. tyAM IhAmRga-3Sabha-turaga-na-magara-vihaga-vyAlaka-kinnara-rara-sarabha-camakuMjara-vanalatA-pAlatAnA citro cikita che. staMbhorgata vakavedikAthI abhirAma, vidhAdharanA yamalayugala yaMgasI yukta, sUryanA hajAro kiraNothI yukta, dIpatA, atyaMta dIpatA, cakSu coMTI jAya tevA, sukhasparza, sazrIkarUpa, kaMcana-maNi-ratna stupikA, vividha paMcavarNI ghaMTA-patAkAthI parimaMDita zikharavALI, dhavala, marIci kavayane choDatI, lIdhela-cuno karela, gozISa sarasa surabhi rakta caMdana dadra datta paMcAgulitala, caMdanakaLaza AdithI zobhita dvArA dezabhAga, mAlyadAma - X * puSpocAra - x * vara gaMdha yukta - x * apsarA - X - divya truTitayukta - X * pratirUpa che. sudhamasibhAnI traNe dizAmAM - eka eka dizAmAM eka eka hAra bhAvathI traNa dvArA kahyA che - eka pUrvamAM, eka dakSiNamAM, eka uttaramAM te dvAro pratyeka 1616 yojana uMcA, ATha yojana pahoLA, ATha yojana pravezamAM che. vanamALA sudhI A vaktavya kahevuM. te dvAronI AgaLa eka-eka mukhamaMDapa kahyo che, te mukhamaMDapa 100 yojana lAMbo, 50 yojana pahoLo, sAtireka 16-yojana uMcA che. te anekazata staMbha upara rahela che, ItyAdi varNana sudhamasabhAnI jema saMpUrNa kahevuM. te mukhamaMDapo AgaLa eka eka prekSAgRha maMDapa che. te prekSAgRhamaMDapa maNInA sparza sudhI pUrvavat kahevo. tenA bahu samaramaNIya bhUmibhAganA bahu madhyadezabhAge eka eka vajamaya akSapATaka kahyA che. tenA bahumadhyadeza bhAgamAM eka eka maNipIThikA ATha yojana laMbAI-pahoLAIthI ane cAra yojana bAhalyathI-piMDaye sarvathA maNimaya che. te nirmaLa che ItyAdi vizeSaNa pUrvavat kahevA. te maNipIThikA upara eka eka siMhAsana che, te pUrvavat. prekSAgRha maMDapa upara ATha-ATha maMgala, ghaNAM kALA cAmara, vaja ItyAdi pUrvavatu che, te peDhAmaMDaponI AgaLa eka eka maNipIThikA che. te eka eka 16 yojana laMbAI-pahoLAIthI, ATha yojana bAhacathI che. sarvathA maNimaya che. nirmaLa ItyAdi vizeSaNa pUrvavatuM. te maNipIThikA upara eka eka caityapa che. te caityasUpa 16 yojanA laMbAI-pahoLAIthI che. sAtireka soLa yojana uMco che. te caitya stUpanI upara ATha svastikAdi maMgala che. ghaNAM kALA cAmara-dja cAvatu zukla cAmara-vaja che, je glaNa rUparuM vajadaMDavALA, sugaMdhI cAvat pratirUpa che. [177] te caitya stUponI upara ghaNAM chatrAtichatra, patAkA, ghaMTA yugala, utpalasamUha cAvatu sahasapatrasamUha che, te sarva ratnamaya cAvatu pratirUpa che. A badhuM ja pUrvavat jANavuM. te caitya stUponA eka-ekanI cAre dizAmAM eka eka maNipIThikArUpathI cAra maNipaThikA kahI che. ATha yojana laMbAI-pahoLAIthI, cAra yojana bAhathathI, sarvathA maNimaya, nirmaLa ityAdi pUrvavat che. te maNipIThikAnI upara eka-eka pratimA hovAthI cAra jinapratimA, jinolsedha pramANa mAtra che. jinoledha utkRSTathI 500 dhanuSa ane jaghanyathI sAta hAtha che. ahIM te 500 dhanuSa saMbhave che. te pAsane che, stUpanI sAme rahelI che. jagat sthiti svAbhAvathI samyapaNe rahelI che. te RSabhAdi cAra che. te caityatUponI AgaLa eka eka maNipIThikA kahI che. te maNipIThikA 16 yojana laMbAI-pahoLAIthI, ATha yojana bAharAvI che. sarva maNimayI che, ItyAdi pUrvavatu. te maNipIThikA upara eka eka caityavRkSo ATha yojana uMcA, ardhayojana uMDA, be yojana skaMdha ItyAdi varNana sUgArca mujaba ja vRttimAM che. caityavRkSanuM varNana - vajamaya mULa, jata pratiSThita viDimA-bahumadhyadeza bhAgamAM uMce nIkaLela zAkhA che. riSTa ranamaya teno kaMda che. vaiDUryaratnamaya rucira skaMdha jemAM che, sujAta-mUla dravyazuddha pradhAna je jAtarUpa, tadAtmaka mULabhUta vizALa zAkhA jemAM che te. nAnAmaNiratnamaya vividha zAkhA-prazAkhA jenI che. te paiDUryamaya patro jemAM che te. tapanIyamaya patravRta jemAM che te. jAMbunada suvarNa vizeSamaya raktavarNa, mRdu-manojJa, sukumAra sparzavALA, pravAla-kaMIka ughaDela prabhAva, palava-saMjAta paripUrNa prathama ma bhAva rU5, varAMkara-prathama ughaDatA aMkuro, tene dhAraNa kare che. vicitra maNi ranamaya je surabhI kusuma ane phaLonA bhArathI namelI zAkhA jevI che te. zobhanachAyA jenI che te sacchAya, zobhana kAMti jenI che te sapabhA, tethI ja sazrIka. udhota saha varte che, maNiratnonA udhota bhAvathI sodhota. mana-nayanane adhika sukhakara, amRtarasa samAna phaLovALI ItyAdi. A caityavRkSo bIjA ghaNAM tilaka-lavakacchatra yukta zirISa saptaparNa dadhipaNa lubdhaka dhavala caMdana nIpakuTaja panasa tAla tamAla piyAla priyaMgu pAsapata rAjavRkSa naMdivRkSa vaDe cotaraphathI parivRta che. te tilaka cAvat naMdivRkSa mUlamaMta Adi badhuM azokavRkSanA varNananI mAphaka kahevuM cAvatu paripUrNa latA. te caityavRkSa bIjA ghaNAM tilaka-lavakacchatra yukta zirISa saptaparNa dadhipaNa lubdhaka dhavala caMdana nIpakaja panasa tAla tamAla piyAla priyaMgu pArApata rAjavRkSa naMdivRkSa vaDe cotaraphathI parivRta che. te tilaka cAvat naMdivRkSa mUlamaMta Adi badhuM azokavRkSanA varNananI mAphaka kahevuM cAvatu paripUrNa latA. te caityavRkSonI upara ATha-ATha maMgala, ghaNAM kALA cAmara-tvajAdi che. caityapanuM varNana ghaNAM sahamrapatrasamUha sarve ranamaya yAvatu pratirUpaka che. tyAM sudhI kahevuM. te caityavRkSo AgaLa eka eka maNipIThikA che. te maNipIThikA ATha yojanA Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1oo. rAjAzmIya upAMgasUtra - saTIkaanuvAda sUtra-36 AyAma vikaMbhathI che, cAra yojana bAhacathI che. sarve ratnamaya che Adi pUrvavatuM. te maNipIThikA upara eka mahendradja kahyo che te mahendradhvaja sAITha yojana uMco, ardha gAu uMDo, ardha gAu vikaMbha che. vajarattamaya, vartuLa, manojJa saMsthAnayukta che. te suzliSTa, paridhRSTa samAna - kharasANayA pASANa pratimAvat che. -sukumAra zANayA pASANapratimA vat supratiSThita, acala che. * x * x * te mahendravaja upara ATha-ATha maMgalo, ghaNAM kALAcAmara-dja ItyAdi toraNavat badhuM kahevuM. te mahendra dhvajonI AgaLa eka eka naMdA nAmaka puSkariNI kahI che. te 100 yojana lAMbI, 50 yojana pahoLI, 72 yojana uMDI che te naMdApukariNInA nirmaLa-glaNa-rajatamayakulAdi pUrvavatuM. te puSkariNI pratyeka pAvara vedikA ane eka eka vanakhaMDanI pavRitta che. te naMdA puSkariNInA pratyeka traNa dizAmAM basopAnapatirUpaka ane toraNonuM varNana pUrvavata che. sudhama sabhAmAM 48,000 manogulikA - pIThikA kahI che. te A rIte - pUrva dizAmAM soLa hajAra Adi sUgArca mujaba che. temAM paNa phalaka, nAgadaMtaka, mAlyadAma varNana pUrvavatuM. sikkA ane dhupaghaTikAnuM varNana dvArava karavuM. sudhamasibhAmAM 48,000 gomAnasikA - zasyArUpa sthAna vizeSa kahyA che. te A rIte 16,000 pUrvamAM, 16,000 pazcimamAM ItyAdi badhuM varNana strArtha mujaba che. phalaka-nAgadaMta-sikakAdhupaghaTikA - x * ulloka varNana pUrvavatuM. te bahusama ramaNIya bhUmibhAganA bahu madhyadeza bhAgamAM eka moTI maNipIThikA kahI che. 16 yojana laMbAI pahoLAIthI, ATha yojana bAhacathI, sarva ranamayI Adi pUrvavatu te maNipIThikA upara eka moTo mANavaka nAme caitya staMbha che. te 60yojana ucca, yojana uMDA, yojana vilaMbhathI che. 48 khUNA che. ItyAdi saMpradAyagamya che. ItyAdi mahendradhvajavatuM varNana saMpUrNa sahamrapatra samUha sarvaranamaya che sudhI kahevuM. te mANavaka caityastaMbhanI upara bAra yojana ane nIcenA bAra yojana choDIne vaccenA chatrIza yojanomAM ghaNAM suvarNa-rUdhyamaya phalaka che. ItyAdi phalaka-nAgadaMtasikkAnuM varNana pUrvavat che. te rajatamaya sikkAmAM ghaNAM vajamaya, goLa samudgako kahyA che. temAM jinasakathI rahelA che. sUryAbhadevanA ane bIjA ghaNAM vaimAnika devo ane devIone caMdana vaDe arcanIya, stutyAdithI vaMdanIya, puSpAdithI pUjanIya, bahumAnathI mAnanIya, vastrAdithI sakaraNIya, kalyANa-maMgala-daivata-caitya buddhithI paryApAsanIya che, ItyAdi pUrvavatu. * sUjha-39 : te mANavaka caitya taMbhanI pUrve eka moTI maNipIThikA kahI che. te ATha yojana laMbAI-pahoLAIthI, cAra yojana bAha2thI, sarva maNimaya, nirmaLa cAvatuM pratirUpa che. tenI upara eka moTuM saMhAsana che, saparivAra tenuM varNana karavuM. te staMbhanI pazcime eka moTI maNipIThikA kahI che. te ATha yojana lAMbI-pahoLI, cAra yojana bAhalyathI che, sarve maNimayI, nirmaLa yAvat pratirUpa che. te maNipIThikAnI upara eka moTuM devazayanIya kahyuM che. te deva zayaniyanuM varNana A pramANe che - vividha maNimaya, svarganA pratipAda che. te vividha maNimaya pAdazIrSako, banadamaya gaNako, vividha maNimaya sAMdhA, rajatamaya tulI, tapanIyamaya gaMDopadhAnikA, lohitAkSamaya osikA che. te zayanIya baMne bAju ozikA, baMne tarapha uvd, madhyamAM gaMbhIra zaliMgaNa vartita gaMgApulina vAlukA uddAla sAlasika, suviracita rajaNa, upacita kSaumadukulapaTTa pratichAdana, rakatAMzu saMvRta, suramya, jinaka, , bUru navanItatula 5-mRdu che. * vivecana-33 - te mANavaka caityastaMbhanI pUrvadizAmAM eka moTI maNipIThikA kahI che. te ATha yojana lAMbI-pahoLI cheItyAdi pUrvavatu. te maNipIThikA upara eka moTuM devazayanIya kahyuM che te devazayanIyanuM varNana A pramANe - vividha maNimaya mUlapAda, prati viziSTa upaabha karavAne mATe je pAda te sapatipAda. suvarNa maya pAda-mUlapAda. vividha maNimaya pAdazirSako, jAMbUnadamaya gAmo, kaMIka vajaratna vaDe pUrita saMdhio. vividhamaNi maya-vizivAna jatamaya khUlI, lohitAkSamaya upadhAnaka-osIkA. tapanIyamaya gaMDopaghAnika, te devazayanIya AliMganavarsI-zarIra pramANathI osiko vaDe je che te. temAM mastaka ane paganA aMtane AzrIne upadhAnaka jemAM che te "ubhayato bibloyaNa." te baMne taraphathI unnata, madhyamAM gaMbhIra - namelI, jema gaMgAnI retImAM paNa mUkatA nIce dhasI jAya, tenI samAna A zayyA hatI. te haMsatulyAdi, viziSTa paskirmita kapAsanI banela, vaapa, tenuM AcchAdana jene karAyela che tevI. jinakAdi pUrvavat. ktAMzuka saMvRta, tethI ja suramyAdi pUrvavat. * sutra-38 - te devazayanIyanI parvamAM eka moTI maNipIThikA kahI che. te ATha caujana lAMbI-pahoLI, cAra yojana bAhalyathI, sarva maNimaya yAvat pratirUpa che te maNipIThikAnI upara eka moTo kSullaka mahendradhvaja kahyo che. te 60 yojanA uso, eka yojanA viddhabhathI, vajamaya-vRtta-klaSTa-saMcita-suzliSTa yAvatu patiya che. upara ATha AThamaMgala, dadja, chatrAtichatra che. te kSullaka mahendradhvajanI pazcime ahIM sUyabhidevano cophAla nAme praharaNakoza kahyo che, sarva jamaya, nimaLa cAvatu pratirUpa che. te sUryAbhidevanuM paridharana, khaga, gadA, dhanuSa pramukha ghaNAM praharaNa rano rAkhelA che. te zastro ujjavala, nizita, sutiNadhAravALA, prAsAdIyAdi che. sadhamasibhAnI upara ATha AThamaMgalaka, vaja, chAtichamo che. * vivecana-38 : te devazayanIyanI izAne eka moTI maNipIThikA kahI che. te ATha yojanA laMbAI-pahoLAI che, ItyAdi pUrvavat. te maNipIThikA upara kSullaka mahendradja che. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-38 101 102 rAjAmbIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda te mahendra dhvajavata kahevo. te kSullaka mahendradhvajanI pazcime sUcabhadevano copAla nAme praharaNa sthAna che. -x- temAM ghaNAM parigharana, khagra, gadA dhanurNa Adi praharaNa rano che. je nimaLa, atitejita, tethI ja tIkSyadhArA, prAsAdIyAdi pUrvavata che. * x - sarve pUrvavat kahevuM. * sUtra-36 - sudhamasibhAnI ghaNAne eka moTuM siddhAyatana-jinAlaya kahe che. te 100 yojana lAMbu, 50 yojana pahoLuM, ra yojana UMcu che. tenuM gaumAnasikA paryanta tathA bhUmibhAga caMdaravAnuM varNana pUrvavata kahetuM. te siddhAyatananA bahumadayadeza, bhAgamAM eka moTI maNipIThikA kahI che. te 16 yojana laMbAI-pahoLAIthI ane ATha yojana bAhalsathI che. te maNipIThikA upara eka moTo devacchedaka che. 16 yojana lAMbo-pahoLo, sAtireka soLa yojana uM uracavaNI che. te sarinamaya cAvatu pratirUpa che. ahIM 108 jinapatimA, jinoledha pramANa mAtra birAjamAna che. te jinapratimAnuM varNana A pramANe - tapanIyamayala, hatheLI ane pAdadla, kamaya nakho - madhyamAM lohitAkSa pratiseka, suvarNamayI jaMghA, kanakamaya nAnuM, kanakamaya ru, kanakamaya gajhalaTI, tapanIyamaya nAbhI, riTamaya romarAjI, tapanIyamaya yusuma, tapanIyamaya zrIvatsa, zilAvAlamaya hoTha, phaTikamaya dAMta, tapanIyamaya jIbha ane tANa, kanakamathI nAsikA - madhyamAM lohitAkSa pratireka, aMkamaya AMkho * madhyamAM lohitAkSa pratisevaka, riTamaya tArAknIkI riTamaya aHiHpalaka ane bhamara, kanaka maya kapALa, kAna ane nikAla-lalATa, vajamaya zaghiTI, tapanIya maya kezAMta-keza bhUmi, risTaranamaya keza che. te jinapatimAnI pratyekanI pAchaLa eka eka chatradhArakanI pratimA kahI che. te hima-rajata-kuMdacaMdra samAna, koraMTa puSpamALA yukata dhavala Atamachone lIlApUrvaka dhAraNa karIne ubhI che. te jinapatimAnI baMne paDakhe ekaeka cAmaradhArI pratimA kahI che. te pratimA vividha vimala ane mahAI maNikanaka-ranathI racita yAdd lIlA sahita dhAraNa karatI ubhI che. jinapratimAnI AgaLa baLe nAga pratimA, bhUta pratimA, yA pratimA, kuMDadhAra pratimA che, je sarva ranamaya, nirmaLa cAvatu ubhI che. * * * te jinapatimA AgaLa 108-108 ghaMTa, kaLaza, bhaMgAra, Adarza, thALA, pAnI, supatiSThaka, manogulikA, vAtakaNa, cikara, ranaraMDaka, kaMTha cAvatuM vRSabha kaMTha, puuaMgerI yAvat romahatta aMgerI, puSpapaTala, tela samugaka cAvatu jana samugaka ane dhUpa kaDucchaka rahela che. * * siddhAyatana upara ATha aSTamaMgala, vraja, chatrAtichatra che. vivecana-39 :sudhamAM sabhAnI IzAna dizAmAM eka moTuM jinAlaya kahyuM che, te 100 yojanA lAMbu, 50 yojana pahoLuM, 7ra yojana uMcu che. badhI vatavyatA gomAnasIka paryA sudhamasibhAvat che. arthAt jema sudharmA sabhAmAM pUrva-dakSiNa-uttaravartI traNa dvArA che. dvAronI AgaLa mukhamaMDapo che, mukhamaMDapa AgaLa prekSAgRhamaMDapo che, prekSAgRha maMDapa AgaLa caityastUpa pratimA saha che, te caityastUpo pAse caityavRkSo che. caityavRkSo pAse mahendradhvajA che, tenI AgaLa naMdApuSkariNI, pachI gulikA ane gomAnasikA kahI che. tema ahIM paNa badhuM AkramathI ja kahevuM. - 4 - te siddhAyatanamAM aMdara bahu madhyadeza bhAgamAM ahIM eka moTI maNipIThikA che, te soLa yojana lAMbI-pahoLI, ATha yojana jADI che, sarvamaNimaya ItyAdi pUrvavat che. tenI upara eka moTo deva chaMdaka che. te 16 yojana lAMbo-pahoLo, sAtireka soLa yojana uMco che. - x - te devachaMdakamAM 108 jinapratimA 500 dhanuSa pramANa rahelI che. te jinapratimAnuM varNana A rIte - hAtha-paganA taLIyA tapela sonA jevA, madhyamAM lohatAkSa rananI rekhAyukta karanamaya nakho, pILA suvarNamaya jaMghA-jAnU-UrgAgayaSTi, tapelA suvarNanI nAbhi, pTiranamaya semarAjI, tapelA suvarNamaya stananI DIMTaDI ane zrIvatsa, vidhuma maya hoTha, sphaTikamaya dAMta, tapela sonAnI jIbha ane tALavuM, kanakamathI nAsikA jemAM madhye lohitAkSarananI rekhA, riTaranamaya palako ane bhramara. kanakamaya kapola-kAnalalATapaTTikA, vajananI khopaDI, tapela suvarNamaya kezAMta ane kezabhUmi, pTirananA vALa che. te jinapratimAnI pAchaLa ekaika chaxdhara pratimA, * x - baMne paDakhe babbe cAmadhara pratimA che. caMdrakAMta - vaja - vairya ane bIjA vividha maNirana khacita daMDayukta, AvA vividha prakAranA daMDa che tevI, sUkSma-rajatamaya-lAMbA vALa vALI, zaMkha-kuMda Adiva dhavala cAmaro laI vIMjhatI ubhI che. te jinapratimAonI AgaLa baLe nAgapratimA, babbe yakSapratimA, babbe bhUtapatimA, baLe kaMDadhAra pratimA ubhelI che. te devachaMdakamAM te jinapatimAnI AgaLa 108-108 ghaMTA, caMdanakaLaza, maMgala kaLaza, zRMgAra, darpaNa, svAla, pANI, supatiThaka, manogulikA-pIThikA vizeSa, vAtakaka, ratnakAMDaka, azvakaMTha, gajakaMDa, nakaMTha yAvatuM vRSabhaib, chaTApupo-gracita mALA-~-gaMdha-va-AbharaNa-siddhArthamora pIMchI-puSpa pAlakanI caMgerI-chAbaDIo che. sIMhAsana, cAmara, chako che. 108-108 taila, koTha, patra, coka, tagara, haratAla, hiMgaloka, manozilA, aMjana [e badhAMnA samadugako che. A badhAM tela Adi parama sugaMdhayukta che. 108 vajo che. ahIM saMgrahaNI gAthA che. jemAM uta 108 vastunuM varNana che. * x * zeSa pUrvavat jANavuM. * sUtra-40 : te siddhAyatananI izAnamAM ahIM eka moTI upAtasabhA kahI che. sudhamasibhA samAna upapAtasabhAnuM varNana karavuM cAvatu maNipIThikA ATha yojanA, Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-40 devazayanIyavat zayanIyanuM varNana, ATha-ATha maMgala, dhvaja, chAtIcho che. te upapAta sabhAnuM pUrve eka moTuM draha che. te 100 yojana lAMbu, 50 yojana pahoLuM, 10 yojana uMDu che. te drahanI IzAnamAM ahIM eka moTI abhiSeka sabhA kahI che. sudhasabhAnA gamaka mujaba yAvat gomAnasikA, maNipIThikA, saparivAra siMhAsana yAvat mukAtAdAma che. tyAM sUyabhidevanA ghaNAM abhiSeka bhAMDa rahelA che. ATha ATha maMgala pUrvavat. te abhiSeka sabhAnI IzAnamAM ahIM eka alaMkArika sabhA kahI che. 103 sudhasabhA mujaba AThayojana maNipIThikA, saparivAra siMhAsana sudhI kahevuM. tyAM sUyabhidevanA ghaNAM ja alaMkAra bhAMDa che, bAkI pUrvata te alaMkArikasabhAnI IzAnamAM eka moTI vyavasAya sabhA kahI che. upapAta sabhA samAna parivAra sIMhAsana, maNipIThikA, ATha ATha maMgalo Adi kahevA. tyAM sUyabhidevanuM eka mahAna pustakaratna raheluM che. te pustaka ratnanuM varNana A pramANe ratnamaya patraka, riSTha ratnamaya kabikA, tapela suvarNamaya dorA, vividha maNimaya gAMTha, vairyamaya lipsAsana, SThiratnamaya DhAMkaNa, tapela suvarNamaya sAMkaLa, SThiratnamaya zAhI, vajraratnamaya lekhaNI, riSTharatnamaya akSarothI dhArmika zAstra lakhela che. vyavasAyasabhA upara ATha-ATha maMgalo che. te vyavasAyasabhAnI IzAna dizAmAM naMdA puSkariNI kahI che. te draha sadeza che. te naMdA puSkaraNInI IzAnamAM eka moTI balipITha kahI che. saritnamaya, nirmaLa yAvat pratirUpa che. * vivecana-40 : - te siddhAyatananI IzAnamAM upapAtasabhA kahI che. tenuM sudharmasabhAnA gama mujaba svarUpa varNana - pUrvAdi dvAra traNa, mukhamaMDapa, prekSAgRhamaMDapAdi, ulloka varNana paryanta kahevuM. tenA bahusama ramaNIya bhUmibhAganI bahu madhyadeza bhAgamAM eka moTI maNipIThikA kahI che. te ATha yojana lAMbI-pahoLI, cAra yojana jADI che, ItyAdi pUrvavat. te maNipIThikA upara eka moTuM devazayanIya kahyuM che. tenuM svarUpa sudharmAMsabhAnA devazayanIyavat kahevuM. - x - upapAta sabhAnI IzAna dizAmAM eka moTo draha kahyo che. te 100 yojana lAMbo, 50 yojana pahoLo, daza yojana uMDo che. naMdApuSkariNI vat varNana saMpUrNa kahevuM. te draha eka pAvaravedikAthI eka vanakhaMDathI cotaraphathI parivRtta che. te drahanI traNe dizAmAM trisopAna pratirUpaka kahela che. te trisopAna pratirUpako ane toraNanuM varNana pUrvavat. te drahanA IzAnamAM eka moTI abhiSeka sabhA kahI che te sudharmasabhAvat pramANa, svarUpa, traNa dvAra, mukhamaMDapAdi prakArathI gomAnasI vaktavyatA sudhI kahevuM. - X - rAjapraznIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda te abhiSeka sabhAnA bahusama ramaNIya bhUmibhAganA bahumadhya deza bhAgamAM eka moTI maNipIThikA che. te ATha yojana lAMbI-pahoLI, cAra yojana jADI che. mAtra ahIM parivArabhUta bhadrAsano kahevA. te siMhAsanamAM sUryAbhadevanA abhiSeka yogya ghaNAM upaskAra rahela che. 104 te abhiSeka sabhAnI IzAna dizAmAM eka moTI alaMkAra sabhA kahI che. abhiSekasabhA samAna pramANa, svarUpa, traNa dvAra, mukha maMDapa, prekSAgRha maMDapAdi varNana prakArathI siMhAsana sudhI kahevuM. temAM sUryAbhadevanA alaMkAra yogya bhAMDa rahelA che, bAkI pUrvavat. te alaMkArasabhAnI IzAnamAM eka moTI vyavasAyasabhA kahI che. te abhiSeka sabhA samAna pramANAdi saparivAra siMhAsana sudhI kahevuM. tyAM eka moTuM pustaka ratna rahela che. tenuM varNana - SThi ratnamaya pRSThaka, ratnamaya dorAmAM patro parovelA che. vividha maNimaya gAMTa dorAnI AdimAM che, jethI patro nIkaLe nahIM, aMka ratnamaya patro che. vividha maNimaya zAhInuM bhAjana che. te bhAjananI sAMkaLa tapela suvarNanI che. tenuM chAdana riSTha ratnamaya che ItyAdi. te u5pAta sabhAnI IzAna dizAmAM eka moTI balipITha kahI che. te ATha yojana lAMbI-pahoLI, cAra yojana jADI ItyAdi pUrvavat. te balipIThanI IzAna dizAmAM eka moTI naMdApuSkariNI kahI che. te draha pramANa che. tenA trisopAna ane toraNa varNana pUrvavat che. sUryAbhadevanuM vimAna varNavyu. have tenuM abhiSeka varNana - - sUtra-41,42 - [41] te kALe te samaye sUryAbhadeva tatkALa utpanna thaIne pAMca prakAranI paryAptio pUrNa karI te A - AhAra - zarIra - Indriya-AnapANa-bhASAmana paryApti tyAre te sUyabhidevane paMcavidha prAptithI paryAptabhAva pAmIne AvA svarUpano abhyarthita, ciMtita, prArthita, manogata saMkalpa utpanna thayo * mAre pahelA zuM karavuM joIe ? pachI zuM karavuM joIe ? mane pahelA zuM zreya che ? pachI zuM zreya che ? mAre pahelA paNa-pachI paNa hita, sukha, kSema, niHzreyasa, AnugAmikapaNe thaze ? tyAre te sUyabhidevanA sAmAnika paryAdAmAM utpanna deva sUbhi devanA AvA abhyarthita yAvat Amutpannane samyak rIte jANI sUyabhideva pAse AvyA. sUryAbhadevane be hAtha joDI, mastake Avarta karI, mastake aMjali karI, jaya-vijayathI vadhAvIne Ama kahyuM he devAnupiya ! sUryAbha vimAnamAM siddhAyatanamAM jina utsedha pramANa 108 jinapratimA birAjamAna che. sudhasabhAmAM mANavaka caityamAM staMbhamAM vamaya goLa-vRtta samudgakomAM ghaNA jina asthi rahelA che. te Apane ane bIjA ghaNAM vaimAnika devo ane devIone arcanIya cAvat pasupAsanIya che. tethI - - Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-41,42 Apane te pahelA karaNIya che . pachI karaNIya che, Apane pahelA zreyarUpa che pachI zreyarUpa che. Apane pahelA paNa ane pachI paNa hita-sukha-kSema-ni:zreyasa ane AnugAmikapaNe thaze. [42] tyAre te sUyabhideve te sAmAnika paryAdA utpanna devo pAro A artha sAMbhaLI, samajI, haSTa-tuSTa yAvat hRdayI thaI, zayanIyathI ubho thayo, thaIne upapAtAbhAnA pUrvIya dvArathI nIkaLyo jyAM draha hatuM tyAM Avyo. AvIne drahane anupradakSiNA karato karato pUrvIya toraNathI pravezyo, pravezIne pUrvIya trisopAnaka pratirUpakathI nIce utaryo, utarIne pANImAM gayo, pANIthI snAna karyuM. karIne jalakrIDA karI, karIne jalAbhiSeka karyo, karIne Acamana karI, coko thaI, parama zucibhUta thaI, drahathI bahAra nIkaLyo. 105 - tyArapachI jyAM abhiSeka sabhA che, tyAM Ave che, AvIne abhiSeka sabhAne anupradakSiNA karato karato pUrvanA dvArethI praveze che. pravezIne sIMhAsane Ave che. AvIne zreSTha sIMhAsane pUvabhimukha beTho. tyAre sUyabhidevanA sAmAnika paryAdAmAM utpanna devo Abhiyogika devone bolAve che, bolAvIne Ama kahyuM - he devAnupiyo ! jaldIthI sUca/bhadevanA mahArtha, mahAI, mahArTa, vipula IndrAbhiSekanI [sAmagrI] lAvo. tyAre te Abhiyogika devo, sAmAnika padiAnA devo vaDe Ama kahevAtA hArpita yAvat hRdayI thaI, be hAtha joDI, mastake Avarta karI, mastake aMjali karI, 'tahati' kahI, vinayapUrvaka AjJA vacanone svIkAre che. svIkArIne IzAna dizAmAM jAya che. jaIne vaikriya samudghatithI samavahata thaIne saMkhyAta yojanano yAvat bIjI vakhata paNa vaikriyasamuddAta vaDe samahata thaIne - -1008-1008 rUpAnA kAso, sonAnA kaLazo, maNimaya kaLazo, sonArUpAnA kaLazo, sonA-maNinA kaLazo, rUpAmaNinA kaLazo, sonA-rUpAmaNinA kaLazo, mATInA kaLazo. e pramANe zRMgAra, darpaNa, thALI, pAtrI, supratiSThaka, ratnakaDaka, puSpagaMgerI yAvat romahasta maMgerI, puSpapaTalaka sArvat romahastapaTalaka, chatra, sAmara, tela samudgaka yAvat aMjana samudgaka, 1008 dhUpakaDachA vikarte che. vikurtIne te svAbhAvika ane vaikriya kaLazo yAvat dhUpakaDachAone grahaNa kare che. karIne sUbha vimAnathI bahAra nIkaLyA. nIkaLIne tevI utkRSTa, cApala yAvat tichAM asaMkhyAta yojana yAvat jatAM jatAM kSIrodaka samudre Ave che. AvIne kSIrodaka le che. je tyAM utpalo che, te le che. yAvat zata-sahasatro le che. laIne puSkaroda samudre Ave che. AvIne puSkarodaka laIne tyAMnA utpala yAvat zata-sahasapatro le che. laIne manuSyakSetramAM bharata-auravata kSetro che, temAM mAgadha-varadAma-prabhAsa tirtho che, tyAM Ave che. AvIne tirthodaka ane tirthamATI le che. pachI gaMgA, siMdhu, tA, tavatI mahAnadIo pAse Ave che, AvIne rAjapraznIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda salilodaka le che. pachI baMne kAMThAnI mATI le che. laIne laghuhimavaMta, zikharI varSadhara parvata Ave che, AvIne jaLa le che, sarva tuyara, sarva puSpa, sarva gaMdha, sarva mAlya, sadhi siddhAka le che. laIne pachI... 106 ...pA puMDarIka drahe jAya che, jaIne kaMhanuM jaLa le che, laIne tyAMnA utpala yAvat sahaso le che. laIne hemavata-airAvata vakSetronI rohitA, rohi MzA, suvarNakUlA, rUmyakUlA mahAnadIo che, tyAM Ave che, salilodaka le che. laIne baMne kAMThethI mATI le che. laIne zabdApAtI, vikaTApAtI vRtta vaitADhya parvata che, tyAM Ave che, AvIne sarvaRtukAdi pUrvavat pachI mahAhimavaMta, rukima varSadhara parvate Ave che. AvIne mahApadma ane mahApuMDarIka drahe Ave che. AvIne hanuM jaLa le che ityAdi. pachI harivAsa, ramyak vAsa kSetramAM harikata, nArikatA mahAnadI che, tyAM Ave che, ItyAdi pUrvavat. pachI gaMdhApAtI, mAhyavaMta vRttavaitADhya parvata Ave che Adi pUrvavat. pachI niSaDha, nIlavaMta varSadhara parvate Ave che, pUrvavat. pachI tigiDi, kesarI drahe jAya che, pUrvavat pachI mahAvideha varSakSetre sItA, sItaudA mahAnadIe jAya che, pUrvavat. pachI cakravartI vijayomAM badhAM mAgadha, varadAma, prabhAsa tirthomAM jAya che, tyAM tirthodaka le che, laIne sarve aMtanadIonA sarve vakSaskAra parvatoe jaIne pUrvavat puSpa, phaLAdi le che. pachI meru parvata bhadrazAla vanamAM jAya che. tyAM sarva Rtuka puSpa, mALA, sarvoSadhi siddhArthaka le che. pachI naMdanavanamAM jAya che, tyAM sarvaRtuka yAvat sarvoSadhi siddhArthaka, sarasa gozISacaMdana le che. laIne somanA vanamAM jAya che, tyAM sarvaRtuka yAvat siddhArthaka ane sarasa gozISa caMdana, divya puSpamALA, dara malaya sugaMdhi gaMdhane grahaNa kare che, pachI A badhuM laI te devo eka sthAne bhAge thayA. pachI tevI utkRSTa yAvat gatithI saudharma kalpamAM sUbhi vimAnamAM abhiSeka sabhAmAM sUyabhideva pAse AvIne temane be hAtha joDI, mastake Avarta karI, mastake aMjali karI, jaya-vijaya vaDe vadhAve che. vadhAvIne te mahA, mahAI, mahAI, vipula IndrAbhiSeka [nI sAmagrI] upasthApita karI. tyAre te sUbhi deva 4000 sAmAniko, saparivAra agramahiSIo, traNa paryAdA, sAta sainyAdhipati yAvat bIjA ghaNAM sUryabhavimAnavAsI devo ane devIoe te svAbhAvika tathA vaikriyika zreSTha kamale pratiSThApita, sugaMdhita zreSTha jaLathI bharela, caMdana kRt carcita, kaMTha guNothI baddha, popalathI DhAMkela, sukumAlakomaLa hAtha vaDe pariMgRhIta 1008 suvarNa kaLaza yAvat 1008 mATInA kaLazo sarve jaLathI - mATIthI - puSpAdithI yAvat siddhArthako [vaDe bharIne] sarva RddhithI yAvat vAdha ghoSa saha atimahAn IndrAbhiSekathI abhisiMcita kare che. tyAre te sUyabhidevano atimahAn IndrAbhiSeka vartato hato tyAre keTalAMka devo sUyabhivimAnane ati jaLa ke mATI nahIM paNa pravila varSatI, raja - Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-41,42 103 reNu vinAzaka, divya surabhi gaMdhodakanI varSA varasAve che. keTalAMka devo vimAnane hata-naSTa-bhaTa-upazAMta-prazAMta raja kare che. keTalAMka devo vimAnane siMcanasaMmArjana-upalipta, zuci saMmRSTa racyAMtara ApaNanItine kare che. keTalAMka maMcAtimaMca yukta kare che. keTalAMka vividha raMganI dhvajA, patAkAtipatAkAthI maMDita kare che. keTalAMka lIMpaNa-gupaNa kare che. gozISa-sarasa-raktacaMdana-dara-paMcAMgulitala kare che... keTalAMka devo sUyabhi vimAnanA dvArone caMdana carcita kaLazothI banela toraNothI sajAve che. keTalAMka uparathI nIce sudhI laTakatI lAMbI lAMbI goLa mALAthI vibhUSita kare che. keTalAMka paMcavarNa sugaMdhI puSpo vikherI suzobhita kare che. keTalAMka kAlAga pravara kuMdaraka turaka dhupathI maghamaghAtI sugaMdhathI abhirAma kare che. keTalAMka sugaMdha saMdhika gaMdhavartIbhUta kare che. keTalAMke hiraNa, suvaNa, rajad, vaja, yupa, phaLa, mALA, gaMdha, cUrNa, AbharaNanI varSA kare che. keTalAMke suvarNa ke yAvatu AbharaNanI ekabIjAne bheTa Ape che. keTalAMka caturvidha vAjiMtrane vagADe che - tad, vitad, ghana, jhusira. keTalAMka devo caturvidha gIto gAya che - ukSipta, pAdAMta, maMda, rocitAvasAna. keTalAMka devoe kaMta ke vilaMbita ke kuMtavilaMbita nATyavidhi dekhADI, keTalAMke aMcita nRtyavidhi dekhADI. keTalAMka devoe ArabaDa, bhasola ke AbhaTabhasola, keTalAMke utpAta-nipAta pravRtta, keTalAMke saMkucita-prasAritaritArita keTalAMke bhrAMta-saMbhAta divya nRtyavidhi dekhADI. * * keTalAMka devoe caturvidha abhinaya karyo. te A - daSTinika, pratyAtika, sAmaMtoSanitika, lokAMtamadhyAvasAnika. keTalAMka deze bakkAra kare che, keTalAMka zarIra phulAve che, keTalAMka nAce che, keTalAMka hakkAra kare che, keTalAMka lAMbI lAMbI doDa doDe che, keTalAMka gaNagaNe che - sphoTana kare che. keTalAMka AsphoTana karI gaNagaNe che, keTalAMka tripadI doDe che, keTalAMka ghoDAnI jema haNe che - hAthIvata gulagula kare che - rathanI jema ghaNaghaNe che - keTalAMka A traNe kare che. keTalAMka uchaLe che, vizeSa uchaLe che. keTalAMka hadivani kare che. keTalAMka A traNe kare che. keTalAMka upara * keTalAMka nIce-keTalAMka lAMbu kudhA, keTalAMke A traNe karyuM. koI siMhanAda kare che . koIe bIjAne raMgyA-koIe bhUmi thapathapAvI, koIe A traNe karyuM. koI garje che - koI camake che : koI varSamAM kare che, koI kaNe kare che. koI baLe che - koI tape che - koI pratApe che - koI traNe kare che. koI hakkAre che - yukAre che - dhakkAre che. koI pota-potAnA nAma kahe che, koI cAra paNa kare che. keTalAMka devo devasaNipAta kare che, koI devodhota kare che, koI devokalita kare che, koI kahakaka kare che, koI duhaduhaka kare che, koI vastrokSepa kare che. 108 rAjapramnIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda koI devasapiAta yAva4 vopa kare che. keTalAMka hAthamAM utpala yAvatu sahayaba kamaLa lIdhA, koIe hAthamAM kaLaza yAvatu dhUpakaDachAM lIdhA, haSTa-tuSTa yAvatu hRdayI thad cAre tarapha ahIM-tahIM doDe che * vizeSa doDe che. tyAre te subhadevane, 4ooo sAmAniko yAvatu 16,ooo AtmarakSaka devo, bIja paNa ghaNAM sUyabhi rAjadhAnI vAstavyA devo ane devIoe ati mahAna IndrAbhiSeka vaDe abhisiMcita kare che, karIne eke eke be hAtha joDI, mastake Add karI, mastake aMjali karIne kahyuM - he naMda ! tamAro jaya thAo, he bhadra tamAro jaya thAo. tamAruM kalyANa thAo. na jitelAne jIto, jitelane pALo, jitela maLe vaso. devomAM IndravatuM tArAmAM caMdravatuM, asuromAM camaravata, nAgomAM dharaNava, manuSyomAM bharatavataghaNAM palyopama - ghaNAM sAgaropama - ghaNAM palyopama sAgaropama (sudhI) 4ooo sAmAnika cAvat 16,ooo Atma rakSaka devo, sUcabhavimAnanA bIja ghaNAM sUyabhavimAnavAsI deze ane devIonuM Adhipatya yAvatuM mahAkAva karatAM, pAlana karatA, vicaro ema kahIne jayajaya zabda kare che. tyAre te sUyabhideva, mahAna IndrAbhiSekathI abhiSikata thaIne, abhiSeka sabhAnA pUrva dvArathI nIkaLe che. nIkaLIne alaMkArika sabhAe Ave che, AvIne alaMkArika sabhAne anapradakSiNA karatA, alaMkArikasabhAnA pUrva dvArethI praveze . che, pravezIne sIMhAsana pAse Ave che. te zreSTha sIMhAsana upara pUviibhamukha karIne beTho. tyAre te sUyabhidevanA sAmAnika parSadAnA devoe temanI samakSa alaMkArika bhAMDa upasthita karyA. tyAre te sUyAbhideve sarva prathama semayukata sukumAla surabhI gaMdha kASAyikathI gAmo luccA, luMchIne sarasa gozIrSa caMdanathI gamone anuliMpita kare che, karIne nAkanA zAsathI uDI jAya tevA cakSuhara varNa-sparza yukta, ghoDAnI lALathI paNa adhika sukomaLa, dhavala, suvarNathI khacita karma yukta, AkAza ane sphaTika jevI prabhAvALA, divya devaduSya yugalane dhAraNa karyuM, karIne hAra-AdhahAra-ekAvali-mukatAvalijanAvaline dhAraNa karyA karIne aMgada, keyura kaDaga, kuTita, kaTisUtraka, daza vIMTIo, vakSasUma, muravi, prAlaMba, kuMDala, cUDAmaNi, mugaTane dhAraNa karyA. pachI graMthima-veSTipUmi-saMpatima cAra prakAranI mALA vaDe kalAvRkSanI samAna potAne alaMkRt-vibhUSita kare che. dara-malayasugaMdhanI gaMdha gAtro upara chAMTI, divya sumanadAma dhAraNa kare che. * vivecana-41,42 - te kALe, te samaye sUryAbhideva sUryAbhavimAnamAM upapAta sabhAmAM devazayanIyamAM devadaSyamAM pahelA aMgulanA asaMkhyaya bhAga mAtra avagAhanAthI utpanna thayo. ahIM bhASA ane mana patinA samAtikALanuM aMtara prAyaH zeSa paryAptikAlAMtaranI apekSAthI tokapaNathI ekapaNe vivakSA karI che. * * * pachI te sUyabhadevane paMcavidha Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 rAjapramnIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda sUtra-41,42 109 paryAptibhAva pAmyA pachI Avo saMkalpa thayo. mAre pahelA ke pachI zuM karaNIya che ? zuM zreyarUpa che ? mAre pahelA ke pachI hitapaNe-pariNAme suMdaratA mATe, sukhapaNe, kSamAsaMgatatvane mATe, niHzreyasa-nizcita klayANane mATe, AnugAmika-paraspara zubhAnubaMdha sukhane mATe thaze ? - X * x - A badhuM prAyaH sugama che. pUrve vyAkhyAta che, vAyanI bheda paNa bahu moTo nathI svayaM jANavuM. zuddhodaka prakSAlanathI mAvAna - gRhIta Acamana, vokSa - thoDAM paNa zaMkita malane dUra karavo, tethI ja paramazucibhUta. mahArca-jemAM maNi, kanaka, ratanAdi upayojAya che. mahAI-jemAM mahAna pujA che te. mahAI-utsavane yogya, vipula-vistIrNa. zakAbhiSekava IndrAbhiSeka upasthita karyA. ahIM moTo vAcanA bheda che, tethI lakhIe chIe - 1008 suvarNanA kaLaza, 1008 rUpAnA, 1008 maNinA, 1008 suvarNamaNimaya, 1008 suvarNarUdhyamaya, 1008 rUmramaNimaya, 1008 suvarNarUdhyamaNimaya, 1008 mATInA kaLazo che. 1008-1008 zrRMgAra, darpaNa, sthAla, pANI, supratiSThita cAvatu dhUpanA kaDachAM vikaryo che, vikarvIne teNI utkRSTa ItyAdi vyAkhyA karAyela che. maLatUra - kaSAya, sarva puSpo, sarva gaMdhavAsAdi, sarvamALA, savaiSadhi, sarasavone grahaNa kare che. A ja krama - pahelA kSIra samu gayA, tyAM jaLa ane utpalAdi le che. pachI pukaroda samudra paNa temaja. pachI manuSya kSetramAM bharata-aizvata kSetramAM mAgadhAdi tIrthomAM tIrthodaka ane tIrtha mATI le che. pachI gaMgA, siMdha, raktA, rakAva nadImAM nadInuM jaLa ane kAMThAnI mATI le che. pachI laghuhimavatuM ane zikharImAM sarvatvarAdi le che. pacI tyAM ja pAdraha-puMDarIka drahamAM drahanuM jaLa ane utpalAdi le che. pachI haimavata, airaNyavat varSakSetramAM rohitA, rohitAMzA, suvarNakUlA, rUdhyakUlA mahAnadImAM nadInuM jaLa, baMne kAMThAnI mATI lIdhI. pachI zabdApAti, vikaTApAtI vRtta vaitAdyamAM sarve tUvarAdi lIdhI. pachI mahAhimavaMta ane TUMkamI varSadhara parvatomAM sarve tuvarAdi lIdhA. pachI mahApatA ane puMDarIka drahomAMthI udakAdi lIdhA. pachI mahApA ane puMDarIka drahomAMthI udakAdi lIdhA. pachI harivarSa, ramyaka varSamAM harisalilA-harikAMtA-narakAMtA-nArIkAMtA mahAnadImAMthI jaLa ane mATI lIdhA. pachI gaMdhApAtI, mAlyavat vRtta vaitAdyamAMthI tuvarAdi, pachI niSadha, nIlavaMta varSadhara parvatamAMthI sarva navarAdi lIdhA. pachI tyAM rahela tigicchi, kesarI mahAdrahomAMthI jaLa Adi lIdhA. pachI pUrva-pazcima videhamAM sItA-sItodA nadImAMthI jaLa, mATI lIdhA. pachI badhI cakravartI vijayanA mAgadhAdi tIrthanuM jaLa ane mATI lIdhA. pachI vakSaskAra parvatomAMthI sarva tUvarAdi lIdhA. pachI badhI aMtara nadInA jaLa ane mATI, pachI meru parvatanA bhadrazAlavananA tuvarAdi, pachI naMdanavanamAM tvarAdi ane sarasa gozIpacaMdana, pachI saumanasavanamAM sarvatvarAdi, samsa gozISa caMdana, puSpamALA lIdhA. pachI paMDakavanathI tuvara, puSa, gaMdha, mALA, gozISa caMdana, divya puSpamALA lIdhA. dara - kuMDikAnA bhAjanane vaTathI bAMdhI, tenA vaDe gALIne, ke temAM pakAvela je malayodabhavatAthI prasiddha zrIkhaMDa, tenI sugaMdhI-parama gaMdhayukta gaMdhone grahaNa kare che. .. pANI chAMTIne, saMbhavita kacaro zodhIne, chANa AdithI lIpIne tathA chAMTelAM jaLa vaDe ja zuci-pavitra, kacaro dUra karavAthI samRSTa galInA mArgo ane hATa mArgo. keTalAMka devo hiraNyarUpa maMgalabhUta bIjA devone Ape che. e rIte savarNa, rA, puSpa, phaLa, mALA, gaMdha, cUrNa, AbharaNa, e badhuM paNa bIjA devone Ape che, te kahevuM. jemAM utpAtu pUrva nipAta che te utpAtanipAta, e rIte nipAtotpAta, saMkucita prasArita, gamanAgamana, bhrAMta-saMdhyAMta, AramaTa-sola divya nATyavidhi dekhADe che koI devo 'qkkA' zabda kare che, potAne sthULa kare che, lAsyarUpa nRtya kare che. tAMDavarUpa nRtya kare che, bhUmi Adi upara AsphoTana kare che. uchaLe che, vadhu uchaLe che, nIce paDe che, uchaLe che, tIcha paDe che.javAlA mAlAkula thAya che, tapta ane pratapta thAya che. moTA zabdathI cUkAra kare che. devo vAyunI jema utkalikA kare che. devonA pramodabharavazathI svecchA vayana vaDe bola-kolAhah, deva kahakaka kare che. te alaMkArasabhAmAM pahelA padmala evA sukumArapaNe surabhI gaMghakApAyika dravya parikamitAthI laghuzATikAthI gamone sApha kare che. nAkanA nizvAsanA vAyu vaDe vAhaya, A upamAthI tenI glaNatA kahI. cahera- viziSTa rUpAtizaya kalitatvathI svavaza kare che. atizaya varNa ane sparzathI yukta che. ghoDAnI lALathI paNa vadhu sUkSma. ati viziSTa mRta-laghava guNayukta. dhavala-mota, suvarNa vaDe khacita aMtakarma * AMcala ke cheDArUpa. AkAza Tika samAna ati svaccha, sphaTika vizeSa samAnapabhAM. divya devadAdhyayugala, dhAraNa kare che, hArAdi AbharaNone dhAraNa kare che. temAM - hara - aDhAra saro, aIhAra-navasaro, ekAvali-vicimamaNikA, muktAvalI - mukatAphaLamayI, ratnAvalI - ranamaya maNikAtmika, prAlaMba-suvarNamaya vicitra maNiratnathI citrita zarIra pramANa AbharaNa vizeSa, kaTaka-lAsika bharaNa, buTitabAhu kSikA, aMgada-bAhunuM AbharaNa vizeSa, - x * kuMDala-kAnanuM AbharaNa, cUDAmaNi-sakala pArthiva rana sarvasAra devendra manuSyandra Ud kRta nivAsa, niHzeSa amaMgala-azAMti-rogapramukha doSApahAkArI pravara lakSaNopeta paramamaMgalabhUta AbharaNa vizeSa. cigANi - vividha prakAnA je rano, te saMkaTa citra rana saMkaTa prabhUta rananA samUha yukta divya puSamAlA, graMthima-graMtha vaDe nivRta, je sUgAdi vaDe baMdhAya che. pUrima - je gracita hoya ane veTana karAya che. puSpalaMbUsaka - gaMDaka. vaMzazalAkAmaya paMjarAdimAM pUrAya che, saMghAtima - parasparathI nALa saMghAta vaDe bAMdhela. * sUp-43,44 : [4] tyAre te subhadeva kezAlaMkAra, mAlyAlaMkAra, AbharaNAlaMkAra, vAlaMkAra e caturvidha alaMkAra vaDe alaMkRtva ane vibhUSita thaIne - patipUNaliMkAra thaIne sIMhAsanathI ubhA thAya che, thaIne alaMkAra sabhAnA pUrvanA Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-43,44 16 dvArathI nIkaLe che. nIkaLIne vyavasAya sabhAe jAya che. vyavasAya sabhAne anupadakSiNA karatA-karatA pUrvanA dvArethI praveza kare che. uttama sIMhAsane yAvatu bese che. tyAre te sUyabhidevanA sAmAnika parSadAnA devo pustakana lAve che. tyArapachI sUyabhideva pustakanane grahaNa kare che. laIne mUke che. pustakanane ughADe che, ughADIne vAMce che. vAMcIne dhArmika kArya karavAno nirNaya kare che, pachI pustakanane pAchuM mUke che. sIMhAsanathI ubho thAya che, thaIne vyavasAyasabhAnA pUrvanA dvArethI nIkaLe che. nIkaLIne naMdA puSkariNIe Ave che. AvIne tenA pUrvanA toraNathI pUrvanA thisopAna patirUpakathI temAM utare che, utarIne hAtha-paga dhuve che. dhoIne Acamana karI, coko thaI, paramasUcibhUta thaI, eka moTA zeta rajatamaya vimala salilapUrNa mata gajamukha AkRti kuMbha samAna bhaMgArane grahaNa kare che. tyAMnA je utpala yAvat zatasahazone grahaNa karIne naMdA puSkariNIthI bahAra nIkaLe che nIkaLI jyAM siddhAyatana che, tyAM javA taiyAra thayo. 4i4] tyAre te suyabhidevanA 4ooo sAmAniko yAvat 16,ooo AtmarakSaka devo, bIja paNa ghaNAM subhivimAnavAsI devo ane devIomAM keTalAMka hAthamAM upala yAvatuM zatasahasra mo laIne sUbhidevanI pAchaLa-pAchaLa cAlyA. tyArapachI sUyabhidevanA ghaNAM abhiyogika devo ane devIomAM keTalAMka hAthamAM kaLazo cAvatu keTalAMka hAthamAM dhUpakaDA laI ati harSita thaI sUyabhidevanI pAchaLa cAlyA. tyArapachI sayabhidevanA 4ooo sAmAnika devo yAvatu bIjA ghaNAM sUyabhivimAnanA devo-devIothI saMparivRtta thaIne sarvatraddhithI yAvatu vAdhonI dhvanipUrvaka siddhAyatana hatuM tyAM AvyA. pachI siddhAratananA pUrvanA dvArethI pravezyA, pravezIne kyAM devadaka che, e jinapatimAo che, tyAM Ave che. AvIne jina pratimAne jotAM ja praNAma kare che. karIne lomahattakane grahaNa kare che, karIne jinapatimAne lomaharatakathI pramArje che. pramAjIne jinapatimAne sugaMdhI dhodakathI navaDAve che. navaDAvIne sarasa gozISa caMdanathI gamone lipe che. lipIne sugaMdhI gaMdha kApAyikathI gAmone luMche che, luMchIne jinapatimAne ahata devadUSya yugala paherAve che. paherAvIne yuw-mALA-gaMdha-pUrNa-va-vastra-AbharaNa caDhAve che. pachI nIce sudhI laTakatI lAMbI-lAMbI goLa mALA paherAvI. paherAvIne paMcavarNa yuujo hAthamAM laIne tenI varSA karI ane mAMDavo karIne te sthAnane suzobhita karyuM. pachI te jinapratimAnI AgaLa svaccha, glaNa, rajatamaya, aphaldddula vaDe ATha AThamaMgalanuM Alekhana karyuM. te A pramANe - svastika cAvatuM darpaNa. pachI caMdapabha-ra-taja-vaiDUrya vimala daMDa, ravaNa-maNi-ratna vaDe cikita, kALo agaru pravara phudaraka, taraska, dhUpanI maghamaghATathI uttama gaMdha vaDe 112 rAjapampsIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda vyApta ane dhUpavata choDatA vaiDUryamaya kaDachAne grahaNa karIne dhUpakSepa karIne jinavarane 108 vizuddha granthayukta - ayukta - apunarukta mahimAzALI chaMdothI stuti karI, pachI sAta-ATha pagalA pAchaLa khasyo, khasIne DAbo ghUMTaNa uMco karyo. karIne jamaNo ghUMTaNa bhUmi tale sthApI, traNa vakhata mastakane bhUmitale lAya, lagADIne kaMIka name che. namIne be hAtha joDI, mastake Add karI, mastake aMjali karIne A pramANe kahyuM - namaskAra thAo - arihaMtone yAvata saMpAddhane. vaMde che, name che, namIne jyAM devachaMdaka che, jyAM siddhAyatanano bahu madhyadeza bhAga che, tyAM jAya che. jaIne lomahastakane uThAve che. pachI siMhadvAyatananA bahumadhyadeza bhAgane lomahastakathI pramArje che. divya udakadhArAthI sIce che. sarasa gozamAM caMdanathI paMcAMgulitava maMDaqne Alekhe che. AlekhIne, hAthamAM laIne cAvatu paMjopacAra yukta kare che. karIne dhUpa de che. pachI siddhAyatananA dakSiNa dvAre Ave che.. tyAM lomahattaka laIne pachI dvAceTI ane zAla bhaMjikAo tathA vyAlarUpane lomahastakathI pramArje che. pramAjIne divya udakadhArAthI sIMce che. sacIne sarasa gozISacaMdana vaDe carcita kare che. karIne puSpA rohaNa, mArA yAvatu AbharaNArohaNa kare che, karIne lAMbI laTakatI mALA cAvat dhUpopa kare che. karIne jyAM dakSiNanA dvAre mukhamaMDapa che, jyAM te mukhamaMDapano bahu madhya deza bhAga che, tyAM Ave che. AvIne lomahastaka le che. laIne bahu madhyadeza bhAgane lohastakane pramArje che. pramAjIne dila udakadhArAthI sIce che, sIMcIna sarasa gozISa caMdanathI paMcAMgulitala maMDapane Alekhe che. AlekhIne, grahita puSpo vIkherI yAvat dhUpa de che. pachI je dakSiNanA mukhamaMDapanA pazcimI dvAre jAya che, jaIne lomastaka hAthamAM le che laIne dvAra zAkhA, zAlabhaMjikA vyAlarUpone lomahastakanI pramAje che. pramAjIne divya jaLadhArAthI sIce che. sassa gozISa caMdanathI carcita kare che. puSpa cAvatuM AbharaNa caDAve che. lAMbI mALA - puNo vikheravA * dhUpa Apavo. A badhuM karIne dakSiNanA mukha maMDapanA uttaranI taMbha pati pAse Ave che. AvIne lomahastaka hAthamAM le che. staMbha, zAlabhaMjikA ane vyAkarUpane lomahastakathI mArje che. pazcimanA dvAravata cAvata dhUpa de che. tyArapachI dakSiNI mukha maMDapanA pUrva dvAre Ave che. AvIne lomahastaka hAthamAM laIne dvAra zAkhA ItyAdi pUrvavata kahevuM. pachI dakSiNanA mukhamaMDapanA dakSiNa dvAre Ave che, AvIne dvAra zAkhA ItyAdi pUrvavata kahevuM. pachI dakSiNanA Dgraha maMDapamAM jayAM peupRhamaMDapano bahu madayadeza bhAga che, temAM vamaya akSapATaka che. maNipIThikA che, jyAM sIMhAsana che, tyAM Ave che. AvIne lomahattaka hAthamAM le che. laIne akSapATakane, maNipIThikAne, sahAsanane loma hastakathI pramArje che. pramAjIne te divya udakadhArAthI sIMcI, sarasa gozISa caMdana Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-43,44 113 114 rAjapramnIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda vaDe carcita kare che. puSpa caDAve che, lAMbI laTakatI mALA caDAvI, dhUpa Ape che. ApIne dakSiNanA prekSAgRha maMDapanA pazcimanA dvAre Ave che. uttaranA dvAre badhuM pUrvanA dvAra mAphaka kahevuM. dakSiNanA dvAre paNa pUrvavatu ja kahevuM. pachI dakSiNanA caityavastupe Ave che. tyAM AvIne sUpa ane maNipIThikAne divya jaLadhArA vaDe sIMce che, sarasa gozISa caMdanathI carcita kare che. puSpa caDAve che. yAvatu dhupakSepa kare che. pazcimanI maNipIThikAe jyAM pazcimamAM jinapatimA che, tyAM Ave che. zeSa pUrvavata. uttaranI jinapatimAmAM paNa badhuM temaja kahevuM. pachI pUrvanI masipIThikA che, jyAM pUvaya dizAnI jinapatimA che, tyAM Ave che, zeSa pUrvavatuM. dakSiNanI maNipIThikAe dakSiNanI jinapatimAo Ave che. zeSa pUrvavatuM. jyAM dakSiNanuM caityavRkSa che, tyAM Ave che. zeSa pUrvavatu. jyAM mahendradhvaja che, jyAM dakSiNanI naMdApuSkariNI che, tyAM Ave che lomahastaka hAthamAM le che, toraNa, misopAna patirUpaka, zAlabhaMjikta ane vAlarUpone lomahastakathI pramAjI, divya udakadhArAthI sIMcI, sarasa gozISa caMdanathI carcita karI, yupamALA caDAvI, lAMbI mALAne laTakAvI, dhUpakSepa kare che. siddhAyatananI anupadakSiNA karatA, jyAM uttaranI naMdA puSkariNI che, tyAM Ave che. zeSa pUrvavatuM. jyAM uttarane caityavRkSa che, tyAM Ave che, uttaranA caityarUpe Ave che. zeSa pUrvavata. jyAM pazcimanI pIThikA che, pazcimanI jina pratimA che, zeSa pavavata. uttaranA prekSAgRha maMDape Ave che. AvIne dakSiNanI vakatavyatA che, te badhI kahevI. pUrvanA dvAre, dakSiNanI taMbha paMkti, te badhuM pUvava4. jyAM uttarano mukhya maMDapa che, jyAM uttaranA mukhamaMDapano bahu madhyadezabhAga che, te badhuM pUrvavata kahevuM. pazcimanA dvAre temaja. uttaranA dvAre dakSiNanI saMbha paMkti Adi bAkInuM badhuM pUrvavata. jyAM siddhAyatananuM uttaranuM dvAra, pUrvavata. je siddhAyatananuM pUranuM dvAra che tyAM jAya che. te pUrvavatuM. je pUrvano mukhamaMDapa che, jyAM mukhamaMDapano bahumadhyadeza bhAga che, tyAM Ave che. zeSa pUvava4. pUrvanuM mukhamaMDapanA dakSiNanA dvAre pazcimanI taMbha paMkita, uttaranA dvAre te pUrvavatuM. jyAM pUrvanuM prekSAgRha maMDapa che, sUpa che, jinapatimAcaityavR-mahendra dhvaja-naMdApuSkariNI badhuM pUrvavat yAva4 dhUpa de che. - pachI sudhamasibhAe Ave che. AvIne sudhamasibhAnA pUrvanA dvArethI praveze che. pravezIne mANavaka caityastabha che, jyAM vajaya goLa-vRtta-samugaka che, tyAM Ave che. AvIne lomahastaka hAthamAM le che. laIne vajamaya goLavRtta samugakane lomaharatakathI pramArje che. pramAjIne samugakane khole che. kholIne jina asthine lomahattakathI pramArje che. pramAjIne surabhi gaMdhodakathI prAle che. praphaHlIne savarNottama zreSTha gaMdha ane mALAthI arcita karI, dhUpa de che. daIne jina azine vajamaya goLa-vRta samugakamAM mUke che. mANavaka tyadbhane 17/8] lomahattakathI pramArje che. divya jaLadhArAnsAsa gozISa caMdanathI carcita karI, "pArohaNa yAvata dhUpa de che. sIMhAsanamAM pUrvavata devazayanIce pUrvavatuM. vadhu mahendradhvajamAM paNa temaja jANavuM. je prahaNa koNa sopAlaka che tyAM Ave che, AvIne te lomahattaka hAthamAM le che. laIne copAla paharaNa kozane lomahattakathI pramArje che. pramAIne divya udaghAsa * sarasa gozISa caMdanathI carcita-puSpa caDAvavA * lAMbI laTakatI mALA cAvatu dhUpa Ape che. jyAM sudAmAM sabhAno bahu madhyadeza bhAga, jyAM maNipIThikA, jyAM deva zayanIya tyAM Ave che, AvIne lomahastaka hAthamAM laI devazayanIya ane maNipIThikAne lomahastakathI pramArje che yAvata dhupa de che. pachI jyAM upapAtasabhAnuM dakSiNanuM dvAra che tyAM pUrvavata. abhiSeka sabhA saMdeza yAvatu puvanI naMdA puSkariNI, jyAM draha che tyAM Ave che, AvIne toraNa, sopAnaka, zAlabhaMjikA, vyAlarUpa pUrvavatuM. jyAM abhiSeka sabhA che, tyAM Ave che. AvIne pUrvavata sIMhAsana ane maNipIThikA, bAkI pUrvavatuM. Ayatana sardeza cAvatu pUrvanI naMdA puSkariNI. jyAM alaMkArika sabhA che, tyAM jAya che. jaIne tyAM abhiSeka sabhA mujaba badhuM kahevuM. pachI vyavasAya sabhAe jAya che. jaIne pUrvavata, lomahattaka hAthamAM laI pustakAnane lomahastaka vaDe pramArje che. pramAjIne divya jaLadhArAthI siMcI, sarvottama gaMdha ane mALA vaDe asa kare che. karIne maNipIThikA ane sIMhAsanane bAkI pUrvavatu. pUrvanI naMdA puSkariNImAM jyAM draha che, tyAM jAya che. jaIne te toraNa, gisopAnaka, zAlabhaMjikA vAlarUpa pUrvavatuM. jyAM balipITha che, tyAM jAya che. tyAM bali visarjana kare che. Abhiyogika devane bolAve che. bolAvIne Ama kahyuM - o devAnupiyo ! jaldI sUyAbhivimAnamAM zRMgATaka, mika, catuSka, catvara, caturmukha, mahApaNa, prakAra, alaka, carikA, dvAra, gopura, toraNa, ArAma, udhAna, vana, vanarAjI, kAnana ane vanakhaMDamAM carcanIya kare che. karIne jaldIthI AjJAne pAchI soMd. tyAre te abhiyogika devo, subhadeve Ama kahetA yAvat svIkArIne sUyabhivimAnamAM zRMgATaka, trika yAvata vanakhaMDamAM arcanIya kare che, karIne jyAM sUyabhadeva che yAvata AjJA soMpe che. tyArapachI sUyabhideva, jyAM naMdA puSkariNI che, tyAM Ave che. AvIne naMdA puSkariNIne pUrvanA misopAna patirUpakathI utare che. utarIne hAtha-paga ghuve che, joIne naMdApuSkariNIthI bahAra nIkaLI, jyAM sudhamasibhA che, tyAM javAne pravRtta thayo. tyAre te sUyabhideva, 4000 sAmAnika yAvat 16,ooo AtmarakSaka devo, Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sU-44 115 116 rAjapramnIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda bIja ghaNAM sUyabhivimAnavAsI vaimAnika deva-devI sAthe parIvarIne sarvaRddhithI yAvatu nAdita ravathI sudhamasibhAe Ave che. sudhamasibhAnA pUrvanA dvArethI praveze che. praveelIne sIMhAsana pAse Ave che. AvIne zreSTha sIusane pUrvAbhimukha beTho. * vivecana-43,44 - vyavasAya nibaMdhanarUpa sabhA te vyavasAya sabhA. kSetrAdi paNa karmodayAdi nimittavathI che. * x - pustakaratna usaMgamAM ke uttama sthAna vizeSamAM mUke che - ughADe che. dharmAnugata vyavasAya kare che. karavA abhilASA kare che. pratyAyajJa vastu pratibiMba AdhArarUpa ati nirmaLa. maccha sAtaMduta - divya taMdala. caMdraprabha vaja vairya vimala daMDa jeno che te. suvarNa-maNi-ratnathI citrita. kALo agaru AdinI dhUpathI uttama gaMdha vaDe anuviddha. dhUpane choDatA vairyamaya kaDachA laIne prayatnathI jinavarone dhUpa daIne, pAcho khasI daza AMgaLInI mastake aMjali racIne, nirmaLa-lakSaNadoSa hita je graMtha-zabda saMgharbha vaDe yukta 108 stuti, te arthasAyukta-punarukti rahita-mahAvRtathI, stavIne DAbo ghuMTaNa uMco karI, vidhithI praNAma karIne praNipAta daMDaka kahe che - namostu * devAdi atizaya pUjAne yogya te ahaMnta. temane namaskAra. te arahaMta nAmAdipe paNa che. tethI bhAvaahetu pratipati arthe kahe che - bhagavaMtone. ja * samagra aizvaryAdi lakSaNa jemAM che te. mAra - dharmanI prathama pravRtti karavAnA AcAravALA te Adikara. jenA vaDe saMsAra samudra tarAya te tIrtha arthAtuM pravacana, tene karanAra te tIrthakara, svayaM-bIjAnA upadeza vinA samyagu varabodhi prApta, buddhamithyAvanidrA javAthI saMbodha vaDe. te svayaMsaMbuddha. puraSomAM uttama, bhagavaMta ja parArthavyasanI Adi guNayuktatAthI puruSottama che. karmarUpI hAthI pratye puruSomAM puMDarIka samAna. paccaka-dubhikSa-mAri Adi zuddha pANInA nirAkaraNathI puruSavaragaMdhahasti... ...loka-bhavyasavaloka, te sakala lyANa eka nibaMdhanatAthI bhavyatva bhAvathI uttama te lokottama. lokanA nAtha-yogakSemakRta. temAM yoga-bIjAdhAnobhedapoSaNa karaNa. kSema-te upadravAdino abhAva. loka-prANiloka athavA paMcAstikAyAtmaka tenA hita-hitopadezathI samyaka prarUpaNAthI lokahita. loka-dezanA yogya, dezanA kiraNothI yathAvasthita vastu prakAzaka te lokapradIpa loka-utkRSTamati bhavya satva lokanA pradhotanapradhotakava viziSTa, jJAnazaktine karanAra, te lokapradhotakara, te bhagavaMtanI kRpAthI tANa gaNagharo-viziSTa jJAna saMpattiyukta, jenA lIdhe dvAdazAMgI che te. abhaya-viziSTa AtmasvAcya, niHzreyasa dharma-bhUmikA nibaMdhanarUpa parama dhRti. e abhayane denArA. cakSa-viziSTa Atmadharma, dvAbodha nibaMdhana zraddhA svabhAva - x * tene denAra, mArga-viziSTa guNasthAna prApti rUpa praguNa svasavAhI Ayopazama vizeSane denAra te mArgada. zaraNa-saMsAra kAMtAramAM atiprabaLa rAgAdithI pIDita samAzAsana sthAnarUpa tatvaciMtArUpa adhyavasAna tene Ape, tethI zaraNadA. bodhi jina praNita dharma prApti, tatvArtha zraddhA lakSaNa samyagadarzana rU5, tene Ape te bodhidA. dharma-cAtrirUpa, tene Ape che. dharmadA kaI rIte? te have kahe che - ghamane kahe te dharmadezaka, dharmanA nAyaka - svAmI, tenA vazIkaraNa bhAvathI ane tenA phaLanA paribhogathI, dharmanAyaka dharmamAM samyak pravartana yogathI dharmasArathI. dharma ja pradhAna caturaMta hetutvathI caturaMta cakravata vartanArA. apatita - apatikhalita, kSAyikavathI pradhAna jJAna, darzanane dhAraNa karanAra. chAdana kare te chaEA-ghAtikarmacaturka, te cAcu gayuM che, te vyAvRtA , nina - rAga, dveSa, kaSAya, Indriya, parISaha, upasarga ghAtikarma zatrane jitanAra, bIjAne jitAvanAra, bhavasamudrane svayaM taranAra, bIjAne tAranAra. kevaLajJAnathI tatvane jANavAthI buddha ane bIjAne bodha karanAra. muktakRtakRtya, nihitArtha bIjAne mukAvanAra te mukta-mocaka. sarvajJa-sarvadarzI. ziva - sarva upadrava hitathI. mata - svAbhAvika, prAyogika calana kriyA rahitatAthI. mAtra - zarIra, mananA abhAve Adhi-vyAdhinA asaMbhavathI. anaMta - kevaLa AtmAthI anaMtapaNe. akSaya - vinAzakaraNa abhAve. vyAvAI - koInA vaDe bAdhita karavAne azakya kemake amUrta che. jyAMthI punaH AvavAnuM nathI te apanarAvRtti. siddhayaMti-tiSThitArtha thAya che. siddhi-lokAMta marUpa. - x * vyavahAcI siddhi kSetra, nizayathI yathAvasthita svasvarUpa sthAna-sthAnInA bhedopacAra hita. tevA siddhigati nAmadheya sthAnane saMprApta karanAra. - A pramANe praNipAta deDaka bolIne, te pratimAne maityavaMdana vidhithI vade che. pachI praNidhAnAdi yogathI namaskAra kare che. bIjA kahe che ukta vidhi virativALAne ja hoya. - x - tethI vaMdana eTale-sAmAnyathI namaskAra kare che. - X - ahIM tad to kevalI ja jANe. ahIMthI AgaLa rUma sugama che, kevaLa vidhiviSayaka vAcanA bheda ghaNo che. ahIM mAtra vidhi batAve che - pachI morapIMchIthI devachaMdaka pramArje che. pANInI dhAthI sIMce che. pachI gozISa caMdanathI theLInA thApA mAre che. pachI puSpArohaNa Adi ane dhUpadahana kare che. pachI siddhAyatananA bahumadhyadeza bhAge jaLadhArA siMcana, caMdananA thApA, puSpa paMjopacAra, dhUpadAna kare che. pachI siddhAyatananA dakSiNa dvAre AvIne lomahastakathI dvAra zAkha. zAlabhaMjikA, vAlarUpone pramArje che. jaLathI sIMce che, gozISa caMdanathI carcA, puSpAdi ArohaNa ane dhUpadAna kare che. pachI dakSiNa dvArethI nIkaLIne dakSiNanA mukhamaMDAnA bahu madhya deza bhAgamAM lomaharatakathI pramAI, jaLadhArAthI sIMcI, caMdananA thApA daI, pupapuMjopacAra, dhUpadAnAdi kare che, pachI pazcimahAre AvIne pUrvavat dvAra arcanAdi kare che. te ja dakSiNanA mukhamaMDapanI uttaranI taMbha paMkti pAse AvI pUrvavat kAryanikA kare che. ahIM je dizAmAM siddhAyatanAdi dvAra che, tenI bIjI dizAmAM mukhamaMDapanI staMbhapaMkti che. pachI te ja dakSiNanA mukhamaMDapanA pUrva dvAre AvIne pUjA kare che. karIne te dakSiNanA mukhamaMDapanA dakSiNa dvAre AvIne pUrvavat pUjA karIne, te dvArethI nIkaLIne prekSAgRha Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sU-44 113 maMDapanA bahu madhyadeza bhAgamAM AvIne akSapATaka, maNipIThikA, sIMhAsanane lomaharatathI pramAjI, udakadhArAthI sacI, caMdana carcA, puupUjA, dhUpadAnAdi karIne te ja prekSA maMDapanA kramathI pazcima-uttara-pUrva-dakSiNa dvAronI nikA karIne dakSiNa dvArethI nIkaLe che. pachI dakSiNa dizAnA caityavRkSe AvIne, caityavRkSanI dvAranI jema pUjA karI, pachI mahendradhvajanI je dakSiNI naMdA,kariNI tyAM Ave che. toraNa-bisopAnakazAlabhaMjikAdine morapIMchIthI pramAI, jaLathI sIMcI, caMdanacaryA, puSpa caDAvavA, dhUpadAnA karIne siddhAyatananI pradakSiNA karI uttaranI taMdA puSkariNIe AvIne pUrvavatu pUjA karI. pachI uttarIya mahendradhvaja, pachI uttarIya caityavRkSa, pachI uttarIya caityatUpa. pachI pazcima uttara pUrva dakSiNa jina-pratimAnI pUrvavatu pUjana karIne uttaranA prekSAgRha maMDape Ave che. temAM dakSiNanA prekSAgRha maMDapavata sarva vakatavyatA kahevI. pachI dakSiNa staMbha paMktithI nIkaLIne uttaranA mukhamaMDape Ave che, tyAM paNa dakSiNanA mukhamaMDapa samAna badhuM pazcima-uttara-pUrva dvAra kramathI karIne dakSiNa taMbha paMktithI nIkaLIne siddhAyatananA uttara dvAre AvIne pUrvavatu anikA karIne pUrva dvAre Ave che. tyAM pUrvavat acaMtikA karIne pUrvanA mukhamaMDapanA dakSiNa dvAre pazcima taMbha paMktinA uttarapUrva dvAromAM kramathI ukta rUpa pUjA karIne pUrva dvArethI nIkaLIne pUrva prekSAgRha maMDapamAM AvIne pUrvavat dvAra madhyabhAga dakSiNadvAra pazcima khaMbhapaMkti uttara pUrva dvAromAM pUrvavat acaMtikA kare che. tyArapachI pUrva prakAranA kramathI caityarUpa-jinapatimA-rIvyavR-mahendradhvajanaMdApuSkariNImAM pUjA kare che pachI sudhamAM sabhAmAM pUrvadvArathI praveze che. pravezIne jyAM maNipIThikA che, tyAM Ave che. jinapratimAne joIne praNAma kare che. karIne jyAM mANavaka caityataMbha che, jyAM vajamaya goLavRta samudgaka che, tyAM AvIne samudgakane le che. laIne khole che, morapIMchIthI pramAjIne jaLadhArAthI sIMcIne, gozISa caMdanathI lIpa che. pachI pradhAna gaMdhamALA race che. dhUpa kare che. pachI pharI tene vajamaya goLavRtta samudgakamAM mUke che. mUkIne te vajamaya goLavRtta samuka svasthAne mUke che. temAM pupa-gaMdha-mALA-vastrAdi caDAve che. pachI morapIMchIthI mANavaka caityataMbha pramAjIne jaLadhArAthI sIMcI, caMdana carcA, puSpAdi AropI ane dhUpadAna kare che. karIne siMhAsana pradezamAM AvIne maNipIThikAnA siMhAsanane mospIMchIthI pramArjanAdi rUpa pUrvavat arcA kare che. pachI maNipIThikAmAM devazayanIce AvIne devazayanIyanI dvArasvata cAca kare che. pachI ukad prakAre laghu Indradhvaje pUjA kare che. pachI copAlaka praharaNakoNe AvIne morapIMchIthI parigharana Adi praharaNarana pramArje che. ekadhArAthI sIMcI, caMdanacarcA-pupAdi AropaNa-dhUpadAna kare che. pachI sudhamasibhAnA bahumadhyadeza bhAge pUrvavatu aca kare che. karIne sudhamasabhAnA dakSiNa dvAre AvIne tenI carcA kare che. pachI dakSiNa dvArathI nIkaLe 118 rAjapramnIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda che. ahIMthI AgaLa jema siddhAyatanathI nIkaLI dakSiNa dvArAdinA dakSiNa naMdA puSkariNI sudhI pharI paNa pravezIne uttanaMdA puSkariNI Adi uttaranuM dvAra aMta sudhI. pachI bIjA dvArathI nIkaLIne pUrvadvArAdi, pUrva naMdA puSkariNI sudhI arthanikA kahevI. te ja sudhamasabhAnI anyUna-atirikta vakatavyatA che. pachI pUrva naMdApuSkariNImAM aryanikA karIne upapAta sabhAmAM pUrva dvAsthI praveze che, pravezIne maNipIThikAnA devazayanIyanI, tyArapachI bahu madhyadeza bhAge pUrvavat arthanikA kare che. pachI dakSiNa dvAre AvIne tenI anikA kare che. AgaLa siddhAyatana vat dakSiNa dvArAdika pUrva naMdA puSkariNI sudhInI maryanikA kahI, pachI pUrva naMdApuSkariNIthI AgaLa kahe AvIne pUrvavat toraNa arthanikA kare che. pachI pUrvanA dvArathI abhiSeka sabhAmAM praveze che. pravezIne maNipIThikAnA siMhAsana, abhiSeka bhAMDa ane bahumadhya deza bhAganA kramanI pUrvavatu anikA kare che pachI ahIM paNa siddhAyatanava dakSiNadvANadika pUrva naMdApuSkariNI sudhInI aryanikA kahevI. pachI tyAMthI pUrva dvArathI alaMkArika sabhAmAM praveze che. maNipIThikAnA siMhAsananA bahumadhyadezabhAganA kramathI pUrvavat arthanikA kare che. tyAM paNa kramathI siddhAyatanavatuM dakSiNa dvArAdika pUrva naMdA puSkariNI sudhI nikA kahevI. pachI pUrvanaMdApuSkariNIthI pUrva dvArathI vyavasAyasabhAmAM praveze che. pustaka ratnane morapIMchIthI pramArjIne AgaLa jaLadhArAthI sIMcI, caMdanathI carcAne, zreSThagaMdha mALAthI cIne puSpAdi AropIne dhUpadAna kare che, maNipIThikAnA siMhAsananA bahu madhyadeza bhAganA kramathI pUrvavat ryanikA kare che, tyArapachI ahIM paNa siddhAyatanava dakSiNa dvArAdika pUrvanaMdA puSkariNI sudhI arthanikA kahevI. pachI pUrva naMdA puSkariNIthI balipIThe AvIne tenA bahu madhyadezabhAgavatu arcA kare che. pachI Abhiyogika devone bolAvIne Ama kahyuM - te sugama che. zRMgATaka AkRti pathayukta trikoNa sthAna. mika-jyAM traNa mAgoM maLe che. catuka-cAra payayukta, cavara-ghaNAM mArgo maLatA hoya. caturmukha - jyAMthI cAre dizAmAM mArga nIkaLe che. mahApatha-rAjapatha, bAkI sAmAnya paMtha. aTTAlaka-prAkAranI upara mRtyAzraya vizeSa. carikA-ATha hAya pramANa nagara-prAkArano madhyano mArga - dvAra - prAsAdAdinA gopuSpAkAra dvArA toraNa-hArAdi saMbaMdhI. ArAma-jyAM mAghavIlatA gRhAdimAM daMpatI ramaNa kare che. udhAna-puSpAdimaya vRkSa saMkula, jyAM ghaNAM loko Ave. kAnana-sAmAnya vRkSavRMda je nagaranI nIkaTa hoya, jo dUra hoya to vana kahevAya. anekajAtika uttama vRkSa samUha te vanakhaMDa. sUyabhadeva balipIThe balivisarjana kare che. karIne uttarapUrvI naMdA puSkariNIne anupradakSiNA karatA pUrva toraNethI pravezI hAtha-paga dhoIne, puSkariNIthI bahAra AvI cAvatuM siMhAsane beTho. * sUtra-45 - tyArapachI te sUyabhidevanI pazcimottara ane uttarapUrva dizAmAM sthApita Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sU-45 119 120 rAjapampsIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda [4] bhagavana ! sUyabhideve te divya-devaddhi, devahuti, devAnabhAga kaI rIte labdha-prApta-abhimukha karI ? te pUrvabhave koNa hato ? zuM nAma ke zuM gotra hatuM? kyAM gAma yAvata saMnivezano hato? zuM daIne ke khAIne, zuM karIne ke AcarIne ? kevA tathArUpa zramaNa ke brAhmaNanI pAse eka paNa Arya dhArmika suvacanane sAMbhaLIne ke vadhArIne sUryAbhideve te divya devaddhi yAva4 devAnubhAvane labdha-pti ke abhi sanmukha karI ? * vivecana-46,47 : sUyabhidevanI sthiti AdinA sUtro sugama che...buddhi Adi guNone grase te athavA zAstra prasiddha aDhAra kara jemAM che te gAma. jemAM kara vidhamAna nathI te nagara. nigama-prabhUtatara vaNim vargano AvAsa. rAjAdhiSThAna nagara te rAjadhAnI. dhULa prAkAranibaddha-kheTa, kSullaka prAkAra veSTita te karbaTa, maMDapa - dha gAvanA aMtarayukta. grAmAMtara rahita. paTTana-jaLa sthaLa nirgama praveza. * x * droNa mukha-jaLa nirgama praveza. sanniveza-tathAvidha sAmAnya lokano nivAza. zuM azanAdi dAna daIne ? aMtaHprAMtAdi khAIne ? tapa, zubhadhyAnAdi karIne ? prabhupekSA-pramArjanAdi AcarIne. zooo bhadrAsano upara 4ooo sAmAnika devo beThA. pachI sUyabhadevanI pUrva dizAmAM cAra agamahiSIo cAra bhadrAsanomAM beThI. pachI sUryAbhi devanI dakSiNapUrve atyaMtara MdAnA 8ooo devo, kooo bhadrAsanomAM beThA. pachI sUyabhidevanI dakSiNe madhyama udAnA 10,ooo deto, 10,ooo bhadrAsanomAM beThA. tyArapachI te sUyabhidevanI dakSiNa-pazcime bAhya dAnA 12,ooo devo 12,ooo bhadrAsanomAM beThA. pachI te suyabhidevanI pazcime sAta anikAdhipatio sAta bhadrAsanomA beThA. tyArapachI te suyabhidevanI cAre dizAmAM 16,ooo AtmarakSaka devo 16,ooo sIhAsanomAM beThA. te A rIte - pUrvamAM 40eo, dakSiNamAM-40eo, pazcimamAM4ooo, uttaramAM-ooo. te AtmarakSako saddha-baddha-varmita kavacavALA, zarAsana pahakAyukta, naiveyaka paherelA, baddha-Aviddha vimalavara ciMdhapavALA, gRhita Ayudha-praharaNa, traNa sthAne namela, siMdhika, vajamaya koDI-dhanuSa laIne, yati kAMDa kalApa, nIla-pIta-rakata prabhAvALA dhanuNa-cAra-cama-daMDa-ga-pAzane hAthamAM laIna, nIla-pIna-ta-cApa-cAra-carma daMDa-aga-pAkSa dhAraNa karela, AtmarakSaka, rakSA upagata, gupta-gutAlita, yukta-yuktapAlita, dareke dareka vinayapUrvaka potAnI AyAmayadA mujaba sevaka thaIne rahyA che. * vivecana-45 - pUrve dazarvila siMhAsana kramathI sAmAnikAdi bese che. te AtmarakSako saddhabaddha-varmita kavacavALA, zarAsanapaTTikA bAMdhela, raiveyaka AbharaNa paherelA, vimalavara cilapaTTa paherelA, Ayudha ane praharaNa grahaNa karela, Adi-madhyama-aMte namela, A traNemAM saMdhibhAvathI, vajamaya koTI dhanuSa laIne, vicitra kAMDa lApanA yogathI- jenA hAthamAM nIlakAMDa tApa che te, e rIte pILA ane lAla paNa jANavA. jenA hAthamAM cApa, cAru-prahaNa vizeSa, aMguThA ane aMgulI AcchAdana rUpa carma, e rIte daMDapANI, khapANI, pApANI. yathAyoganIla-pIta-rakta-cApa-cArucarma-daMDa-khagapAza dhAka AtmarakSaka devo rakSAne kare che. te ekacitapaNe, temAM parAyaNa varte che te ropaNA, gupta paNa svAtibhedakArI nahIM. gupta-bIjAne pravezya. pAli-setu jemAM che te guptapAlikA. yukta-sevakanA guNothI yukta. yukta-paraspara baddha. je pAlimAM bRhat aMtara nathI te yukta pAlikA, samaya-AcAra. kiMkara - te kharekhara kiMkara nathI, temanA paNa pRthaka Asana hovAthI, paraMtu teo nijAcAra paripAlanathI, vinitapaNe tayArUpe rahe che. - x - sUtra-46,47 :[46] bhagavana ! sUyabhidevanI keTalA kALanI sthiti kahI che ? gautama cara palyopama. bhagavanA suyabhidevanA sAmAnika papadAmAM utpanna devanI keTalA kALanI sthiti che ? gautama! cAra palyopama te sUyabhideva mahAsaddhi, mahAvuti, mahAla, mahAyaza, mahAsIo, mahAvabhAvavALo che. * * aho bhaktAM te sUyabhideva Ano mahA Rddhika cAvatuM mahAnubhAga che. muni dIparatnasAgare karela | sUyabhadeva prakaraNano TIkA-sahita anuvAda pUrNa Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-48 121 * sUtra-48 : gautamane AmaMtrIne zramaNa bhagavat mahAvIre gautama svAmIne A pramANe kahyuM - he gautama ! te kALe, te samaye A ja jaMbudvIpa dvIpanA bharatakSetramAM kaikayAI nAme janapada Rddha-stimita-samRddha hatuM. te kaiMkayAI janapadamAM seyaviyA nAme Rddha-timita-samRddha yAvat pratirUpa nagarI hatI. te nagarInI bahAra IzAna dizAmAM eka mRgavana nAme udhAna hatuM. te ramya, naMdanavana samAna, sarva Rtuka phaLathI samRddha, zubha-surabhI-zItala chAyAthI samanu, prAsAdiya yAvat pratirUpa hatuM. te seyaviyA nagarImAM pradezI nAmaka rAjA hato. te mahA himavaMta yAvat vicarato hato. te dhArmika, adharmISTha, adhakhyAti, adharmAnuga, dharmapalokI, adharmapajanaka, adharmazIla-samudAcAra, adharmathI ja vRtti karanAro, "haNa-chiMdaniMda" evI AjJA karato, caMDa-dra-mudra-lohitapANI-sAhasIka-utkacana paMcana mAyA nikRti kUDa kapaTa sAti saMpayoga-bahula, niHzIla, nirvata, nirguNa, nirmAMda, niSpratyAkhyAnauSadhopavAsa, ghaNAM ja dvipada-catuSpada-mRga-pazu-pakSIsarIsRponA ghAta-vadha-ucchedanamAM dhamaketu hato. ubho thaine guruno Adara na karato, vinaya na karato, janapadano prajAjanothI rAja kara laIne paNa tenuM samyak pAlana na karanAra hato. * vivecana-48 : kekayIno addha-aDadho deza ja Arya che. te paripUrNa janapada che. ahIM Arya ane addha anArya che. tethI ardra kekacI kahyuM. arvaduka - sarva RtumAM thanAra puSpa ane phaLathI samRddhivALu ramya-ramaNIya, naMdanavana sama. - 4 - prAsAdIya ItyAdi cAra pada pUrvavat. mahayA himavaMta Adi rAja varNana pUrvavat. adhArmika-dharmathI na vicaranAra. adharmiSTha - atizaya adharmavALo. tethI ja adharma vaDe khyAtivALo. adharmanI pAchaLa janAra, te adharmAnuga. adharma ja paribhAvita thavAnA AcAravALo te adharmapralokI. adharmane prakarSathI utpAdana karanAra te adharmaprajanana. "dharmano abhAva hovAthI dharmathI kaMI thatuM nathI" te adharmazIla samudAcAra. adharmathI vRtti karanAra. haNo, chaMdo, bhedo ema pravartana karanAra. tethI ja mArIne hAthane na dhovAthI lohitapANi. tethI ja pApakarmAkAritvathI pApI. caMDatIvra koSanA AvezathI. raudranRzaMsakarmakArItvathI. sAhasika-paraloka bhayanA abhAvathI. hInaguNanA urdhva-guNotkarSa pratipAdana te utkaMcana, vaMcana-chetaravuM, mAyA-paravaMcana buddhi, nikRti-baka vRttithI galakartakanI jema avasthAna. kUTa - aneka mRgAdinA grahaNa mATe vividha prayoga karavA te. kapaTa - vastra ane bhASAne viparIta karavA. A utkacana Adi vaDe atizaya sahita je saMprayoga, tenI bahulatA athavA sAti saMprayoga nAmaka je sAtizayathI kastUrI Adi dravyamAM bIjuM bheLavavuM. - 4 - 4 - te saMprayogabahula. rAjapraznIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda utkacana - utkocA, nivRti - vaMcana pracchAdana karma, sAti-vidraMbha, A saMprayoga bahula. bAkI pUrvavat. niHzIla-brahmacarya pariNAmanA abhAvathI. nirdata - hiMsAdi viratinA abhAvathI nirguNa-kSAMtyAdi guNanA abhAvathI, nirmAdi-parastrI parihArAdi maryAdAnA vilopitvathI. niSpavyAkhyAna poSadhopavAsa - pratyAkhyAna pariNAma parva divasa upavAsa pariNAmanA abhAvathI. ghaNAM dvipada AdinA vinAza mATe, tADana mATe, nirmUlAbhAvi karaNane mATe adharmarUpa graha vizeSa samAna samutthita. guru-pitA Adine AvatA joIne ubho na thAya, sAme na jAya. vinaya na kare. ItyAdi - 4 - 122 bIjA A rIte vyAkhyA kare che - * sUtra-49,50 - [49] te pradezI rAjAne sUkAMtA nAme rANI hatI. te sukumAla hAthapagavALI ItyAdi dhAriNIvat varNana karavuM. teNI pradezI rAjAnI sAthe anukta, avirata, ISTa zabdAdithI vicaratI hatI. [50] te pradezI rAjAno jyeSTha putra ane sUryakAMtA devIno Atmaja sUryakAMta nAme putra hato. te sukumAla hAtha-pagavALo yAvat pratirUpa hato. te sUryakAMta kumAra yuvarAja thayo. te pradezI rAjAnA rAjya, rASTra, bala, vAhana, koza, koSThAgAra, AMtaHpura, janapadane svayaMja dekhabhALa karato vicarato hato. * vivecana-49,50 : sUryakAMtA devInuM varNana pUrvavat. pradezI rAjA sAthe anukta, aviksDa-kaMIka vipriya karavA chatAM virAgano abhAva. kumAra varNana - sukumAla hAtha-paga, ahIna paMcendriya zarIrI, lakSaNa-vyaMjana-guNothI yukta, mAna-utthAna-pramANa pratipUrNa, sujAta sarvAMga suMdaraMga, zazi saumyAkAra, kAMta, priyadarzana, surUpa. - 4 - te sUryakAMta kumAra yuvarAja thayo. pradezI rAjAnA rAjya-rASTrAdi samudAyAtmaka, rASTra-janapada, balasainya, vAhana, koza-bhAMDAgAra, koSThAgAra-dhAnya gRha, nagara ane aMtaHpurane svayaM ja dekharekha karato hato. * sUtra-51 : te pradezI rAjAno moTo bhAI ane mitra samAna citta' nAme sArathI hato. te AsTsa yAvatu ghaNAM lokothI abhUita, zAma-daMDa-bheda-upapadAna, arthazAstraIhA mati vizArada, pAtikI-vainayikI kamajA-pAriNAmikI e caturvidha buddhithI yukta hato. pradezI rAjAnA ghaNAM kAryo, kAraNo, kuTuMba, maMtra, guhya, rahasya, vyavahAra, nizcayamAM pUchavA yogya, meDhI, pramANa, AdhAra, AlaMbana, cakSu, meDhibhUta, pramANabhUta, AdhArabhUta, AlaMbanabhUta, sarve sthAna - sarva bhUmikAmAM labdhapatyaya, vidivicAra, rAjyadhurAciMtaka hato. * vivecana-51 : Adya - samRddha, dIpta-kAMtimAt, vita-dhanavAn, vipula bhavana zayana Asana yAna vAhanathI AkIrNa, ghaNAM dAsI-dAsa-gAya-bheMsa-gheTA Adi ghaNAM dhana-ghaNAM Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-51 123 jAtarUpa jad, vicchardita pracura bhojana-pAna Adi levA. AnI vyAkhyA rajavakivatuM bhAvavI. rAja mAnyatvathI ane svayaM jAtyakSatriyavathI ghaNAM lokathI aparibhUta. zAma, bheda, daMDa, upapradAna rUpa nIti, arthazAsA-arthopAyabhutpAdana granthanI IhAvimarza, tapradhAna matimAM vicakSaNa. autpAtikI - adaSTa, azruta, ananubhUta viSaya akasmAta thanArI, vainAyikI - vinayathI prApta zAstrArtha saMskArajanya buddhi karmajA-kRSi, vANijayAdi karmathI prabhavela. pAriNAmikI * prAyaH vayavipAka janya. AvI catuvidha buddhithI yukata, pradezI sajAnA ghamAM kAryakartavya, kAraNa-kartavyopAya, sva-para vipayabhUta kuTuMbamAM, maMtra-rAjyAdi ciMtArUpa. guhya-mbahAranA lokone prakAzanIya, rahasya, nizcaya-avazya karaNIya kartavya vizeSa, vyavahAra-AhvAna, visarjana Adi5, eka vakhata pUchavuM, aneka vakhata pUchavuM. meDhI-khalaka madhyavartI dhRNA jemAM niyamita go paMkti, dhAnyane grahaNa kare che, tenI jema jene AlaMbIne sarva maMtrI maMDaLa maMgaNIya arthone dhAnyanI jema juduM pADe che. te meDhI. pramANa-pratyakSAdi, - x * temAM ja maMtrInA pravRtti-nivRttibhAvathI, AdAra-AdheyanA sarva kAryomAM lokone upakArIpaNAthI. AlaMbana-ju Adi, tenI jema ApatimAM paDelane nitArakavavI. cakSa-locana, tenI jema lokonA vividha kAryomAM pravRtti-nivRtti viSaya darzaka. A ja vastuno prapaMca karatA meDhibhUta Adi kahyuM. ahIM bhUta zabda upamA arthamAM che. ItyAdi - X - X - X - * sUtra-para te kALe, te samaye kuNAlA nAme Rddha, timita, samRddha janapada hatuM. te kuNAlA janapadamAM zrAvatI nAme nagarI hatI. te Rddha-timita-samRddha cAvatu pratirUpa hatI. te zrAvastI nagarInI bahAra IzAna dizAbhAgamAM koika nAme purAtana yAvat prAsAdIya caitya hatuM. te zrAvastI nagarImAM pradeza rAjAno AjJApAlaka jidNa nAme rAjA hato. te mahA himavaMta rAvatuM vicarato hato. tyAre te pradeza rAjAe anya koI dine mahAI, mahAI, mahAha, vipula, rAjAne yogya prAbhRta taiyAra karAvyuM. karAvIne citta sArathIne bolAvyo, bholAvIne Ama kahyuM - ja, he cita! tuM zrAvatInagarI jaI jitarabu rAjAne A mahAI cAvatuM prabhuta bheTa dhara, tenI sAthe rahIne savayaM tyAMnA rAja kAryo, rAjakRtyo, rAjanIti ane rAjavyavahAra che, sAMbhaLa ane anubhava karato vicara, ema kahI vidAya karyo. tyAre te cittasArathI, pradeza rAjAe Ama kahetA harSita thayo yAvatuM. AjJA svIkArI. te mahAI cAvatu prAbhRta le che. pradezIrAja pAsethI cAvatuM nIkaLyo. nIkaLIne seviyAnagarInI vaccovaccathI, potAnA gherathI nIkaLyo, nIkaLIne te mahAI cAvatuM amRta Ape che. kauTuMbika puraSone bolAvIne A pramANe kahyuM 124 rAjapramnIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda o devAnupiyo ! jaldIthI chatrasahita cAvata cAtuITa azaratha joDIne upasthita karo cAvatuM mArI AjJA pachI soMpo. tyAre te kauTuMbika puro te pramANe AjJA svIkArI, jaldIthI cha sahita cAvatuM yuddha sajja cAtughaTa azaratha joDIne upasthita karyo. tenI AjJA pAchI soMpI. tyAre te citasArathI kauTuMbika puraSo pAse A vRttAMta sAMbhaLI cAvata vRttAMta sAMbhaLI cAva4 vikasita hadayI thaI, balikarma karyuM. kautaka-maMgala-prAyazcitta karyA. saddha-baddha-varmita kavaca. thaI, zarAsana padrikA bAMdhI, veyaka paheryuM. vimalavara ciMdhapathI baddha Aviddha thayo. Ayudha praharaNa gRhita karyA. te mahAI cAva4 prAbhRta lIdhuM. laIne je cAITa azaratha pAse Avyo, AvIne cAtuTa Azarathe ArUDha thayo. ghaNAM saddha puruSo sAthe yAvatu Ayudha-paharaNa grahita sAthe saMparivRtta thaI koraMTa mAcadAmathI yukta chatra dhAraNa karela, mahAtu subhaTa caTakra pathakara chaMdathI parikSipta thaI potAnA gherathI nIkaLe che. seviyA nagarInI. vaccovaccethI nIkaLe che. nIkaLIne sukhe vAsa karato, prAta:rAzapUrvaka, ativikRSTa aMtare vAsamAM na vasato, kekasa Adha janapadanI varasovarasathI kuNAlA janapadanI je zrAvatI nagarI che, tyAM Avyo. pachI zrAvatInagaranI vaccovaccathI praveze che. pachI jitazatru rAjAnuM gRha, jyAM bAhya upacAnazALA che, tyAM Ave che. AvIne ghoDAne roke che. rokIne rathane sthApe che. rathathI nIce utare che. te mahAI cAvatu prAkRta le che. laIne atyaMtara upasthAna zAlAmAM jitazatrurAja hato, tyAM Ave che. AvIne jidNa rAjAne be hAtha joDIne yAvatu jaya-vijayathI vadhAvI te bheTa Ape che. tyArapachI te jitagurAja citta sArathInA te mahAI cAva4 prabhUtane svIkAre che. pachI citta sarIne sakAre-sanmAne che, pachI visarjita karI rAjamArgamAM avagADha AvAsa Ape che. tyAre te cittasArathI visarjita thaIne jitarAjAnI pAsethI nIkaLe che. nIkaLIne je bAhya upasthAna zALAmAM jyAM cAtuTa Azaratha che, tyAM AvIne cAtughaTa azcarathamAM ArUDha thaI, zrAvatI nagarInI vaccovaccethI rAjamArge avagADha AvAse pahoMce che. pachI ghoDAone roke che, rokIne rathane sthApe che. rathathI utare che. snAna karI, balikarma karI, kautuka-maMgala-prAyazcitta karI, zuddha pAveya maMgala pravara vone paheryA. abha paNa mahAI bharaNathI zarIra alaMkRta karyuM. bhojanAdi karIne trIjA pahare gaMdhava, nIko, nATyakAronA saMgIta, nRtya, nATyAbhinayone sAMbhaLatA-jotAM, ISTa zabda-pa-rasa-rUpa ane gAmUlaka manuSya saMbaMdhI kAmabhogone bhogavato vicaravA lAgyo. * vivecana-para : rtivANI - samIpe vasanAra, ziSya. ziSya mAphaka sakhyaNuM AjJApAlaka. varSa - tanumANa, vaM - loDhAnA batararU5. saddhazarIra AropaNathI. vaiddha - gADhatara baMdhanathI baMdhanathI. upIDita-gADha karela, zara pheMkAya che, jemAM te zarAsana-pudhi, Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-52 tenI paTTikA, traiveyaka-DonuM AbharaNa, " X - jenA vaDe Ayudha thAya te AyudhakheTaka Adi, praharaNa-asi, kuMta Adi grahaNa karela Ayudha ane praharaNa. 125 - sUtra-13 : te kALe, te samaye pardApatya kezI nAme kumArazramaNa, je jAti-kuLa bala-rUpa-vinaya-jJAna-darzana-cAritra-lA-lAghava ane lajjAlAghava saMpanna, ojasvI, tejasvI, varcasvI, yazasvI, krodha-mAna-mAyA-lobha-nidrA-Indriya ane parISahane jitela, jIvitAzA ane maraNabhayathI vimukta, vrata-guNa-karaNa-raNanigraha-Arjava-mArdava-lAghava-kSAMti-mukti-brahma-naya-niyama-satya-zauca-jJAnadarzana ane cAstri pradhAna, caudapUrvI, cAra jJAnopagata, 500 sAdhu sAthe parivarIne pUrvAnupUrvI vicaratA, grAmanugrAma jatAM, sukhe-sukhe vihAra karatA zrAvastI nagarInA koThaka caitye AvyA. AvIne zrAvastI nagarInI bahAra koSThaka caityamAM yathApratirUpa avagrahane avagrahIne saMyama ane tapathI potAnA AtmAne bhAvita karatA vicare che. * vivecana-53 : jAtisaMpanna-uttama mAtRpakSa yukta. - x - 4 - kuLasaMpanna uttama pitRpakSI yukta. bala-saMhanana vizeSa samuttha prANa. rUpa-anupama zarIrasauMdarya. - X - lAghavadravyathI alpa upadhitva, bhAvathI traNa gauravano tyAga. lajjA-mano, vAk, kAya saMyama, ojasvI-mAnasika avaebhavAna. tejasvI-zarIraprabhAyukta, vacasvI-saubhAgyAdi yukta vacanavALo. - 4 - krodha Adino jaya eTale udaya prApta krodhAdine viphaLa karavA. tapa vaDe zeSa munijananI apekSAe pradhAna ke uttama te. guNa-saMyama guNa. A baMne vizeSaNa - tapa ane saMyamamAM jUnA ke navA karmonI nirjarA, mokSa sAdhanamAM mumukSune upAdeya batAvyuM. guNapAdhAnya prapaMcana arthe kahe che - karaNapradhAna, 5 - piMDa vizuddhi Adi, kahyuM che - piMDa vizuddhi, samitI, bhAvanA, pratimA ane Indriya nirodha, paDilehaNa-gupti-abhigraha te karaNa. caraLa - mahAvratAdi, kahyuM che - vrata, zramaNa dharma, saMyama, vaiyAvacca, brahmacaryagupti, jJAnAditrika, tapa, krodha nigraha te cAstri che. temAM nigraha-anAcArapravRtti niSedha. nizcaya-tattvanirNaya athavA vihita anuSThAnono svIkAra. AnaMva - mAyA nigraha, nAyava - kriyAmAM kSatva, zAMti - krodha nigraha, gupti-manogupti Adi, mukti-nirlobhatA vidhA-prajJapti Adi devatA adhiSThita varNAnupUrvI. maMtra-devatA adhiSThita athavA sasAdhanA vidhA sAdhana rahita. brahmacaryabasti nirodha athavA kuzala anuSThAna. veda-laukika lokottara Agama. naya-naigamAdi sAta. niyama-vicitra abhigraha. satya-prANIne hitakara vacana. zauya-dravyathI nirlepatA, bhAvathI anavadha samAcaraNa, jJAna-mati Adi, darzana-samyakatva, cAstri-bAhya sat anuSThAna. je A caraNa-karaNa grahaNa chatAM ArjavAdi grahaNa che, te Aja'dinA prAdhAnyane jaNAvavA 126 rAjapraznIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda mATe che. jitakrodhAdi ane ArjavAdImAM bheda zo che ? jitakrodhAdi vizeSaNa - tenA udayane viphaLa karaNa arthe che. mArdava pradhAnAdi - karmanA udayanA nirodhArthe che. - x - jJAnasaMpanna ItyAdimAM jJAnAdimatvam ahIM kahyuM. jJAnapradhAnAdimAM tenuM prAdhAnya anyatra punarukti mAnavI. udAra, ghora ItyAdi pUrvavat. sUtra-54 : tyAre zrAvastI nagarInA zrRMgATaka, trika, catuSka, catvara, caturmukha, mahApatha pathomAM mahA janazabda, janavyUha, janakalakala, jana bola, janaurmI, janautkalika, jana saMnipAtika yAvat paryAdA seve che. tyAre te citta sArathI, te mahA janazabda ane jana kalakala sAMbhaLIne ane joIne AvA prakArano saMkalpa yAvat utpanna thayo zuM Aje zrAvastI nagarImAM Indra-skaMda-rudra-mukuMda-nAga-bhUta-yajJa-stUpacaitya-vRkSa-parvata-dari-agaDa-nadI-sarovara ke sAgara mahotsava che? jethI A ghaNAM ugra, bhoga, rAjanya, IkSvAku, kSatriya, jJAta, kauravya yAvat ibhyaimyaputro ranAna karI, balikarma karI jema uvavAImAM kahyuM tema yAvat koIka ghoDA upara, koIka hAthI upara, page cAlatA mahA vRMdAvRMdothI nIkaLe che. Ama vicArI cUDI puruSane bolAvIne kahyuM ke he devAnupiya ! zuM Aje zrAvastInagarImAM Indra yAvat sAgara mahotsava che, ke A ghaNAM ugra, bhogAdi loko jaI rahyA che ? - tyAre te kaMcukI puruSe kezIkumAra zramaNanA Agamanano nizcaya karIne, cittasArIne be hAtha joDI cAvat vadhAvIne kahyuM - he devAnupiya! Aje zrAvatI nagarImAM Indra yAvat sAgara mahotsava nathI, jethI A badhAM jaI rahyA che. paNa he devAnupriya ! nizce pAzrvapitya kezI nAme kumAra zramaNa, jAtisaMpanna yAvat vicaratA ahIM Avela che, yAvat vicare che. tethI Aje zrAvastInagarImAM ghaNAM ugro yAvat ibhya-imyaputromAM keTalAMka vaMdana nimitte yAvat vRMdamAM nIkaLe che. tyAre te cittasArathI, kaMcukI puruSa pAse A artha sAMbhaLI, samajI ati harSita yAvat hRdayI thaI, kauTuMbika puruSone bolAve che, bolAvIne kahyuM - devAnupriya ! jaldIthI cAtuITa azvaratha joDIne lAvo yAvat chatrasahita upasthita karo. tyArapachI cittasArathIe snAna karyu, likarma karyuM, kautuka-maMgala-prAyazcita karyA. zuddha-pAvaizya-maMgala-pravara vastro dhAraNa karyA. alpa-mahAI AbharaNathI zarIra alaMkRt karI, cAtuITa azvaratha pAse AvyA. AvIne rathamAM beTho. koraMTapuSpanI mALA sahitanuM chatra dhAraNa karyuM. moTA bhaTTa caTaka-vRMdathI parikSita thaIne zrAvatI nagarInI vaccovacathI nIkaLyo. nIkaLIne koSThaka caityamAM kezIkumAra zramaNa hatA, tyAM Avyo. AvIne kezIkumAra zramaNathI bahu dUra ke nIkaTa nahIM, tevA sthAne azvo rokI, ratha sthApana karyo. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sU54 123 128 rAjapramnIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda pachI rathamAMthI utarIne kezIkumAra zramaNa pAse Avyo, AvIne kezIkumArane traNa vakhata AdakSiNa-pradakSiNA karI karIne vaMdana-namaskAra karyo. pachI bahu nIkaTa ke dUra nahIM tevA sthAne zravaNanI IcchAthI namana karatApUrvaka, abhimukha, AMjaNI karI rahyo. tyAre keelIkumAra maNe citta sArathI ane te mahA-moTI vizALa padAne catumi dharma kahyo - savA prANAtipAta viramaNa, sarvathA mRSAvAda viramaNa, sarvathA adattAdAna viramaNa, sarvathA bahiddhAdAna viramaNa. tyAre te ativizALa moTI irSadAe kezIkumAra zramaNanI pAse dharma sAMbhaLI-samajIne je dizAthI Avela te ja dizAmAM pAchA gayA. tyAre te citta sAhyI kezIkumAra zramaNa pAse. dharma sAMbhaLI, samajIne harSita yAvata hRdayI thaI, utthAna vaDe uThe che. uThIne kezIkumArane traNa vakhata adakSiNa-pradakSiNA kare che. karIne vaMdana-namaskAra karyo. pachI Ama kahyuM - bhagavAna ! huM nirthIi pravacananI zraddhA karuM chuM prIti zuM che, ruci karuM chuM. ninja pravacana mATe abhyathita thayo chuM. nigranthapAcana oma ja che, tema ja che, avitatha che, asaMdigdha che. A artha satya che, jema Apa kaho cho. ema kahI, vAMdI-namIne Ama kahyuM - je rIte Apa devAnupiyAnI pAse ghaNAM ugro, bhogo yAvat ibhyaibhyo , hiraNaya-suvarNa-dhana-dhAnya-bala-vAhana-koza-koThAgAra-pura-aMtaHpurano tyAga karIne, vipula dhana-kanaka-ratana-maNi-motI-zaMkha-zilA-pravAla-saMtasAra dravyane vitarita karI, vigopIta karI, dAna daIne, paribhAga karIne, muMDa thaIne, gharathI nIkaLIne anagArika pravajyA le che. huM tema karavA-hiraNyAdino tyAga karI cAvatuM pataMjita thavAne mATe samartha nathI. Apa devAnupiyanI pAse pAMca sutatika ane sAta ziatvatika rUpa bAra prakArano gRhastha dharma svIkArIza. * * devAnupiyA sukha upaje tema karo, pratibaMdha na karo. tyAre cittasAgrI, kezIkumAra zramaNa pAse paMcAmuvatika cAvatuM gRhIdharma svIkArIne vicare che. tyAra pachI te cittasArathI kezIkumAra zramaNane vaMdana-namaskAra karIne jyAM cAtuITa azvastha che, tyAM javA udhata thayo. cAturaMTa azarathamAM besI, je dizAthI Avela tyAM pAcho gayo. * vivecana-54 - mahAna janazabda, paraspara AlApAdirU5janabRha-janasamudAya, bolaavyaktavarNa vani, kalakala-te ja upalabhyamAna vacana vibhAga. urmI-saMbhAda, ukalika-laghutara samudAya, saMnipAta- judA judA sthAnethI lokonuM ekaThAM thavuM. ghaNAM loko paraspara Ama kahe che, bole che, prarUpe che ke he devAnupiya! pAzcAMpatya kezIkumAra zramaNa jAtisaMpanna yAvatu grAmAnugrAma jatAM ahIM Avela che, saMpApta che, samosaryA che. A ja zrAvatI nagarInA koThaka caityamAM cayApratirUpa avAha avagahIne, saMyama ane tapathI AbhAne bhAvita karatA vicare che. tathArUpa zramaNanA nAma gotranuM zravaNa mahAphaLane mATe che. Indramaha - Indrotsava, Indra-zaka, skaMda-kArtikeya, rudra-zIva, mukuMda-baLadeva, ziva-devavizeSa, vaizramaNa-cakSarAja, nAga-bhavanapati vizeSa, yakSa ane bhUta-vyaMtara vizeSa, sUpa-rautyasthaMbha, caitya-pratimA. - x * ugra-Adi deve sthApela IkSavaMzamAM janmela, ugraputra - te ja kumArAdi avasthAvALA. bhoga-Adi deve sthApela guravaMzamAM janmela, rAjanya-bhagavaMtanA vayasyanA vaMzajo. cAvatuM zaGdathI kSatriya, brAhmaNa, bhaTTa, yoddhA, malakI, malakIputro ItyAdi grahaNa karavA. temAM kSatriya-sAmAnya rAjakulIna, bha-zauryavALA, yoghA-tenAthI viziSTatara, malakI-plecchakI baMne rAjA vizeSa. rAja-mAMDalika, Izvara-yuvarAja, talavara-rAjAe khuza thaIne Apela paTTabaMdha vibhUSita rAjasthAnIya. mADaMbika-maMDapa adhipati. kuTuMbika-keTalAMka kuTuMbano svAmI I-mahAghanIka zreSThI-zrIdevatA adhyAsita sauvarNapaTTa vibhUSita mastakavALI, senApati-rAjA dvArA niyukta caturaMga sainya nAyaka. sArthavAha-sArtha nAyaka Adi zabdathI maMtrI, mahAmaMtrI - maMtrI maMDala pradhAna athavA mahAvatu, gaNaka-gaNitajJa ke bhAMDAgArika, jyotiSa, daivArika-pratIhAra athavA rAjadvArika, pIThamaI-nIkaTa Asane rahetA vayasko. keTalAMka vaMdana nimite, keTalAMka pUjana nimite, e rIte sakAra, samAna, kutUhala nimite. na sAMbhaLeluM sAMbhaLavA, sAMbhaLelane niHzaMkita karavA, muMDa thaI pravajita thavA, bAra bhede gRhIdharma aMgIkAra karavAnA hetuthI, keTalAMka jinabhakti sagavI, keTalAMka potAno AdhAra samajIne - snAna karI, balikarma karI, kautukamaMgala-prAyazcita karI, mastake ane kaMThe mALA paherI, maNi-suvarNa paherI, hAraaddhahArAdi AmaraNo paherI, pravara vastro paherI, caMdanathI lipta zarIravALA thaIne [nIkaLyA. temAM - koI ghoDA upara, koI hAthI upara, e rIte sthamAM, zibikAmAM, aMdamAnikAmAM, page cAlatA e rIte puraSothI paripti mahA-utkRSTa sIMhanAda, bola kalakala svapUrvaka, samudranA rava jevo nAda karI AkAzataLa phoDatA hoya tevA. A badhuM prAyaHsugama che. mAtra guNavatone niraMtara abhyAsa kaQApaNAthI zikSAvatarUpe vivakSA karatA sAta zikSAvato ema kahyuM che. nAta-nhAIne. balikarma-svagRha devatAne karela, kautuka-maSI, tilakAdi. maMgalasiddhArthaka, dahIM, akSata, dUrvAdi. prAyazcitta-duHsvapnAdinA nAza arthe. -x- Aviddhapaherela. kathita-vinyarata, hAra-aDhAra saro, addhahAra-navasaro, pralaMba-muMbanaka, kaTisUgathI bIjA paNa sukRta-zobhana AmaraNo jemAM che te. caMdana vaDe lipta gAmo ane tathAvidha zarIravALA. - X - mahatuM utkRSTi-AnaMda mahAdhvani. bola-varNa hita dhvani, kalakalavyakta Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUga-54 129 130 rAjapampsIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda vacana. AvA svarUpano je rava, tenA vaDe samudra mahAghoSa prApta jevA. aMbaratala - AkAzatalane phoDatA hoya tema. IzAnarUpa eka ja dizAmAM, eka bhagavanuM pratija abhimukha. cAturghaTa - cAra ghaMTa jemAM laTake che te. aApadhAna stha te azaratha. "je rIte jIvo baMdhAya che'' ItyAdi rUpa dharmakathA uvavAI zaMyathI jANavI. grfma - "che' ema svIkAryuM. ninya pravacana - jaina zAsana. patiyAmi - vizvAsa karuM chuM. rocayAmi - karaNaruci viSayI karuM chuM. acupagacchAmi-svIkAra karuM chuM. ApanA dvArA je pratipAdita che, te temaja che. yAyAmyavRnyA che. avitaya - satya che. asaMdigdha - samyak tathya che. Icchita - abhilaSita, pratiSTa-AbhimukhyatAthI samyak svIkRta-jema tame kahe che. hiraNya - aghaTita suvarNa, dhana-rUpu Adi. * x * * * * * zilApravAla-vidyuma, sa-vidhamAna, sAra-pradhAna, svApaye-dravya. vichardacitvA-bhAvathI tyajIne, vigovaittA-pragaTa karAyela, dAna-dIna, anAthAdine devuM. paribhAvya-putrAdine bhAga pADavo. * sUtra-papa : tyArapachI te cittasArathI zrAvaka thayo. te jIvAjIvano jJAtA, pApapunyano bheda pAmela, Asava-saMvara-nirjarA-kriyA-adhikaraNa-baMdha-mokSa svarUpamAM kuzaLa. bIjAnI sahAyatAno anicchuka, deva-asura-nAgajuvarNa-cakSa-rAkSasakiMnara-kiMmpaSa-garuDa-gaMdharva-mahogAdi devagaNa vaDe nirthIi pravacanathI anatikramaNIya, nirganja pravacanamAM niHzaMkita-nikAMkSita-nirvicikitsaka, labdhA-gRhitA-pucchitA-vinizcittArtha-abhigatAtha, asthimajajAmAM premAnurAgakta hato. he AyuSyamAna ! A nirgastha pravacana ja artha che, paramArtha che, zeSa anartha che. phaTika hRdayI, apAvRddvAra, ghara ane aMtaHpuramAM niHzaMka praveza, caudaza-AThama-amAsa-punamamAM pratipUrNa pauSadhane samyapha pAlana karato, zramaNa nirmane pAsuka-eSaNIya ArAna-pAna-khAdima-svAdima vaDe tathA pITha-phalakazayA-saMtAraka vaDe tathA vA-pA-kaMbala-pAdauchana-auSadha-bhaiSajathI pratilAbhita karato, ghaNAM zIla-qta-guNa-veramaNa-paccakkhANa-pauSadhopavAsathI AtmAne bhAvita karatA je tyAMnA rAjakAryo cAvatu rAjavyavahArone jiday rAja sAthe vaya ja prabhupekSaNa karato vicaravA lAgyo. vivecana-papa : fmata - samyak vijJAta jIvAjIva jenA vaDe te. sapanadhya - yathAvasthita svarUpathI pujApa jANela, Azrava-prANAtipAtAdi, saMvara-prANAtipAtAdi pratyAkhyAnarUpa, nirjara-karmonuM dezathI kharUM. kriyAkAyikI Adi, adhikaraNa-khaDyAdi, baMdhakarmapudgala ane jIvapradezonuM paraspara coMTavuM. mokSa-karmonuM saMpUrNa dUra thavuM. kuzaLa-samyak parijJAtA asahakka-avidhamAna sAhA, kutIthika prerita samyakatva avicalana prati bIjAnI sahAyanI apekSA na rAkhato. tethI kahyuM - deva, asurAdi vaDe nirthIi pravacanathI [17/9] anatikamaNIya. - X - garuDa-suvarNakumAra. tethI nirNanya pravacanamAM zaMkArahita, bIjA darzananI AkAMkSA hita, kaLA prati ni:zaMka, artha zravaNathI ladhArya, arthAvadhAraNathI hItArtha, saMzaya thatAM pRSkRitArtha, samya uttara sAMbhaLI vimalabodhathI adhigatArtha, padArthopalaMbhathI vinizcitArtha, asthi ane tenA mathenI majjAmAM sarvajJapravacana prItirUpa kusubhAdi saMgathI tanI jema rakta. kevA ullekhathI kahe che ? - he AyuSyamAna ! AnA dvArA putrAdine AmaMtraNa che. zepa eTale dhana, dhAnya, putra, patnI, rAjya, kupravayanAdi. Tika jevA aMta:karaNavALo, maunIndra pravacanathI tuSTa manavALo athavA argalAsthAnathI dUra karI urvIkRtu paNa tIkhuM nahIM, athavA - X - utkRta-apagata, parighA-argalA, jenA gRhadvAre che te. audAryanA atirekathI atizaya dAnadAyipaNAthI bhikSaka pravezArthe ana[lita gRhadvAra, bhikSuka pravezArthe apAvRtta dvAra, bhAvanA vAkya A che - samyagudarzana pAmatA koI pAkhaMDIthI bIto nathI, zobhana mArganA parigrahathI udghATita zira rahe che. aMtayugRhamAM jeno praveza apItikara nathI, AnA vaDe anIryAlava kahyuM athavA jenI ati dhArmikatA ane sarvatra azaMkanIyatvathI lokonA aMtaHpura ke gRhamAM praveza prItikara che te. caudaza-AThama-amAsa-pUname ahorAtra yAvat pauSadha-AhAradi pauSadhane samya pAlana karatA. pITha-Asana, phalaka-avakhaMbha, zayyA-vasati ke zayana. saMtAka-jemAM paga prasArI suvAya che. paDatA evA bhojana ke pAnane grahaNa kare te paNa. pAdapoMchanajoharaNa - 4 - zIlavaMta-sthULa prANAtipAtaviramaNAdi, guNavata-divratAdi - 4 - * sUjha-56 thI 61 - [56] tyAre te jitazatrurAja anya koI dine mahAI cAvatu bheMTaNuM taiyAra kare che. karIne cittasArathIne bolAvIne kahyuM - he citta! tuM seviyA nagarI jaI pradeza rAjAne A mahAI cAvatu bheTazuM Apa. mArA taraphathI vinayathI nivedana karaje ke Ape mArA mATe je saMdeza mokalyo che, te ja prakAre avitatha ane asaMdigdharUpe svIkAruM chuM. ema kahI citta sArathIne vidAya ApI. tyAre te cittasArathI, jitaNa vaDe visarjita karAtA, te mahAI bheMTaNuM vAva4 laIne cAvata jitazatru rAja pAsethI nIkaLe che, nIkaLIne zrAvastI nagarInI vaccovacca thaI, rAjamArge avagaDha AvAsamAM jAya che, tyAM mahAI meMTaNu yAvat sthApe che. snAna karI cAvatu koraMTa puSpamALA cAvatuM mahatuM pAdacAra vihArathI, mahatu para vApurAthI parikSipta, rAjamArge vagADha AvAsathI nIkaLe che, zrAvatI nagarInI vaccovaccethI koika caitye kezIkumAra zramaNa pAse Ave che. - kezIkumAra zramaNa pAse dharma sAMbhaLI cAvata harSita thaI, usthita thaI cAvatuM kahe che - he bhagavana nizve jitazatru rAjAe pradeza rAjAne A mahAI bheTa yAvatuM ApavAnuM kahI mane vidAya ApI. he bhagavana ! tethI huM seviyA Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-56 thI 1 131 132 rAjapaSmIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda nagarI jauM chuM. bhagavana! seviyA nagarI prAsAdIya che, niIya che, abhirU5 che, pratirUpa che. bhagavana! Apa seyaviyA nagarI padhAro. tyAre te kezIkumAra zamaNe, citasArathIne Ama kaheto sAMbhaLI cittasArathInA A kathanano Adara na karyo, jANayuM nahIM, paraMtu mauna thaIne rahyA. tyAre cittasArathIe kezIkumAra zramaNane bIjI-trIjI vakhata paNa A pramANe kahyuM - bhagavAna ! nize jitarANu rAjAe deelIrAjAne A mahAI yAvata visarjita karyo Adi pUrvavat cAvatu he bhagavana! Ama seyaviyA nagarIe padhAro. tyAre kezIkumAra zramaNa citta sArathIe bIjI-trIjI vakhata Ama kahetA, citta sArathIne kahyuM - he citA jema koI vanakhaMDa kRSaNa-kRNapabhAvAnuM yAvat pratirUpa hoya. sivA vanakhaMDa ghaNAM dvipada-catuSAda-mRga-pazu-pakSI-sarIsRpone gamana yogya che ? hA, che. he cittA je te vanakhaMDamAM ghaNAM dvipada-catuSpada-mRga-pazu-pakSI-sarIsRpAdi pANInA lohI-mAMsa khAnArA bhIluMga nAmaka pApazakuna rahetA hoya to te vanakhaMDa ghaNAM dvipada yAvatu sarIsRpone rahevA yogya thaI zake ? nA, te artha samartha nathI. kezIkumAre pUchayuM - kema ? he bhagavan! te upasaviALuM thAya che. * - e pramANe he citta tArI paNa sevIyA nagarImAM pradeza nAme rAja vase che. te adhArmika yAvatu prajAjano pAsethI rAjakara laIne paNa tenuM yogya pAlana karato nathI. tethI he citta ! huM seviyA nagarImAM kaI rIte AvI zakuM? tyAre te cittasArathIe kezIkumAra zramaNane Ama kahyuM - bhagavana ! Ape pradeza rAjAthI zuM prayojana che? bhagavan! seviyA nagarImAM bIjA ghaNAM Izvara, talavara yAvatu sArthavAha vagere che, je Apa devAnupiyane vaMdana-namaskAra cAvatuM parphapAsanI karaze. vipula aAna, pAna, khAdima, svAdimaelI pratilAbhita karaze. prAtihAsika pITha-phalaka-zasyA-saMtAraka vaDe upaniyaMtrita karaze. tyAre kezIkumAre cittasArathIne kahyuM - he cita! AmaMtraNane dhyAnamAM rAkhIza. [] tyArapachI te cittasArathIe kezIkumArane vaMdana-namana karyuM. temanI pAsethI koika caityathI nIkaLyo. nIkaLIne zrAvatI nagarImAM rAjamArgamAM avagADha potAnA AvAse Avyo. kauTuMbika puraSone bolAvyA. bolAvIne kahyuM - o devAnupiyA jaldIthI cAtuTa Azaratha joDIne lAvo. je rIte seviyA nagarIthI nIkaLela te ja rIte cAvatuM nivAsa karato karato kuNAlAjanapadanI vaccovacaNI keksa addha dezamAM sevIyA nagarInA mRgavana udhAnamAM Avyo. AvIne udhAnapAlakane bolAvyo, bolAvIne kahyuM ke - he devAnupiya! jyAre pAzapatya keelIkumAra zramaNa pUryAnapUrva caratA, prAmAnugAma jatAM, ahIM Ave, tyAre te temane vaMdana-namaskAra karaje. vAMdI-namIne yathApatirUpa avagaNanI anujJA Apaje, pratihAraka pITha, phalakAdithI yAvatuM nimaMtraNA karaje. A AjJAne jaldI pALaje. tyAre te udhAnapAlaka, citta sArathIe Ama kahetA haSTa-tuSTa yAvat hadayI thaI, be hAtha joDI yAvatu Ama kahyuM - "tahati vinayathI AjJAvacanane svIkAre che. [58] tyAre citta sArathI, seviyA nagarIe Avyo. AvIne seviyA nagarInI vaccovaccathI praveze che. pravezIne dezI rAjAnA ghera, bAhA upasthAnazALAe Avyo. AvIne ghoDAne rokyA, rathane ubho rAkhyo. rasthathI nIce utaryo. utarIne te mahAI bheTanuM yAvatuM lIdhuM. laIne pradeza rAjA pAse, Avyo. AvIne pradeza rAjAne be hAtha joDI cAva4 vadhAvIne te mahAI bheTanuM cAvat dharyuM tyAre te pradeza rAja, cita sArathInA te mahAI bhaTaNAne yAvatuM svIkAre che, svIkArIne citta sArathIne satkAre che, sanmAne che, pachI visarjita kare che tyAre te citta sArathI pradeza rAja dvArA visarjita karAtA harSita thAva hadayI thaI udezI rAja pAsethI nIkaLe che. nIkaLIne cAtuTa Azaratha pAse Ave che, rathamAM ArUDha thAya che. thaIne seviyA nagarInI vaccovaccethI potAnA ghera Ave che. AvIne ghoDAne roke che. ratha ubho rAkhe che. rathatI utare che. pachI nAna karI sAva4 uparanA zreSTha prAsAde phUTa karAtA mRdaMga mastaka ane bajhINAbaddha nATaka sAthe zreSTha varaNI yukta nRtya karAtA, gIto gavAtA, lAlana karatA, ISTa zabda-sparza cAvatuM vicare che. picI tyArapachI te kezIkamara zramaNa anya koI dina pratihAraka pIThaphalaka-zasyAsaMkane pAchA soMpI, zrAvastInagarInA koSTaka caityathI nIkaLe che, nIkaLIne 5oo sAdhu sAthe cAvatuM vicaratA keyAddha janapadamAM seviyA nagarInA mRgavana udhAnamAM Ave che. AvIne yathApatirUSa avagraha vagrahIne saMyama ane tapathI potAnA AtmAne bhAvita karatA viyare che. tyAre seviyA nagarInA zRMgATa ke mA janazabdathI yAvatu parSadau nIkaLI. tyArapachI te udhAna palake A vRttAMta labdhArtha thatAM haSTatuSTa cAvatuM hadayI thaI, kezIkumAra zramaNa pAse Ave che. pachI kezIkumAra zramaNane vaMdananamaskAra kare che. karIne yathApatirUpa avagrahanI anujJA Ape che. pratihAsika cAvata saMstAraka mATe upanimaMtrI, nAma-goTAne pUche che. pUchIne avadhAre che. pachI ekAMtamAM jaIne ekabIjAne A pramANe kahe che - devAnupiyo ! citta sArathI jenA darzanane kAre che, prArthe che, spRhA kare che, abhilASA kare che, jenA nAmagotranA zravaNathI hRSTatuSTa yAvatu hRdayI thAya che, te kezIkumAra zramaNa pUvanipUrva caratA, eka gAmathI bIje gAma jatAM ahIM AvyA che - saMpApta thayA che . padhAryA che, A ja soviyAnI bahAra mRgavana udhAnamAM cAvatuM vicare che. he devAnupio ! cAlo, citasArathIne piya A arthanuM nivedana karIe, te temane piya thAo. ekabIjAnI pAse A vRttAMtane svIkAre che, svIkArIne Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-56 thI 61 sesariyA nagarImAM cittasArathIne ghera, jyAM cittasArathI che, tyAM jAya che. jaIne cittasArathIne hAtha joDI yAvat vadhAve che, vadhAvIne Ama kahyuM - devAnupriya ! Apa jenA darzananI kAMkSA yAvat abhilASA karo cho, jemanA nAma-gotranA zravaNathI harSita yAvat thAo cho. te A kezIkumAra zramaNa pUrvAnupUrvI caratA padhAyAM che. 133 tyAre te cittasArathI, te udhAnapAlaka pAse A artha sAMbhaLI, samajI, haSTa-tuSTa thaI yAvat AsanathI ubho thaI, pAdapIThathI nIce utare che, utarIne pAdukA utAre che. utArIne ekazATika uttarAAMga kare che. agraharatathI mukulita aMjali karI, kaizIkumAra zramaNa abhimukha sAta-ATha pagalAM jAya che, jaIne be hAtha joDI, mastake Avarta karI, mastake aMjaline karIne A pramANe kahe che - arahaMta yAvat saMpane namaskAra thAo. mArA dharmAcArya, dharmopadeza kezIkumAra zramaNane namaskAra thAo. ahIM rahelo huM tyAM rahela bhagavaMtane vaMdu chuM. teo mane jue. ema kahI vaMdana-namaskAra karyA. te udhAnapAlakane vipula vastra-gaMdha-mALA-alaMkArathI satkArI, sanmAnI vipula jIvita yogya prItidAna Ape che, ApIne visarjita karyo. tyArapachI kauTuMbika puruSone bolAvyA. bolAvIne kahyuM - o devAnupiyo ! jaldIthI sAtughaMTa azvaratha joDIne lAvo yAvat AjJA pAchI soMpo. tyAre te kauTuMbika puruSo yAvat jaldIthI chatra-dhvaja sahita cAvat azvaratha lAvIne temanI AjJA pAchI soMpI. tyAre cittasArathI, kauTuMbika puruSo pAse A vRttAMtane sAMbhaLI, samajIne hRSTa-tuSTa cAvat hRdayI thaI, snAna karI, balikarma karI cAvat alaMkRt zarIrI thaI cAtuITa yAvat besIne, sakoreMTa. mahA subhaTa samUha sAthe pUrvavat papAse che. yAvat dharmakathA kahI [60] tyArapachI te cittasArathI kezIkumAra zramaNanI pAse dharma sAMbhaLI, avadhArI haSTa-tuSTa thaI, pUrvavat uThIne Ama bolyo - he bhagavan ! nizce amAro padezI rAjA adhArmika yAvat rAjkara laIne potAnA ja janapadanuM samyak pAlana karato nathI. to he devAnupriya ! jo Apa pradezI rAjAne dharma kahezo to te pradezI rAjAne ane ghaNAM dvipada-catuSpada-mRga-pazu-pakSI-sarIsRpone nizce ghaNuM ja guNakArI thaze. tathA ghaNAM zramaNa-brAhmaNa-bhikSune paNa lAbhakArI thaze jo te pradezI rAjAne bahu guNavALuM thaze to tenAthI janapadane paNa lAbha thaze. [6] tyAre kezIkumAra zramaNe citta sAthIne kahyuM - he citta! cAra kAraNe jIva kevalIpajJapta dharmanuM zravaNa pAmato nathI - (1) ArAma ke udhAnamAM rahela zramaNa ke brAhmaNanI abhimukha na jAya, vaMdana-namana-satkAra ane sanmAna na kare. kalyANa-maMgala-deva-caityarUpa temane sete nahIM, artha-hetu-pra-kAraNauttara na pUche che. A kAraNe he citta ! jIvo kevalI prajJapta dharmane sAMbhaLI zakatA nathI. rAjapraznIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda (2) upAzrayamAM sthita zramaNane pUrvavat kahevuM yAvat A kAraNe paNa jIvo, hai citta ! kevalI pajJapta dharma sAMbhaLI na zake. 134 (3) gaucarI gayela zramaNa ke brAhmaNane yAvat papAse nahIM, vipula azana-pAna-khAdima svAdimathI paDilAbhe nahIM, artha Adi pUche nahIM to A kAraNe he citta ! kevali pajJapta dharma sAMbhaLI na zake. (4) jo zramaNa ke brAhmaNano sAmethI yoga maLe tyAre paNa potAne hAthavastra-chatra vaDe AvarIne rAkhe, artha Adi na pUche, to he citta ! A kAraNe paNa jIvo kevalipajJapta dharma sAMbhaLI zake nahIM. he citta ! ukta cAra kAraNe jIvo kevalipajJapta dharma na pAme. hai citta ! cAra kAraNe jIvo kevalipajJapta dharma sAMbhaLavA pAme che - ArAma ke udhAnasthita zramaNa ke brAhmaNane vAMde-name yAvat paryupAse, aviMda yAvat pUche, to yAvat zravaNane pAme. e rIte upAzraya sthita ke gaucarIe gayela zramaNane paryupAse, vipula azanAdithI yAvat pratilAbha, aiida yAvat pUche, to dharma zravaNa pAme. jo koI zramaNano sAmethI saMyoga prApta thAya, tyAre potAne hAya AdithI AvarIne na rahe, to he citta ! A kAraNe jIvo kevali prajJata dharmanuM zravaNa pAme che. he citta ! tAro padezI rAjA ArAmasthita ItyAdi pUrvavat badhuM kahevuM. te rAjA Avato-jato nathI, yAvat potAne AvarIne rahelo che, to hai citta ! tene huM dharma kaI rIte kahI zakuM? tyAre te cittArathIo kezIkumAra zramaNane Ama kahyuM - bhadatta ! nizce anya koI dine kaMbojadezavAsIe cAra ghoDA bheTarUpe Apela che. meM tene pradezI rAjAne tyAM mokalI Apela hatA. he bhadaMta! A ghoDAne bahAne huM pradezI rAjAne Apa devAnupriyanI pAse jaldI lAvIza. tyAre he devAnupriya ! Apa padezI rAjAne dharma kahetA lezamAtra glAni na karatA. bhadaMta ! Apa glAnabhAve pradezI rAjAne dharma kahejo. tyAre kezIkumAra zramaNe citta sArathIne Ama kahyuM - he citta ! avasara joIzuM. tyAre te cittasArathI, kezIkumAra zramaNane vaMdana-namana kare che, karIne cAturtha azvaratha pAse Avyo. AvIne temAM ArUDha thayo. pachI je dizAthI Avyo hato, te ja dizAmAM pAcho cAlyo gayo. * vivecana-56 thI 61 H [cittasArathI] kezIkumAra zramaNa pAse gayo. paMcavidha abhigama karyA, te A - sacitta dravya puSpa tAMbulAdino tyAga, acitta dravya-alaMkAra, vastrAdino atyAga athavA acitta dravya - chatrAdino parihAra, - X - ekazATikane uttarIya rUpe nyAsa vizeSa, darzana thatAM ja hAya joDavA ane manathI ekatva bhAva dhAraNa karavo. prAtihAki - pAchA ApavA yogya pITha-lakAdithI niyaMtraNa. vidyArM - avasare cittamAM bhAvita karavo. athavA vartamAnayoga mujaba A paNa dhyAnamAM rAkhIza. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-56 thI 61 - 4 - pattukamALe ibhunuMgamastha - phrUTa thavA De ati jorathI AsphAlana karIne mardalanA mukha paTa vaDe batrIza pAtra nibaddha nATako vaDe, zreSTha taruNayuktathI nRtya karAtA, tenA abhinaya pUrvaka nartanathI tenA guNone gAtA. kAMkSA-prArthanA-spRhA-abhilASA. 135 na cAra kAraNe - ArAma AdimAM sthita zramaNAdinI sAme na javuM ItyAdi paheluM kAraNa, upAzrayasthita sAme na javuM te bIjuM, prAtihArika pITha phalakAdi vaDe AmaMtraNa na ApavuM te trIjuM, gaucarI gayelane azanAdi vaDe pratilAbhavA nahIM, te cothuM. A cAra kAraNe kevali prApta dharma sAMbhalI zake che ItyAdi sUtrArtha mujaba jANavuM. jemAM zramaNa-sAdhu, mAhana-parama gItArtha zrAvaka Ave tyAre paNa hAtha-vastrano cheDo-chatra vaDe potAne DhAMkIne na rahe te prathama. e rIte bIjA kAraNo paNa kahevA. tAro pradezI rAjA ItyAdi badhuM kahevuM. Agama - pahelo AlAvo te A - tAro pradezI rAjA, he citra ! ArAmasthita zramaNane vaMdato nathI jyAMthI zramaNa AvatA hoya tyAre paNa hAtha AdithI potAne DhAMke che Adi, * sUtra-62 thI 64 : [6] tyAre te cittasArathI bIjA divase rAtri prabhAtarUpa thaI, komaLa utpala kamala vikasita thayA, prabhAta sonerI thayuM tyAre niyama ane Avazyaka kAryothI nivRtta thaI, jAjavalyamAna teja sahita sahasarazmi sUrya nIkaLyA pachI potAnA gherathI cittasArathI nIkaLyo. jyAM pradezI rAjAnuM ghara ane pradezI rAjA che tyAM Avyo. AvIne pradezI rAjAne be hAtha joDI sAvat aMjali karI, jayavijayathI vadhAvIne kahyuM he devAnupriya ! nizce kaMboja dezavAsIoe cAra azvo lAvIne bheTa ApelA. te meM Apa devAnupriyane tyAM koI dine prazikSita karI dIdhA che. tethI he svAmI ! Aje ApaNe te ghoDAnuM nirIkSaNa karIe. tyAre pradezI rAjAe kahyuM - he citta! tuM jA ane te cAra ghoDAne joDIne azvarathane ahIM lAva yAvat mArI AjJA pAchI soMpa. tyAre te citta sArathI, pradezI rAjAe Ama kahetA haSTa-tuSTa yAvat hRdayI thaI, te azvone upasthita karIne A AjJA pAchI soMpI. - tyAre te pradezI rAjA, cittasArathInI pAse A vRttAMta sAMbhaLI, samajI, haSTa-tuSTa thaI yAvat alpa-mahAI AbharaNathI zarIra alaMkArI potAnA gherathI nIkaLyo, nIkaLIne cAturghaTa azvaratha pAse Avyo, te rathamAM beTho. secaviyA nagarInI vacovaca thaIne nIkaLe che tyAre te cittArathI, te rathane aneka yojano sudhI doDAvyo. tyArapachI te pradezI rAjA garamI, tarasa ane ratha cAlatA lAgatI havAthI parezAna-khinna thatAM, cittasArathIne kahyuM - he citta ! mAruM zarIra kheda-khinna thayuM che, rathane pAcho vALa. tyAre cittasArathIe thane pAcho vALyo. mRgavana udhAna hatuM tyAM AvIne pradezI rAjAne kahyuM - he svAmI ! A mRgavana udhAnamAM 136 rAjapraznIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda ghoDAno zrama ane ApaNo thAka dUra karI laIe. tyAre pradezI rAjAe cittane kahyuM - bhale tema karIe. tyArapachI te cittasArathI mRgavana udhAnamAM jyAM kaizIkumAra zramaNa hatA, tenI bahu dUra ke nIkaTa nahIM, te sthAne gayA. jaIne ghoDA royA, ratha ubho rAkhyo, thathI nIce utaryA, utarIne ghoDAne choDyA. choDIne pradezI rAjAne kahyuM - he svAmI ! ApaNe ahIM ghoDAno zrama ane ApaNo thAka dUra karIe. tyAre te pradezI rAjA rathathI nIce utaryo. citta sArathI sAthe ghoDAno zramaNa ane potAno thAka dUra karatA, te tarapha joyuM, jyAM kaizIkumAra zramaNa ativizALa paryAdA madhye moTA-moTA zabdothI dharmopadeza karI rahyA hatA. te joIne rAjAne A AvA prakArano yAvat manogata saMkalpa utpanna thayo. nizce jaDa ja jaDanI upAsanA kare che. muMDa-muMDanI, mUDha-mUDhanI, paMDitoapaMDitonI ane ajJAnI ja ajJAnInI upAsanA kare che. paNa A puruSa koNa che ? je jaDa, muMDa, mUDha, apaMDita ane ajJAnI hovA chatAM zrI-ThThI thI saMpanna che, zArIrika kAMtivALo che. A puruSa zeno AhAra kare che? kaI rIte pariNamAve che ? zuM khAya che ? zuM pIe che ? zuM Ape che? zuM bhAga pADe che ? jethI AvI moTI manuSya paryAdA madhye moTA-moTA zabdothI barADe che? Ama vicArIne citta sArathIne kahyuM - he citta ! nizce jDa ja jaDane upAro che yAvat barADe che ? jethI ApaNI ja udhAna bhUmimAM ApaNe IcchAnusAra pharI zakatA nathI. tyAre citta sArathIo pradezI rAjAne kahyuM - he svAmI ! A pApitya kezI nAme kumAzramaNa che. te jAtisaMpanna sAvat cAra jJAnayukta che. Adhovadhi jJAnathI saMpanna ane ajIvI che. tyAre pradezIe cittane pUchyuM - zuM A puruSa AdhovadhijJAnI ane ajIvI che tema tuM kahe che ? hA, svAmI ! huM tema kahuM chuM, hai citta ! te pAse javA yogya che? hA, svAmI ! che. to he citta ! ApaNe tenI pAse jaIzuM ? hA, svAmI ! jaIe. [63] tyArapachI te pradezI rAjA, cittasArathI sAthe jyAM kezIkumAra zramaNa che, tyAM gayo. jaIne kaizIkumAra zramaNathI kaMIka dUra yogya sthAne rahIne Ama pUchyuM ? bhadaMta ! tame Adhovadhika ane annajIvika cho ? tyAre kezIkumAra zramaNe pradezI rAjAne kahyuM - - he pradezI ! jema koI kavaki, zaMkhavaNik, daMtavaNik rAjakara na devA mATe sIdho mArga pUchato nathI. tema he pradezI ! tane mane joIne A AvA prakArano manogata saMkalpa thayo ke nizce jDa ja jaDanI upAsanA kare che, yAvat svecchApUrvaka bhamI zakatA nathI. he padethI ! zuM A vAta barAbara che ? - - hA, barAbara che. [64] tyAre pradezI rAjAe kezIkumAra zramaNane kahyuM - bhadaMta ! tamane evuM kayuM jJAna ke darzana che. jethI tame mArA AvA svarUpanA manogata yAvat Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-62 thI 64 133 saMkalpa utpanna thayAne jANo cho . juo cho, tyAre kezIkumAra pramANe pradezI rAjAne kahyuM - nize he pradezI ! amane zramaNa nigranthone paMcavidha jJAna kahyA che - AbhinibodhikajJAna, kRtajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAna ane kevaLajJAna. te abhinibodhika jJAna zuM che ? abhinibhodhika jJAna cAra bhede kahyuM che - avagraha, IhA, apAya, dhAraNA te avagraha zuM che ? avagraha be bhede kahyo che. naMdIsUtra mujaba "te A dhAraNA" tyAM sudhI badhuM kahevuM. te A abhinibodhika jJAna che. te zrutajJAna zuM che ? zrutajJAna be bhede kahyuM che - AMgapaviSTa ane aMga bAhya. badhuM naMdIsUtra vata daiSTivAda sudhI kahevuM. avadhijJAna bhavapAyika ane @flyopathamika che, naMdIsUkavatu kahevuMmana:paryavajJAna Rjumati ane vipulamati be bheda che, pUrvavatu. kevaLajJAna, te pramANe badhuM ja kahevuM. temAM je abhinibodhikajJAnathI mana:paryavajJAna che, te mATe che. kevaLajJAna mAre nathI, te arihaMta bhagavaMtone ja hoya che. A caturvidha kAzcika jJAno dvArA he pradezI huM tArA AvA manogata rAvata saMkalAne jaNuM chuM - jou chuM * vivecana-62 thI 64 - azono kheda, ApaNI glAnine samyaka dUra karIe. jaDa, mUDha, apaMDita, nirvijJAna zabdo ekArjika che, te maukharyanA prakarSanA pratipAdanArthe kahyA che. zobhA, lAyukta che - x * dedIpyamAna zarIravALA che. tenuM kAraNa vicAre che - kayo AhAra kare che ? kuthita nathI AvI zarIrakAMti na hoya. - X - Ane grahaNa karela AhAra kaI rIte pariNAma pAme che ? zobhanAhAra chatAM maMdAgni hoya to AvI kAMti na thAya. vaLI zuM khAya-pIe che ? zuM Ape che ? - x* jethI ATalA loko paryapAse che ? - * * * * tenA moTA avAjathI ahIM mArI ja udhAna bhUmimAM huM svecchAe vicaravA zaktimAna thato nathI. A pramANe potAnA cittamAM bhAvanA bhAve che. citta sArathIne kahyuM, ItyAdi. parama avadhithI nIcenuM jJAna, anna vaDe prANa dhAraNa karanAra. jema koI sAMka-zaMkhamaNi ranano vepArI jakAta na cUkavavAnA vicArathI sAco mArga pUchato nathI. e pramANe tuM paNa che. avagraha - zeSa ke vizeSanI vivakSA vinA sAmAnya rUpanA nirdeza vinA rUpAdinuM avagrahaNa. tenA arthagata asabhUta-sata vizeSa AlocanA te IhA. prakAMta artha vizeSa nizcaya te apAya. avagata artha vizeSanuM dhAraNa te dhAraNA. zeSa 'naMdI' sUtra mujaba jANavuM. * sUtra-65,66 - 6i5] tyAre te pradeza rAjAe kezIkumAra zramaNane Ama pUchayuM - bhakta! have huM ahIM bese ? he pradeza A udhAnabhUmi tArI potAnI che, mATe tuM paNa. 138 rAjapanIyaupAMgasutra - saTIkaanuvAda tyAre te pradeza rAja citta sArathI sAthe kezIkumAra zramaNanI kaMIka samIpe beTho. kezIkumAra zramaNane kahyuM - bhaIlA Apa zramaNa, ninyone AvI saMjJA, AvI pratijJA, AvI daSTi, AvI ruci, Avo upadeza, Avo saMkalpa, AvI tulA, AvuM mAna, AvuM pramANa ke AvuM samosaraNa che ke - jIva anya che ane zarIra anya che, jIva e ja zarIra nathI ? tyAre kezIkumAre tene kahyuM - he pradezI ! amane zramaNa nigranthone AvI saMjJA yAvatu Avo siddhAMta che ke jIva ane zarIra judA che, te baMne eka nathI. tyAre praderIe kezIkramaNane kahyuM - bhadatA tamane zramaNa nibhyone jo AvI saMjJA yAvata siddhAMta che ke jIva ane zarIra baMne judA ja che. to mArA dAdA hatA, te A ja jaMbUdvIpa hIpanI seyaviyA nagarImAM AdhArmika yAvatuM potAnA ja janapadanA samyapha bharavRttimAM pravAi na hatA. te ApanI vaktavyatA mujaba ghaNAM ja pApakarmo karI kalikaqSa samarjita karI kALamAse kALa karIne koI eka nakamAM nairayikapaNe utpanna thAya. te dAdAno huM ISTa, kAMta, piya, manojJa, roya, vikAsa, saMmata, bahumata, anumata, rana reDaka samAna jIvananA zvAsa sama, hRdayane AnaMda ApanAra, uMbaranA puruSa samAna, nAma paNa zravaNa durlabha hoya to dazananuM kahevuM ja zuM? evo putra hato. tethI je mArA dAdA AvIne mane A pramANe kahe ke - he patra, huM tAro dAdA hato. A ja seviyAnagarImAM adhArmika yAvatuM samyapha karabharavRttithI pravartato na hato. te kAraNe huM ati kaluSita pApakarmo karIne narakamAM utpanna thayo chuM. tethI te pautra ! tuM adhArmika na thato yAvata karabharavRttimAM pramAda na karato, tuM AvA aneka pApakama na karato yAvat nakamAM upajIza. to je mArA dAdA ahIM AvIne mane kahe to huM ApanA kathananI zradhA, pratIti, ruci karuM ke jIva anya che ane zarIra mAnya che, jIva e ja zarIra nathI. jyAM sudhI mArA dAdA AvIne Ama na kahe, tyAM sudhI AyuSyamAna zramaNa ! mArI pratijJA supratiSThita che. jIva e ja zarIra tyAre kezI kumArazramaNe pradeza rAjAne kahyuM - he pradezI ! tAre sUryakAMtA nAme rANI che? hA, che. he pradezI ! jo tuM sUryakAMtA rANIne snAna karI, bhalikarma karI, kautuka-maMgala-prAyazcitta karI, savaliMkArathI vibhUSita thaI, koI puruSa ke je nona karela yAvatu savaliMkAra vibhUSita hoya tenI sAthe ISTa zabadasa-rasa-rU-gaMdhayukta paMcavidha mAnuSI kAmabhoga anubhavato hoya che te joI che, to te pradezI ! tuM te puruSano zo daMDa nizcita kara? bhadetA huM puruSanA hAtha chedI nAMkhu, tene zULI upara caDhAvI dauM, bhULathI bhe, paNa chedI nAbu, eka ja za karIne tene jIvitathI rahita karI dauM. - - he pradezI ! have te paraSa tane kahe ke - he svAmI ! muhUrta mAtra rokAI Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-65,66 139 jAo. tyAM sudhI mArA hAtha na chedazo yAvatuM mArI na nAMkhazo. tyAM sudhImAM huM mArA mitra, jJAti, nijaka, vajana, saMbaMdhI, parijanane ema kahyuM ke - devAnapiyo nize pApa karmona AcarIne huM AvA prakAranI ApatimAM paDelo chuM to he devAnapiyo ! tame koI pApakarma Acarazo nahIM, jethI tamAre A prakAranI ApattinI prApti thAya, jevI mane thaI che. to he pradezI ! zuM kSaNa mAtra mAre paNa te puruSanI vAta tuM mAnIza ? :- nA, te artha samartha nathI. kemake te puraSa aparAdhI che. - e pramANe ja he pradezI ! tArA dAdA paNa che, jeo A ja seviyA nagarImAM adhArmika yAvat sagapha karabharavRtti pravartatA na hatA. te amArI vakatavyatA mujaba ghaNAM pAsa karIne yAvatu narake upajyA che. huM te dAdAno ISTa, kAMta yAvata durlabha pautra cho. jo ke te jaldI manuSya lokamAM AvavA Icche che, paNa tyAMthI AvavAmAM samartha nathI. kemake he pradezI ! tAla nakkamAM nAka utpanna jIva zIgha ja cAra kAraNothI manuSyalokamAM AvavA Icche to paNa tyAMthI AvI zakatA nathI. (1) narakamAM takALa utpanna nairayika tyAMnI atyaMta tIva vedanA vedatA * () nakamAM takALa utapanna nairAcika nakalo dvArA vAraMvAra tADitAdi karatA - - - (3) nakamAM tatkALa utpanna nairayika nakavedanIyakarma akSaNaAvedita-anijIrNa hovAthI . . . (4) e rIte narakAyuSa karma akSaNaAvedita-anirjiNa hovAthI .[A cAra kAraNe nArakI jIva manuSya lokamAM AvavAnI IcchA rAkhavA chatAM AvI zakato nathI. he pradezI ! A kAraNe te zraddhA ra ke jIva mAnya che, zarIra anya che. paNa jIva e ja zarIra thI.. ]i tyAre te pradeza rAjAe keza kumArazramaNane Ama kahyuM - bhakta! A buddhi-upamA che ke kAraNe AvatA nathI. bhadata! nice mArA dAdI hatA, te dhArmika yAvat vRtti karatAM zrAvikA hatA, jIvAjIvanA jJAtA hatA. badhuM varNana karavuM cAvatu AtmAne bhAvita karatA vicaratA hatA. te ApanI vakatavyatA mujaba ghaNuM ja punya upArja-saMcaya karI kALamAse kALa karI koI devalokamAM devapaNe utpanna thayA che. te dAdIne huM IsTa, kAMta cAvata durlabha pautra hato. tethI je te dAdI ahIM AvIne mane kahe ke - he pautra nize huM tArI dAdI, A ja sevIyA nagarImAM ghArmika yAvat vRtti karatI zrAvikA yAvatuM vicaratI hatI. tyAre meM ghaNuM punya saMcita karI - upAjIne vAva4 devalokamAM utpanna thaI, to he pautra! tuM paNa dhArmika thaIne yAvat vicara, to te paNa A ghaNAM ja punyanA saMcaya - upArjanathI yAvatuM devalokamAM utpanna thaIza. to jayAre mArI dAdI AvIne mane kaheze, to huM zraddhA, prIti, ruci karIza 140 rAjAmbIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda ke jIva anya che . zarIra anya che. jIva e ja zarIra nathI, je te mArI dAdI AvIne Ama nahIM kahe to "jIva e ja zarIra che, paNa jIva ane zarIra judA nathI, te mArI pratijJA yogya ja che. tyAre kezI kumAra zramaNe pradeza rAjAne Ama kahyuM - he dezI ! tuM snAna, bhalikama, kautukamaMgala prAyazcitta karI, bhInI dhotI paherI, hAthamAM bhaMgAra dhUpa kaDacho laIne devakuLamAM praveza karato ho, te samaye koI puruSa viSTAgRhamAM rahIne ema kahe ke - he svAmI ! muhUrta mAtra ahIM beso, ubho, nijadhA karo, vaNa vatana karo to te pradezI ! tuM kSaNavAra mATe paNa A vRttAMta svIkArIza ? nA, te na svIkAre. - kema? :- bhaktA te sthAna Azuci ane azuci vastuthI bharela che. A pramANe chepradezI ! tArI dAdI paNa A ja seyaviyA nagarImAM dhArmika vAva vicaratI hatI. teNI mArI vakatavyatA mujaba cAvatuM svarge utpanna thAya. te dAdIno tuM pautra IsTa Adi pautra cho. te manuSyalokamAM jaldI AvavA Icche to paNa AvI na zake. he pradezI ! cAra kAraNe turaMtano utpanna deva, devalokathI manuSya lokamAM AvavA Iche, to paNa AvI zakato nathI. - (1) abhinava utpanna deva devalokamAM divya kAmabhogamAM mUrNita, vRddha, grathita, atyAsakta thaI, teo mAnuSI bhogono Adara karatA nathI ke jANatA nathI tethI IcchavA chatAM manuSyalokamAM AvI zakatA nathI. () abhinava utpanna deva devalokamAM divya kAmabhogamAM mUrSita yAvatuM atyAkata thaI, tene mAnuSI prema naSTa thAya che. divya prema saMkrAMta thAya che. tethI yAvatu ahIM AvI zakato nathI. a) abhinava utpanna deva divya kAmabhogamAM mUrNita yAvatu atyAsakta hoya, tene ema thAya ke hamaNAM jaIza, muhUrtamAM jaIza, teTalAmAM ahIM alAyuka manuSyo kALadharmane pAme che, tethI () Abhinava utpanna deva divya kAmabhogamAM rAvatu atyAsakta hoya, tene mAnuSI vizALa dudhi pratikULa ane pratiloma thAya che. uMce paNa 400500 yojana azubha mAnuSI gaMdha uchaLatI hoya che, tethI te manuSyalokamAM AvavA Icche to paNa AvI na zake. A kAraNothI te pradeza : abhinava utpanna deva devalokathI manuSyalokamAM jaldI AvavA Icche, to paNa AvI zakatA nathI. tethI he pradezI ! tuM zraddhA ra ke jIva anya che ane zarIra anya che * vivecana-65,66 : saMjJA - samyagrajJAna, pratijJA-nizayarUpa abhigama, dRSTi-darzana, svatad. ruci-parama zraddhAnugata abhipAya. A badhAM pado "tamAruM darzana" evuM dazavi che. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-65,66 A sadaiva Apano tAttvika adhyavasAya che. tulAnI jema tolIne samyak avadhArAya che. - 4 - 4 - 4 - Ane ja mAna ane pramANa kahyuM che. pramALa - jema pratyakSAdi pramANa avisaMvAdI che, tema Avo 'azrupagama' paNa avisaMvAdI che. A samavasaraNa - badhAM tatvonuM A "azrugama"mAM mIlana che. rUpa - IcchAviSayaka, hrAMta - kamanIyatama, priya - prema nibaMdhaka, manojJa-manathI samyak upAdeyathI jJAta, manAma-manathI gamya, svairya-svairyaguNathI, vizvAsaka-vizvAsa sthAna, saMmata, bahumata - bahupaNAthI mAnya, kAryavighAta pachI paNa anumata. ratna karaMvat ekAMte upAdeya. jIvitanA utsava samAna. hRdayanaMdijanana Adi. sUnAvaeN ItyAdi. - 4 - zULa vaDe bhinna, eka ja ghAta vaDe - kUTamAM paDela mRganI jema ghAta vaDe. va chApo - temAM eka khUba ja vadhu navedanA vedana, bIjuM paramAdhAmI vaDe kadarzanA, trIjuM-naska vedanIya karmanA a-kSayathI udvija, naskAyunA a-kSayI thayela. cAra kAraNe deva na Ave te sugama che. jo ke navayojana pachI gaMdha pudgalo dhrANendriya grahaNa yogya thatAM nathI. kemake pudgalonA maMda pariNAma ane dhrANendriyanI tathAvidha zaktino abhAva che. paNa ahIM AgaLa-AgaLa utkaTa gaMdha pariNAmathI pariName che mATe 400-500 yojana kahyA. temAM ghaNAM mRta kalevaramAM 500, bAkI 400 yojana che. 141 * sUtra-60 thI 74 - [6] tyAre te pradezI rAjAe kezI kumArazramaNane Ama kahyuM ke - A buddhiupamA che ke A kAraNe AvatA nathI. he bhadaMta ! huM anya koI dine bAhya upasthAna zALAmAM aneka gaNanAyaka, daMDanAyaka, Izvara, talavara, mADaMbika, kauTuMbika, Ilmsa, zreSThI, senApati, sArthavAha, maMtrI, mahAmaMtrI, gaNaka, dauvAki amAtya, ceTa, pIThama, nagara nigama, dUta, saMdhipAla sAthe parIvarIne rahelo hato. tyAre mArA nagarakSake muddA-mAla-sAkSI sahita garadana ane pAchaLa baMne hAtha bAMdhIne eka corane lAvyA. tyAre meM te puruSane jIvato ja loha kuMbhImAM nAMkhyo, loDhAnA DhAMkaNathI tenuM mukha DhAMkI dIdhuM. pachI garama loDhA ane zIzAno tenA upara lepa karI dIdho, dekharekha mATe vizvAtha puruSo mUkayA. pachI koI dine huM lohakuMbhI pAse gayo. jaIne te lohakuMbhI kholAvI. kholAvIne meM pote joyuM ke te puruSa marI gayo hato. te lohakubhImAM koI chidra, vivara ke rAI jeTaluM paNa aMtara na hatuM. ke jemAMthI te puruSano jIva bahAra nIkaLIne jAya. jo te lohakubhImAM koI chidra yAvat darAra hota to he bhadaMta ! huM mAnata ke aMdara baMdha puruSano jIva bahAra nIkaLela che. to huM zraddhA-pratIti-ruci karata ke jIva anya che ane zarIra anya che, jIva e ja zarIra nathI. paNa he bhadaMta ! te kuMbhImAM koI chidra Adi na hatuM ke yAvat jIva nIkaLe, tethI mArI prajJA supratiSThita che ke - jIva e ja zarIra rAjapraznIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda che, te baMne judA nathI. tyAre kezI kumArazramaNe pradezI rAjAne kahyuM - he pradezI ! jema koI kuTAgAra zALA hoya, baMne taskR lipta hoya, gupta hoya, guptadvAra - niti gaMbhIra hoya, have koI puruSa bherI ane daMDa laIne phUTAgArazALAnI aMdara praveze che, pravezIne te phUTAgAra zALAmAM cotaraphathI ina-niti-niraMta-nizcidra hoya, tenA dvArA Adine baMdha karI de. te phUTAgArazALAnA bahumadhyadezabhAge rahIne te bherIne daMDa vaDe moTA-moTA zabdothI vagADe, he pradezI ! zuM te zabdo aMdarathI bahAra nIkaLe che ? - hA, nIkaLe che. 142 - he pradezI ! te phUTAgAra zALAmAM koI chidra yAvat darAra che ke jyAMthI te zabdo aMdarathI bahAra nIkaLe che ? - - nA, tema nathI. A pramANe he pradezI ! jIva paNa apatihata gati che, pRthvI-zilA ke parvatane bhedIne aMdarathI bahAra nIkaLI jAya che. tethI he pradezI ! tuM zraddhA kara ke jIva anya che ane zarIra anaya che, baMne eka nathI. tyAre pradezI rAjAe kezIkumAzramaNane Ama kahyuM - bhadaMta ! A tamArI buddhiyukta upamA che, paNa A kAraNe yuktiyukta nathI. he bhadaMta ! nizce huM anya koI dine bAhya upasthAnazALAmAM yAvat rahyo hato. tyAre mArA nagararakSaka sAkSI sahita yAvat corane pakaDI lAvyA. tyAre meM te puruSane jIvitathI rahita karyo karIne eka lohakubhImAM nAMkhyo. nAkhIne loha DhAMkaNathI baMdha karyo yAvat vizvAya puruSone rakSA karavA mUkyA. pachI koI dine te kuMbhI pAse gayo. te kuMbhI ughaDAvI, ughaDAvatA te lohakuMbhIne kRmikuMbhI samAna joI. te loha OMbhImAM koI chidra yAvat darAra na hatI, jemAMthI te jIvo bahArathI praveze. jo te kuMbhImAM koI chidrAdi hota yAvat jIvo pravezyA hota to huM zraddhA karata ke jIva anya che ane zarIra anya che. paNa je kAraNe te lohakubhImAM koI chidra yAvat darAra na hatI, chatAM jIvo pravezyA, tethI mArI prajJA supratiSThita che ke jIva e ja zarIra che. tyAre kezIkumAra zramaNe pradezIrAjAne Ama kahyuM - he pradezI ! zuM te agnithI tapAvela loDhuM joyela che ? - - hA, joyuM che. he pradezI ! tapAvyA pachI zuM te loDhuM pUrNapaNe agnirUpe pariNata thaI jAya che? hA, thaI jAya che. he pradezI ! te loTAmAM koI chidra Adi che, ke jenAthI agni bahArathI dara pravezyo ? - nA, tema nathI. e pramANe he pradezI ! jIva paNa apatihata gati che, pRthvI ke zIlAdi bhedIne bahArathI aMdara praveze che. mATe tuM zraddhA kara, jIva zarIra bhinna che. [68] tyAre pradezI rAjAe kezIkumAra zramaNane kahyuM - bhadaMta ! A tamArI buddhiyukta upamA matra che, A kAraNe te yuktiyukata nathI. bhadaMta ! jema koI puruSa varuNa yAvat zilpa upagata hoya, te eka sAthe pAMca bANo pheMkavAmAM Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-60 thI 74 samartha che ? - - hA, samartha che. bhadaMta ! jo te ja puruSa bALa cAvat maMdavijJAnavALo hovA chatAM pAMca bANo eka sAthe pheMkavAmAM samartha hoya to he bhadaMta ! huM zraddhAdi karI zaku ke jIva anya che ane zarIra anya che. paNa te bAla, maMdavijJAnavALo puruSa pAMca bANa eka sAthe pheMkavAmAM samartha nathI, tethI he bhadaMta ! mArI dhAraNA che ke "jIva ane zarIra eka ja che" te supratiSTha che. tyAre kezIkumArazramaNe pradezI rAjAne kahyuM ke jema koI puruSa taNa yAvat zilpaupagata hoya, te navuM dhanuSu, navI jIvA, navuM bANa laI, eka sAthe pAMca bANo pheMkavAmAM samartha che ? - - hA, che. paNa te taruNa yAvat nipuNa zIlpa upagata puruSa jI-zIrNa dhanu, jIrNa jIvA ane jIrNa bANathI eka sAthe pAMca bANo choDavAmAM samartha che ? nA, te artha saMgata nathI. - - kayA kAraNe ? bhata ! te puruSa pAse aparyApta upakaraNa che. - 143 A pramANe he pradezathI ! te bAla yAvat maMdavijJAna puruSa apati upakaraNathI pAMca bANa pheMkavAmAM samartha nathI. tethI he pradezI ! tuM zraddhA kara ke jIva anya che ane zarIra anya che. [69] tyAre pradezI rAjAe kezIkumAra zramaNane kahyuM - bhadaMta ! A tamArI buddhiyukta upamA mAtra che, paNa A kAraNe te yuktiyukta nathI. he bhadaMta ! A tamArI buddhiyukta upamA mAtra che, paNa A kAraNe te yuktiyukta nathI. he bhadaMta ! jema koI puruSa taruNa yAvat zilpa kuzaLa hoya, te eka moTA lohabhAka, yubhAraka, zIzAbhAkane vahana karavA samartha che ? hA, che. - hai bhadaMta ! te ja puruSa vRddha hoya, jarA jarjarIta dehavALo hoya, zithila-kaDacalI paDela ane azakata hoya, hAthamAM lAkaDI laI cAlato hoya, pravila-parisaDita daMta zreNI hoya, rogI-pRtha-tarasyo-durbaLa-lAMta hoya to te moTA lohabhArakane yAvat vahana karavA samartha na thAya. bhadaMta ! jo te ja puruSa jIrNa, jarA jarjaritadeha yAvat paliAMta hovA chatAM moTo lohabhArane yAvat vahana karavA samartha thAya to huM zraddhA Adi karuM ke zarIra ane jIva judA che. paNa jo te jIrNa yAvat phlAMta puruSa moTo lohabhArakane yAvat vahana karavAne samartha nathI to mArI pA supratiSTha che ke jIva e ja zarIra che. - tyAre kezI kumArazramaNe pradezI rAjAne kahyuM jema koI puruSa taruNa yAvat zilpakuzala hoya, navI kAvaDathI navI rassIthI banela navA sIkkAthI ane navI TokarIthI eka moTA lohabhArakane yAvat vahana karavAmAM samartha che ? - - hA, che. he pradezI ! te ja puruSa taruNa yAvat zilpakuzaLa hoya, te jIrNadurbaLa-dhUNo khAdhela kAvaDathI, jIrNa-zI durbaLa-dhUNo khAdhela zithila sikkA ke TokarA vaDe eka moTA lohabhAraka Adine laI javAmAM samartha che? he bhadaMta ! A artha saMgata nathI. kema ? - - bhadaMta ! te puruSanA upakaraNa jIrNa che. - - A pramANe. he pradezI ! te puruSa jIrNa yAvat kalAMta, upakaraNayukta rAjapraznIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda hovAthI eka moTA lohabhArane yAvat vahana karavAne samartha nathI. tethI he pradezI ! tuM zraddhAkara ke jIva judo che, ane zarIra juduM che. [70] tyAre te pradezIe kezIzramaNane kahyuM bhadaMta ! tamArI A buddhiyukta upamA mAtra che yAvat yuktiyukta nathI. bhadaMta ! yAvat tyAre mAro nagarakSaka corane lAvyo. tyAre meM te puruSanuM jIvatA vajana karyu, pachI zarIracheda karyA vinA ja tene mArI nAMkhyo, pachI pharI vajana karyu. te puruSanuM jIvatA ke mRtyu pachInA vajanamAM kaMI aMtara na dekhAyu. na vajana vadhyu ke ghaTTu, na bhAre thayo ke na halako thayo. bhadaMta ! jo te puruSanuM jIvatA ke maryA pachInuM vajana, kaMIka juduM ke yAvat laghu thayuM hota to huM zraddhA karata ke jIva ane zarIra judA che. paNa tenA - X - vajanamAM koI bheda ke laghupaNuM na joyuM, tethI mArI pA supratiSThita che ke "jIva e ja zarIra che.' 144 - - tyAre kezI kumArazramaNe padezI rAjAne kahyuM - pradezI ! teM kadI bastImAM havA bharI ke bharAvI che ? - - hA, - - he pradezI ! te bastIne pUrNa ke pUrNanuM vajana karatA, kaI juduM ke laghu jaNAyuM ? - - nA, te artha saMgata nathI. e pramANe he pradezI ! jIvanA guru-laghutvane AzrIne jIvatA vajana karo ke mRtyu pachI karo. temAM koI bheda ke laghutA thatI nathI. to padezI ! tuM zraddhA kara - jIva ane zarIra judA che. [1] tyAre pradezIe kezI zramaNane kahyuM - bhadaMta ! A buddhiyukta tamArI prajJA mAtra che, svIkArya nathI. he bhadaMta ! koI divase cAvat corane lAvyo. meM te puruSane cotaraphathI sArI rIte joyo, paNa temAM mane kyAya jIva dekhAyo nahIM, pachI meM te puruSanA be TukaDA karyA, karIne cotaraphathI avalokyo, paNa temAM mane kyAMya jIva na dekhAyo. e rIte traNa-cAra-saMkhyAta phADIyA karyA, paNa temAM mane kyAMya jIva na dekhAyo. he bhadaMta ! jo mane te puruSanA be-traNacAra-ke saMkhyAta phADIyA karatA jIva dekhAta, to huM zradhdhA karata ke jIva ane zarIra judA che. paNa - 4 - 4 - mane temAM jIva na dekhAyo, tethI mArI prajJA supratiSThita che ke - jIva e ja zarIra che. tyAre kezI zramaNe, padezIne kahyuM - he pradezI tuM mane te tuccha kaThiyArAthI paNa adhika mUDha jaNAya che. bhadaMta ! te dIna kaThiyAro koNa ? he pradezI ! jema koI vanamAM rahenAra, vanopajIvI, vana gaveSaNAthI Aga ane aMgIThI laIne lAkaDInA vanamAM pravezyo tyAre te puruSa te agrAmika yAvat koI pradeza anuprApta thatAM eka puruSane kahyuM - he devAnupriya ! ApaNe kASTha aTavImAM jaIe chIe. tuM A aMgIThIthI Aga laIne amAre mATe bhojana banAvaje. jo aMgIThImAM Aga bujhAI jAya, to A lAkaDIthI Aga utpanna karIne bhojana banAvI leje. ema kahIne teo kASTha aTavImAM pravezyA. tyAre te puruSe muhUttari pachI vicAryuM ke bhojana banAvuM. ema vicArI Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-60 thI 74 aMgIThI pAse Avyo, temAM Aga bujhAyela joI tethI te puruSa kASTha pAse gayo. te kASThane cotaraphathI avalokyu. temAM agni na joyo. pachI te puruSe kamara kasI kuhADI lIdhI. te kASThanA be phADIyA karyA, cotaraphathI avalokyA, temAM kyAMya agni na joyo. e pramANe yAvat saMkhyAta phADIyA karIne cotaraphathI avalokatA paNa temAM kyAMya agni na joyo. tyAre te puruSe te kASThamAM - x - kyAMya agni na jotAM te zrAMta, kalAMta, khinna, duHkhI thaI kuhADIne eka bAju rAkhI, kamara kholI manomana bolyo huM te loko mATe kaI rIte bhojana banAvuM ? ema vicArI, te apahata mano saMkalpa, ciMtA-zoka-sAgara praviSTa, hatheLI upara mukha rAkhI, ArtadhyAna pAmI, bhUmi tarapha dRSTi rAkhI ciMtAmagna thaI gayo. na - 145 tyArapachI te puruSo kASThane chedIne, te puruSa pAse AvyA, te puruSane apahata manosaMkalpa yAvat ciMtAmagna joIne kahyuM - tuM apahata mano saMkalpa yAvat ciMtAmagna kema che? tyAre te puruSe kahyuM - tame kASThanI aTavImAM pravezatA mane ema kaheluM - 4 - muhUrta pachI bhojana taiyAra karaje yAvat pUrvavat huM ciMtAmAM chuM. tyAre te puruSomAM eka che, dakSa, pratArtha yAvat upadezalabdha puruSe potAnA sAthIone kahyuM - tame jAo, nAna ane balikarma karI yAvat jaldI pAchA Avyo. tyAM sudhImAM huM bhojana taiyAra karuM. ema kahI kamara bAMdhI, kuhADI lIdhI, sara banAvyu, sarathI araNI ghasIne Aga pragaTAvI, pachI tene saMdhukIne agni prajvalita karI, bhojana banAvyu. tyArapachI te puruSo snAna, balikarma yAvat prAyazcitta karI, te puruSa pAse AvyA. pachI te badhAM puruSo uttama sukhAsane beThA, te puruSa vipula azanAdi lAvyo. tyAre te puruSo te vipula azanAdi AvAdatA, visvAdatA yAvat vicare che. jamIne AcamanAdi karI, svaccha, zuddha thaIne potAnA pahelA sAthIne kahyuM - tuM jaDa, mUDha, paMDita, nirvijJAna, anupadeza labdha cho, jethI te kASTha TukaDAmAM Aga jovAnI IcchA karI. he dezI ! tuM A pramANe te tuccha kaThiyArA jevo mUDha che. [2] tyAre te pradezIe kezI zramaNane kahyuM - bhadaMta ! te yukta che, Apa jevA cheka, dakSa, buddha, kuzala, mahAmatI, vinIta, vijJAnapAta, upadezalabdhanuM mane A ati vizALa paryAdA madhye niSThura zabdono prayoga - bhaniA-pratitADanadhamakAvavuM yogya che? tyAre kezI zramaNe, pradezI rAjAne Ama pUchyuM - he pradezathI ! tuM jANe che ke paryAdA keTalI che ? bhadaMta ! cAra. te A - kSatriyadiA, gAthApatiparyAdA, brAhmaNaparyAdA, RSiparSadA - - he pradezI ! tuM jANe che ke A cAra parSadAnA aparAdhI mATe zuM daMDanIti kahI che? hA, jANuM chuM. je kSatriyadAno aparAdha kare che tenA hAtha, paga ke mAthu 17/10 146 rAjapraznIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda chedI naMkhAya che, zULIe caDAvAya che athavA eka ja prahArathI kacaLIne prANa rahita karI devAya che. je gAthApati paryAdAno aparAdha kare che, tene tRNa, veDha, palAlathI vIMTIne agnikAyamAM nAMkhI devAya che . - je brAhmaNa paryAdAno aparAdha kare che, te aniSTa, akAMta yAvat amaNAma zabdo vaDe upAlaMbha daIne kuMDikA ke kutarAnA cihnathI lAMchita karAya che ke deza nikAlanI AjJA karAya che. je RSiparvAdAno aparAdha kare che tene na ati aniSTa ke na ati amanojJa zabdothI upAlaMbha apAya che. - - - A pramANe he pradezI ! tuM jANe che, to paNa tuM mArA prati viparIta, paritApajanaka, pratikULa, viruddhAdi vyavahAra kare che ! tyAre padethI rAjAe kezIkumAra zramaNane ema kahyuM - bhadaMta ! ApanI sAthe prathama vArtAlApa thayo tyAre mArA manamAM Avo vicAra yAvat saMkalpa utpanna thayo ke jema jema huM A puruSanI viparIta yAvat sarvathA viparIta vyavahAra karIza, tema tema huM jJAna-jJAnalAbha, karaNa-karaNalAbha, darzana-darzanalAbha, jIvajIvalAbhane prApta karIza. A kAraNe he devAnupriya ! huM ApanI viruddha vartato hato. tyAre kezI zramaNe pradezIne pUchyuM - he dezI ! tuM jANe che ke vyavahArakartA keTalA prakAre che ? hA, jANuM chuM. vyavahAra cAra bhede che - (1) dAna de paNa prItiyukta na bole, (2) saMtoSaprada bole paNa dAna na de, (3) dAna de ane prItiyukta paNa bole, (4) baMne na kare. he pradezI ! tuM jANe che ke A cAra puruSomAM koNa vyavahArI che ane koNa avyavahArI che ? hA, jANuM chuM. je puruSa Ape che paNa saMbhASaNa karato nathI te vyavahArI che, e rIte bIjA ane trIjA prakAranA puruSa vyavahArI che, je cothA prakArano che, te avyavahArI che. - - A pramANe he pradezI ! tuM vyavahArI che, avyavahArI nathI. [3] tyAre pradezI rAjAe kezIkumAra zramaNane kahyuM - bhadaMta ! Apa, che, dakSa cAvat upadeza labdha cho. mane hatheLImAM rahela AmaLA mAphaka zarIranI bahAra jIvane kADhIne dekhADavAmAM samartha cho ? te kALe, te samaye pradezI rAjAnI kaMIka samIpe vAyu vaDe saMvRtta tRNa vanaspatikAya kare che, vizeSa ka2e che, cAle che, spaMdita thAya che, iti, udIti thAya che, te - te bhAve pariName che. tyAre kezI zramaNe pradezIne kahyuM - he padezI ! tuM A tRNa vanaspatione kaMpatI yAvat te te bhAve pariNamatI jue che ? hA, jouM chuM. he padethI ! tuM jANe che ke tene koI deva, asura, nAga, kiMnara, kiMpuruSa, mahoraga ke gaMdharva calita kare che ? - - hA, jANuM chuM. deva yAvat gaMdharva calita nathI karatA, vAyukAyathI calita thAya che. he pradezI ! zuM tuM te mUrta-kAma-rAga-moha-veda-vaizyA ane zarIradhArI vAyunA rUpe jue che ? nA, te artha saMgata nathI. he pradezI ! jo, tuM A Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-67 thI 24 143 148 rAjapaSmIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda vAyukAyanA sarUpI rAvata sazarIranA rUpane jato nathI, to pradezI ! huM tane hAthamAM AmaLAvat jIva kema dekhADuM? he pradezI ! daza sthAnone chAstha manuSya savabhAvathI jANatA-jotA nathI. te A - dhamastikAya, adhamastikAya, kAstikAya, azarIrabaddha jIva, paramANuyugala, zabda, gaMdha, vAyu, A jina thaze ke nahIM, A sarva duHkhono aMta karaze ke nahIM? A badhuM utpanna jJAna-darzanadhara arahaMta jina kevalI savabhAvathI jANe che - jue che. te A - dhamattikAya yAvat aMta karaze ke nahIM. to he pradeza ! tuM zraddhA kara ke jIva anya che ane zarIra anya che. tyAre te pradezIrAjAe kezIkumAra zramaNane kahyuM - bhadatA hAthI ane kuMthuno jIva samAna che? hA, dezI ! - x * che bhadatA hAthIthI kuMthuo alAkama, kriya, zrAkSanI che ane e rIte AhAra, nihAra, zAsocchavAsa, Rddhi, yuti alpa che ane kuMthuAthI hAthI mahAkarmI, mahAkriyAvALo cAvatuM che? hA, pradezI ! - X * temaja che. bhadatA hAthI ane kuMthuno jIva samAna kaI rIte che? dezI ! jema koI kUTagArazALA hoya yAvata gaMbhIra hoya. have koI puruSa ani ane dIvo laIne te kUTAgara zALAmAM aMdara praveze. te zALAne cAre taraphathI dhana-nicitaniraMtara, chidro, dvAra Adi baMdha kare. te zALAnA bahumadhyadezabhAge te dIvo pragaTAve. tyAre te dIvo te kUTAgara zALAne aMdara aMdara AvabhAsita, udhotIta, tApita, prabhAsita kare che, paNa bahAra nahIM. have te paNa te dIvAne piTArIthI DhAMkI de, tyAre te dIvo te piTArIne aMdarathI adbhAse che, paNa piTArInI bahAranI kUTAgArazALAne nahIM. e rIte gokiliMja gaMDamANikA, pacchipiMDaka, ADhaka, hadraDhika, prasthaka, addhapaka, aSTabhAgikA catubhAMgaDA, koDazikA, zazikA, causahikA ke dIpacaMpakathI DhAMke to tyAre te dIvo dIpacaMpakanI aMdara avabhAsitAdi kare che, bahAra nahIM. e rIte causaThikA bahAra nahIM kUTAgArazALA bahAra nahIM. e pramANe he pradezI ! jIve paNa je prakAre pUvakamabaddha zarIra pAme, te asaMkhyAta jIvapadezathI laghu ke mahA e rIte sacitta kare che. to tuM zraddhA ra, he pradezI ! jIva anya che ane zarIra mAnya che. * vivecana-67 thI 34 : bhadaMta ! praNA - buddhi vizeSathI upamA. gaNanAyaka-prakRti mahatara, daMDanAyakataMtrapAla, rAjA-Izvara AdinuM svarUpa pUrve kahela che. amAnya-rAjyAdhiSThAyaka, gheTApAdamUlikA, nagara-nagaranivAsI prajA, nigama-kAraNika, dUta-bIje jaIne rAjAdezanA nivedaka, saMdhipAla-rAjya saMdhirakSaka, nagaguNiya - nagara rakSA karanAra. saMsaM - sAkSi sahita, sahoDha-saloddha, sagevenja-gaLAmAM bAMdhela kiMcit logha. avAuDaapAvRtta baMdhanabaddha cara. bherI-DhakkA, daMDa-vAdanadaMDa. I-dAna Ape che, samyaka AlApathI saMtoSatA nathI. caturbhAgI pATha siddha che. * x* bhale tuM samyak AlApathI mane saMtoSato nathI, to paNa mArA pratye bhakitabahumAna karatA Adha purAvatuM vyavahArI cho, avyavahArI nahIM. bhUtae vacanathI je kAluSya prApta karela che, tene dUra karI parama saMtoSa prApta karyo. kuMthuA ane hAthInuM pradezothI turAtva che. mAtra saMkoca ke vikoca dharmatvathI kuMthu-hAthImAM bheda che. - x * tene ahIM lakSamAM na levo. te mATe ahIM dIvAnuM dRSTAMta kahe che. - Ayuka lakSaNa, ziyA - kAyikI Adi, Azrava - prANAtipAtAdi. * x - gva - moTI peTI, jemAM badhI rasoI khAya che. gokaliMja-jemAM gAyanuM bhojana rakhAya che. * * * * * ADhaka, ardhADhaka ItyAdi magadhadeza prasiddha dhAnyanuM pramANa vizeSa che. catubhavikA ItyAdi mAgadha deza prasiddha ja samAna vizeSa che. dIpacaMpaka - dIvAnuM DhAMkaNa. * * * sUtra-75 thI 80 - [35] tyAre dezI rAjAe kezI kumArazramaNane kahyuM - bhadata! nize. mArA dAdAnI A saMjJA yAvat siddhAMta hato ke jIva e ja zarIra che, jIva judo ane zarIra juduM nathI. tyArapachI mArA pitAnI paNa A saMjJA hatI, pachI mArI paNa A saMjJA ane siddhAMta hato. tethI huM ghaNA puruSa paraMparAgata kuLa nizcita daSTi choDIza nahIM tyAre kezIzramaNe pradezane kahyuM - he dezI ! tuM te loha-vaNikanI jema pazcAttApita na thaIza. - - bhadatA te lohAsika koNa che? he pradezI ! te koI para athathi, agavesI, alubdhaka, AI kAMkSita, pipAsu, arthagaveSaNArthe vipula praNita bhAMDamAthI ghaNAM ja bhojana-pAna pAtheya laIne eka moTA kAmita, chiwApAta, dIdhemArga aTavImAM pravezyA. tyAre te paraSo te akAmita ATalInA koI dezane prApta karI eka moTI loha nAmane jue che. te cotarapha loDhA vaDe kIrNa, vistIrNa, sajIDa, uvajIDa, phUTa, gADha, avagAhane jue che, joIne sTa-tuSTa cAvata hRdayI thaI ekabIjAne bolAvIne kahyuM - he devAnupiyo . lohabhAMDa IsTa, kAMta cAvatuM maNAma che. to ApaNe zreyakara che ke ApaNe lohabhATa bAMdhI laIe, ema kahI paraspara A vAta svIkArIne lohabhAra bAMdhIne anukrame AgaLa cAlyA. tyArapachI te puruSo kAmita yAvat aTavImAM koI dezane pAmIne eka moTI zIzAnI khANane jue che, badhuM pUrvavat kahevuM. vAva bolAvIne kahyuM - he devAnapiyo ! zIzAnA bhAMDa cAvatu maNAma che. abha evA zIzAthI ghaNuM loDha meLavIzuM. ApaNe zreyakara che ke lohabhAra choDIne zIzAno bhAro bAMdhIe. paraspara vAta svIkArI lokabhArane choDe che ane zIzAno bhAro bAMdhe che. temAM eka paNa lohabhAra choDIne zIzAno bhAro bAMdhavA samartha na thayo. tyAre te pUro, te puruSane kahe che - zIzAnA bhAMDathI yAvatu ghaNuM loDhuM maLaze, to lohabhAska choDI de ane zIzAno bhAska bAMdhI le. tyAre te puruSe kahyuM - A Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-5 thI 80 149 150 rAjapramnIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda lohabhAra dUrAhata, cirAhata che. mAre A loTuM atigaDha baMdhana baddha, siviSTa baMdhanabaddha, ghaNiya baMdhanabaddha che, huM tene choDI zakato nathI. * * * tyAre te parapo, te purAne ghaNI AghavaNA, prajJApanA vaDe kahevA-samajAvavA samartha na thayA, tyAre anakame AgaLa cAlyA. e pramANe tAMbAnI, rUpAnI, sonAnI, ranonI, vajanI khANo kahevI. tyArapachI te paramo potAnA janapadamAM, potAnA nagaramAM AvyA, AvIne vajaratnano vikraya karIne ghaNAM dAsI, dAsa, gAya, bheMsa, gheTAM lIdhA. laIne ATha mALa uMco prAsAda karAvI, nAna-balikarma karI uparanA prAsAdamAM phUTa thatAM mRdaMgamastaka, bagIya baddha nATaka, zreSTha varaNIyukta nRtyAdi karAtA ane ISTa zabda, spAdithI vicare che. tyAre te puruSa lohabhAska laI potAnA nagare Avyo. lohabhAraka laIne loDhAno vepAra karIne te anAmUlyaka hovAthI tene thoDuM dhana maLyuM. teNe potAnA sAthIone uparanA zreSTha prAsAdamAM yAvat vicaratA joyA, joIne bolyo - aho ! huM dhanya, punya, akRtArtha, AkRtalakSaNa hI-zrI varjita, hInapujya caudazIyo, duraMta-prAMta lakSaNa chuM. jethI huM mitra, jJAtika, nijakanI vAta mAnI hota to huM paNa uparI pAsAdamAM cAvatuM vicarata. tethI he pradezI ! ema kahyuM ke - tuM pannAnutApita thaIza, jema ke lohabhAska thayo. [6] AthI te pradezI rAjA bodha pAmyo. kezI zramaNane vaMdana karyuM yAvat Ama kahyuM - bhadatA pajhAnulApita nahIM thAuM, jema ke lohabhAraka thayo. huM ApanI pAse kevalipajJakha dharma sAMbhaLavA IcchuM chuM. * * he devAnupiya ! sukha upaje tema kara pratibaMdha na kara. citranI jema dharmakathA. temaja gRhIdharma svIkAryo, svIkArIne jyAM seviyA nagarI che, tyAM javAne pravRtta thayo. [9] tyAre kezIzramaNe pradezIne kahyuM - pradezI ! tuM jANe che ke AcAryo keTalA prakAre che ? - : hA, jANuM chuM. AcAryo traNa prakAre che - kalAcArya, zilpAcArya, dhamaciArya. he pradeza ! tuM jANe che ke A traNe aAyamAM konI kevI vinaya pratipatti karavI joIe ? hA, jANuM chuM, kalAcArya ane zilpAcAryane upalepana ke saMmArjana karavuM joIe. sAme puSpAdi mUkavA, majjana-maMDana-bhojana karAvavuM joIe. jIvita yogya vipula patidAna devuM mAnupunika vRtti ApavI joIe. jyAre dhamaciAryane jotAM tyAM ja vaMdana-namana-sakAra-sanmAna karavA joIe, kalyANa-maMgala-deva-caityarUpa temane paryApAsavA, pAsuka, eSaNIya azAnapAna-khAdima-svAdimathI paDilAbhavA. prAtihAsika pITha, phalaka, zayyA, saMstArathI nimaMtraNA karavI. he pradeza ! tuM tyAre Ama jANe che, to paNa huM mArA pratye pratikULa vyavahAra karato rahyo, tene mATe kSamA mAMgyA vinA ja seyaviyA nagarIe javAne pravRtta thaI rahyo che ? tyAre dezI rAjAe kezIzramaNane kahyuM - bhadaMtI nize mane AvA svarUpano manogata saMkalpa utpanna thayo che ke - huM ApanA prati pratikULa cAvatuM varyo, che te zreyakara che ke huM kAle rAtri vityA pachI prabhAta thatA yAvat tejathI jAjvalyamAnuM sUrya thatAM aMtaHpura parivAra sAthe parIvarIne Apane vAMdu-muM. A vRttAMtane mATe sArI rIte vinayapUrvaka khamAtuM. ema kahI jyAMthI Avela tyAM pAcho gayo. tyAra pachI te pradezI cA bIje divase, rAzi vItyA pachI prabhAta thatAM vAva tejathI jAjavalyamAna sUrya thatAM sTa-tuSTa yAvata hRdayI thaI kozikarAjAnI jema nIkaLyo. aMta:pura parivAra sAthe parIvarIne paMcavidha abhigamathI vAMdInamI, ukta artha mATe vAraMvAra khamAvyA. [8] tyAre kezISamaNe pradezIrAjAne, sUryakAMtAdi saNIne ane ati vizALa udAne yAvatu dharma kaho. tyAre te pradeza rAja dharma sAMbhaLI, avadhArIne utthAnathI uThe che. uThIne kezI zramaNane vaMdana-namana karIne seyaviyA nagarI javAne pravRtta thayo. tyAre kezIzramaNe dezI rAjAne Ama kahyuM - he pradeza ! tuM pahelAM mIya thaI pachI aramaNIya banato nahIM, jema te vanakhaMDa, nATyazALA, IsuvADa ke khalavADa. bhadatA te kaI rIte ? * * vanakhaMDa pAna, puSpa, phaLa, harikathI ati sohAmaNu ane zrI vaDe ati zobhatuM rahela hoya che, te vanakhaMDa ramaNIya lAge che. jyAre vanakhaMDa pazita, puSita, phalita Adi vaDe zobhatuM hotuM nathI, tyAre jIrNa, jhaDe+saDela pAMDu vALa, zuka-4nI jema plAna thaIne rahe che tyAre maNIya na lAge. ema nRtyazALA paNa jyAM sudhI gAjatI-vAgatI-nAcatI-hasatI-ramatI hoya che, tyAM sudhI ramaNIya lAge che. paNa jyAre nRtyazALA gAjadI yAvat matI hotI nathI tyAre te aramaNIya lAge che..IHvADamAM zeraDI kapAtI, bhadAtI, sIjhatI, pIlAtI, apAtI hoya tyAre te maNIya lAge che. paNa jyAre chedAnI Adi na hoya tyAre cAlatuM ramaNIya na lAge. khalavADamAM jyAre dhAnyanA DhagalA hoya, uDAvanI, madana-khAdana-pIlaNaleNadeNa thatI hoya tyAre te ramaNIya lAge che, jyAre khalavADamAM dhAnyAdi na hoya cAvatuM aramaNIya lAge. te kAraNe he pradezI ema kahyuM ke tuM pahelA maNIya thaI, pachI aramaNIya thato nahIM, jema ke vanakhaMDa. tyAre pradezIe kezIzramaNane kahyuM - bhadad! pahelA ramaNIya ane pachI ramaNIya thaIza nahIM, jema te vanakhaMDa yAvat khalavADa. huM seyaviyA nagarI Adi sono gAmonA cAra vibhAga karIza, eka bhAga raunya ane vAhanane ApIza, eka bhAga koThAmAM rAkhIza, eka bhAga aMtaHpuramAM ApIza, eka bhAga vaDe ati vizALa kuTAgArazALA karIza, tyAM ghaNAM puruSone dainika mUlya ane bhojanathI rAkhI vipula anAdi taiyAra karAvIza, Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-75 thI 80 ghaNAM zramaNa-brAhmaNa-bhikSuka-pathika pathitano bhAga karato ghaNAM zIla, guNa, vrata, veramaNa, pratyAkhyAna pauSadhopavAsa karato yAvat vicarIza, ema kahIne jyAMthI Avela tyAM pAcho gayo. 151 [9] tyAre te pradezI rAjA bIjA divase yAvat sUrya tejathI jAjavalyamAna thatA seviyA Adi 7000 gAmonA cAra bhAga kare che. eka bhAga sainya ane vAhanane Ape che. yAvat phUTAgArazALA kare che. tyAM ghaNAM puruSo vaDe yAvat taiyAra karAve che, khavaDAvatA ane ghaNAM zramaNane yAvat bhAga karatA vicare che. [80] tyArapachI te pradezIrAjA zrAvaka thaI, jIvAjIvano jJAtA thaI vicare che. jyArathI pradezI rAjA zrAvaka thayo tyArathI rAjya, rASTra, sainya, vAhana, koza, koSThAgAra, pura, aMtaHpura ane janapadano anAdara karato yAvat vicare che. tyAre te sUryakAMtA rANIne AvA svarUpano manogata saMkalpa utpanna thayo ke - jyArathI dezI rAjA zrAvaka thayo che, tyArathI rAjya, rASTra yAvat anAdara karato vicare che. to mArA mATe zreyaskara che ke pradezI rAjAne koIpaNa zastra-agni-maMtraviSa prayogathI mArI nAMkhI sUryakAMtakumArane rAjyamAM sthApI, svayaMja rAjyazrIne bhogavatI-pAlana karatI vicaruM, ema vicAra karyo, vicArIne sUryakAMta kumArane bolAvyo. bolAvIne kahyuM rAjya yAvat aMtaHpura ane janapada tathA mAnuSI kAmabhoganI upekSA karato vicare che. te he putra ! zreyaskara che ke pradezI rAjAne koI zastrAdipayoga mArI nAMkhIne svayaM rAjyathI karatA-pALatA vicarIe. jyArathI pradezI rAjA zrAvaka thayo che tyArathI - tyAre sUryakAMtakumAre sUryakAMtAdevIne Ama kahetA sAMbhaLI, teNInI A vAtano Adara na karyo, jANI nahIM, mauna thaIne rahyo. tyAre te sUryakAMtA rANIne AvA svarUpano manogata saMkalpa thayo ke sUryakAMta kumAra pradezathI rAjAne A rahasya bheda na karI de, ema vicArI padezI rAjAnA chidro, mA~, rahasyo, vivaro ane AMtarone zodhatI vicare che. pachI sUryakAMtA devI anya koI dine pradezI rAjAnA aMtarane jANIne azana yAvat khAdima tathA sarva vastra, gaMdha, mALA, alaMkArane viSapayogathI yukta kare che. pradezI rAjA nAna karI yAvat prAyazcitta karI uttama sukhArAne jaIne te beTho. tene viSa saMyukta ghAtaka azana, vastra yAvat alaMkArothI sajjita karyo. tyAre te pradezI rAjA te viSasaMyukta azanAdino AhAra karatA zarIramAM ujvala, vipula, pragADha, karkaza, Tuka, caMDa, tIvra, duHkhada, vikaTa, dussAha vedanA utpanna thaI, viSama pittajavarathI pagita zarIramAM dAha vyutkrAMta thaI gayo. * vivecana-75 thI 80 : bIje divase, rAtri vItyA pachI prabhAta thatA, utpala kamaLa vikasIta thatA, yathA pAMDuraprabhA thatA, lAla azoka - kiMzuka, zuka-mukha, palAzAdi sardeza, sahasrarazmi rAjapraznIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda dinakara utthita thatA, ItyAdi pATha kahevo - 4 - 4 - dinaka-divasane karavAnA svabhAvavALo, sUrya rejjimANa-haritapaNAthI dedIpyamAna. "pahelA ramaNIya thaI pachI aramaNIya na thaIza" teno bhAvArtha A che - pahelA bIjAno dAtA thaI. hAla jainadharma svIkArathI teono adAtA na thato. amane 152 tenAthI aMtarAya baMdhAya ane jinadharmanI apabhrAjanA thAya... vedanA ujjvaladuHkharUpa, vipula-vistIrNa, sarva zarIra vyApI, pragADha-prakarSathI marmapradeza vyApI, karkaza evI - 4 - kaTuka-prita prakopa pakilita - x - paruSa-manane atI rUkSatvajanaka, niSThu-pratikAra karavo azakya, caMDa-rudra, tIvra-atizaya, durladhya. - 4 - * sUtra-81,82 : [81] tyAre te pradezI rAjA, sUryakAMtA rANIne A utpAmAM joDAyelI jANIne, sUryakAMtA devI prati manathI paNa padveSa na karato, pauSadhazALAmAM jAya che. pauSadhazALAne pramArje che, pramArjIne uccAra praNavaNabhUmine paDilehe che. pachI darbhano saMthAro pAthare che pAtharIne tenA upara ArUDha thAya che. thaIne pUrvAbhimukha palcakAsane beTho, be hAtha joDI, mastake AvakarI, mastake aMjali karI bolyo - arahaMta yAvat saMpatane namaskAra thAo. namaskAra ho mArA dharmopadezaka, dharmAcArya kezIkumAra zramaNane. ahIM rahelo evo huM tyAM rahela bhagavaMtane vaMdu chuM. tyAM rahelA bhagavaMta ahIM rahelA evA mane jue. ema kahI vaMdana-namana kare che. pUrve paNa meM kezIkumAra pAse sthULa prANAtipAta yAvat parigrahanuM pratyAkhyAna karela che. hAla paNa te ja bhagavaMta pAro sarva prANAtipAta savat sarva parigrahanuM prayANa karuM chuM. sarva krodha yAvat mithyAdarzanazalyanuM pratyAkhyAna karuM chuM. akaraNIya yogane paccakkhu chuM. sarve azanAdi caturvidha AhArane jAvajIvane mATe pAkhu chuM. je A mAruM zarIra ISTa yAvat sparze paNa nahIM, tene paNa chellA zvAsocchavAse vosirAvuM chuM. A pramANe karI AlocanA pratikramaNa karI, samAdhi pAmI kALamAse kALa karI saudharmakAmAM sUyabhivimAnamAM upapAtasabhAmAM yAvat utpanna thayo. tyAre te sUyabhideve tatkALa utpanna thai paMcavidha prAptibhAve pati pAme che. te A AhAra, zarIra, Indriya, AnapANa, bhASAmana paryApti. A pramANe [he gautama A pramANe sUyabhideve te divya devaRddhi, devadhuti, devAnubhAva labdhaprApta ane abhisanmukha karela che. - [8] bhagavan ! sUyabhidevanI keTalI kALa sthiti kahI che? gautama ! cAra palyopama. te sUbhadeva, te devalokathI Ayu-bhava-sthitino kSaya thatAM anaMtara cyavIne kyAM jaze, kayAM upajaze ? gautama! mahAvideha kSetramAM je AsTsa, dIpta, vipula, vistIrNa vipula bhavana zayana Arana mAnavAhana yukta, ghaNAM dhana jAtyarUpa rajatAdi ane Ayoga-saMprayoga yukta, vicchati pracura Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 sUtra-81,82 bhojana-pAna, ghaNAM dAsI dasa gAya bheMsa gheTA Adi yukta evA kuLamAM tathA ghaNAM lokothI aparibhUta evA koI eka kuLamAM dhumapaNe utpanna thaze. tyAre te bALaka garbhamAM Avaze tyAre mAtApitA dharmamAM DhapatijJa thaze. tyArapachI te bALakane nava mAsa bahupatipUrNa thaIne sADA sAta rAzi-dIna vItyA pachI, sukumAla hAtha-pagavALA, hIna pratipUrNa cijiyazarIrI, lakSaNa vyaMjana guNayukata, mAna unmAna pramANa tipUrNa sujAna savagi suMdarAMga, zazi saumyakAra, kAMta, priyadarzana, surUpa bALakane janma Apaze. tyArapachI te bALakanA mAtApitA pahelA dine sthiti-patitA karaze, bIje dine caMdra-sUrya darzana karAvaze, cha dine jAgarikAthI jAgaze, agIyAramo divasa vItyA pachI, bAramo divasa prApta thatAM, Azuci jAtakarmakaraNathI nivRtta thatAM, pavitra thaI, gharanuM saMmArjana-liMpaNa karIne vipula aAna-pAna-khAdima-vAdima taiyAra karAvaze. pachI mitra, jJAti, nijaka, svajana, saMbaMdhI, harIjanane AmabIne pachI snAna karI, balikarma karI yAvat alaMkRta thaI bhojanamaMDapamAM uttama sukhAsane besI te mitra, jJAti yAvata parijana sAthe vipula AzanAdine AsvAdatA, vivAdatA, bhojana karatA, letA-detA e pramANe vicare che. jamI-bhojana karyA pachI, Acamana karI, cokho thaI, pasya bhUcibhUta thaI, te mi-jJAti cAvatu parijanane vipula vastra, gaMdha, mAlA, alaMkArathI sakAre che, sanmAne che, sanmAnIne te ja mitra cAvata parijananI AgaLa ema kaheze - he devAnupiyo ! je kAraNe A bALaka garbhamAM AvatA dharmamAM dea pratijJa thayA, tethI amArA A mALakhatuM 'DhapatijJa' nAma thAo. tyAre te bALamanA mAtApitAe tenuM nAma karyuM - "DhapatijJa' pachI tenA mAtApitAe anukrame sthitipatitA, caMdra-sUrya darzana, dharmajagarikA, nAmakaraNa, jamaNa, prativadhafpana, pracaMkramaNa, kaNanidhana, saMvatsara paDilehaNa, cUDopanayana ane bIja paNa ghaNAM gabhadhina janmAdi saMbaMdhI mahA Rddhi-sakAra-samudayathI karaze. * vivecana-81,82 - saMpaliyaka-padmAsana, krodhAdimAM prema-Asakti mAga, dveSa-apItimaNa, abhyAkhyAna-asat AropaNa, vaizunya-cugalI, parivAda-paradoSa kathA vistAravI, mAyAmRSA * bIja veza karIne lokone chetaravA. - x * x * mAyona - artha lAbhanA - upAya, saMprayukata-vyApArita. vicchardid-tyakata, ghaNAM lokone bhojana ane dAnathI viziSTa ucchiSTano saMbhava che. * x * tathA ghaNAM dAsI, dAsa, gAya Adi yukata evA. sthiti - kuLamaryAdAnI aMtabhUta prakriyA, je putrajanma utsava saMbaMdhI hoya che. * x* jAgarikA-zani jAgaraNarUpa. nivRta-atikAMta, azuddhi-jAtakarma, AsvAdacaMtaparibhogavato, vIsAomANa-vividha khAdhAdine AsvAdato. paribhAemANa-cokabIjAne ApatA. - x * mAyaMta - zuddha jaLanA yogathI, vokSa - lepa Adine dUra karavA paDe. 154 rAjapaSmIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda rLeSaUT * bhojana grahaNa. pravaMga * be page cAlavuM, paApaNa * bolavuM. * x * x* cUDopanayana-muMDana karavuM. tuva - utsava vizeSarUpa. mahAgaThaddhi, satkArapUjA, loka samudAyathI. * sUtra-83 : tyArapachI DhAtijJa bALaka pAMca dhAmIthI pAlana karAto - pIrANI, majajanadhAmI, maMDanadhI, AMkadharlI, kIDApanadhanI. bIjI paNa ghaNI vilAtikA, vAsanikA, vaDabhikA, babarI, bAkuzikA, yonakI, paRvikA, IsinikA, vAraNikA, lAsikA, lAkRsikA, damilI, siMhalI, ArabI, pulindri, pakavaNI, bahalI, muDI, pArasI Adi vividha deza-videzanI parimaMDita, svadeza nepathagrahita veza vaDe, umita-yAcita-prArthitane jANanArI, nipuNa-kuzala, vinita ceTika cakravAla varaNI chaMda parivArathI parivRtta, varSadhara, kaMcukI, mahattara vRMda pari4ita. eka hAthathI bIja hAthamAM saMharAto, nacAvAto, eka godathI bIjI godamAM laI javAno, gIta vaDe gavAto, lAlita karAto, hAlaraDA saMbhaLAvAto, cuMbana karAto, pya maNi kohimatalonA prAMgaNamAM girikaMdaramAM sthita caMpakavRkSanI jema nivyaghiAtathI sukha-sukhe parivRddhi pAmaze. tyArapachI te daDhapatijJa bALakanA mAtA-pitA sAtireka ATha varSano thayo jANIne zobhana tithikaraNa nakSatra muhamAM snAna karI, balikarma karI, kautakamaMgala prAyazcitta karI, savaliMkArathI vibhUSita karIne mahA Rddhi satkAranA samudayathI kalAcArya pAse laI jaze. tyAre te kalAcArya te daDhapratijJane gaNita pradhAna lekha Adi zakunarata paryAnI boMtera kaLA sUtrathI, arthazI zIkhavADaze. siddha karAvaze. te boMtera kaLA A pramANe che lekhana, gaNita, 5, nRtya, gIta, vAjhi, svagata, puNata, samatAla, ta, janapada, pAzaka, aSTApada, pAkAvya, dagamabrika, annavidhi, pAnavidhi, vAvidhi, vilepanavidhi, zayana vidhi, AyarDa, prahelikAmAgadhikA, nidrAvikA, gAthA, gItika, zloka, hiraNacayukti, suvarNayukti, AbharaNavidhi, varuNapatikarma. zrI lakSaNa, puruSalakSaNa, azvalakSaNa, gajalakSaNa, kukuTalakSaNa, chagalakSaNa, cakalakSaNa, daMDalANa, asilakSaNa, maNilakSaNa, kAkaNilakSaNa, vAstuvidhA, nagaramAna, raMdhAvAra, mAnanAra, paticara, bhUta, pratibhUha, cakabUha, guDabUha, zaSTa bhUha, yuddha, niyuddha, yuddhayuddha, azviyuddha, muSTiyud, bAhuyuddha, latA yuddha, ISA , sarapavAda, vinurveda, hiraNyapaka, sUvarNa pAka, maNipAka, dhAtupAka, sUkheDa, vRttakheDa, nAlikAkheDa, jhodha, kaDagadha, sajIva-nirjIva ane zakunaruta. tyAre te kalAcArya daDhapatijJa bALakane lekhAdi gaNitapadhAna, zakurata sudhInI boMtera kaLAone sUjhathI, AthI, graMthathI, karaNathI zikhavADIsiddha karAvI, mAtA-pitA pAse lAvyA. tyAre te DhAtijJanA mAtA-pitAe te kalAcAryane vipula azana-pAna-khAdima-svAdimaNI, vasa-gaMdha-mALA-ahaMkArathI satakAraze, Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sU83 155 sanmAnita karaze, karIne vipula jIvitayogya prItidAna Apaze. patidAna ApIne visarjita karaze. * vivecana-83 - kSIrapAtrI-dudhapAnArI, maMDanadhanI-maMDana karanArI, majjana bAbI-navaDAvanArI, kIDanaghATI - krIDA karAvanArI, aMkadhAmI-khoLAmAM rAkhanArI. kulkiAkA-vakajaMghA, lAsikA-lakusikAthI pArasI sudhI te-te vividha deza-anArya pradezotpanna, videza-A deza apekSAe bIjo deza. iMgita-nayanAdi ceTA, ciMtita-mbIjAnA hRdhyamAM rahela, prAcaiita-abhilASA karela, nepathya-paridhAnAdi canA, teno gRhataveza. nipuNomAM ati kuzaLa te nipuNakuzala, tethI ja vinIta. - x * varSadhara-vardhitaka prayogathI napuMsaka karAyela, kaMcukI-aMtaHpura prayojana tivedaka, mahataka-tapura kArya ciMtaka. * x * x * parigIyamAna-tevA prakAranA bAlocita gIta vizepathI, upalAvyamAnakIDAdi. lAlanatA, upagRhimANa-AliMgana karAtA, avayAsakka-AliMgana vizeSa, paricaMdijjatavAtA, x* x* sukhe sukhe moTo thaze. arthacI-vyAkhyAnacI, karaNathIprayogathI. - 4 - * sUtra-84,85 - [8] tyArapachI te daDhapratijJa, bAlyabhAva choDIne vijJAta pariNata mAtra, boMtera kalA paMDita, aDhAra bhede dezI prakAranI bhASAmAM vizArada, suptanavAMga jAgRta thayela, gItaratI, gaMdharva-nRtya kuzaLa, zRMgArAgAcAravezI, saMgata hasita bhaNita ceSTita vilAsa saMlApa nipuNa yuktopacAra kuzaLa, azva-hAthI-bAhuyodhI, bAhupamardI, pati bhoga samartha, sAhasIka, vikAlacArI thaze. tyAre te dRDhapratijJAnA mAtApitA tene bAlyabhAvathI unmukta yAvat vikAlacArI jANIne vipula anna-pAna-layana-vastra-zayana bhoga vaDe upanimaMtre che. tyArapachI daDhapatijJa te vipula anna cAvatu zayana bhoga vaDe Asakata nahIM thAya, vRddha-mUrNita ke atyAsakta nahIM thAya. jema koI padotpala, pA cAvatuM zatasahasra patra (kamaLa) kAdavamAM utpanna thAya che, jaLamAM vadhe che paNa te kAdavathI ke jaLarajathI lipta thatAM nathI, tema dRDhapratijJA kAmamAM janmyo, bhogamAM vRddhi pAmyo chatAM tenAthI levAze nahIM - mitra, jJAti-nijaka-svajana-saMbaMdhi-parijanathI [pAze nahIM.] te tathArUpa vIro pAse kevala bodhi, bodhita thaI, kevala muMDa thaIne, ghara choDIne aNagArika pradjyA leze. te icasamita cAvatu suhata hutAzana samAna tejathI jAjavalyamAna aNagAra thaze. te bhagavaMta anuttara jJAna-darzanacAstri-Alaya-vihAra-Arjava-mArdava-lAghava-kSAMti-guti-mukti ane anuttara sarva saMyama tapa sucarita phaLa nivaNa mArgathI AtmAne bhAvita karatA anaMta anuttara saMpUrNa pratipUrNa nirAvaraNa nivyaghiAta kevala vara jJAna-darzanane utpanna karaze. 156 rAjapampsIyaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda tyAre te bhagavana arahaMta, jina, kevalI thaze. deva-manuSya-asuraloka sahitanA payarayone jANaze. te A - gati, gati, sthiti, cyavana, upapAta, tarka, kRtu, manomAnasika, khAdita, bhakta, patisevita, ApIkarma, rahokarma, arahasa, arahasya bhAgI, te te mana-vacana-kAya yogamAM vImAna sarvaloka, sarva jIva, sarva bhAvane jANatA-jotA vicaraze. tyAre te DhAtijJa kevaLI AvA svarUpanA vihArathI vicaratA. ghaNAM varSo kevali paryAya pALIne potAnuM Ayu zeSa jANIne ghaNAM bhojananuM paccakakhANa karaze, karIne ghaNAM bhakatone anazana vaDe chedaze. chedIne je kAraNe nanubhAva, kezaloca, brahmacaryavAsa, anAna, adaMtadhAvana, anuvahANa, bhUmizayA, phalakazasyA, pagRhapraveza, udha-Alabdha, mAna-apamAna, bIjAnI hIlanA, siNA, garNA, Akoza, virUpa, bAlIza parISahopasarga, grAmakaMTakane adhyAsita karI, te ane ArAdhaze. ArAdhIne chellA zvAsocchavAse siddha-mukad-parinivRtaduHkhAMtara thaze. [85] bhagavana ! te emaja che, ema ja che. ema kahI gautamasvAmI, zramaNa bhagavaMta mahAvIrane vaMdana-namana karIne saMyama ane tapathI AtmAne bhAvita karatAM vicare che. bhayavijetA bhagavAnane namaskAra, mRtadevatA bhagavatIne namaskAra, prApti bhagavatIne namaskAra, arahaMta-bhagavarUpane namaskAra, prazna supana pradarzakane namaskAra.. vivecana-84,85 - navaMja * be kAna, be AMkha, be nAka, eka jIbha, eka vayA, eka mana. bAlyavathI avyakta cetana hatA, te yauvanamAM vyakta cetana thayA. aDhAra prakAranI dezI svarUpa bhASAmAM vicakSaNa. - x * ghoDA vaDe laDe te azvayodhI, e rIte gajAdi yodhI jANavA. * * - sarva saMyama-mana, vacana, kArya yogano saMyama, tenuM AzaMsAdi doSa rahita tapanuM phaLa te nirvANa. - X - X - X - paDisevita-strI AdinuM pratisevana, adha:karma-bhUmimAM rAkhela, raha:karma-gupta sthAne rahela. "hIlanA' Adi zabdonI, vyAkhyA pUrvavatu. muni dIparatnasAgare karela-upAMgasUtra-2rAjapanIyano TIkA sahita anuvAda pUrNa Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAjInAbhigama upAga -3/1 _ anuvAda tathA TIkAnusArI vivecana * bhUmikA : ahIM sagadveSAdithI abhibhUta sAMsArika jIvo vaDe asahya zArIra-mAnasika du:khopanipAta pIDitathI tene dUra karavA heya-upAdeya padArthanA jJAnamAM prayatna karavo. te viziSTa vivekanA svIkAra sivAya na thAya. saMpUrNa atizayakalA prApta upadezamRta sivAya viziSTa viveka na prApta thAya. rAgadveSamodAdi doSonA AtyaMtika kSayathI te prApta thAya. te doSono AtyaMtika prakSaya ahaMne ja hoya. tethI anuvacanano anuyoga AraMbhIe chIe. temAM AcArAdi zAstrano anuyoga pUrvAcArya vaDe anekavAra karAyo, tethI tenuM vyAkhyAna karatA nathI. tethI je trIjuM sthAna nAmaka raMganA gavizvamAM parama maMtrarUpa, hepaagnimAM salilapUra samAna, timiramAM sUryasamAna bhavasamudramAM paramasetu rUpa mahAprayatna gamya, cANane ApanAra jIvAjIvAbhigama nAsatA upAMgane pUrvaTIkAkAre atigaMbhIra alAkSara vaDe vyAkhyA karI che. tethI maMdabuddhinA upakAra mATe, temanA anugrahane mATe savistAra envAkhyAna karIe chIe. temAM jIvAjIvAbhigamanA - X - prayojanAdine pahelA kahIe chIe. *X - X * temAM prayojana be bhede parama ane aparama. te ekaekanA be bheda - kartugata ane zrotRgata. temAM AgamanA dravyAstika nayamatanA paryAlocana mATe nityava kartAno abhAva che. *x-x* paryAyArtikanayamata payaliocanAmAM anityavathI avazyabhAvI teno sadbhAva che. tacvaparyAlocanAmAM to sUjhAIubhaya rUpavathI AgamanA arthanI apekSAthI nityasva vaDe ane sUtra apekSAthI anityatvathI kathaMcita kaI siddhi che. temAM sUtrakartAne parama cApavarganI prApti, bIjAne savAnugraha che. tenA artha pratipAdaka arahaMtane zuM prayojana che ? te kahe che - koI prayojana nathI. kemake bhagavakRtakRtya che. prayojana sivAya arthapatipAdana prayAsa nirarthaka na thAya ? nA, kemake te tIrthakara nAmakarma vipAkanA udayathI janme che. *x* zrotAonuM anaMtara prayojana vivakSita adhyayananuM artha parijJAna che, parama niHzreyasa pada che. vivakSita adhyayananA sabhya arthanA bodhathI saMyama pravRtti vaDe sarvakarmakSayanI prApti che. tethI prayojanavAnuM adhikRtuM adhyayana prAraMbha che. abhidheya jIva-jIva svarUpa. - x * saMbaMdha be bhede - upAya, upeya bhAvalakSaNa ane gurUvakama lakSaNa. temAM pahelo takanusArI prati che. te A - upAya e vacanarUpa prApta prakaraNa che. upeya - tenuM parijJAna che. guruparvakamalakSaNa 158 jIvAbhigamaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda kevaLa zraddhAnusArI prati che. te A - arthathI bhagavaMta vartamAnasvAmI vaDe jIvAjIvAbhigama kahevAyuM che. sUtrathI bAra aMgomAM gaNadhara vaDe kahevAyuM. tyArapachI paNa maMdabuddhinA anugraha mATe atizaya caudapUrvadhara vaDe bIjA aMgathI uddharIne pRthaka adhyayanapaNe sthApita che. A ja saMbaMdha vicArIne sthavira bhagavaMtoe prajJApitavAnuM che te kahyuM. A jIvAjIvAbhigama nAma adhyayana samyagrajJAna hetutva vaDe paraMparAe mukti pada prApakapaNAthI zreyakArI che. tethI AmAM vighna na thAya, tethI vidananI upazAMti mATe ziSyone maMgalabuddhi mATe, potAne paNa maMgalarUpa hovAthI maMgalane sthApe che. maMgala Adi-madhya-avasAna bhedathI traNa prakAre che. temAM Adi maMgala te 'rUda ina nimaya' ItyAdi che. ahIM jinanuM nAmotkIrtana te maMgala che. nAmAdi bheda maMgala cArabhede che. temAM A noAgamathI bhAvamaMgala che. A adhikRtu arthanuM pAgamana kAraNa che. madhyamaMgala dvIpa samudra svarUpa kathana che. kemake nimitazAstramAM tene parama maMgala kahela che. *x- madhya maMgala adhikRta adhyayana arthanA sthirIkaraNArthe che. tyamaMgala'thig HLa nIvA'' rUpa che. sarva jIva parijJAnahetuthI mAMgalikapaNe che. aMtya maMgala ziSya-praziSya paraMparAmAM avyavacchedArthe che. have A sarva adhyayana kaI rIte pote maMgalarUpa che ? nirjarAcaitvathI tapanI jema. nirjarArthatA samyagrajJAna rUpacvI che. kahyuM che - ajJAnI je karma karoDo varSe khapAve che, te trividha gupta jJAnI zvAsamAtramAM khapAve che. maMgala zabdanI vyutpatti A rIte - jenA vaDe hitanI prApti thAya te maMgala athavA dharma, tene lAve te maMgala. A adhyayanamAM manamAM bhAvathI pariName che - samutpanna thAya che - suvizuddha samyagadarzanAdi te bhAvadharma athavA mane bhavamAMthI kADhe - dUra kare te maMgala. - viM, TIR - nAza, zAstrano nAza ke zAstramAM vighna na thAya te maMgala. A rIte maMgala darzAvyuM. have anuyoga- suNa pAThAMtara pachI sujhanI artha sAthe je ghaTanA te anuyoga, sUrA adhyayana pachI arthakathana athavA sUtrano artha sAthe avirodhI yoga te anuyoga. & pratipatti-bhUmikA che ' sUtra-1 - ahIMpjaina pravacana nice jinamata, jinAnumata, jinAnuloma, jinapaNita, jinaparUpita, jinAkhyAta, jinAnucirNa, jina prajJapta, jinadezita, jinapazasta che. paryAliocana karIne tenI zraddhA karatA, pratIti karatA, ruci karatA vira bhagavato avAjIvAbhigama nAmaka adhyayana prarUpita kare che. * vivecana-1 :A pravacanamAM nize, A ja pravacanamAM paNa bIjA zAkya Adi pravacanamAM Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratipatti bhUmikA sUtra-1 nahIM. athavA A manuSyalokamAM. ninamata - rAgAdi zatruone jIte che te jina. te bhale chAsthavItarAga paNa hoya, to paNa te tIrthapravartaka yogathI utpanna kevaLajJAna tIrthakara kahevAya. te varSamAna svAmI, vartamAna tIrthAdhipatitvathI che. te varlDamAnasvAmIno mata - arthathI temanA vaDe ja praNItatvathI AcArAdi dvAdazAMgI gaNipiTaka te jinamata. A vardhamAna svAmIno jinamata-atItAdinA arthAt RSabha, padmanAbha, sImaMdhara svAmI Adine AnukUlyathI saMmata vastutattva ane apavarganA mArgamAM kaMIpaNa visaMvAdano abhAva che. tethI jinAnumata kahyuM. A rIte tIrthaMkaronI avisaMvAdI vayanatA kahI. 159 vaLI jinAnuloma-avadhi Adi jinone anukULa che. AnA vazathI avadhi Adi jinatvanI prApti che. cokta A jinamatane sevatA sAdhuo avadhi, manaH pava, kevalajJAnanA lAbhane pAme che. binaprati - bhagavaMta varhumAna svAmI dvArA praNIta, samasta artha saMgrahAtmaka mAtRkApadatrayanA praNayanathI jina praNIta varlDamAna svAmIe kevaLajJAna prApta thatAM bIjabuddhitvAdi paramaguNayukta gautamAdi gaNadhara prati A traNa mAtRkApada kahyA - ''ppanna haiM yA, vime rU vA, dhruve haiM yA.'' A traNa padothI gautamAdie dvAdazAMgI racI. tethI A jinamata, jinapraNita che. AnA dvArA AgamanuM sUtrathI pauruSeyatva jaNAvyuM. kemake puruSa pravRtti sivAya vayanono asaMbhava che. jeo apauruSeyavAdane sthApe che, - x - teno nirAsa karyo che. - 4 - 4 - pachI kahe che - ninaprarUpita - bhagavaMta varlDamAna svAmI vaDe je rIte zrotAne samajAya, te rIte samyak praNayana kriyA pravartana vaDe prarUpita che arthAt jo ke zrotA bhagavat vivakSAne sAkSAt jANatAM nathI, to paNa A anAdi zAbda vyavahAra sAkSAt vivakSA grahaNa vinA paNa thAya che. yathA saMketa zabdArtha avagama, bALaka Adine tathA darzanathI che. anyathA sakala zabda vyavahAroccheda thAya. citrArtha zabda paNa bhagavaMta vaDe ja saMketita prastAva aucityAdi vaDe niyata arthanuM pratipAdana kare che. tethI citrArtha zabda zravaNathI paNa yathAvasthita arthano bodha thAya che. - x - x - gaNadharone sAkSAt paraMparAthI bAkInA AcAryone yathAvasthita artha bodha avijJAta nathI. - - vaLI bIjA kahe che. - bhagavat pravacana mATe prayAsa karatA nathI. kevaLa temanA puNya prAbhAsthI ja zrotAne pratibhAsa upaje che. jemake bhagavaMta A - A tattvane kahe che. kahyuM che - "svayaM ciMtAmaNivat yatnarahita rahe che' tenA matane khaMDana karavA kahyuM - ninAcyAta bhagavaMta vardhamAnasvAmI vaDe prakRSTa puNya saMbhAranA vipAkodaya tathA vyApAra yogathI kahela che. tethI jinAkhyAta kahyuM. - x - A je kaMI che te badhuM bhagavaMte zrotAne samyag yogathI kahyuM che, ayogathI nahIM, amUDha lakSaNatvathI. - 4 - - zrotRlakSaNa A che madhyastha, buddhimAna, artha, jAti-Adi guNa saMgata, yayAzakti zrutakRt zrotAne pAtra jANavo. pachI phaLavat A jinAkhyAtane jaNAvavA kahe che - ninAnuciLa - ahIM jina hita Apti anivartaka yoga siddha gaNadhara 160 jIvAbhigamaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda levA arthAt nina - hitaprApta anivartaka yogasiddha gaNadharo vaDe anucILuM - jinamatano artha hRdayaMgama karI anAsakti dvArA samabhAvanI prApti karIne samAdhi dazAno anubhava karanAra. tethI tathArUpa samAdhi bhAvathI ullasita atizaya vizeSa bhAvathI temanI tevI sUtrakaraNa-zakti che, te darzAvavAne mATe kahe che - ninaprApta - hita prApta anivartaka yogI vaDe prajJapta tenA sivAyanA jIvonA anugrahane mATe sUtrathI - 'AcAra' Adi aMga-upAMgabhedathI racita. kahyuM che - arahaMto arthane kahe che, nipuNa gaNadharo sUtrathI guMce che. zAsananA hitArthe te sUtra pravarte che. A hitapavRttAdirUpa jina vaDe dezanIya che. - x - te jaNAvatA kahe che - nivezita - ahIM bina eTale hitapravRtta gotra vizuddha upAya abhimukha ane apAya vimukhAdi levA. khina - hita pravRttAdi rUpathI zuzruSAdi vaDe vyakta bhAvathI kahevAyela te jinardezita. [zaMkA] A siddhAMta prakRti suMdara hovA chatAM badhAMne kema apAtA nathI ? - - ayogya vyakti prakRtithI asuMdara hovAthI anarthonI saMbhAvanA che. jema svayaM suMdara sUrya, ghuvaDa mATe anarthakArI che. mAchalI mATe kAMTAmAM lAgela AhAra anarthaka thAya che. binaprazasta - jina eTale hitamArgamAM pravRttikartA ane ahitamArgathI vimukha rahetA, prazasta-nirogIne pathya annavat ucita sevanAthI hitakara che. AvA svarUpanA jinamatane autpAtikI Adi bhedabhinna buddhithI vicArIne jinamatanI zraddhA karatA, medhA Adi guNahIna prANI paNa, thoDuM paNa jANIne bhava chedane mATe ArdracitatAthI thAya, tema mAnatA. jinamatanI prIti karatA - x - jinamatanI ja ruci karatA - AtmIyabhAvathI anubhavatA. tevA koNa ? sthavira bhagavaMta, temAM dharmapariNatithI nivRtta, asamaMjasa kriyAmati sthavira vat sthavira arthAt pariNata sAdhubhAva AcAryo. bhagavaMta - zrutaaizvaryAdi yogathI bhagnavaMta kaSAyAdi. jIvAjIvAbhigama nAmathI. nIva - ekendriyAdi, anIva - dharmAstikAyAdino pariccheda jemAM che te. - x - bhaNAya te adhyayana-viziSTArTadhvanisaMdarbharUpa. prarUpita karela che. AnA dvArA guruparvakrama lakSaNa saMbaMdha sAkSAt kahyo. - 4 - * sUtra-2 : te jIvAjIvAbhigama zuM che? jIvAjIvAbhigama be bheTe che. te A - jIvAbhigama ane jIvAbhigama. * vivecana-2 : A sUtra - 4 - praznasUtra che. madhyastha buddhimAne bhagavaMtanA upadiSTa tatvane pUchatA tatva prarUSaNA karavI, bIjAne nahIM. se-nnatha. atha zabda prakriyAdi artha jaNAve che. - 4 - niM - - paraprA - X - X - pachI vaLI artha apekSAthI yathA abhidheya saMbaMdha joDe che. have te jIvAjIvAbhigama zuM che ? - X - 4 - e pramANe sAmAnyathI koI Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratipatti bhUmikA sUtra-2 prazna karAtA bhagavad guru, ziSya vacananA anurodhathI AdazAnArthe kaMIka prati uccAratA kahe che - jIvAjIvAbhigama be prakAre tIrthakara ane gaNadhare kahela che. AnA dvArA agRhIta ziSyAbhidhAnathI nirvacana sUjhathI kahe che - A badhuM mAtra gaNadhaprazna - tIrthakara tivacanarUpa nathI, paNa kaMIka anyathA paNa che. kevala sUma bAhavAthI gaNadharoe kahyuM che - x * te jIvAjIvAbhigama je rIte be bhede thAya che, te rIte dekhADe che. jIvAbhigama ane ajIvAbhigama. 2 zabda vastutatvane AzrIne baMnenI tucakakSatA jaNAvavA mATe che. * * * * * * * jIva pachI ajIva zabda hovA chatAM alpatara vaktavyatvathI pahelAM jIvAbhigamane jaNAvavA praznasUtra kahe che - * sUtra-3 thI pa : ]i te aJvAbhigama zuM che? jIvAbhigama be bhede che. te - pI. ajItabhigama ane arUpI ajInAbhigama. [] te rUpI jIvAbhigama zuM che? te daza bhede che - dhamastikAya Adi prajJApanA mujaba cAvatuM arUpI jIvAbhigama che. [5] te A rUpI ajIvAbhigama zuM che ? te cAra bhede che. te A - dha, aMdhaza, AMdhapradeza, paramANu yugalo. te saMkSepathI pAMca beTa che - vaNa-gAsa-sparza-saMsthAnA pariNata A badhu jema prajJApanAmAM che tema kahevuM. te rUpI ajIvAbhigama, te ajIvAbhigama che. * vivecana-3 thI pa : A ajIvAbhigama zuM che ? AcArya kahe che, te be bhede che. te A - rUpI jIvAbhigama ane arUpI jIvAbhigama. jene rUpa che, te rUpI. rU5 grahaNa gaMdhAdinuM upalakSaNa che. tenA sivAya teno asaMbhava che. tethI kahyuM che - prati paramANu rUparasa-gaMdha-sparza yukta che. kahyuM che - paramANu sUma ane nitya hoya che. ekarasagaMdha-varNa ane be sparzayukta hoya che. AnA vaDe rUpa ane paramANuo judA che ane rasAdi paramANu judA judA che - A matanuM khaMDana karela che. kemake pratyakSAbAdhita che. - tethI kahe che - niraMtarapaNAthI kucakaLaza upara niviTa rUpa paramANu upalabdhi gocara, temAM ja avyavacchedathI sarve paNa sparzI prApta thAya che. je dhRtAdi rasa paramANu ke karparAdi gaMdha paramANu, temAM niraMtarapaNe rUpa ane sparza upalabdhi viSaya che. * x - tethI paraspara rUpAdi atireka che. rUpI evA te ajIvano abhigama te rUpIajIvAbhigama. arthAta pudgalarUpa ajIvAbhigama. kemake pudgalone ja rUpAdipaNuM che. rUpa sivAya te arUpI - dhamastikAyAdi, te ajIva evA arUpI che, teno abhigama te arUpI ajIvAbhigama. temAM arUpI te pratyakSAdi - aviSaya che, mAtra Agama pramANa gamya che. tethI pahelA tenA saMbaMdhamAM praznasUra kahyuM che. arUpI ajIvAbhigama daza prakAre kahela che. tenuM dazavidhavu kahe che - [17/11] 162 jIvAbhigamaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda dhamastikAyAdi. jema prajJApanAmAM kahyuM che, tema kahevuM. te A che - dhamastikAya, dhamastikAyadeza, dhamastikAya pradeza, adhamastikAya, adhamastikAya deza, aghamastikAya pradeza, AkAzAstikAya, AkAzAstikAya deza, AkAzAstikAya pradeza, addhAsamaya. temAM jIvo ane pudgalonA je svabhAvathI ja gati pariNAma pariNatonuM te svabhAva dhAraNa ane poSaNathI dharma. mata - pradezo, tenI vaya - saMghAta. toya - pradeza saMghAta. AnA dvArA sakala dhamakAya rUpa avayavi dravya kahe che. avayava - avayavonA tathArUpa saMghAta pariNAma vizeSa ja, paNa avayavadravyathI pRthak bIjuM dravya nahIM. kemake te prApta nathI. taMtuo ja AtAna-vitAnarUpa saMghAta pariNAma vizepathI prApta lokamAM paTa-vyapadeza-bhAguM prApta che, paNa tenA sivAya "paTa' nAmaka dravya nathI. *x - x - dharmasaMgrahaNITIkAmAM tenI carcA che. teno ja buddhi parikalpita huDhyAdi pradezAtmaka vibhAga te dharmAstikAya deza. dhamastikAya pradeza-prakRSTa deza, nirvibhAga bhAga. te asaMkhyaya che. kemake tenuM lokAkAza pradeza pramANatva che. dharmAstikAyanuM pratipakSabhUta te adhamastikAya - jIvonA ane pudgalonA sthitapariNAma pariNatonA tatpariNAma upakhaMbhaka amUrta asaMkhyAta pradezAtmaka te adhamastikAya. - X - mAvANa - cotaraphathI sarve dravyo dIpa che te. mati - pradeza, teno je kAya te astikAya. AkAzAstikAyano deza Adi pUrvavatuM. mAtra tenA pradezo anaMta che, kemake alokanuM anaMtatvapaNuM che. dvAnamaya - addhA eTale kALa, addhA evo samaya athavA addhAno samaya nirvibhAga bhAga te addhA samaya. A eka ja vartamAna paramArthathI che, paNa atItaanAmata nathI, kemake temanuM yathAkrama vinaSTa anutpanna che. pachI kAyava abhAvathI deza, pradeza kakSAnA viraha che. have AkAza ane kALa to lokamAM pratIta hovAthI zraddhA mATe zakya che, paNa dharma-adharmAstikAyane kema mAnavA ? ke jethI tenA viSayamAM zraddhA thAya. * kahe che - gati ane sthitirUpa kAryadarzanathI. * x * jema cakSa IndriyathI cAkSuSya vijJAna che, tema jIvo ane pudgalonuM gati-sthiti pariNAma pariNatarI yathAkrame dhamadhamastikAya. * * * * * jIvonI ane pudgalonI gatisthiti pariNAma paNita chatAM gatisthiti che, tenA pariNamana mAtra hetuka nathI. tenI mAtra hetukavAmAM alokamAM paNa te pravarte. tethI te mAtra pariNamata hetu nathI, paNa viziSTa pariNAma che. te A rIte - lokamAtra kSetranA aMtaramAM AnI gati-sthiti thAya che, tenI bahAra pradeza mAma adhika nahIM. zuM AvA prakAranA viziSTa pariNAma AkAla jIvo ane pudgalone utkarSathI paNa ATalA pramANamAM ja thayA, che ane thaze ke kayAreka adhikatara nahIM, AnuM Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 jIvAbhigamaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda pratipatti bhUmikA sUtra-3 thI 5 163 niyAmaka zuM che ? paramANu jaghanyathI paramANu mAga kSetra atikramane Adi karIne ukarSathI cauda rAjaloka kSetra sudhI gati thAya che, pachI pradeza mAtra paNa adhika kema na thAya ? tethI ahIM avazya koI bIjo niyamaka kahevuM joIe. te dhamadhamastikAya ja che, mAtra AkAza nahIM. AkAza maNano aloke paNa saMbhava che. AkAza loka parimita nathI. - - tethI kahe che - jIva ane pudgalonI anyatra gati-sthitino abhAva siddha thatAM vivakSita parimita AkAzanI lokava siddhi che, tenI siddhithI - x - teno bIje abhAva siddha che. AvuM asaMbaddha kema kahe che ? lokavathI saMpati kahela kSetra che, teTalA ja AkAzakhaMDamAM gati-sthiti svabhAva che, tethI AgaLa pradezamAtra paNa nahIM, tethI kaMI doSa nathI. - x x - teTalo ja mAtra AkAzakhaMDano te svabhAva che, AgaLa nahIM, kayA pramANathI te parikalAnA karI? Agama pramANathI. * x * x - jo Ama che, to Agama pramAya baLathI ja dharmAdhamastikAya gati-sthiti nibaMdhana Icchavo joIe. AkAzaiDanA nimUla svAbhAvAMtara parikalpanA AyAsathI zuM ? ahIM A krama upanyAsanuM zuM prayojana che ? te kahe che - ahIM dhamastikAya pada maMgalabhUta che. kemake AdimAM dharma zabda che. padAthI prarUpaNA hAla ukSitA varte che, tethI maMgalArthe AdimAM dhamastikAyanuM upAdAna che. tenA pratipakSarUpa hovAthI adhamastikAya pachI grahaNa karyuM. baMneno AdhAra AkAza hovAthI pachI AkAzAstikAya lIdhuM. pachI ajIvanA sAdharmsathI addhAsamaya che athavA ahIM dharma-adharma astikAyo pradhAna na thAya, tethI tenI pradhAnatA ane sAmarthyathI jIva ane pugalonA akhalita pracAra pravRttithI lokavyavasthA na thAya, paNa lokAloka vyavasthA che. tethI dhamadharma pradhAna thaI je kSetramAM samavagADha che, teTalA pramANavALo loka che. bAkI aloka siddha thAya che. * * * * * tethI A pramANe lokAloka vyavasthAhetu dhamadhamastikAya e baMnenuM pahelA upAdana che. temAM paNa mAMgalikattathI dhamastikAya pahelA lIdhuM. adhamastikAya tenuM pratipakSI hovAthI pachI lIdhuM. pachI lokAloka vyAdhitvathI AkAzAstikAya, pachI lokamAM samaya-samaya kSetra vyavasthAkArItvathI addhAsamaya, ema AgamAnusArI yukti kahevI. upasaMhAra vAkya - te A arUpI ajIvAbhigama kahyuM. have AgaLa A sUtra - te rUpI ajIvAbhigama zuM che ? cAra bhede che. ahIM 'skaMdho' evuM bahuvacana pugala skaMdhonuM anaMtava jaNAve che, dha deza-skaMdhonA DaMdhava pariNAmane na choDIne buddhi parikazita hatyAdi pradezAtmaka vibhAga. - x * skaMdhapadeza-skaMdhonA khaMghavI pariNAmane choDyA vinA prakRSTa dezo-nirvibhAga bhAga paramANuo. paramANu pudgalaskaMdha pariNAma hita kevaLa paramANuo. AgaLanuM sUtra che - teo saMkSepathI pAMca bhede che - varNa-gaMdharasa-sparzasaMsthAnA pariNata. temAM je varNa pariNata che te pAMca bhede che - kALavaNe pariNad, nIla varNa pariNata ItyAdi. * sUga-6,: ]i te jIvabhigama zuM che? be bhede che - saMsAra samApaHka jIvAbhigama ane asaMsara samApakSaka anAbhigama. [] te asaMsAra samApaka jIvAbhigama zuM che? te be bhede che - anaMtara siddha samApaka jIvAbhigama ane paraMparasiddha saMsAra samApaka jIvAbhigama. te anaMtasiddha saMsara samApaHka jIvAbhigama zuM che? te 15-bhede che - tirthasiddha cAvatu anekasiddha. te A anaMtara siddha kahyA. te paraMpara siddha saMsara samApaka jIvAbhigama zuM che? anekavidha che - prathamasamayasiddha, dvisamayasiddha cAvatu anaMta samaya siddha, te A parapara siddha - - te A saMsara samApaHkao * vivecana-6,3 : saMsaravuM te saMsAra-nArakAdimAM bhavabhramaNa lakSaNa. samyagRekIbhAvanI prApta, te saMsAra samApaNA - saMsArasvatI. teno abhigama. * * * na saMsAra te asaMsAra - saMsArathI pratipakSI te mokSa. tene prApta jIvono abhigama te asaMsAra samApana jIvAbhigama. 2 zabda A baMne jIvonA jIvatva prati tulyakakSatA sUcaka che. tenA vaDe nivaNi svIkArI AtmaguNono atyaMta viccheda kahe che, tenuM khaMDana karyuM. * * * * * * * * * * * * * * * ahIM alpa vakatavyavathI pahelA asaMsArasamApa jIvAbhigama sUtra che. * * * * * AnI vyAkhyA prajJApanA TIkAthI jANavI, tyAM savistara kahI che. have saMsAra samApanna jIvono prazna. * sUga-8 : te saMsAra samApakSaka jIvAbhigama zuM che? saMsAra samApakSa jIvomAM A nava pratipattio mito A prakAre che - koI kahe che - saMsAra samApaka jIvo be bhede che. koI kahe che traNa bhede che. koI kahe che cAra bhede che, koI kahe che pAMca bhede che. A AlAvA mujaba cAvatu daza prakAre saMsAra samApaka jIvo kahelA che. * vivecana-8 : AcArya kahe che saMsAra samApa jIvomAM have kahevAnAra be bhedathI daza bheda sudhInI nava pratipattinuM pratipAdana kare che. * x - A pratipatti AkhyAna vaDe praNAlikAthI arthakAna jANavuM. kemake pratipati bhAvamAM paNa zabdathI arthamAM pravRtti karaNa che. tenAthI zabdAdvaitavAdanuM khaMDana karela che. - X - X - praNAlikA vaDe artha abhidhAnane jaNAve che. eka AcArya kahe che - jIvo be bhede saMsAra samApakSa che. eka AcArya kahe che. traNa bhede che. cAvat daza bhede che. A koI pRthak matAvalaMbI bIjuM darzana nathI. jeo be bhede vivakSA kare che, teo ja traNa bhede vivakSA kare che. temAM be bhedanI Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratipatti bhUmikA sUtra-8 165 vivakSAnI apekSAe traNa bheda vivakSA anyatvathI che. * * * tethI ja pratipattio paramArthathI anuyoga dvAro che, tema jANavuM. ahIM je be bhede che, te ja traNa bhede, te ja cAra cAra bhede yAvatu daza bhede che. tenI aneka svabhAvatA te-te dharma bhedathI che. te-te rUpe abhidhAnatA yojAya che, anyathA nahIM. * * * * * "adhiSThAtA jIvonA ekarUpatva abhyapagamathI tayArUpa vaicitrya asaMbhava che ane bIjA paNa pravAdo che." A badhAnuM khaMDana karela che. have A pratipati kramathI ja vyAkhyA kare che* x - ha 1-dvividhA pratipatti che - X - X - X - X - * sUga-9 : temAM je ema kahe che ke "be bhede saMsAra samApapka jIvo che, teo ema kahe che - Asa ane sthAvara be bhedo che. * vivecana-6 - te nava pratipatimAM je be pratyAvatAra vivakSAmAM varte che, te kahe che - be bhede saMsAra samApaka jIvo kahyA che. - x - te saividhya jaNAve che - basa ane sthAvara. basa-uNAdi abhipta thatAM je-te sthAne udvega pAmIne bIjA sthAne chAyAdi ArodhanArthe jAya . A vyutpatithI trasanAma karmodayavartI basa ja levA, bIjA nahIM. bAkInAnuM je prayojana che te AgaLa kahevAze, tenI vyutpatti- 1Na abhisaMdhi ke anabhisaMdhipUrvaka urva-adho ke tIcha cAle che, teuM, vAyu ane dvi-IndriyAdi. sthAvara-uNAdi amitApa chatAM te sthAnane choDavAmAM asamartha thaIne rahenAra-purAvI Adi. 'a' zabda svagata aneka bheda samuccayArthe che. tethI ja saMsArasamApaHka jIvo che, A sivAyanA saMsArIpaNAnA abhAvathI che. have sthAvara - 166 jIvAbhigamaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda * sUtra-11 - te pRedIkAyika koNa che ? be bhede - sUkSma, bhAdara * vivecana-11 : te pRthvIkAyika koNa che ? AcArya kahe che, te be bhede che - sUmapRthvIkAyika ane bAdawvIkAyika. sUma nAmakarmodayathI sUkSma, bAdaranAma karmodayathI bAdara, A sUkSma-bAdarad kamodaya janita che, ApekSikanahIM. 'a' zabda svagata bheda sUcaka che. sUma-sakala lokavartI, bAda-prati niyata eka dezadhArI. * sUtra-12 : te sUkSma pRvIkAyika zuM che ? be bhede kahela che, te A - payatika ane apayatika. * vivecana-12 - A sUkSama pRthvIkAyiko koNa che ? te be bhede che - paryAptaka ane paryAptaka. temAM payati - AhArAdi pudgala grahaNa - pariNamata hetu AtmAnI zakti vizeSa. te pudgalanA upacayathI cAya. arthAt utpattideze AvIne je pahelA pudgalo grahaNa kare, tathA bIjAM paNa prati samaya gRhyamANa che, tenA saMparkathI tadrupatAthI utpanna je zaktivizeSa AhAradi pudgala, khala, sa, rUpatA prApti hetu je udara aMtargatuM pudgala vizeponuM AhAra pudgala vizeSa AhAra pudgala-khala-rasa-rUpatA pariNamana hetu te pati . te cha bhede che - AhAra, zarIra, Indriya, prANApAna, bhASA ane mana:paryApti. temAM je bAhya AhAra laIne khala-sa-rUpapaNe pariName che, te AhAra pati ItyAdi vRtti mujaba jANavuM. - x * x - A badhI yathAkrame ekendriyAdine cAra-pAMca-cha hoya. utpattinA pahelA samaye ja A badhI ekasAthe tipAdita thavAnI zarU thaIne kramathI pUrI thAya che. te A rIte - pahelA AhAra pati , pachI zarIra payakti, pachI Indriya pati Adi. AhApati pahelA samaye ja nipati pAme che. bAkI badhI aMtarmuharta kALathI pAme. AryazyAme prajJApanAnA AhAra padamAM bIjA uddezAmAM A sUtra kahyuM che - X - X - upapAta kSetre AvIne prathama samaye ja AhAraka che, pachI eka sAmayikI AhAra paryApta nivRtti che. * X - X * badhI patino pati parisamAptikALa aMtarmuharta pramANa che. jemAM paryAptio vidhamAna che te " pappA" che. vaLI jeo svayogya pati parisamApti hita che te apayatA che. te be bhede - labdhi vaDe ane karaNa vaDe. temAM je apatA ja mRtyu pAme che te labdhi aparyAptA che. je karaNa-zarIra, IndriyAdithI nirvastatA nathI, have je avazya nirvataze te karaNaparyApta saMprApta che. have ziSyajananA anugrahane mATe zeSa vaktavyatA saMgrahAyeM saMgrahaNI gAthA che. * sUtra-13 - zarIra, avagAhanA, saMghayaNa, saMsthAna, kaSAya, saMjJA, vezyA, Indriya, te sthAvaro kA che te traNa bhede kahA che. te A - pRvIkAyika, aprakAyika ane vanaspatikAyika. * vivecana-10 : A sthAvara koNa che ? traNa bhede. pRthvI kAyA che te ja pRthvIkAyika. aApudrava, te ja kAya-zarIra jenuM che te kAyika. vanaspati-latA Adi rU5. te jenuM zarIra che, te vanaspatikAyika. badhe bahuvacana bahatva jaNAvavA mATe che. tenAthI pRvIdevatA" Adi eka jIvatva mAtra pratipAdananuM khaMDana karyuM. - x- sarve bhUtonA AghAra pRthvI che, tethI pahelA pRthvIkAyikane lIdhA. tenA pachI tyAM sthita hovAthI akAyika, pachI jyAM jaLa tyAM vana te saiddhAMtika vastu pratipAdanArthe vanaspatikAyika, ahIM traNa sthAvaromAM teu ane vAyune rasthAvaratva hovA chatAM tenI gatikasamAM vivA karI che. tavArthasUtramAM paNa temaja kahyuM che. juo adhyayana-2, sUga-13, 14. have pahelA pRthvIkAyikanA pratipAdanArthe kahe che - Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-/13 17 samughAta, saMjJI, veda, pati , daSTi, darzana jJAna, yoga, upayoga, AhAra, upapAta, sthiti, samuddhati, avana, gati Agati. * vivecana-13 : pahelA sUkSma pRvIkAyikanA zarIranI vaktavyatA, pachI avagAhanA, pachI saMghayaNa ItyAdi gAyAkrame jANavuM. A 23-dvAro che. * sUtra-14 : bhagavana ! te sUkSmapRthvIkAyika jIvonA keTalA zarIro che ? gautama ! traNa. audAki, vaijasa, kAmaNa... bhagavan! te jIvonI zarIra avagAhanA keTalI moTI che ? gautama ! jaghanyathI aMgulanA asaMkhyAtabhAga, utkRSTathI gulano asaMkhyAtabhAga... te jIvonA zarIra kyA saMghayaNavALa che? gautama ! sevAd saMghayaNI che. bhagavana ! te jIvonA zarIranuM saMsthAna zuM che ? gautama! masUra caMdra saMsthita... bhagavanA te jIvone keTalA kaSAyo che ? gautama ! cAra. krodha-mAnamAyA-lobhakaSAya... bhagavana ! te jIvone keTalI saMjJA che ? gautama! cAra, lhArasaMjJA yAvatu parigraha saMjJat. bhagavana ! te jIvone keTalI vaizyA che ? gautama ! traNa. kRNa-nIlakApota vezyA... bhagavan! te jIvone keTalI Indriyo che ? gautama ! eka anindriya... te jIvane keTalA samuddhAto che ? gautama RNa. vedanA-kaSAyamAraNAMtika samughAta.. bhagavan! te jIvo saMtI che ke asaMtI ? gautama ! saMjJI nathI, asaMjJI che... bhagavana ! te jIvo prI-puruSa ke napuMsaka veda che ? gautama ! napuMsakavedI che. bhagavAna ! te jIvone keTalI payaktio che ? gautama ! cAra AhAzarIra-Indriya-AnapANa payati... bhagavan! te jIvone keTalI apatio che ? gautama! cAra, Ahira cAvatu AnapANa pati .. bhagavad ! te jIvo samyakra-mitra ke mizraSTi che ? gautama ! te miyArdaSTi che... bhagavana ! te jIvo cakSu-apazu-avadhi ke kevaladanI che ? gautama ! teo acakSudanI mAtra che. bhagavana! te jIvo jJAnI che ke ajJAnI ? gautama ! teo ajJAnI che. niyamA be ajJAna che - mati ajJAnI ane zrutaajJAnI... bhagavana ! te jIvo mana-vacana ke kAyayogI che ? gautama ! teo kAyayogI che... bhagavan! te jIvo sAkAropamukata che ke anAkAropayukta ? gautama / sAkAropayukata paNa che, anAkAropayukata paNa... bhagavad ! te jIvo zuM AthAra kare che ? gautama ! dravyathI anaMtapadezika, kSetrathI asaMkhya pradezAvagADha, kALathI koIpaNa samaya sthitika, bhAvathI vaNadimaMta che. - bhagavAna ! je varNavALA pudgalono AhAra kare che, to eka-be-traNacAra ke pAMca varNavALAno kare che ? gautama sthAnamApaNA apekSAe eka-be 168 jIvAbhigamaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda traNa-cAra ke pAMcavarNavALAno paNa AhAra kare che, vidhAna mAgaNA apekSAe kALA yAvatuM sapheda varNavALa AhAre che. je varSathI kALAne AhAre, to ekaguNa kALA ke cAva anaMtaguNakALAne AhAre che gautama ! eka guNa kALAne paNa AhAre che sAva4 anaMtaguNa kALane paNa. e rIte cAvatuM zaHvarNa jANavo. je bhAvathI gAvALA yugalo AhAre to huM eka gaMdha ke be gAvALAne AhAre che? gautamA sthAnamArgaNAne AzrIne eka gaMdhavALAne paNa ane be gaMdhavALAne paNa AhAre vidhAnamArgA AzrIne surabhisaMdhIne paNa ane durabhisaMdhIne paNa AhAre che, je sugaMdhI yugala AhAre che to zuM ekaguNavALAne ke cAvatu anaMtaguNa surabhigaMdhIne AhAre che ? gautama! eka guNa surabhigaMdhavALAne paNa yAvatu anaMta guNa surabhigaMdhavALAne paNa AhAre che. e rIte dudhI paNa che. rasavALAnuM varNana vaNavALAnI jema karavuM. je bhAvathI avALA pudgalone AhAre to eka sparzavALAne ke cAvatuM ATha vALAne AhAre ? gautama! sthAnamANAne AzIne eka paviALAne yAvatu ATha sparzavALAne AhAre che. vidhAna mANAne AzIne karkaza cAvatu rakSa sparavALAne paNa AhAre che. je sAthiI karkaza sArzavALAne AhAre to zuM eka guNa karkazane ke cAvatu anaMtaguNa karkazane AhAre ? gautama ! eka guNa karkavALAne paNa cAvatuM anaMtaguNa karkazAne paNa. e rIte rasa sudhI jANavuM. bhagavAna ! te zuM dhRSTane AhAre che ke askRSTane ? gautama ! pRSTane AhAre che, askRSTane nahIM. bhagavad ! te avagAhane AhAre che ke navagAhane ? gautama avagAhane, navagADhane nahIM bhagavana ! te anaMtarAvagADhane AhAre che ke paraMparAvagADhane ? gautama! anaMtarAvagaDhane AhAre che, paraMparAgADhane nahIM. bhagavad ! te aNune AhAre che ke bAdarone ? gautama ! aNune paNa ane bAdarane paNa. bhagavana! te udad, adho ke ticha sthita pagalone AhAre che ? gautama ud, Adho ane tirNa gaNe AhAre che. bhagavana ! te Adi, madhya ke aMtya pugalone AhAre che ? gautama! traNene. bhagavAna ! te viSaya padago AhAre che ke aviSaya ? gautama! viSaya AhAre che, aviSaya nahIM. bhagavAna ! te AnupUrvI yugalo AhAre che ke anAnupUrva ? gautama ! AnapUrva AhAre che, anAnupUrvI nahIM. bhagavana te traNa-cAra-pAMca ke cha dizAthI AhAre che ? gautama nibhaghiAtathI cha dizAmAM, vyAghAtane AgrIne kadAca traNa dizAthI, kadAca cAra dizAthI, kadAca pAMca dizAthI pudagalo AhAre che. vizeSa karIne vaNathI kALA, nIlA cAvata zukla, gaMdhathI surabhi gaMdha Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 jIvAbhigamaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda 1/-/14 169 ane durabhigaMdhavALA, sathI yAvata tikata-madhura, pathiI karkaza, mRdu yAvata nizva, rukSa yugalono AhAra kare che. te purANA vaguNo yAva4 wguNone badalIne khaseDIne, jhaTakIna, vidhvaMsa karIne temAM bIjA apurva varNa Adi gaNone utpanna karIne Atma-zarIra avagADha yugalone badhAM AtmapadezothI grahaNa kare che. bhagavatu ! te jIvo kyAMthI AvIne utpanna thAya che ? zuM naraka-tiryaMcamanuSya ke devathI AvIne utpanna thAya che ? gautamI tici ke manuSyathI utpanna thAya che, nairayika devathI nahIM tici yonikathI upaje to asaMkhyAta vaSayukane vajIne bAkInA pati-aparyApta tiTacothI upaje che. manuSyothI utpanna thAya to kamabhUmi ane asaMkhyAta vayuikane choDIne bAkInA manuSyothI upaje che. A pramANe yuckrAMti-upapAta kahevo joIe. bhagavana! te jIvonI keTalI kALasthiti che ? gautama! jaghanya ane utkRSTa bane aMtamuhad. bhagavana ! te jIvo mAraNAMtika samughAtathI samavahata thaIne mare che ke asamavahata thaIne ? gautama baMne rIte. bhagavana! te jIvo anaMtara udvatane kyAM jAya che? kyAM upaje che ? nairayikamAM * ticimAM - manuSyamAM ke devamAM ? gautama / nairayika ke devamAM nahIM paNa tiryaMca ke manuSyamAM upaje che.. teo ekendriyomAM upaje che yAvata paMcendriyomAM upaje che ? gautama! ekendriyomAM upaje che yAvata paMcendriya tiryaMcayonikomAM upaje che. asaMkhyAtavaSayaka sivAyanA pAyatA-piyatAmAM upaje che. akarmabhUmija, aMtadvIpaka ane asaMkhyAta vaSayukone vajIne paryAptA-aparyAptAmAM upaje che. * * * bhagavana! te jIvo keTalI gati ane keTalI AgativALa che gautama be gatika, Agatika, paritta asaMkhyAtA he AyuSyamAna zramaNa kahyA. te A bhagavaMte kahyuM - gautama ! ItyAdi. AnA vaDe lokaprasiddha mahAgoma viziSTa nAmathI AmaMtraNa ivani vaDe AmaMtratA Ama jaNAve che - pradhAna asAdhAraNaguNa vaDe utsAhIne ziSyanI dharma kahevo. A ja samyak pratipatti che. traNa zarIro che. zarIra pAMca hoya. udAra-pradhAna, tIrthakara-gaNadharanA zarIrane AzrIne AnuM prAdhAnya che. tethI anAra deva zarIra paNa anaMtaguNa hIna che. athavA sAtireka hajAra yojanathI bAkInA zarIranI apekSAe moTuM che mATe pradhAna. A pradhAnatA vaikriya bhavaghAraNIya zarIra apekSAo jANavI, anyathA uttara vaikriya zarIra lAkha yojananuM saMbhave che. vaikriya - vividha ke viziSTa kriyAthI thayela te vaikriya te eka thaI aneka thAya che, aneka thaI eka thAya che. aNuthI mahad ane mahaddI aNu thAya, khecara thaI bhUmicAra * bhUmicara thaI khecara thAya. dRzya thaI ardazya thAya, ardazya thaI dRzya thAya. te be bhede che. aupAtika-janma nimita, deva-nAkone che. labdhi nimitta - tiryaMco, manuSyone che. AhAraka-cauda pUrvI, tIrthakaranI labdhi Adi prayojanathI viziSTa labdhivazAtuM e che. viziSTa labdhithI zrutakevalI, kArya utpanna thatAM je ce che te AhAraka. kArya A - prANidayA, trAddhidarzana, sUkSmatatva jANavA, saMzaya chedanArthe jinezvara pAse javuM. A zarIra lokamAM sarvathA na hoya, te jaghanyathI eka samaya, utkRSTathI cha mAsa hoya. AhAraka zarIra vaikriya zarIranI apekSAe ati zubha, svaccha, sphaTika zilAvat hoya. taijasa-tejasa pudgalono vikAra. uNa lakSaNa mukta AhAranuM pariNamana kAraNa che. viziSTa tapolabdhithI puruSanI tejolezyAnuM vinigama che. * * * kArpaNa * karmathI banela. karma paramANu Atmapradeza sAthe kSIra-nIravatu anyonyAnugata thaI zarIrarUpe pariNata thAya che athavA karmano vikAra te kAmaNa, aSTavidha vicitra kama niSajJa ane badhAM zarIronA kAraNabhUta, audArikAdi zarIranA bIjabhUta. bhavaprapaMca bIjabhUta sarvathA karmazarIra uccheda thatAM bAkInA zarIrane udbhave nahIM. bIjI gatimAM javAmAM te sAdhakatama kAraNa che. kArpaNa ane taijasa sahita jIvo maraNa deza choDIne utpatti deze jAya che. * x * x* paNa te atisUma hovAthI cakSu Adi Indriyone na dekhAtu hovAthI jatA-AvatA dekhAtuM nathI. - A pAMca zarIromAM traNa zarIra sUkSma pRthvIkAyikone hoya che tenuM audArika, taijasa, kAmaNa. bAkInA be temane na saMbhave. have avagAhanAdvAra - jaghanya ane utkRSTapada tuca kahyA che, chatAM jaghanya padathI utkRSTa pada adhika jANavuM. saMhAnadvAra - x - saMhanana eTale hADakAno samUha. te cha bhede che - (1) vaja RSabha nArAya - baMne hADakAo ubhayathI markaTa baMdha vaDe baddha, paTTAkRti thatAM, bIjA hADakA vaDe upara pariveSTita hoya, te traNa hADakAMne bhedIne kIlikA nAme vaja nAmaka hADakuM hoya che. (2) je kIlikA rahita saMhanana te gASabha nArAya. (3) jemAM mathuradIkAyika, * vivecana-14 : te sUmapRthvIkAyiko. bhadaMta-paramakalyANayogI ! keTalA zarIre kahyA che ? gautamasvAmI bhagavaMta mahAvIrane, A kaI rIte nizcaya kare che, te nirvacana saMgathI kahe che. [zaMkA] gautamasvAmI, bhagavaMta upacita kuzalamUla gaNadhara che. tIrthakare kahela traNa mAtRkApada sAMbhaLI, prakRSTa zruta jJAnAvaraNanA kSayopazamathI caudapUrvI A jJAna yukta ja che, to kema pUche che ? caudapUrvIne prajJApanIya kaMI ja avidita nathI. vizeSathI teo * * * * * sarvotkRSTa zrutalabdhi yukta che ItyAdi. (samAdhAna ziSyanA saMpatyayArthe. jANavA chatAM ziyonA nimite vAraMvAra bhagavAne pUche che. athavA gaNadhara prazna - tIrthakara nirvacanarUpa keTalAMka sUtro ahIM adhikRtu sUkAra sUtro spe che. athavA svaya anAbhoga chadmasthatvathI pUchatA hoya tema paNa saMbhave che * x * have prastuta sUrane kahe che. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-/14 11 be hADakAMno markaTabaMdha ja hoya te nArAya. (4) eka paDakhe markaTabaMdha ane bIjA paDakhe kIlikA che te addhanArAya. (5) jemAM hADakAM mAtra kIlikAbaddha hoya te kIlikA. (6) jemAM hADakAM paraspara chedathI ja vartatA hoya, DIlikA mAtrano paNa baMdha na hoya te chevaTu, A cha mAM temane kayuM zarIra kahyuM che ? bhagavaMte kahyuM - chevaTanuM. jo ke sUma pRthvIkAyikone hADakAno abhAva che, to paNa dArika zarIrIne cATyAtmaka saMhananI je zakita vizeSa upaje, te upacArathI saMvanana ja kahevAya. jaghanya zakti vizeSa chedavartI saMklana viSaya hovAthI temane chedavartI saMhanana che. saMsthAnadvAra - masUra nAmaka dhAnyanuM je caMdrAkRti daLa, tenA jevA saMsthAnavALA. jIvone cha saMsthAna hoya. temAM pahelA pAMca saMsthAna masUra caMdrakAkAra vALA na saMbhave. tethI A masUra caMdraka AkAra saMsthAna huMDa jANavuM. sarvatra asaMsthita rUpa tenuM lakSaNa che. - X - X - kaSAyadvAra - - jemAM paraspara prANI haNAya - karyu pAme che. #pa - saMsAra jenA vaDe prANI pAme che. kapAya - krodhAdi pariNAma vizeSa. krodha-cApati pariNAma, mAna-garva pariNAma, mAyA-vikRti rU5, lobha-gRddhi lakSaNa. jo ke A jIvomAM kapAya ane tenA bAhya cihna dekhAtA nathI, paNa maMda pariNAmathI tenAmAM te avazya hoya che - 4 - saMjJAdvAra - saMjJAna te saMjJA. te be bhede - jJAnarUpa ane anubhavarUpa. matyAdi pAMca jJAna te jJAnarUpa. temAM kevalajJAna saMjJA kSAyikI che, bAkInI kSAyopathamika che. anubhavasaMjJA - svakRta azAtA vedaniyAdi karmavipAkodaya janya che. temAM AhAra saMjJA-sudhAvedanIya janya AhAra IcchA, A Atma pariNAma azAtA vedanIyathI upaje che. bhayasaMjJA - bhaya vedanIya janita trAsa pariNAmarUpa. parigraha saMjJAlobhavipAkodayaja mUcha pariNAmarUpa. maithunasaMjJA - vedodaya janita-maithuna abhilASa. A cAre saMjJA mohanIyodayajanya che. A saMjJA paNa sUma pRthvIkAyikone avyaktarUpe jANavI. lesyAdvAra - AtmA karmanI sAthe jenAthI coTe te lezyA-kRSNAdi dravyanA sAnnidhyathI AtmAnA zubhAzubha pariNAma. te cha che. kRSNa-nIla-kApota-djo-padA ane zuklalezyA. AnuM svarUpa jAMbUkuLa khAdaka cha puraSonA daTAMtathI jANavuM. cha parapo mArgabhaTa thaI aTavImAM AvI paDyA. chedana-skaMdha-zAkhA-prazAkhA-guccha-pADIne paDelA jAMbu khAvAnA bhAva anusAra cha e lezyAo jANavI. sUma pRthvIkAyikane ati saMkSipta pariNAma AdithI kRSNa-nIla-kApota traNa lezyA jANavI. IndriyadvAra - sarvopalabdhirUpa parama aizvarya yogathI tenuM avinAbhAvI cila te Indriyo che. te pAMca che - zrotra, cakSa, jillA, dhANa ane sparzana. dareka be bhede - dravya ane bhAvathI. dravyendriya be bhede che - nivRtti ane upakaraNarUpa. temAM nivRtti te prativiziSTa saMsthAna vizeSa che. te paNa bAhya - atyaMtara be bhede che. temAM bAhyakAnanI pApaDIrUpa che, te niyatarUpa nathI. * x * atyaMtara nivRtti baghAMne ekarUpe 1ra jIvAbhigamaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda che. tene AzrIne ja A sUtro che. jemake - bhagavanazrosendriya kayA saMsthAne saMsthita che ? gautama! kalaMbukA saMsthA saMsthita ItyAdi prazno jANavA. ahIM parzanendriya nivRttinA prAyaH atyaMtara-mbAhya bheda nathI. kemake tacvArthamUlaTIkAmAM jaNAtA nathI. upakaraNa nAmaka khagrasthAnIyAnI bAhya nivRttinA je khagadhAra sthAnIya svacchatara mugala samUhAtmika atyaMtara nivRtti, tenI zakti vizeSa. - x *x - kadaMbapuSpAdi AkRtirUpa aMtara nivRttimAM mahAkaThoratana dhana garjitAdi vaDe zakti upaghAta thavA chatAM prANIne te zabdAdino pariccheda karatI nathI. bhAvendriya paNa be bhede - labdhi, upayoga. ladhi-kSomendriyAdi viSayano tabAvaraNa kSayopazama. upayoga- svasva viSayamAM labdhi anusAra AtmAno pariccheda vyApAra, temAM jo ke dravya ane bhAvarUpa ahIM Indriya aneka prakAre che, to paNa bAhmanivRtirUpa Indriya prazna jANavo. tene AzrIne vyavahAra pravarte che. * * * * * pachI dravyendriyane AzrIne nirvacana sUjha sugama che. samuThThAta dvAra * sAta samuThThAto che - vedanA, kapAya, mAraNa, vaikriya, taijasa, AhAka ane kevalI. temAM vedanAno samudghAMta te vedanA samuThThAta, te asatAvedanIya kamazriyI che. kaSAyodaya vaDe samuThThAta te kaSAya samuddhAta - kaSAya cA imohanIya kamazraya. maraNamAM thAya te mAraNa. vaikiya AbhyamANamAM samAta, tevaici zarIra nAma karmAzrayI che. taijasa hetabhatathI samuddhAta. AhAraka prArabhyamANamAM samughAta, te AhAraka nAma kamazrayI che. kevalIno aMtarmuhUrtamAM thato paramapadamAM samuThThAta te kevalI samuThThAta. samuThThAta eTale ekIbhAve prAbalyathI ghAta. arthacI vedanAdi vaDe ekIbhAva thavo. jyAre AtmA vedanAdi samuThThAta gata hoya che, tyAre vedanAdi anubhava jJAna pariNata ja hoya, anya jJAna pariNata nahIM. vedanAdi samuThThAta pariNata ghaNAM vedanIyAdi karma pudgalone kAlAMtare anubhavayogyane udIraNA karaNathI kheMcIne udayAvalikAmAM propIne anubhavIne nirbhara che. arthAt AtmapadezathI chUTA pADe che * x * vedanA yukta jIva ravapradezane anaMtAnaMta karma paramANuthI vIMTIne zarIrathI bahAra pheMke che. te pradeza vaDe vadana, jaghanAdi chidro karNarUMdhAdi aMtarAlone pUratA vistarIne zarIra madhya kSetramAM vyApIne aMtamuhUrta sudhI rahe che. te aMtarmuhUrtamAM ghaNAM asAtA vedanIyane kheravI nAMkhe che. kaSAya samuThThAta samuddhata kapAya cAstri mohanIya karma pudagalone kherave che. zeSa kathana vedanA samuThThAtavat jANavuM. e pramANe maraNasamuThThAtamAM Ayukama padagalone kherave che. vaikriya samuThThAtamAM jIva svapadezone zarIracI bahAra kADhIne zarIra vikaMbha bAharAmAna laMbAIthI saMkhyAta yojana pramANa daMDa kADhIne sthaLa paikriya zarIra nAmakarma pudgalo pUrvabaddha hoya tene kherave che. taijasa ane AhAka samuThThAtamAM te-te zarIra nAmakarma pudgalo kherave che. kevalI samudyAta samuddhata kevalI sAtA Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-/14 asAtA vedanIya, zubhAzubha nAma, uracanIya gotra karma pudgalo kherave che. kevali samuddAta sivAyanA bAkInA cha samudghAto, pratyeka AMtarmuhUrtika che. kevali samuddAta ATha samayano che. A kathana prajJApanAmAM paNa che. aneka samudghAta saMbhavamAM sUkSma pRthvIkAyikone te pUche che. A prazna sugama che. - - X - saMjJIdvAra - sUkSma pRvIkAyiko saMjJI che ke asaMjJI ? bhUta-vartamAna-bhAvI svabhAva paryAlocana jemAM vidhamAna che te saMjJI-viziSTa smaraNAdi rUpa manovijJAnabhAja. yazokta manovijJAna vikala te asaMjJI. kemake viziSTa manoladhi abhAva che. vedanAdvAra - jemane strIno veda che, te strI vedaka, e rIte puruSa veda, napuMsaka veda kahevo. strIne puruSano abhilASa te strI veda, puruSane strIno abhilASa te puruSaveda. baMneno abhilASa te napuMsaka veda. sUkSma pRvIkAyiko saMmUrtima hovAthI napuMsakavedaka che. 173 paryAptidvAra - sugama che, tenA pratipakSe aparyAptinuM nirUpaNa kare che. cAre aparyAptio karaNa apekSAe jANavI. labdhi apekSAe to eka ja prANApAna paryApti che. tethI ja AgamamAM kahyuM che ke - A labdhi aparyAptaka hovA chatAM niyamathI AhAra-zarIra-Indriya parisamAptimAM ja mare che, pahelA nahIM. * x - - dRSTidvAra-temAM samyam - aviparItA, dRSTi-jinapraNita vastutattva pratipatti. mithyA - viparyasta dRSTi. ekAMta samyak rUpa-mithyArUpa pratipati rahita te samyagmithyA dRSTi. have nirvacana sUtra-sugama che. vizeSa A - - 4 - AsvAdana samyaktva vALAnA temAM utpAdano abhAva che. kemake teo ati saMkliSTa pariNAmI che. sadA saMkliSTa pariNAmatvathI teomAM samyag mithyArdaSTitva pariNAma paNa hotA nathI. samyag mithyArdaSTi thaI temanI madhye na upaje. darzanadvAra - darzana eTale sAmAnya vizeSAtmaka vastumAM sAmAnya avabodha. te cAra bhede - (1) cakSurdarzana - cakSu vaDe rUpa sAmAnya pariccheda. (2) acakSurdarzana - cakSu sivAyanI bAkInI Indriyo vaDe darzana. (3) rUpI sAmAnya grahaNa te avadhidarzana. (4) sakaLa jagat bhAvi vastu-sAmAnya paricchita rUpa te kevala darzana. sUkSma pRthvIkAyikane sparzana Indriya apekSAe acakSurdazanitva che, bAkInA darzanano niSedha che. jJAnadvAra - mithyASTitvathI ajJAnatva che. te paNa mati ajJAna, zrutaajJAna apekSAo che. te baMne ajJAna paNa zeSajIva bAdara rAzi apekSAe atyaMta alpa jANavuM. - 4 - 4 - yogadvAra upayogadvAra - upayoga be bhede che - sAkAra, anAkAra. sALA - koIpaNa vastunA pratiniyata dharmane grahaNa karavAnA pariNAma, temAM pAMca jJAna, traNa ajJAna jANavA. yathokta AkAra rahita te anAkAra. te cakSurdarzanAdi darzana catuSTyarUpa che. sUkSma pRthvIkAyikano upayoga zuM che? uttara sugama che. vizeSa e ke sAkAropayogopayukto mati ajJAna, zruta ajJAna upayoga apekSAe che. anAkAro 174 jIvAbhigamaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda payogayukta acakSurdarzana upayoga apekSAe che. AhAradvAra - sUkSma pRthvIkAyiko zuM AhAra kare che ? dravyasvarUpa pAliocanAmAM anaMta prAdezika dravyo, kemake saMkhyAta ke asaMkhyAta pradeza rUpa skaMdho jIvane grahaNa prAyogya na thAya. kSetrathI asaMkhyAta pradezAvagADha, kALathI jaghanya-madhyama ke utkRSTa sthitika. sthiti - AhAra yogya skaMdha pariNAmatvamAM vasyAna. - X - bhAvathI varNagaMdha-sa-sparzavALI. prati paramANu eka-eka varNa-gaMdha-rasa-be sparzabhAvathI. e pramANe prajJApanAnA aTThAvIsamAM AhArapadanA pahelA uddezA mujaba kahevuM. te A rIte - jo bhAvathI varNavALAne AhAre che, te zuM eka varNavALAne AhAre che ? yAvat pAMca varNavALAne AhAre che ? gautama ! sthAnamArgaNA AzrIne eka varNavALAne paNa AhAre che yAvat pAMca varNavALAne paNa AhAre che. vidhAna mArgaNAne AzrIne kALA yAvat zuklavarNIne AhAre che. [ItyAdi. ahIM vRttikAzrIe prajJApanAnA A sUtrano Akho pATha mUkela che. je ame ahIM anuvAdarUpe rajU karatA nathI. te prajJApanAmAM pada-AhAra, uddezo-1, sUtra-551 thI 555mAM juo yAvat nirvyAghAtathI cha dizAmAMthI, vyAghAta AzrIne kadAca traNa dizA, kadAca cAra dizA, kadAca pAMca dizAmAMthI AhAre che. vyAkhyA dALamAM . jemAM vizeSathI rahevAya te sthAna-sAmAnya eka varNa, dvivarNa, trivarNa ItyAdi rUpa tenuM anveSaNa tene AzrIne arthAt sAmAnya ciMtAne AzrIne. temAM anaMta pradezika skaMdhonuM eka varNatva, dvivarNatva ItyAdi vyavahAranaya mata apekSAthI che. nizcayanaya mata apekSAthI anaMta prAdezika skaMdha alpa hoya to paNa paMcavarNI ja jANavo. vidhAnamArgaNAne AzrIne. ItyAdi. - x - tenI mArgaNAne AzrIne kALavarNI paNa AhAre che, ItyAdi sugama. A paNa vyavahArathI jANavuM. nizcayathI te avazya paMcavarNI che. jo varNathI kALAvarNanA hoya, ItyAdi sugama che. A rIte gaMdha-rasa-sparza-viSayaka sUtro paNa kahevA. anaMtaguNa rUkSa, upalakSaNathI eka guNa kALA Adi AhAre che. te spaSTa - Atmapradeza sparza viSayone AhAre che ke aspRSTone ? bhagavaMte kahyuM sRSTone. temAM AtmapradezothI saMsparzana AtmapradezAvagADha kSetrathI bahAra paNa saMbhave che. tethI pUche che je sRSTane AhAre che, te zuM avagADha - Atmapadezo sAthe eka kSetra avasthAyI che ke anavagADha - Atmapradeza avagAha kSetrathI bahAra avasthita ? gautama ! te avagADhane AhAre che. jo avagADhane AhAre che to anaMtara avagADha - je AtmapradezomAM je avyavadhAnathI avagADha che, te Atma pradezo vaDe tene ja AhAre che ke paraMparAvagADha - eka, be, traNa Adi AtmapradezothI vyavahAra kare che. gautama ! anaMtarAvagADhane AhAre che. jo anaMtarAvagADha AhAre che, to aNu-sloka, thoDAne ke bAdara-prabhUta pradezopacitane? baMnene AhAre che. A aNutva-bAdatva teone AhArayogya skaMdhonA pradezanA sTokatva bAhulya apekSAe jANavA. jo aNuno AhAra kare to urdhva-adho ke tIchAMne AhAre ? ahIM 'urdhva-adho-tIrchA' jeTalA kSetramAM sUkSma Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-/14 15 176 jIvAbhigamaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda pRvIkAyika avagADha che, teTalA phogamAM, tenI apekSAe ja kahevA. ahIM udududeza avagADha, e rIte adho ane vIcha paNa kahevA. je viiida AhAre che to Adi-madhya ke aMtya AhAre ? sUkSma pRthvIkAyiko ja anaMtaprAdezika dravyo aMtarmuhUrta kALa sudhI upabhogocita levA. te upabhogocita kALanA aMtarmuhUrta pramANanA pahelA samaye AhAre, madhya ke aMte. bhagavaMte kahyuM traNe paNa AhAre, jo Adi-madhya-aMtya gaNe AhAre, te zuM svaviSaya - svocita AhAra yogya AhAre che ke aviSaya - svocita AhAra ayogyane AhAre che ? gautama! svaviSayaka AhAre che. jo svaviSaya AhAre che, to AnupUrvI AhAre che ke anAnupUrvI ? AnupUrvI eTale yathAnIkaTa. anAnupUrvI - tethI viparIta. * * * AnupUrva AhAre che, atikramIne na AhAre. AnupUrvI AhAre to traNa dizAmAMthI - traNa dizAno samAhAra, te Aidika, temAM vyavasthitane AhAre che ke cAra-pAMca-cha dizAmAMthI ? ahIM loka nikuTa paryantamAM jaghanyapade tridika ja prApta thAya. nirNAghAta-lokAkAza vaDe pratikhalanano abhAva. temAM niyamA cha dizAmAM sthita. dravyone AhAre che. vyAghAtane AzrIne lokanikUTAdimAM kadAca traNa dizAmAMthI Avela, kadAca cAracI Avela ane kadAca pAMcathI Avela. ahIM lokanikuTamAM aMte adha:pratara AgneyakoNamAM avasthita je sUkSmapRthvIkAyika varte che, tyAre tenA nIcenA alokathI vyAptatvathI adhodika pudgalAbhAva, AgneyakoNAvasthitatvathI pUrvadipha pagalAbhAva, dakSiNadika pagalAbhAva. e rIte adha:pUrva dakSiNa rUpa traNe dizA alokamAM vyApela hovAthI. tene choDIne je bAkInI urva-pazcima-uttara dizA avyAhata che, tyAMthI Avela pudgalone AhAre che. jo te pRthvIkAyika pazcima dizAne anusarIne varte che, to pUrva dizA adhika thaze, be dizA alokathI vyAhata thaze. tethI cAra dizAthI Avela pugalone AhAre che. jo uM dvitIyAdi pratagata pazcima dizAne AzrIne rahe che, to mAtra dakSiNa paryAvartI alokathI ja vyAghAta thAya che. tyAre pAMca dizAthI AvatA pudgalo AhAre che. varNathI kALo Adi pAMca, gaMdhathI baMne gaMdha, rasathI tikatAdi, sparzathI karkazAdi tathA temanA AhAryamANa pudgalonA purANAaNetana vaNiida guNo, vipariNAmitAdi - vinAza karIne atu bIjA apUrva varNAdi guNone upajAvIne Atma-zarIra kSegAvagADha pudgalone sarva Atma pradezothI AhAra rUpa pudgalo AhAre che. upapAtadvAra - te sakSama svIkAyika jIvo kayA jIvothI uddhata utpanna thAya che ? pATha siddha che. vizeSa e ke- deva, nArakIthI utpAda pratiSedha, temanA tathAbhava svabhAvatAthI, temAM utpAda asaMbhava che. jema prajJApanAnA vyutkrAMtipadamAM che, tema kahevuM. bAkI sUtrArtha mujaba. sthitidvAra - jaghanyapadathI utkRSTapada adhika jANavuM. samuThThAtane AzrIne maraNane ciMtavI kahe che te sugama che. cyavanadvAra - sUkSma pRthvIkAyikanA bhavathI anaMtapaNe udvartIne kyAM jAya che ? AnA vaDe Atma, gamana ane paryAyAMtarane AzrIne dharmapaNuM pratipAdita karyuM. tenA vaDe sarvagata-anutpatidharmaka AtmavAdanuM khaMDana karyuM. praznottara pATha siddha che. te prajJApanA sUtramAM vyutkrAMti padamAM jema cyavana kahyuM, tema ahIM paNa kahevuM. gati-Agati - keTalI gati ane keTalI Agati kahI che ? be Agatikemake naka ane devagatithI sUmamAM utpAdano abhAva che parId-pratyeka zarIrI, asaMkhyaya - asaMkhyAta lokAkAza pradeza pramANapaNAthI, meM tathA bIjA tIrthakaroe kahela che. AnA dvArA sarve tIrthakaronI avisaMvAdI vayanatA kahI. te A sUkSma pRthvIkAyikA kahyA. - sUtra-15 : te bAda pRvIkAyiko zuM che ? be bhede - RkSaNa bhAdara pRvIkAyika ane khara bhAdara pRvIkAcika. * vivecana-15 - * * * * * glakSaNa-pUrNita loTa samAna mRdu pRthvI, te rUkSma jIvo paNa upacArathI glaNa che. glaNa evA bAdara pRthvInI te kAyazarIra jenuM che te glaNabAdara pRthvIkAya. Ura - pRthvI saMghAta vizeSa ke kAThinya vizeSa, tadAbhaka jIvo paNa khara che. 4 zabda bIjA bhedo mATe che. * sUtra-16 - te GNa bAdara pRnIkAcika zuM che? te sAta bhede che - kRSNa mATI prajJApanA mujaba bhedo jANavA. te saMkSepathI be bhede che - paryApitA ane apayaktiA. * * bhagavAna ! te jIvone keTalA zarIro che ? gautama ! traNa - audArika, vaijasa, kAmaNa. badhuM pUrvavata, vizeSa e ke leA cAra che, bAkI sUkSmapRvIkAyikava4. AhAra' yAvata niyamA cha dizAmAMthI che. uSAta - tiryaca, manuSya, devamAMthI devomAM yAvatuM saudharma-IzAnathI. sthiti-janyathI aMtarmahatta, utkRSTa 2,varSa. bhagavana! te jIvo mAraNAMtika samudhAtathI samavahata thaIne mare ke asamavahata thaIne gautama baMne rIte bhagavatA te jIvo anaMtara uddhatIne kyAM jAya? kyAM upaje 7 zuM gairayikamAM upaje 7 ItyAdi pRcchA. nAka ke devamAM na upaje. niyaci ane manuSyomAM upaje. paNa asaMkhyAtavaSayuivALAmAM na upaje. - - bhagavana! te jIvo keTalI gati, keTalI gativALA che ? gautama! dvigatika, miANatika, paritta, asaMkhyAtA. AyuSyamAnuM pramaNa ! te bAdarapRvIkAyika kahIM. * vivecana-16 : te glaNabAdara pRthvIkAyika keTalA che? sAta bhade che. prajJApanA sUtra mujaba *XjANavA. te A- kALI-lIlI-rAtI-pILI-sapheda-pAMDupanaka mATI. te kharabAdara pRvIkAyika keTalA che ? aneka vidha-pRthvI, kAMkarA, retI, DhephA, zilA, lUNa ItyAdi Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15-16 133 138 jIvAbhigamaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda sUryakAMta paryatta tathA AvA prakAranA bIjA paNa che te prajJApanA sUtra mujaba kahevA. te paryAptA, aparyAptA be bhede che. temAM je aparyAptA che te asaMpanna che. temAM je payAi che te varNa-gaMdha-rasa-parza AdezathI hajAro vidhAnothI saMkhyAta lAkha yoni pramukha paryAptiAnI nizrAe payatA vyakAMte che. jo eka hoya to niyama asaMkhyAtA. vyAkhyA-kRSNamRtika, te kALI mATIrUpa che. e rIte nIla-lohita-hAridrazukla jANavA. pAMDumRtikA, te deza vizeSamAM je dhULarUpa hovAthI pAMDu nAme prasiddha che. tadAtmaka jIvo paNa pAMDamRtikA kahevAya che. 'paNagamRtikA' - nadhAdipUrathI plAvita dezamAM nodhAdinA pUra jatAM je bhUmimAM glaNamRdu rUpa kAdavAdi te panakamRtikA che. tadAtmaka jIvo paNa bhedopacArathI panakamRttikA kahevAya che. - te khambAdarapRvIkAyiko anekavidha che. temAM cAlIza mukhya bhedo kahyA. temAM vizeSa bhedono artha A che - pRthvI-nadItaTanI mATIrUpa. zarkarA-kAMkarA, vAlukA-retI, upala-DhephA, zilA-moTopASANa, lavaNa-mIThuM, USa-kSAra, vaja-hIra, sAsaNa-pAro, pravAlavidyuma, abhravAlukA-abhrapaTalamizra retI, bAyaskAya-bAdara pRthvIkAyamAM A bhedo che, te zeSa kahe che. maNivighAnAni-maNinA bheda bAdara pRthvIkAyabhedapaNe jANavI. te maNividhAna dazavi che. gomeka ItyAdi. ahIM pahelI gAthAmAM pRthvI Adi cauda bhedo kahyA, bIjI gAthAmAM haritAlAdi ATha, trIjI gAthAmAM gomeknakAdi daza, cothI gAvAmAM ATha, sarva saMkhyA cAlIza che. - 4 - bAdara pRthvIkAyiko saMpathI be bhede che - patika ane apatika. temAM aparyAptaka svayogya paryAti sAkalyathI asaMpAta athavA saMpAta viziSTa vaNiida anupamata. tethI vaNadi bheda vivakSAmAM kRSNa Adi bhedathI vyapadeza karavo zakya nathI. * X * te aparyAtA ucchavAsa payatithI apatiA ja mare che. tethI varNAdi vibhANa spaSTa na hovAthI asaMpAta kahyA. - X - X - temAM je payatika - parisamApta samasta svayogya patio. te varNa-gaMdha-rasa-parza bheda vivAthI hajAra saMkhyAthI bhedo che. varNa-kRSNAdi bhedathI pAMca, gaMdha-sukSmI Adi be, rasatikatAdi pAMya, sparza-mRdu Adi ATha. ekaika vaNadimAM tAratamya bhedathI aneka avAMtara bhedo che. tethI kahe che - bhramara, kokIla, kAjaLa AdimAM taratamabhAvathI kRSNa, kRNatara, kRNatama ItyAdi rUpe aneka kRSNabhedo che. A pramANe nIlAdi varSamAM tathA gaMdha-sa-sparzamAM hajAro bhedo thAya. ekeka varNa-gaMdha-nasa-sparzamAM pRvIkAyikonI saMjtA yoni che. vaLI te traNa bhede che - sacita, ayita ane mizra. vaLI te pratyeka traNa bhede che - zIta, uSNa, zItoSNa. zItAdinA pratyekanA tAratamya bhedathI aneka bhedava che. kevaLa eka viziSTa vaNadiyukta saMkhyAtItA svasthAne. vyaktibhedathI yoni-jAti adhikRtya eka ja yoni gaNAya che. tethI saMkhyAta pRthvIkAyikonI lAkha yoni thAya che. te sUkSma bAdara gata sarva saMkhyAthI sAta [lAkha thAya che. paryAptAnI nizrAthI aparyAptako [17/12] utpanna thAya che. eka patiAnI nizrAe niyamA saMgAtIta aparyAptakA. A pramANe je sUmapRthvIkAyikono gama che te kahevo. vizeSa e ke - lezyAdvAramAM cAra lezyA kahevI. kemake tejalezyA paNa saMbhave che. tethI kahe che - vyaMtarAdi IzAnAMta devo bhavana-vimAnAdimAM ati mUchathiI potAnA rana, kuMDalAdimAM utpanna thAya che. te tejalezyAvAnuM paNa hoya che. je lesthAmAM mare che, AgaLa te haiyAmAM ja upaje che. pachI keTaloka kALa aparyAptAvasthAmAM tejalezyAvALA paNa Ave, tethI cAra lezyA kahI. AhAra niyamathI cha dizAmAMthI kemake bAdaro loka maLe ja upapAta pAme che. upapAta devomAM paNa thAya. sthiti jaghanyathI aMtarmuhUrta, utkRSTathI 22,000 varSa. Agati gaNa che. gati be pUrvavatu. pratyeka zarIrI asaMkhyAtA kahyA. - X - X - have aprakAyikone kahe che - * sUtra-17 - te prakAyiko keTalAM che ? be bhede - sUkSma ane bhAdara, sUkSma akAyika be bheda - yatA ane apayA . bhagavana! te jIvone keTalA zarIro kahyA che? gautama . audAki, vaijasa, kAmaNa. sUkSma pRvIkAyikavavuM kahevuM. vizeSa A - ptibuka saMsthita che. bAkI pUrvavata cAvata dvigati, dviAgati, parita, asaMkhyAta kahyA. A sUkSma kAyika. * vivecana-13 - akAyiko be bhede - sUkSma ane bAdara. temAM sUkSma sarva loka vyApI che, bAdara ghanodayAdibhAvI che. zabda vagata bheda sUcaka. sUma pRthvIkAyikavatuM saMpUrNa kahevuM. mAtra saMsthAna dvArAM bheda batAvyo che. * sUtra-18 : te bAdara aprakAyika zuM che ? anekavidha kahyA, te A - osa, hIma yAvatu AvA prakAranA anya. te saMkSepathI be bheda - yatiA ane apatiA . badhuM pUrvavatuM. viroSa e * sTibuka saMsthAna che. leyAcAra, AhAra niyama che dizAthI, upapAta-tiryaca, manuSya, devothI. sthiti-jaghanya aMtarmuhud, utkRSTa 9ooo varSa. bAkI badhuM bAdara pRthvIkAcikavata jANavuM. vAva be gati, traNa Agati, parita, asaMkhyAta, he AyuSyamAna zramaNa ! kahela che. te bhAdara akAyika kahyA * vivecana-18 : te bAdara akAyiko aneka bhede che. te A - osa, hima, mahikA, karaNa, haratanuM zuddhodaka, zItodaka, khaTTodaka, kSArodaka, azlodaka, lavaNodaka, varuNodaka, kSIrodaka, kSododaka, sodaka. tevA prakAranA je bIjA che te. te saMDropathI be bhede che - paryAptaka ane apayataka. temAM je apayatako che, te varNa-gaMdharasa-parza AdezathI hajAro bhedathI saMkhyAtI yonipramukha lAkha, payAnI nizrAmo apayaptiA yukrame che. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-/18 139 180. vyAkhyA - osa-jhAkaLa, hima-Mpha, mahikA-dhummasa, karaka-ghanopala, haratanubhUmiphoDA uparanA jaLabiMdu, zuddhodaka-AkAzathI paDela ke nadhAdi gata pANI, tenA sparza, rasAdi bhedathI aneka bheda che. te A - zItodaka eTale nadI, taLAva, vAva, puSkariNI AdimAM zIta pariNAma pAmela. uNodaka-svabhAvathI ja kavayitu jharaNAdimAM uNa pariNAma. kSIrodaka-kaMIka lavaNa pariNAma. khodaka-kaMIka akhta pariNAma. azlodaka-atI svabhAvathI ja asta pariNAma, lavaNAdi samudramAM lavaNAdi jaLa. A tathA anya paNa tevA prakAranA sa, sAzadi bhedathI dhRtodakAdi bAdara aprakAyika, te badhAM bAdara aprakAyikapaNe jANavA. te saMkSepathI ItyAdi pUrvavatu che. mAtra saMkhyAta yoni pramukhane sAta lAkha jANavI. te jIvonI zarIra saMkhyA Adi bAda pRthvIkAyikavatu jANavI. mAtra saMsthAnA dvAramAM tibuka saMsthAna kahevuM. sthitidvAramAM jaghanyathI aMtarmuhUrta, utkarSathI 9ooo varSa. have vanaspatikAyika kahe che * sUtra-19,20 :[1] te vanaspatikAyika zuM che? be bhede - sUkSma, bhAdara, [20] te sUmavanaspatikAyika zuM che ? be bheda - paptA, apacatA, pUrvavatu. vizeSa A - aniyata saMsthAna saMsthita, dvigatika, dvigatika, aparid, anaMtA che. bAkI badhuM pRdhIkAyikava4 jANavuM. te A sUma vanaspatikAyika kahyA. * vivecana-19,20 : te vanaspatikAyika zuM che ? sUkSma ane bAdara. 'tra' zabda svagata aneka bheda sUcaka che. sUma vanaspatikAyanA be bheda - paryApta ane aparyApta. zarIra Adi dvAra suma pRvIkAyikava ciMtavavA. mAtra saMsthAna dvAramAM aniyata AkAravALA kahevA. te saMsthAna vaDe saMsthita te aniyata saMsthAna saMsthita. chelle aparitA anaMtA kahyuM. arthAtu apratyekazarIrI anaMtakAyika. tethI ja anaMtA kahyA. * sUtra-1 thI 28 - [3] te bAdaravanaspatikAcika zuM che? be bhede - pratyekazarIra bhAdara vanaspatikAyika, sAdhAraNa zarIra bhAdara vanaspatikAyika. rizuM te pratyeka zarIra bhAdara vanaspatikAyika zuM che te bhAra bheTe che * * [3] - - - vRkSa, guccha, gulma, latA, vallI, paga, tRNa, valaya, harita, auSadhi, jalaruha, kuhaNa. [24] te vRkSo zuM che? be bhede che - ekabIjaka, bahubIjaka. te ekabIjaka zuM che ? anekavidha che - nIma, Ama, fbu cAvatu puNINa, nAtha, zrIpaNa, azoka tathA bIjA paNa AvA prakAranA vRkSa. enA mULa asaMkhyAta jIvavAA che. e rIte kaMda, dha, vA, zAkhA, prazAkhA, paNa eka eka jIvavALA che. puNo anekajIvavALA, phaLa ekabIjaka che. jIvAbhigamaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda te bahubIjaka zuM che? aneka bhede che - astika, duka, uMbara, kapis, AMbaLA, panasa, dADama, nyadha, kAduMbara, tilaka, lakuca, lou, dhava ane bIja paNa AvA vRkSo. tenA mULa asaMkhyAta jIvavALA che, yAvat phaLa bahubIjavALA che. bahubIjaka kahyA. te vRkSo, e pramANe prajJAApanA anusAra kahevuM pAvatu AvA prakAranA anya. [5] vRkSonA saMsthAnA vividha prakAre che. tADa, sarala ane nALiyeranA vRkSonA pAna ane skaMdha eka eka jIvavALA che. ri6] jema zleSa dravyothI mizrita karela akhaMDa sarasavanI banAvela baTTI ekarUpa hoya, paNa dANA alaga-alaga hoya che, e rIte pratyekazarIrInA zarIrasaMghAta hoya che. [2] jema talapApaDI, tema zarIra saMghAta samudAyarUpa che. [28] te A pratyeka zarIra bhAdara vanaspatikAyika. * vivecana-21 thI 28 : te bAdara vanaspatikAyika zuM che ? be bhede - pratyeka ane sAdhAraNa zarIra bAdara vanaspatikAya. pratyeka zarIra bAbara vanaspatikAyika bAra bhede che - vRkSAAMbo Adi, guccha-rIMgaNA Adi, gubha navamAlikA Adi, latA-caMpakalatA Adi, je skaMdha pradezamAM vivakSita urvazAkhA sivAyanI bIjI zAkhA, tenA jevI paristhUla na nIkaLe te latA kahevAya. vallI-kuSmAMDI, TapuSI Adi parvaga-zeraDI Adi, tRNakuza, arjuna Adi. valaya - ketakI, kadalI Adi, temanI ja vayA valayAkAre rahela che, harita-taMdalIyaka, vatyulA Adi. auSadhi-zAli Adi je pAkIne sUkAI jAya. jalarUha-pANImAM ugatI. kuhaNA-bhUmiphoDA Adi. prajJApanA sUtronusAra ukta bhedo kahevA. * x - jo A vRkSAdinA mUla Adi pratyeka aneka, pratyeka zarIra jIvAdhiSThita che, to A akhaMDazarIrI kaI rIte prApta thAya che? jema sarve sarasavonA zleSa dravya mizrita vaLImAM 'vartI' ekarUpa hoya che, te badhAM sassavo paripUrNa zarIrI thaI pRthaka pRthak svasva avagAhanAthI rahe che, A upamA vaDe pratyeka zIrI jIvono zarIrasamUha pRthaka pRthaka sva-sva avagAhanAvALo hoya che. ahIM zleSa dravyasthAnIya rAga-dveSayukata tathAvidha svakarma, sakala sarasava sthAnIya patyekazarIrI che. sakala sarasava grAhaNa vivikta pratipatithI pRca pRthaka sva-sva avagAha pratyeka zarIra vaividhya pratipati arthe che. A ja kathana bIjA deTAMtathI kahe che - jema talapApaDI, ghaNAM tala vaDe mizrita che chatAM pRthaka pRthak sva-sva avagAha talayukta hoya che, A upamA vaDe pratyeka zarIrI jIvono zarIra saMghAta jANavo. have sAdhAraNa vanaspatikAyanA pratipAdanArthe kahe che - * sUra-29 :te sAdhAraNa zarIra bhAdara vanaspatikAyika zuM che ? aneka bhede che - Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-/29 181 182 jIvAbhigamaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda Alu, mULA, Adu harili, sirili, sinsirili, kikriyA, chiriyA, khalUDa, chiriyavirAlikA, kRSNakaMda, vajakaMda, sUraNakaMda, kRmirAzi, bhadra, mothApiMDa, haLadara, lohArI, niha, zilpa, azvakarNa, sIMhakaNa, cIkuDI, suMDhI, bIjI paNa A prakAranI hoya che. te saMkSepathI be bhede che - paryAptaka, aparyAptaka. bhagavana ! te jIvone keTalA zarIro kayA che ? gautamAM traNa - dArika, vaijasa, kAmaNa. badhuM bhAdara pRvIkAki mujaba jANatuM. viroSa A - zarIra avagAhanA jaghanyathI gulano asaMkhyAta bhAga, utkRSTathI sAtireka hajAra yojana. zarIra aniyata saMsthita, sthiti jaghanyathI aMtarmahatta, utkRSTathI 10,ooo varSa cAvatuM be gati, traNa Agati, paridanaMta kahI che. te bAda vanatikAyika kahyuM. sthAvara kahyA. * vivecana-29 : te sAdhAraNa bAdara vanaspatikAyika aneka bhede kahela che. Alu, mULA, Adu ItyAdi nAmo sUjhArca mujaba kahevA. A sAdhAraNa vanaspatikAyika bhedo che. keTalAMka ati prasiddha che, keTalAMka deza vizeSa thakI svayaM jANavA. A ane AvA prakAranA bIjA- avaka, panaka, sevALa Adi sAdhAraNa zarIra bAbara vanaspatikAyiko jANavA. te bAdara vanaspatikAyiko saMkSepathI be bhede kahyA che - payaMtika, payaptika. temAM je apayatA che, te asaMprApta che. je patiA che, te varNa-gaMdha-rasa-spazadizathI hAro vidhAnothI saMprakhyAta yonipramukha lAkha bheda che. paMiAnI nizrAe apati vyakrame che. jyAM eka che, tyAM kadAca saMkhyAta, kadAca asaMkhyAta, kadAca anaMtA. che. * x * pratyeka vRkSo saMkhyAtA ke asaMkhyAtA, sAdhAraNo niyamA anaMtA. zarIrAdi bAdara pRvIkAyikavat che. saMsthAna dvAramAM vividha saMsthAna saMsthita che. avagAhanA * te sAtireka hajAra yojana, te bAhya dvIpomAM valI AdinI apekSAe, samudra ane gotIcamAM paDAnAlanI apekSAe samajavI. padonI tenAthI adhika uMcAI pRthvIkAyanuM pariNAma che tema vRddho kahe che. - X - X - parItapratyekazarIrI asaMkhyAtA, aparid-apratyekazarIrI anaMtA kahyA. sthAvaro kahIne basane kahe che - * sUtra-3 : te gaNo zuM che? kaso traNa bheda che. te A - teukAyika, vAyukAmika ane uMdara masANa. * vivecana-30 - te baso traNe bhede kahyA che. te A - tejaskAyika, vAyukAyika, dArika basa. temAM jemanuM zarIra agni che, te teukAyika. jenuM zarIra vAyu che, te vAyukAyika. udAra evA audArika. pratyakSathI spaSTa prasava nibaMdhaka abhisaMdhipUrvaka gati ane liMgapaNe upalabdhamAnavathI. temAM basa-beIndriyAdi. dArikamasa-skUlabasa. temAM teukAyikane pratipAdanArthe kahe che - * sUtra-31 thI 33 : [31] te teukAyika zuM che? te be bhede kahyuM che. te A - sUkSma teukAyika ane bAdara teukAyika. [2] te sUma teukAyika zuM che? sUkSma pRthvIkAyika mAphaka gaNavuM. vizeSa e * zarIra zucikalApa saMsthita che. ekagatika, be Agatika, parid, asaMkhyAta kahyA che, bAkI badhuM pUrvavata. [33] te bAdara teukAyika zuM che ? anekavidha kahela che. te A - aMgara, vAlA, mumura yAvatuM sUryakAMtamaNI nizcita bIja paNa tevA prakAranA kahevA. te saMkSepathI be bhede che - paryAptA, aparyAptA. bhagavanA te jIvone keTalA zarIro kahA che ? gautama! traNa zarIro. te A - dArika, vaijasa, kAmaNa. bAkI pUrvavata. zarIra zazikalApa saMsthita, traNa leyA, sthiti-janyathI aMtarmuhUrta, utkRSTathI traNa ahoraba. tiryaMca ane manuSyathI upapAta. bAkI pUrvavatu. eka gatika, be Agati, patti, asaMkhyAtA kahyA che. te teukAyika che. * vivecana-33 thI 33 : te teukAyiko be bhede kahyA che. te A - sUkSma ane bAdara. 'a' zabda aneka bheda saMgrahAryuM che. sUkSma teukAyiko ItyAdi sUtra, badhuM sUkSamapRthvIkAyika va kahevuM. vizeSa e * saMsthAna dvAramAM zarIro sUcikalApa saMsthita kahevA. vyavahAramAM anaMtara udvartIne tiryaMcagatimAM ja utpanna thAya che, manuSyagatimAM nahIM. kemake teu, vAyuthI anaMtara udvartIne manuSyagatimAM utpAdano pratiSedha che. gati-Agati dvAramAM be Agati kahI. tiryaMcagati ane manuSyagatithI temano utpAda che. gati, mama tiryaMcagatimAM gamana che. bAdara teukAyikone kahe che - te aneka bhede kahelA che. te A - gAra, javAlA, mumura, arthI, alAta, zuddhAgni, ulkA, vidhuta, azani, nighata, sUryakAMta maNi nizrita. AvA prakAranA bIjA baghAM. te saMkSepathI be bhede * payartiA ane pitA. temAM je aparyAptakA che, te saMpApta che. temAM je paryAptakA che, te varNa-gaMdha-sa-sparza AdezathI hajAro vidhAnacI saMkhyAta yonipramukha lAkha paryAptakanizrAe aparyAptA yukame che, eka tyAM asaMkhyAtA. vyAkhyA - aMgAra-ghama rahita jAjavalyamAna khera Adi agni. vAlIagni saMbaMdhI dIpazikhA, mumura-bhasma mizrita agnikaNa, aci - agni pratibaddha javAlA, alAta-umuka, zuddhAgni-lohapiMDAdi, ulkA-tejomAlA, zani-AkAzamAM paDatAM animaya kaNa, nirdhAta-vidhutapAta, saMgharSasamutyita-araNyAdinA kASThanA mayanathI utpanna, sUryakAMta maNi nizrita - prakhara sUryakiraNanA saMparkamAM sUryakAMta maNithI je upaje che te. je bIjA paNa AvA prakAranA tejaskAyika, te paNa bAdara tejaskAyika jANavI. zarIrAdi dvAra ciMtanA sUma tejaskAyikava che. mAtra sthitidvAramAM jaghanyathI Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-/31 thI 33 183 tamuhad sthiti, utkRSTathI traNa ahorAtri. AhAra-bAdara pRvIkAyikonI samAna jANavo. tejaskAyika kahyA, have vAyukAyikone kahe che - * sUma-34 : te vAyukAyiko zuM che ? te be bhede che - sUkSma ane bhAdara vAyukAyiko. samavAyakAcikone teukAyikaad kahe. vizeSa e ke zarIra patAkA saMsthita che, eka gatika, be Agatika, paritta, asaMkhyAtate A sUkSmavAyukAyiko che. te bhAdara vAyukAyiko zuM che ? aneka bhede che. te A - pUvavAyu, pazcimavAya, AvA prakAranA anya vAyukAya. te sopaNI be bheTe che pApitA ane apayA . bhagavana ! te jIvone keTalA zarIro kahyA che ? gautama cAra zarIro che. te A - audArika, vaikriya, vaijasa, kAmaNa. zarIra patAkA saMsthAne che. cAra samughAto che - vedanA-kaSAya-mAraNAMtika-vaikriya samughAta. nivyaghiAtathI AhAra cha dizAthI ane tyAghAtane AzIne kadAca traNa dizAthI, kadAca cAra dizAthI, kadAca pAMca dizAthI. upapata deva, manuSya, nairayikomAM nathI. sthiti jaEAjyathI aMtamuhUrta ane utkRSTathI 3000 varSa bAkI pUrvavatuM. ekagatika, be Atika, parid, asaMkhyAtA kahyA che. he AyuSyamAna zramaNo! te A bAdara vAyukAya kaI. * vivecana-34 : vAyukAyiko be bhede kahyA che - sUkSma vAyukAyika ane bAdara vAyukAyika, 'va' zabda pUrvavatuM. temAM sUthamavAyukAyiko sUkSma teukAyikava kahevA. vizeSa e ke - saMsthAna dvAramAM - temanA zarIra patAkA saMsthAna saMsthita kahevuM. bAkI pUrvavatuM. bAdaravAyukAyiko paNa sUkSmatejakAyikavatuM jANavA. vizeSa e - tenA bheda prajJApanA sUtra mujaba kahevA. te A pramANe - bAdara vAyukAyika zuM che ? | bAdara vAyukAyika anekabhede kahela che - pUrvavAyu, pazcima vAyu, dakSiNavAyu, uttaravAyu, uMvAyu, adhovAyu, tirtho vAyu, vidizivAya, vAtoznAma, vAtokalikA, maMDalikavAyu, utkalika vAyu, guMjAvAyu, jhaMjhAvAyu, saMvartaka vAyu, ghanavAyu, tanuvAyu, zuddhavAyu, bIjA anya AvA prakAranA vAyu. te saMkSepathI be bhede kahela che - patika ane apayaptika. temAM je aparyAptako che, te asaMhApta che. temAM je paryAptA che, te varNa-gaMdha-rasa-sparza AdezathI hajAro vidhAnothI saMkhyAta yoni pramukha lAkha, patika nizrAe aparyAptA vyutkrame che. vyAkhyA - pAINavAyu - pUrva dizAthI Avato vAyu, te prAcIna vAyu. e rIte pazcimI Adi vAyu kahevA. uMce jaIne vaheto vAyu te uM vAyu. e rIte adho, tIrtho vAyu. vAtobhrama - aniyata vAyu, vAtokalikA - samudranI jema vAyunI AMdhI. maMDalikAvAta-maMDalikAcI AraMbhI pracuratara AMdhIthI mizrita vAta. guMjAvAtaguMjana zabda karatA vaheto pavana, jhaMjhAvAta - varSA sAthe ke niSThura havA. saMvataMkavAya 184 jIvAbhigamaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda - vRNAdi saMvardhana svabhAva. dhanavAta - dhana pariNAmI vAyu, ratanapabhA pRthvI Adi adhovartI. tanuvAta-vanavAtanI nIce rahela pAtaLo vAyu, zuddhavAta-maMdavAyu, mazakAdimAM bharela vAyu, te saMkSepathI ityAdi pUrvavat zarIrAdi dvAra kalApa ciMtAmAM zarIra dvAramAM cAra zarIro kA, kevalI sivAyanA cAra samuddhAto kahyA. sthitihAra, AhAra dvAra Adi sUkAIsamAna jANavA. lokanikuTAdimAM paNa bAdara vAyukAyano saMbhava che. bAkI sUma vAyukAyava che. * sUtra-35 - te audArika basa pANI zuM che ? te cAra bhede kahela che - beIndriya, teIndriya, caturindriya, paMcendriya. * vivecana-3pa : audArika baso cAra bhede che. te A - beIndriya, teIndriya, caturindriya, paMcendriya. temAM be - sparzana, rasanArUpa Indriyo. traNa - sparzana, rasana, prANarUpa Indriyo. cAra - sparzana, sanA, dhANa, cakSarUpa Indriyo. pAMca-sparzanAdi pAMce Indriyo. * sUtra-36 te beIndriyo zuM che ? anekavidha che - pulAkRmika yAvatu samudratikSA, je AvA bIjA prakAranA che, te beIndriyajIva. te saMkSepathI be bhede che - paryAptA ane . bhagavana! te jIvone keTalA zarIro che gautamAM traNa - audArika, vaijanma ane kAmaNa. bhagavana ! te jIvonI zarIra avagAhanA keTalI moTI che ? jaIpaNI guNano asaMkhyAta bhAga, utkRSTathI bAra yojanA. chelpha saMghayaNa ane huM saMsthAna saMsthita che. cAra kaSAyo, cAra saMjJA, traNa vezyA, be Indriyo, traNa samughAto-vedanA, kaSAya, mAraNAMtika, saMjJI nathI - asaMtI che. napuMsaka vedaka che. pAMca pati , pAMca apayarati, samyapha daiSTi paNa che, mithyArdaSTi paNa che, paNa samyapha mithyASTi nathI. avadhidarzanI - cakSudarzanI ke kevaladarzanI nathI, mAtra azudarzanI che. bhagavAna ! te jIvo jJAnI che ke ajJAnI ? gautama! jJAnI paNa che, ajJAnI paNa. je jJAnI che, te niyamA be jJAnavAja che - abhinibaudhika jJAnI ane zrutajJAnI. je ajJAnI che, te niyamA ne ajJAnavALa che - mati jJAnI, kSata ajJAnI. manoyogI nathI paNa vacanayogI, kAyayogI che. sAkAropayukata ane anAkAropayukata paNa che. AhAra niyama cha dizAthI che. upapAta asaMkhyAta vaSasi sivAyanA tiryaMca ane manuSya tathA deva ane narakathI thAya che. sthiti janyathI aMtamuhad, utkRSTathI bAra varSa. samavahata thaIne paNa mare, asamavahata thaIne paNa mare. kayAM jAya che / nairayika, deva ane asaMkhyAta vaSa ivana tiryo ane manuSyomAM jAya che. be gatika, be Agatika, parid, asaMkhyAta che. te A Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-/36 beIndriyo kahyA. * vivecana-36 : beIndriyo aneka bhede kahyA che. te A-pulAkakRmika, kucchikRmika, gaMDolaka, goloma, neura, somaMgalaka, vaMsImukha, sUcimukha, goloka, jaloka, jAlAyuSa, zaMkhA, zaMkhaNaga, ghullA, khullA, varADA, sonikA, mauktikA, kaluyAvAsa, ekatoSakA, dvidhAvakA, naMdiyAvarta, zaMbhukka, mAIvAha, sibhisaMpuDa, caMdana, samudralikSA. - vyAkhyA-pulAkRmika-maLadvAramAM utpanna kRmi, kukSikRmi-kukSipadezotpanna. zaMkhasamudramAM thAya. zaMkhanaka-zaMkhikA, khullAblaghu zaMkha, varATA-kapada, mAtRvAhA - kodrava AkArapaNAthI kodrava. siuisaMpuDa-saMpuTarUpa zukita, caMdanaka-akSa. je bIjA AvA prakAranA mRtaka klevara saMbhUta kRmi Adi, te badhAM beIndriyo jANavA. A beIndriyo saMkSepathI be bhede kahyA - aparyAptA, patiA. zarIra dvAramAM A traNa zarIro - dArika, taijasa, kAmaNa. avagAhanA - jaghanyathI cAMgulano asaMkhyAta bhAga, utkRSTathI bAra yojana. saMlagnana-chedavatisaMhanana. asthiniyayabhAvathI saMhanana mukhya ja jANavuM. saMsthAna dvAramAM - huMDa saMsthAna. kapAyadvAra - cAre kaSAya, saMjJAdvAra - cAre saMjJA, lesyAdvAra - pahelI traNa legyA. Indriya dvAra - sparzana ane rasana che. samuddhAta dvAra - traNa samuThThAta- vedanA, kaSAya, mAraNAMtika samuThThAta. saMjJIdvAra - no saMjJI noasaMjJI. vedadvAnapuMsaka veda, kemake saMmUrNima che. patidvAramAM pAMca paryApti, pAMca apati. daSTi dvAramAM - samyagRSTi ke mithyAdeSTi samyagRmithyA daiSTi nahIM. kaI rIte? kaMIka sAsvAdana samyakrava zeSa koI beIndriyamAM upaje che. pachI piyartiAvasthAmAM keTaloka kALa sAsvAdana samyakatva saMbhavathI samyagurdaSTiva, bAkIno kALa mithyAdeSTitA, tethI sakhyamithyA daSTitva temane na saMbhave. tathA bhavasvabhAvatA, tathArUpa pariNAma yogathI. samyamithyArdaSTi thaI na koI temAM utpanna thAya che. | darzanadvAra pUrvavatu. jJAnadvAramAM jJAnI ane ajJAnI. temAM jJAnItva sAsvAdana samyakatva apekSAthI che, te jJAnI niyamathI be jJAnayukata che - matijJAna, zrutajJAna. ajJAnI paNa niyamathI be jJAnavALA che. matijJAna, kRtAjJAna. yogadvAramAM mAtra vacana ane kAyayogavALA. AhAra niyamathI cha dizAthI, kemake beIndriyAdio basanADImAM ja hoya che. upapAta - deva, nAka ane asaMkhyAtavaSaya varjita bAkInA tirthaya, manuNothI. sthiti jaghanyathI aMtarmuharta ane ukATathI bAra varSa. cyavanadvAramAM deva, nAka ane saMkhyAtavAyu varjita bAkInA tiryaca, manuSyomAM, udvartIne jAya che. tethI ja gati-Agati dvAramAM dvigatika, dvigatika tiryaca-manuSya gati apekSAthI parIta-pratyekazarIrI, asaMkhyaya dhanIkRta lokanA je urva-adho lAMbA, eka prAdezikya zreNI-asaMkhyAta yojana koDAkoDI pramANa AkAza sUcigata pradeza sazi pramANa, teTalA pramANatvathI kahela che. 186 jIvAbhigamaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda * sUga-33 : te teIndriyo zuM che ? aneka bhede kahyA che - aupayika, rohiNIka, hatizauDa. bIja paNa AvA prakAranA teIndriya jIva. te saMkSepathI be bhede kahyA * payA ane ApatA. beIndriyavata kahevA. mAtra zarIra avagAhanA utkRSTathI traNa gAuM. traNa Indriyo, sthiti jaghanyathI aMtamuhUd, utakRSTathI 49-ahorAzi. bAkI pUrvavatu. be gati : be Agati, parita, asaMkhyAtA kahyA che. te dIndriya kahI. * vivecana-39 : teIndriyo aneka bhede kahyA che. prajJApanA sUtronusAra A che - payikA, rohiNIkA, kuMtha, pipilikA, uddezakA, uhikA, ukkaliyA, taNahAra, kASThahAra, pabahAra, mAlukA, tRNa-ma-phaLavRttika, teMbura-pusa-kApataSThi miMjikA, jhallikA, kiMgirA, jhagiriDA, vAhukA, mugA, sauvastikA, suyarbeTA, IndrakAyika, Indragopaka, kotyalavAhako, hAlAhalA, pisyA, tasavAIyA, govhI, hatyisoMDA, AmAM keTalAMka prasiddha che, keTalAMka dezavizeSathI jANavA. AvA prakAranA anya badhAM teIndriyo jANavA. samasta sUtra beIndriyava kahevuM. vizeSa e ke avagAhanA, Indriya, sthitimAM sUgArya mujaba kahevuM. have caurindriya kahe che - * sUtra-38 :- te caturindriya zuM che? te aneka bhede che - adhikA, pumikA yAvat gomayakIDA. A prakAranA anya jIva. te saMkSepathI be bheda kahyA che - payartiA ane apayatA. bhagavan! te jIvone keTalA zarIro kahyA che ? gautama ! traNa zarIro che, badhuM pUrvavatu. vizeSa A * zarIravagAhanA utkRSTathI cAra gAuM, Indriyo cAra, cAdarzanI-acakUrdazanI, sthiti utkRSTathI cha mAsa, bAkI teIndriyava4 cAvata asaMkhyAtA kahyA che. te A caurindriya kahaNI. * vivecana-38 :caurindriyo aneka bhede kahyA che, te A - dhikA, pumikA, mAkhI, macchara, haritapatra, zuklapatra, citrapakSa, vicitrapakSa, obhaMjalika, jalacArika, gaMbhIra, nInika, taMtava, akSiroTa, akSivedha, sAraMga, nevala, dAlA, bhramara, bharilI, jalA, to, viMchI, patraviMchI, chANaviMchI, jaLaviMchI, priyaMgAla, kanaka, gomayakITa. AvA prakAranI bIjA paNa badhAM caurindriyo lokathI jANavA. te saMkSepathI ItyAdi badhuM paNa sUtra beIndriyavat jANavuM. mAtra avagAhanA cAra gAu utkRSTathI kahevI. Indriya dvAramAM parzana, rasana, prANa, cakSurUpa cAra Indriyo che. sthiti-utkRSTathI cha mAsa che. bAkI pUrvavat. - - have paMcendriyanuM kathana - * sUtra-39 :te paMcendriyo zuM che ? te cAra bhede che, te A - nairayika, tiryacayonika, Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 jIvAbhigamaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda 1-39 manuSya, deva. * vivecana-39 : paMcendriyo cAra prakAre kahyA che, te A pramANe - nairayikAdi. temAM - nIkaLI gayuM che. ISTa phaLa kama jemAMthI te nirayA - sarakAvAsa, temAM thanAra tairayika. tiryaMcaprAyaH tichaliokamAM yoni che, temAM janmela te tiryonija athavA tiryaMcayonika e zabda saMskAra che, prAyaH ticha lokamAM utpattisthAna jenA che te. 'mana' e manuSyanI saMjJA che, manunA saMtAno te manuSya. sukhamAM ramaNa kare che te deva have - nairayikane kahe che - * sUtra-4o - te nairayiko zuM che ? te sAta bhede che - ranapabhAmRdI nairayika yAvatuM dhasaptamI prasavI nairaki. te saMpathI be bhede che - prayatA ane apAtA. -- bhagavAna ! te jIvone keTalA zarIro che? gautama ! traNa che - saikriya, vaijaya, kAmaNa. * * bhagavana te jIvonI zarIravagAhanA keTalI moTI che ? gautama ! zarIravagAhanA be bheda che - bhavadhAraNIya ane uttarapaikriya. temAM je bhavadhAraNIya che, te jaEAthI aMgulano asaMkhyAta bhAga ane utkRSTathI pao0 dhanuSa. temAM je uttaravaikiya che, te jaghanyathI aMgulano saMkhyAtabhAga, utkRSTathI hajAra dhanuSa. bhagavatu ! te jIvonA zarIra kayA saMghayaNe che ? gautama ! cha saMdhayaNamAMthI eka paNa nahIM te asaMghayaNI che. temanA zarIramAM hADakA nathI, nADI nathI, snAya nathI, saMghayaNa nathI. je yugalo che te aniSTa, ekAMta, apiya, zubha, amanojJa, amaNAma che. te temane saMdhAtapaNAe pariName che. * * * bhagavana ! te jIvonA zarIra kayA Akare che? gautama! saMsthAna be bhede che - bhavadhAraNIya ane uttaraaikriya. temAM bhavadhAraNIya che. te huMDa saMsthita che, je uttarapaikriya che, te paNa huMDa saMsthita che. cAra kaSAyo, cAra saMjJAo, traNa lezyA, pAMca Indriyo, pahelAM cAra samughAto, saMjJI paNa che - asaMjJI paNa che, napuMsakaveda che, cha payakti - 7 ApayAMti, traNa daSTi, jhaNa darzana, jJAnI paNa che - ADAnI paNa che. je jJAnI che, te niyamo maNa jJAnI - abhinibhovika jJAnI, zrutajJAnI, avadhijJAnI. je ajJAnI che temAM keTalAMka le ajJAnI che, keTalAMka traNa ajJAnI che. je be ajJAnI che, te niyamo mati jJAnI ane zruta jJAnI che. je traNa astlnI che, te niyamAM mati ajJAnI, kRta ajJAnI ane virbhAgajJAnI che. traNa yoga, be upayoga che. AhAra cha dizAthI, prAyaH karIne varSathI kALA yAvatu AhArane AhAra che. upapAta tiryaMca ane manuSyomAMthI che. sthiti jaghanya 10,000 varSa, utkRSTa 33-sAgaropama. baMne rIte mare che. uvInA manuSya ane tiryaMcamAM che paNa saMmUrNimomAM jatA nathI. be gati - be gati, paritta, asaMkhyAta he AyuSyamAna zramaNa kahyA che. te nairayika kahyA. * vivecana-40 : nairayiko sAta bhede kahyA che. te A - rApabhA, zarkaraprabhA, vAlukApabhA, paMkaprabhA, dhUmapabhA, tama prabhA, adha:satamI (A sAta pRthvInA) naiyiko. saMkSepathI payaktiA, aparyApyA che. have zarIrAdi dvAra pratipAdanA - sugama che. vizeSa A - bhavapratyayathI ja temanA zarIra paikriya che, audArika nathI. traNa zarIro kahyA - vaikriya, taijasa ane kArpaNa. temanI avagAhanA be bhede - bhavadhAraNIya, uttarapaikriya. jenAthI bhava dhAraNA karAya te bhavadhAraNIya, bIjI bhavAMtaravairI nArakonA pratighAta arthe uttarakALa je vicitrarUpA je paikriya avagAhanA te uttavaikriya. temAM bhavadhAraNIya te jaghanyathI aMgulano asaMkhyAta bhAga, te upapAtakALe jANavI. utkRSTathI 500 dhanuSa. A utkRSTa pramANa sAtamI nakane AzrIne jANavuM. pratyeka pRthvInuM utkRSTa pramANa saMgrahaNI TIkAthI kahevuM. uttara vaikriyA jaghanyathI aMgulano saMkhyAta bhAga, asaMkhyAta bhAga nahIM kemake tevA prayatnano abhAva che. utkRSTathI hajAra ghanuSa. A utkRSTa parimANa paNa sAtamI naraka pRthvIne AzrIne jANavuM. * x - saMhanana dvAramAM - chamAMthI koI saMhanAmAMthI koI paNa saMhanana vaDe temanuM saMhanana nathI, teo asaMghayaNI che. kemake temanA zarIramAM hADakAM nathI, dhamani-nADI nathI, nAyu nathI, acyAdi abhAvathI asaMghayaNI zarIra kahyuM. tavavRtithI saMhanana asthi nicayAtmaka che. jema pUrve ekendriyonuM sevAd saMhanana kahyuM, te audArika zarIra saMbaMdha mAtra apekSAe aupacArika che. devo paNa prajJApanAdimAM vaja saMghayaNI kahyA, te gauNavRttithI che. tethI kahe che - jema manuSyalokamAM cakravartI Adi viziSTa vaja RSabhanArAya saMghayaNI bIjA badhAM manuSyajanathI asAdhAraNa zakita che. * * tethI adhikatara devonI parvatopATanAdi viSayaka zakti saMbhaLAya che, zarIra pariphleza nathI. tethI teo paNa vajasaMhananI jevA kahyA. paramAthiI teo saMmAnavALA nathI. tema nArakomAM asthinA abhAvathI sahanatano abhAva che. * * * * * (zaMkA) nairayikone asthi abhAve kaI rIte zarIrabaMdhana thAya ? tathAvidha pugala skaMdhavat zarIrabaMdhana thAya. tethI ja kahe che - je pudgalo aniSTa-manathI IcchAne ulaMghela. temAM keTalAMka kamanIya chatAM koIne aniSTa thAya, tethI kahyuM - ekAMta-akamanIya, atyaMta azubhavarNayuktapaNAthI. tethI ja apriya che. darzanApAtakALe paNa piyabuddhi utpanna kanArA nathI. azubha rasa, gaMdha, spazatmikAvathI azubha. amano-manane AnaMdahetuka nahIM, vipAkI du:khajanaka. amanAma che. tayArUpa zarIra pariNati bhAve pariName che. saMsthAna dvAramAM - temanA bhavadhAraNIya ane utakriya zarIra haMDa saMsthAna kahevA. tethI kahe che - temanA bhavadhAraNIya zarIra, bhava svabhAvathI ja nimaeNla vilupta pakSotpATita sakala grIvAdi roma pakSI zarIravatu ati bIbhatsa phaMDa saMsthAna yukta Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-/do 189 190 jIvAbhigamaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda che. uttavaikriyane paNa zubha vikavavA jAya, to paNa tayAvidha nAmakarmodayathI tIva azubhatara upaje che. tethI te paNa huMDa saMsthAna che. leyA-pahelI traNa. pahelI be narakamAM kapota, bIjAmAM koIka narakAvAsamAM kApo, bAkImAM nIlavaizyA, cothImAM nIlalaizyA, pAMcamI narakanA keTalAMka narakAvAsomAM nIlalezyA, bAkInAmAM kRSNalezyA. chaThThImAM kRSNalezyA, sAtamI nakamAM paramakRSNalezyA che. * X - Indriya dvAramAM sparzana, rasana Adi pAMce Indriyo che. samuddhAta dvAramAM vedanA, kaSAya, vaikriya, mAraNAMtika cAra, saMjJIdvAramAM - saMjJI, asaMjJI. temAM je garbhavyutkrAMtithI utpanna te saMjJI kahevAya. je saMpUrjhanajayI che te asaMjJI. teo ratnaprabhA nArakImAM ja utpanna thAya, pachI nahIM. anAzaya-azubhakriyAnA dAyaNa evA anaMtara vipAkI chatAM ATaluM ja phaLapaNuM che tethI kahe che ke aiI pahelI sudhI, sarIsarpa bIjI sudhI, pakSI bIjI sudhI, siMha cothI sudhI, uga pAMcamI sudhI, strI chaThThI sudhI, manuSya ane matsya sAtamI naraka sudhI utpanna thAya. A parama upAta narakamAM jANavo. veda-napuMsaka, pati ane apati -pAMca, pAMca che. daiSTi-traNa prakAre che. mithyArdaSTi, samyagdaSTi, samithyArdaSTi. darzana traNa - cakSu, cakSa, avadhi. jJAna dvAramAM jJAnI paNa che, ajJAnI paNa che. niyamAM traNa jJAna ke traNa ajJAna che. je nArako asaMjJI che, tene apanAvasthAmAM be ajJAna ane paryAddhiAvasthAmAM traNa ajJAna. saMjJIne ubhayAvasthAmAM traNe ajJAna che. asaMDrIthI utpanna thanArane tevI bodhamaMdatA aparyAptAvasthAmAM hovAthI avyaktaavadhi paNa nathI. upapAta - prajJApanAnA vyutkrAMti pada mujaba kahevo. paryApta paMcendriya tiryaMcamanuSyothI asaMkhyAta Ayu varjIne bAkInAno kahevo. sthiti, samudyAta sUtrArtha mujaba, udvatanA - prajJApanAnA vyutkrAMti pada mujaba kahevI. gati-dvigatika, gatidvigatika. parId-pratyeka zarIrI, asaMkhyAtA kahevA. - - have tiryaMca paMcendriya * sUtra-41 : te paMcendriya tiryaMcayoniko zuM che ? be bhede - saMmUrNima paMcendriya ticiyonika ane garbhavyutkrAMtika paMcendriya tiryaMcayonika. * vivecana-41 : paMcendriya tiryaMcayotiko be bhede - saMmUcchima, garbhaja. saMpUrjhana-garbha upapAta sivAya je pANIno utpAda, tenA vaDe janmela. garbhaja-garbhamAM utpatti jevI che te athavA garbhavazathI nikramaNa jevuM che, te garbha vyutkrAMtika. 'a' zabda svagata aneka bheda sUcaka che. * sUtra-42,43 : [2] te saMmUrNima paMcendriya tiryaMca yaunika zuM che? te traNa bhede che - jalacara, sthalacara, khecara, [43] te jalacara zuM che? te pAMca bhede che - matsya, kAcabA, magara, gAha, susumAra. -- te matsya zuM che ? jema prajJApanAmAM kahyuM tema cAvatuM je A prakAranA anya che te. te saMkSepathI be bhede - payapti ane apayartiA. - - bhagavana ! te jIvone keTalA zarIra che ? gautama! traNa - dArika, vaijasa, kAmaNa. zarIravagAhanA - jaghanyathI aMgulano asaMkhyAta bhAga, utkRSTathI hajAra yojana chevaTanuM saMghayaNa, huMDa saMsthita cAra kaSAyo, cAra saMjJA, cha vezyA, pAMca Indriyo, samudyAta traNa, saMjJI nathI . saMjJI che. napuMsaka veda, pati ane pati -pAMca. be daSTi, be darzana, be jJAna, be ajJAna, be yoga, be upayoga, AhAra cha dizAmAthI, upapAta-tiryaMca ane manuSyamAMthI thAya, deva ke nAkathI nahIM. tiyAmAM asaMkhyAta vaSayane laIne. manuSyomAM akarmabhUmija, aMtarliMpaja, asaMkhyAta vAyuvALAne vajIne jANato. sthiti-jaghanyathI aMtarmuhUrNa ukRSTathI pUrvakoDI, mAraNAMtika samughAtathI baMne rIte mare che, anaMtara uddhatIne kyAM jAya ? nairayika, tiryaMcayonika, manuSya, devo-cAremAM paNa jAya. nairayikamAM madhya ratanapabhAmAM jAya, bAkInAno pratiSedha che. badhAM ja tiraMgomAM upajI zake, saMkhyAta vaSayuimAM paNa, asaMkhyAta vAyumAM paNa, catupada ane pakSIomAM paNa. manuSyomAM badhI kamabhUmimAM upaje. kamabhUmimAM na upaje, aMtarlIpomAM paNa, saMkhyAta vaSayui, asaMkhyAta vaSayavALAmAM paNa upaje. devomAM vyaMtaro sudhI upaje. cAra gatika, be Agatika che. parid, asaMkhyAtA kahyA che. te jalacara saMmUrNima che. * vivecana-42,43 : saMmUrchAima paMcendriya tiryacayoniko traNa bhede kahyA che - jalacara, sthalacara, khecara. je jaLamAM care te jaLacara ItyAdi. jaLacara koNa che ? pAMca bhede che - matsya, ka75, jAgara, grAha, suMsumAra. e pramANe prajJApanAnusAra bhedo kahevA. te A rIte - te malyo zuM che ? anekavidha che - glaNa matsya, khavala matsya, yugamasya, bhibhiyamasya, heliyamasya, maMjakiA matsya, rohita matsya, halIsAkAra, mogarAvaDA, vaDagara, timitirmiMgala, taMdalamasya, karNika, silechiyA, laMbhaNa, patAkA, patAkAtipatAkA. tathA AvA prakAra anya paNa. te A manca kahyA. te kAcabA zuM che ? kAcabA be bhede - asthi, mAMsala. te gAhA zuM che ? pAMca bhade che - dilI, vekhaka, mRduga, pulaka, stamAkArA. te grAha kahyA. te makaro zuM che ? be bhede che - soMDamagara, gRSTa magara. te susumAra zuM che ? eka ja prakAranA che. A masyAdi bheda lokathI jANavA. je bIjA paNa ukata prakAranA masyAdirUpa, Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-/42,43 11 12 jIvAbhigamaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda te badhAM jaLacara saMmUrNima paMcetiryaMca che. zarIrAdi dvAra caurindriyavat kahevA. mAtra avagAhanA dvAramAM jaghanyathI gulano asaMkhyAtabhAga, utkRSTathI hajAra yojana. Indriyo pAMca. saMmUrNima ane samanaskatatvanA yogathI saMjJI, asaMjJI bane che. upapAta - vyutkrAMti pada mujaba. - X * sthiti utkRSTathI pUrvakoDI. cyavana-anaMtara udvartIne cAre gatimAM upaje che. temAM narakamAM ranapabhAmAM ja, tiryacamAM badhAmAM, manuSyomAM karmabhUmijamAM, devomAM vyaMtara ane bhavanavAsImAM. te sivAya aiIAyu nathI. tethI cAra gatika, be Agatika, pratyekazarIrI asaMkhyAtA che. have saMmUrNima sthalacara paMcendriya tiryaMcayonika - * sUtra-44 : te sthalacara saMmUrchAima paMcendriya ticiyonika zuM che ? be bhede - catuSAda sthala saMmUrNima ane parisarSa saMmarhimae. te sthalacara catuSpada saMmUrchAima zuM che? cAra bhede che. te A - okapura, dvipura maMDapada, sanakhapada cAvatu AvA prakAranA bIja paNa. te saMkSepathI be bhede che . pati ane paryAptA. zarIra traNa, avagAhanA jaghanyathI aMgulano asaMkhyAta-bhAga-utkRSTathI gAu pRthakatva. riti-jAnyathI aMtamahatta ane utkRSTathI 84,000 varSa. bAkI jalayara mujaba cAva4 catutika, be gati. parid-asaMkhyAtA kahyA che. te sthalacara catuSpada te sthalacara parisarpa saMmUrNima zuM che ? be bhede che - uraga parisarSa saMmUrchAima ane bhujama parisarSa saMmUrchAima. te uga zuM che ? cAra bhede - ahI, ajagara, mahoraga... te ahI zuM che ? be bheda * davA ane mukulika. te dafkta zuM che ? aneka bhede che . AsIviSa yAvatu te davA che. te mukulika zuM che? anekavidha che - divya, gonasa cAvata mukulika. te ajagaro zuM che ? eka prakAranA kahyA che. te AsAlika zuM che ? prajJApanAnusAra kahevuM. - x * te mahorama zuM che ? prajJApanA mujaba kahevuM. AvA prakAranA anya paNa kahevA. te saMkSepathI be bhede che. pati ane paryAptA. pUrvavatu jANavA viroSa e ke - zarIravagAhanA jaghanyathI gulano asaMkhyAta bhAga, utakRSTathI yojana pRthad. sthiti - jaghanyathI tamuhud, utkRSTathI pa3,ooo varSa. bAkI jalacara mujaba jANavuM. yAvat cAra gatika, be AMgati, parittA asaMkhyAtA uraga parisarSa che. te sukSma parisarSa saMmUrzima sthalacara zuM che ? te aneka bheda che - godhA, noLIyA sAvat tevA anya prakAranA. te saMpathI be bhede kahyuM che, te A - prayatA ane apayata. - zarIravagAhanA janmathI aMgulano asaMkhyAta bhAga, utkRSTathI dhanuSa pRthakava. sthiti-uckRSTathI 42,ooo . bAkI jalacara mujaba. yAvatu cAraNatika, be Agati. paritta, asaMkhyAta kahyA che. te bhujagaparisa saMmUrNima te A sthalacara. te khecara zuM che ? te cAra bhede kahyA che. te A che - carmapakSI, romapakSI, samugapakSI, vitatapakSI. te carmapakSI zuM che ? aneka bhede che - valthalI yAvatu AvA prakAranA bIja paNa... te romapakSI zuM che? aneka bhede che - DhaMka, kaMka, AvA prakAranA anya paNa... te samagra pakSI zuM che? eka prakAranA che, jema prajJApanAmAM kaIt. e rIte vitata pakSI yAvatu AvA prakAranA anya paNa. te saMkSepathI be bhede che - prayatA ane apayatA. vizeSa A - zarIravagAhanA 9 jAnyathI aMgulano asaMkhyAta bhAga, utkRSTathI nika pRthakava. sthiti-utkRSTathI 2,000 varSa. bAkI jaLacara mujaba cAvatu cAra gati, be Agati. parittA, asaMkhyAtA kahyA che. te khecara saMmUrNima tici kahyA. * vivecana-44 : saMmUrNima sthalacara paMrondriya tiryaMcayotiko be bhede kahyA che - catuSpada ane parisarpa temAM cAra paNa jene che te catuSpada, azva Adi. evA te sthalacara saMmUrNima paMcendriyatiryaca. chAtI ke bhujA vaDe sarake che te parisarpa, sApa-noLIyAdi. 'tra' zabda sva-svagata aneka bheda sUcaka che. te anekavidhava kramathI kahe che - catuSpada sthalacara saMmUrNima paMcendriya tiryaMcayonika cAra bhede kahyA che - je pramANe prajJApanA sugamAM pahelA pada prajJApanA nAmaka padamAM bhedo kahyA tema kahevA. te ekakhurAdi cAra che. te ekabura kayA che ? aneka bhede che - azva, azvatara, ghoTaka, gardabha, gorakSara, kaMdalaka, sirikaMdalaka, AvaI, tathA AvA prakAranA bIjA. te dvipura kayA che ? anekavidha che. te A - uMTa, gAya, gavaya, mahiSa, saMvara, varAha, aja, ghaMTA, sabha, camarI, kuraMga, gokarNa Adi... te gaMDIpada zuM che ? anake bhede che - hAthI, haripUyaNa, maMkuNa haratI, khaga, gaMDa, parAsara, zIyALa, zanaka, kokaMtika, zazaka, citaka, citalaka. AvA bIjA prakAranA paNa. - X - X - sanakhapada-lAMbA nakhathI yukta paNa jenA che te sanakhapada - kutarA Adi. azva Adi A bhedomAM. keTalAMka atiprasiddha che. A badhAM svayaM ke anya lokathI jANavA. vizeSa A - sanakhapadamAM pavana - cimaka, macha - , TTER - sarabha, kSatti - lomahikA, citA-citalakA e ArasthajIva vizeSa che. bAkInA siMha Adi pratIta che. te saMkSepathI paryAptA ane aparyAptA bhede che. zarIrAdi dvAra jalacarava kahevA. vizeSa che ke- utkRSTAvagAhanA gAu pRthakatva, sthiti-utkRSTathI 84,000 varSa bAkI pUrvavat. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 jIvAbhigamaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda 1-44 193 te parisarpa sthalayara saMmUrNima paMcendriya tiryajayotikA - be bhede che. ukta prakAre prajJApanAnusAra bhedo kahevA. te A rIte - ura pasipasthalacara saMmUrhima paMcendriya tiryaMcayonika ane bhuja parisarpa sthalacara saMmUrNima paMcendriya tiryaMcayonika ane bhuja parisarpa sthalacara saMbhUmi paMcendriya tiryaMcayonika. sugama che vizeSa e ke - chAtI vaDe saphe te urasparisarpa-sarpAdi. bhujA vaDe sake che, te bhuja parisarSanakulAdi. te uparisarpa zuM che ? te cAra bhede kahe che, te A - ahI, ajagara, AsAlika, mahoga. te ahI zuM che ? ahI be bhede che - daDUkara, mukulika. te darpIkara zuM che ? darvakaro aneka bhede kahyA che - AsIvita, daSTiviSa, ugraviSa, bhogaviSa, vacAviSa, lAlAviSa, niHzvAsaviSa, kRNasarpa, zvetasarpa, kAkodara, darbhapuSa, kolAha, zailesiMdra, evA bIjA paNa. te ajagaro zuM che ? eka bhede kahyA che... te AsAlika zuM che ? bhagavana ! AsAlika kyAM samUcche che. gautama ! manuSya kSetramAM aDhI dvIpamAM, nivyaghiAtathI paMdara karmabhUmimAM, vyAghAtane AzrIne pAMca mahAvidehamAM cakravartI rUMdhAvAramAM, baladevavAsudeva-mAMDalika-mahAmAMDalikanA rUMdhAvAramAM, gAma-nagara-eDa-kardhaDa-marDabandroNamukhapaTTaNa-Aka-Azrama-rAjadhAnI nivesomAM, jayAre teno vinAza thavAno hoya tyAre ahIM AsAlikA samUcche che. jaghanyathI aMgulanA asaMkhyAta bhAga madhya avagAhanA, utkRSTa bAra yojana. tadAnurUpa lAMbI-pahoLI bhUmine phALIne saMpUrNe che. teo saMjJI, mithyArdaSTi, ajJAnI, aMtarmuhUrta Ayu bhogavIne kALa kare che. te AsAlika kahyA. te mahoma zuM che? mahoma aneka bhede che. koI aMkula mAtra, koI aMgula pRthakavanA, koI veMta pramANa, koI veMta pRthakva, e rIte rani-ranipRthakava, kukSikukSipRthakava, dhanuSa-vanapRthakana, gAu-gAupRthakatava, yojana-yojanapaMthakad, so yojana, so yojana pRthakatvanA paNa hoya che. te sthaLamAM janmI jaLamAM paNa care che, sthaLamAM paNa care che. te ahIM nahIM, paNa bahAranA hIpa-samudramAM hoya che. viSamapada vyAkhyA - urvI - pheNa, tene karavAnA svabhAvathI dardIkara, yuvAna - pheNa viraha yogya, zarIra avayava vizeSAkRti te mukulina-pheNa karavAnI zakti vikala. "a" zabda svagata aneka bheda sUcaka. AsIvisa - dADhamAM viSavALA. daSTiviSa - jenI daSTimAM viSa che te. ugraviSa - ugra viSavALA. bhogaviSa - zarIra, temAM sarvatra pivALA. vaSi - jenI vacAmAM viSa che te. lAlAviSa - mukhathI zrave te viSayukta. nizvAsaviSa - jenA niHzvAsamAM viSa che te. zeSa lokathI jANavA. te AsAlika koNa che ? - X - X - bhadaMta-paramakalyANa yogI ! AsAlika samUcche che. te garbhaja nahIM paNa saMmUrNima ja che. tethI 'saMmUchati' kahyuM. gautama ! manuSya kSetramAM. manuSya kSetra bahAra temano utpAda thato nathI. te paNa manuSyamAM sarvatra nahIM. paNa aDhI dvIpamAM. lavaNa ke kAloda samudramAM nahIM. tivyaghiAta-vyAghAtano 17/13 abhAva. * * * * * tyAre paMdara karmabhUmimAM saMpUrSe che. vyAghAtane AzrIne, zuM kahe che ? pAMca bharata, pAMca airavatamAM coktarUpa vyAghAta hoya che. * x bIza karmabhUmimAM utpanna thatA nathI, tema pratipAdita karyuM. paMdara karmabhUmimAM, pAMya mahAvidehamAM sarvatra na saMpUrNe. paNa cakkartA - baLadeva-vAsudeva-mAMDalika-mahAmAMDalikanA rUMdhAvAmAM grAma AdinA nivezomAM, temAM grAma-buddhi Adi guNone grase che. zAstra prasiddha aDhAra karo jemAM che te grAma, nigama-prabhUtatara vaNika vargano AvAsa. kheDa-pAMsu prAkAra nibaddha, karbaTa-kSallaka prAkAra vekhita. maDaMba-aDhI gAumAM gAma na hoya te. pana-pATaNa jema ke bhRgukaca7. droNamukha - prAyaH jaLanirgama praveza. Aka-hiraNya AdinI khANa, Azrama-tApasano Azraya. saMbodha-yAtrAthI Avela prabhUtajana niveza. A cakavatI skaMdhAvANadino vinAza upasthita thatAM te sthAnomAM AsAliko samUcche che. te jaghanyathI aMgulanA asaMkhyAta bhAga maga avagAhanAmAM rahe che. A utpAdanA prathama samaye jANavuM. utkRSTathI bAra yojana pramANa avagAhanA che, bAra yojana pramANa dIrdhatA anurUpa vikuMbha ane bAharA bhUmine vidArIne rahe che. cakravartI rUMdhAvAra AdinI nIcenI bhUmithI utpanna thAya che. te samRddhimatvathI amanaska che. mithyASTi - AsvAdana samyakatvano paNa temane asaMbhava che. tethI ja ajJAnI che. aMtarmuhUrta addhAyumAM ja kALa kare che. keTalAMka mahoramo je aMgula pramANa zarIravagAhanAthI hoya che. ahIM gula uMcAIthI gula jANavuM. zarIra pramANa ciMtanathI be thI nava aMgula pramANa zarIra avagAhanA mAnavALA. A pramANe bAkInA sUtro paNa vicAravA. vizeSa e * bAra AMgaLa pramANanI vaeNta. be veMta pramANa ni-hAya. be hAtha pramANa - kukSi. cAra hAtha pramANa * dhanuSpa 2000 ghanu pramANano gAu, cAra gAuno yojata. AvA pramANavALA mahorama sthaLacara vizeSavathI sthaLamAM janmIne tathA svAbhAvathI jaLamAM paNa sthaLanI jema vicAre che, sthaLamAM paNa vicAre che. A kahelA svarUpavALA mahogo bAhya dvIpasamudromAM utpanna thAya che. samudramAM paNa parvata, devanagarI AdimAM sthaLomAM utpanna thAya che, jaLamAM nahIM. tethI ahIM manuSya kSetramAM dekhAtA nathI. * x - e ane AvA prakAranA uktarUpa "ahI" Adite badhAM paNa ura:parisarSa sthalacara saMmarhima paMcendriya tirmayo jANavA. te saMpathI paryApta-aparyApta sUma, zarIrAdi dvAra kadaMbaka jaLacara samAna kahevA. vizeSa e - avagAhanA utkRSTathI yojana pRthakatva che. sthiti dvAramAM - utkRSTathI pa3,000 varSa che. bAkI pUrvavat. bhuja parisarpa pratipAdanArthe kahe che - bhuja parisarpa saMmUrNima sthalacara paMcendriya tiryaMcayoniko aneka bhedo kahyA che. te A rIte - godhA, nakula, saraTa, zalya, saraMDa, sAra, khAra, gharoLI, vidhvaMbharA, mUSaka, maMgusa, polAtika, kSIra virAlI. A badhAM deza-vizeSathI jANavA. A ane AvA prakAranA godhAdi rUpa badhAM bhujaparisarpo jANavA. te saMDropathI badhuM pUrvavat kahevuM. avagAhanA-utkRSTathI dhanuSapRthakad, sthiti-utkRSTathI 42,000 varSa. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15-44 15 196 jIvAbhigamaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda dhe khecanA pratipAdanArthe kahe che - te saMmUrNima khecara paMcendriya tiryaMca yonika zuM che ? te cAra bhede kahyA che. bhedo prajJApanAnusAra kahevA. te A - carmaroma-samudga-vitatapakSI. te carmapakSI zuM che ? aneka bhede che - valthalI, jalokA, aDilA, bhAraMgapakSI, jIvaMjhavA, samudravAsa, karmatika, pakSivirAlI. A ane AvA prakAranA che te carmapakSI kahA, te romapakSI zuM che ? te anekabhede che - Dhakka, kaMka, kurala, vAyasa, cakavAka, haMsa, kalahaMsa, potahaMsa, rAjahaMsa, aDA, seDIvaDA, velAyakA, kaca, sArasa, mesara, mayUra, sevaka, gaharA, poMDarIka, kAmA, kAmeyaka, vaMjulANA, titira, vartaka, lAvaka, kapota, kapiMjala, pArevaka, ciDaka, vIsA, kukakuDA, zuka, varahika, madanazalAkA, kokilA ItyAdi roma pakSI che. te samudgaka pakSI zuM che ? eka prakAre che. te bahAranA dvIpa-samudramAM thAya che. --- te vitatapakSI zuM che? te eka prakAre che, te paNa bahAranA dvIpasamudramAM hoya che. - ahIM hotA nathI. carmarUpa pAMkho jene che, te carmapakSI. romarUpa pAMkho jene che, te romapakSI. gamana karavA chatAM samudgavata sthita pAMkho jenI che, te samudbhakapakSI. nitya nAkuMcita pAMkhavALA te vitata pakSI. zeSa jaLacavat kahevuM. vizeSa A - avagAhanA uckRSTathI dhanuSa pRyatva. sthiti-utkRSTathI 32,000 varSa. ahIM koI bIjA pustakamAM avagAhanA ane sthiti yathAkrame saMgrahaNI, gAthAmAM kahyA che. te gAthAnI vyAkhyA A pramANe - saMmUrNima jalayaronI utkRSTa avagAhanA hajAra yojana che, catuSpadanI gabhUta yakatva, ura parisarponI yojanA pRthakava, saMmUrNima bhujaga pakSI ane saMmUrNima bhujaga parisarponI pratyekanI dhanuSa pRthakva. saMmUrNima jaLacaronI utkRSTa sthiti pUrvakoTI, catuSpadonI 84,000 varSa. uraH parisarponI 53,000 varSa. bhuja parisarpanI 42,000 varSa, pakSInI 72,000 varSa. - - - have garbhavyutkrAMtika paMcendriya tiryaMca - * sUtra-45 - te galuddhAMtika paMcendriya tiryacayonika zuM che? traNa bhede kahyA che - jalacara, sthalacara, khecara * vivecana-45 : te garbhavyakAMtika paMcendriya tiryAyoniko traNa prakAre kahelA che - jalacarAdi. temAM jalacara pratipAdanArthe kahe che - * sUTa-46 - te jalacaro zuM che ? pAMca bhede che - mansa, kacchapa, magara, grAha, saMsamAra, prajJApanAmAM che te mujaba badhAM bhedo kahevA. pAvatu AvA prakAranA je gaja jalacara, saMkSepathI be bhede kahyA che - payaktiA ane apatiA ... bhagavanuM che te jIvonA keTalA zarIro che? gautama cAra zarIre kahA che - dArika, vaikiya, taijasa, kAmaNa. zarIranI avagAhanA janmathI aMgulano asaMkhyAta bhAga, utkRSTathI hajAra yojana. saMghayaNa cha bhede kahyA che - vajaaSabhanArAya saMghayaNI, RSabhanArAya saMghayaNI, nArAya saMghayaNI, ardhanArAya saMghayaNI, kIlikA saMghayaNI, sevAd saMghayaNI. cha prakAre saMsthita kahA che - samacatamya, caNodhaparimaMDala, sAdi, kunja, vAmana, hUMDa. cAra kaSAyo, cAra saMjJA, cha leyA, pAMca Indriyo, pAMca pahelAnA saMghayaNo, saMjJI che - asaMjJI nahIM, traNa vedo, cha payati - cha apayata, traNe daSTi, traNa darzana, jJAnI paNa che - ajJAnI paNa. je jJAnI che temAM koIka be jJAnavALA che, koIka traNa jJAnavALA che. je be jJAnavALA che, te niyamAM abhinibodhika, zuta jJAnI che. je traNa jJAnavALA che, te niyamA Abhinibhodhika jJAnI, zrutajJAnI, avadhijJAnI che. A pramANe ajJAnI paNa che.. traNa bhede yoga, be bhede upayoga AhAra cha e dizAthI. upapAtanairayikamAM yAvatu AdhasaptamIthI tici yonikomAM asaMkhyAta vAyuddhane laIne badhAthI, akarmabhUmaga-aMtadvipaka-asaMkhyAtavaSayakane laine bAkI badhAM manuSyothI, devomAMsahasrara katha sudhIthI. sthiti-jaghanyathI tamuhurta, utkRSTathI yuvakoDI. baMne rIte kare che. anaMtara udvatane nairayikamAM cAvatuM adhaHsaptamImAM, vAghAM tiyacayonikomAM, badhAM manuSyomAM, sahastrArakabha devaloka sudhI che. cAra gati - cAra gati, paritA-asaMkhyAtA kahyA che. te jalacaro kahaa. * vivecana-46 : prajJApanAnusAra masyAdinA bhedo kahevA, te pUrve kahyA ja che. paryAptA-pitA pAThasiddha che. zarIrAdi dvAro saMmUrNima jaLacavat kahevA. mAtra ahIM zarIra dvAramAM cAra zarIro kahevA. kemake garbha vyutkrAMtikomAM teomAM vaikriyano paNa saMbhava che. avagAhanA dvAramAM hajAra yojana utkRSTa avagAhanA che. - saMhanana vicAraNAmAM cha e saMhanano che. tasvarUpa pratipAdaka A be gAthA che - vajaRSabhanArAya, RSabhanArAya, nArAya, ardhanArAya, kIlikA, chevaTsa. RSabha e paDha che, vaja punaH kIlikAne jANavI, ubhaya markaTa baMdhane nArAya jANavo. saMsthAna vicAraNAmAM cha e saMsthAno che. te A - samacaturasa, caNodhaparimaMDala, sAdi, vAmana, kunja ane hUMDa. temAM sama - sAmudrika zAstrokta pramANAvisaMvAdi cAra dika vibhAga upalakSita, zarIra avayavo jemAM che - samacaturasa. tethI ja te bIje tulyapaNe vyavahAra karAya che - tathA - godha parimaMDala - jema codha uparanA bhAge saMpUrNa pramANa, nIce hIna hoya, tema je saMsthAna nAbhinI upara saMpUrNa paNa nIce nahIM, te. uparamAM vistAra bahula che. tathA AdimAM je utsadha, nAbhithI nIceno deha bhANa grahaNa karAya che. tethI Adi saha, nAbhino adhatana bhAgathI yathokata pramANa lakSaNathI varte che, te sAdi arthAta utsadha bahala. ahIM jo ke sarva zarIra Adi saha varte che, to paNa Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-/46 193 198 jIvAbhigamaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda utkRSTathI cha gAu, sthiti-utkRSTathI traNa palyopama. vizeSa e ke - udvartIne nairayikomAM cothI pRdI sudhI jAya che. bAkI badhuM jalacara samAna che, yAvatuM cAra gati, cAra Agati parittA, asaMkhyAtA kahyA che. te catuSpadao. te parisa zuM che ? be bhede kahyA che . ura parisarSa ane bhujama parisarSa. te uraparisa zuM che? pUrvavata AsAlika sivAyanA bhedo kahevA. zarIra-gaNa, avagAhanA-jaghanyathI aMgulano asaMkhyAta-bhAga, utkRSTathI hajAra yojanA sthiti-jaghanyathI aMtamuhUrva ane utkRSTathI pUrvakoDI. udvatane nairayikomAM cAvata pAMcamI pRedI sudhI jAya che. badhAM vica-manuSyomAM, devomAM sahayara sudhI jAya che. bAkI badhuM jalacara mujaba cAvatu cAra gati, cAra gati che. paritA-asaMkhyAtA che. te A uraparisa che. te bhujama parisa zuM che? bhedo pUrvavatuM. zarIra-cAra, vagAhanAjanyathI gulano asaMkhyAta bhAga. utkRSTathI gAu pRthag. sthiti-jAnyathI aMtamuhUrta, utkRSTathI pUrvakoDI. bAkInA sthAnomAM ura:parisavi4 kahevuM. vizeSa sAdiva vizeSaNa anyathA anupapattithI viziSTa ja pramANalakSaNa yukta Adi ahIM maLe che. tethI utsadha bahala kahyuM - je saMsthAna nAbhinI nIce pramANayukta ane upara hIna che, te sAdi. bIjA sAdine badale sAci kahe che. temAM sAcIne pravacana jJAtA zAbhalIvRkSa kahe che. tethI 'sAcI'vat je saMsthAna, jema zAbhalI vRkSa skaMdha, kAMDa atipuSTa che, upara te mujabanI mahAvizALatA nathI, tenI jema saMsthAnano adhobhAga paripUrNa hoya, paNa uparano bhAga tema na hoya, tathA mastaka grIvA, hAtha-paga Adi cokta pramANa lakSaNayukata, ura-udarAdi maMDala che, te kuja saMsthAna. vaLI jemAM udara Adi pramANalakSaNa yukta ane hAtha-paga Adi hIna che, te vAmana. jemAM badhAM avayavo pramANa lakSaNathI bhraSTa che, te huMDa. kahyuM che ke - samacatusa, nyagrodhamaMDala, sAdi, kuja, vAmana ane phaMDa e jIvonA cha saMsthAna jANavA. tuca, vistRtabakula, unmeghabahu, maDabhakoSTha, aghatanakAyamaDabha, sarvatra asaMsthita huMDa. lesyAdvAramAM cha e vezyA che. zuklalezyA paNa saMbhave che. samuddhAto pAMca che, vaikriya samuddhAta paNa saMbhave che. saMjJI dvAramAM - saMjJI che, asaMjJI nathI. vedadvAramAM traNe veda che - strI, puruSa veda paNa AmAM hoya che. pati dvAramAM pAMca patio che - bhASA, mana patine eka gaNela che mATe. apati paNa pAMca che. daridvAramAM traNa deSTio che - mithyArdaSTi, samyagdaSTi, samyamithyArdaSTi. darzana paNa traNa che - koIkane avadhi darzana hoya che. jJAna dvAramAM traNa jJAno paNa che. keTalAMkane avadhijJAnano paNa saMbhava che. ajJAna vicAraNAmAM traNa ajJAnI paNa che. keTalAMkane vibhaMga-jJAna paNa saMbhave che. avadhi ane vibhaMga samyagumithyArdaSTibhedathI jANavA. kahyuM che - samyagRSTine jJAna, mithyAdaSTine viparyAsi che. upapAta dvAramAM upapAta - sAte nairayikothI thAya che. asaMkhyAta vaSayika varjIne tiryaMcayonikomAMthI badhAthI upaje che. akarma-bhUmijatadvipaja - asaMkhyAta varSAyuka varjIne bAkInA manuSyothI upaje che. sahAra paryantanA katAthI devomAMthI, upaje che. sthiti dvAramAM jaghanya sthiti aMtarmuhUrta, utkRSTathI pUrvakoTI che. cyavanadvAramAM - sahasAra pachInA devone varjIne bAkInA badhAM jIvasthAnomAM jAya che. tethI ja cAra gati, cAra Agati kahI. parIta-pratatyeka zarIrI, asaMkhyAtA kahyA - have sthalacarane kahe che - * sUtra-47,48 : [47] te sthalacaro zuM che ? be bhede che - catuSpado ane parisa te catuSpado zuM che? te cAra bhede che - eka khuravALA, te ja bhedo cAvatu je AvA prakAranA bIja paNa, te saMkSepathI be bhede kahyA che - patiA ane ApatA . zarIro-cAra, avagAhanA-jaghanyathI aMgulano asaMkhyAta bhAga, [48] te khecara zuM che ? cAra bhede che - capakSI, bhedo pUrvavat che. avagAhanA - jaghanyathI aMgulano asaMkhyAta bhAga, utkRSTathI dhanuSa pRthakad. sthiti-janyathI aMtamuhUrta, utkRSTathI palyopamano asaMkhyAtamo bhAga. bAkI badhuM jalacara mujaba che. vizeSa - cAvatuM trIjI pRnI sudhI jAya che. cAvatu te khecara garbha sukAMtika paMcendriya tiryaMca yonika. te A tiryaMcayonika kahyA. * vivecana-43,48 : sthalacara garbha vyutkrAMtikonuM bhedopadarzaka sUtra, jema saMmUrhima sthalacaronuM che, tema kahevuM. vizeSa A - AsAliko na kahevA. te saMmUrNima ja che, garbhavyutkrAMtika nathI. tathA mahorama sUramAM yojanazata, yojanazatapRthakad, yojana sahastra ATaluM adhika kahevuM. zarIrAdi dvAra sUtro to sarvatra garbhavyutkrAMtika jalacarovat che. vizeSa A avagAhanA, sthiti, udvartanAmAM bheda che. temAM catuSpadonI utkRSTa avagAhanA cha gAu che, sthiti-utkarSathI palyopama che, udvartanA cothI pRthvIthI zarU karIne sakSAra sudhI che. A badhAM jIva-sthAnomAM udvartIne anaMtara upaje che. ura:parisanI utkRSTAvagAhanA hajAra yojana che. sthiti-utkRSTathI pUrvakoTI, uddhanA-pAMcamI pRthvIthI AraMbhIne sassAra sudhI badhAM jIva sthAnomAM upaje. bhujaparisarponI utkRSTa avagAhanA gAu pRthakva che, sthiti utkRSTathI pUIkoTI, udvartanA-bIjI pRthvIthI sahasAkalA sudhInA aMtaramAM badhAM jIva sthAnomAM utpAra che. khecara garbha vyahrAMtika paMcendriya bhedo, saMmUrNima khecarovat che. zarIrAdi dvAra vicAraNA garbha vyutkrAMti jalacaravat vizeSa A- avagAhanA, sthiti, udvartanAmAM bheda che. utkRSTa avagAhanA dhanuSa, pRthakatva, jaghanyathI badhe aMgulano asaMkhyAta bhAga pramANamAM sthiti - jaghanyathI badhe aMgulano asaMkhyAta bhAga pramANa. sthiti Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-/43,48 19 200 jIvAbhigamaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda - jaghanyathI badhe aMtarmuhad, utkRSTathI palyopamano asaMkhyAta bhAga, udvatanAM bIjI pRthvIthI sahasAra kakSA sudhInA aMtaramAM badhAM jIva sthAnomAM utpAda che. kyAMka A aMge saMgrahaNI gAthA che - A baMne gAthAnI vyAkhyA A pramANe - garbha vyutkrAMtika jalacaronI utkRSTa avagAhanA hajAra yojana che. catupadonI cha gAu che, ura:parisaponI hajAra yojanA che. bhujaparisarponI gAu-pRthakava, pakSIonI dhanuSapRthakatva. tathA garbhavyutkrAMtikomAM jalacaronI utkRSTa sthiti pUrvakoTI che. catuSpadonI traNa palyopama, uga ane bhujagonI pUrvakoTI pakSInI palyopamano asaMkhyAta bhAga. utpAdavidhi - narakamAMthI A gAthAothI jANavI - saMjJI pahelI sudhI, sarIsRpa bIjI sudhI, pakSI trIjI sudhI, sIMha cothI sudhI, urago pAMcamI sudhI, strI chaThThI sudhI, matsya ane manuSyo sAtamI pRthvI sudhI, ATalo pampa upapAta nakapRthvImAM jANavo. have manuSyane pratipAdanArthe kahe che - * sUtra-49 : te manuSyo zuM che? te be bheda kahyA che. te rIte - saMmUrNima manuSyo ane garbhavyutkrAMtika manuSyo. bhagavana saMmUrNima manuSyo kyAM saMmUche che ? gautama ! manuSya kSetranI aMdara yAvatuM kare che. bhagavAna che te jIvone keTalA zarIre kahyA che? gautama traNa zarIro che, te A - audAki, jasa, kAmaNa. te A saMmUrNima manuSyo che. garbhabhukAMtika manuSyo zuM che ? traNa bhede kahyA che - karmabhUmaka, kamabhUmaka, aMtarlipaja. e pramANe manuSyanA bhedo, jema prajJApanAmAM che, tema niravazeSa kahevuM yAvata chAstha ane kevalI. te saMkSepathI be bhede kahA che - prayatA ane apayatA. - bhagavAna ! te jIvonA keTalA zarIro che ? gautama pAMca zarIro che. * audArika vAva kAmaNa. zarIravagAhanA jaghanyathI aMgulano asaMkhyAta bhAga ukRSTathI traNa gAuM. cha saMghayaNa cha saMsthAna. bhagavatA te jIvo zuM koIkaSAyI yAvatu lobhakaSAyI che ke akaSAyI ? gautama ! badhAM che... bhagavana! te jIvo zuM AhAra-saMjJopayukta yAvatuM lobha saMjJopayukta che, nosaMjJopayukta che ? gautama! te pAMce che... bhagavana! te jIvo zuM kRSNaleyI che ke yAvat alagnI ? gautama! te sAte che... zroendriyopayukata yAvatu noIndriyopayukata che. badhAM samughAto - vedanA cAvata kevalI samughAta. - saMjJI paNa che, nosaMjJI paNa che, asaMjJI paNa che. strIvedanALA yAvat avedI paNa che. pAMce pApti, traNe daSTi, cAra dazano, jJAnI paNa che - ajJAnI paNa che. je jJAnI, temAM koIka be jJAnI, koIka traNa jJAnI, koIka cAra jJAnI, koIka eka jJAnI che temAM je be jJAnavALA che, te niyamA abhinibhodhikAnI ane zrutajJAnI che. je traNajJAnanALA che te AbhinibhodhikajJAnI, zrutajJAnI, avadhijJAnI che athavA abhinibhovika jJAnI, zrutajJAnI, mana:paryavajJAnI che. je cara jJAnI che te - abhinibodhika, zruta, avadhi, manAyavajJAnI che je eka jJAnI che te niyamAM kevaLajJAnI che. e pramANe ajJAnI, paNa gaNavA. be ajJAnI ke traNa ajJAnI che. manoyogI paNa, vacana ane kAyayogI paNa, ayogI paNa che. upayoga be bhede che. AhAra cha dizAthI che. udhapAta - adhaHsaptamIne vajIne bAkInA nairayikamAMthI Ave. asaMkhyAta vaSayakane vajIne bAkInA tiryaMcomAMthI, akarmabhUmijatadvija - asaMkhyAta vaSaya sivAyanA manuSyomAMthI, badhAM devomAMthI AvIne upaje. sthiti-jaghanyathI aMtamuhurta, utkRSTathI traNa palyopama, baMne rIte kare che. uddhatIne nairayikAdimAM yAvatu anuttaropAtikomAM upaje, koIka siddha thAya yAvatuM duHkhono aMta kare che. bhagavan! te jIvonI keTalI gati, keTalI agati che? gautama! pAMca gati ane cAra Agati, parittA saMkhyAnA kahyA che. * vivecana-49 : te manuSyo koNa che ? AcArya kahe che - manuSyo be bhede kahyA che - saMmUrNima manuSyo ane garbhavyutkrAMtika manuSyo. 2 zabda svagata aneka bheda sUcaka che. temAM saMmUrNima manuSya pratipAdanArthe kahe che - bhadaMta ! saMmUrNima manuSyo kyAM samUcche che ? gautama ! manuSyakSetra aMdara pItALIza lAkha yojanamAM, aDhIdvIpa samudramAM, paMdara karmabhUmimAM, bIza akarmabhUmimAM, chappana aMtadvipamAM garbhavyutkrAMtika manuSyonA ja uccAra, prasavaNa, kapha, siMdhANa, vamana, pitta, lohI, vIrya, parisaDana zuka pudgalamAM, mRta jIva kalevaromAM, strI-puruSanA saMyogomAM, nagaranI khALamAM, badhAM azuci sthAnomAM A saMmUrchAima manuSyo samUcche che. te aMgulanA asaMkhyAta bhAga avagAhanAthI, asaMjJI, mithyAdaiSTi, badhI payatithI piyata, aMtarmuhUrva AyumAM kALa kare che. have zarIrAdi dvArA pratipAdanArthe kahe che - traNa zarIro - audArika, taijasa, kAmaNa. avagAhanA jaghanya ane utkRSTathI sAMgulano asaMkhyAta bhAga pramANa, saMhana-saMsthAna-kaSAya-klezyA dvAro, beIndriya samAna che. Indriya dvAramAM pAMca Indriyo, saMjJIdvAra - veda dvAra paNa beIndriyavatuM, pati dvAramAM apatio pAMca. daSTi-darzana-jJAna-yoga-upayoga dvAro, pRthvIkAyika samAna, AhAra-beIndriyavatuM. upapAta-nairayika, deva, teu, vAyu-asaMkhyAtavaSaya vajIne Ave. sthiti-jaghanya ane utkarSathI aMtarmuhUrta pramANa che. vizeSa A - jaghanya padathI utkRSTane adhika jANavuM. mAraNAMtika samudhdhAtathI samavahata thaIne paNa mare, asamavahata thaIne paNa. udvartIne nairayika, deva, asaMkhyAtavarSAyu varjIne bAkInA sthAnomAM upaje. tethI ja be gatika - be Agatika che, tiryaMca - manuSya gatinI apekSA che parId-pratyeka zarIrI, asaMkhyAtA kahyA che. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-/49 201 saMmUrNima manuSyo kahyA. have garbhavyutkrAMtika manuSya te garbhavyutkrAMtika manuSyo koNa che ? AcArya kahe che - garbhavyutkrAMtika manuSyo traNa bhede kahyA che - karmabhUmaja, akarmabhUmaja, aMtarlipaja. temAM varSa - kRSi, vANijyAdi athavA mokSAnuSThAna. karmapradhAna bhUmi jemAM che te karmabhUmakA. e rIte akarma-yod kamarahita bhUmi jemAM che te akarmabhUmakA. aMtara zabda - "madhya'no vAyaka che. kaoNMtara - lavaNasamudranI madhye dvIpo te aMtaddhipagA. ukta prakArathI manuSya bhedo kahevA, jema prajJApanAmAM kahyA che. te saMkSepathI paryAptA-apayatA che, pAThasiddha che. zarIrAdi dvAra vicAraNAmAM - zarIra dvAramAM pAMca zarIra - dArika, vaikriya, AhAka, taijasa ane kAmaNa. manuSyomAM badhAM saMbhave che avagAhanA dvAramAM - jaghanya avagAhanA gulano asaMkhyAta bhAga ane ukATathI traNa gAuM. saMvanana dvAmAM che e saMsthAna. saMsthAna dvAramAM cha e saMsthAno che. kaSAya dvAramAM krodha kaSAyI - mAna kaSAyI - mAyA kaSAyI - lobhakapAyI ane akaSAyI paNa che. kemake vItarAga manuSyonuM akaSAyIpaNuM che. saMjJA dvAramAM - AhAra saMjJA, bhayasaMjJA, maithuna saMjJA, lobha saMjJA cArethI yukta, nosaMjJopayuktA che. nizcayathI vItarAgamanuSyo, vyavahAcchI badhAM cAritrine lokottara cita lAbhathI temane daze saMjJAothI rahitapaNuM hoya che. kahyuM che - "sarve nivaNa sAdhaka lokotarAzraya jANavA, badhI saMjJA lokAzrayI che, bhavarUpa aMkura mATe jaLa samAna che." lesyAdvAramAM - kRSNa, nIla, kapota, teuM, 5DA, zukla e cha leDyA ane alezya. temAM alezyA paramazukladhyAyI ayogI kevaLIne hoya. IndriyadvAramAM - zrobendriya yAvat sparzanendriya yukta tathA noIdriya upayukta. temAM noIndriyopayukata te kevalI. samuThThAtA dvAramAM sAte samudgAto che. manuSyomAM badhAMno saMbhava che. samudyAta saMgrAhikA A gAthA- vedana, kaSAya, mAraNAMtika, vaikriya, AhAra, kevali-samudgIta kahevA. saMjJI dvAramAM - saMjJI, nosaMjJI nokasaMjJI, temAM nosaMjJIno asaMjJI te kevalI. vedadvAramAM strIvedI paNa che, puruSavedI-napuMsakavedI, avedI paNa che. - pati dvAramAM pAMca patio ane pAMca patio che. bhASA ane mane patinI ekava vipakSAthI pAMca kahI. daiSTi dvAramAM traNa daiSTio che. te A - keTalAMka misyAdeDhio, keTalAMka samyagRSTio, keTalAMka samyagRmithyArdaSTio che. darzanadvAramAM - cAra darzano che, te A - cakSurdazana, acakSurdarzana, avadhidarzana, kevaladarzana. jJAnadvAramAM - jJAnI ane ajJAnI che. temAM mithyAdaiSTine ajJAnI ane samyagupTivALA te jJAnI che. jJAnI te pAMca-mati jJAnAdi che. ajJAnI te kaNa-mati ajJAnAdi che. tenI bhajanA kahevI. - te bhajanA A pramANe che - keTalAMka be jJAnI, keTalAMka traNa jJAnI, keTalAMka cAra jJAnI, keTalAMka eka jJAnI che. temAM je be jJAnavALA che, te niyamA Abhinibodhika 202 jIvAbhigamaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda jJAnI ane zrutajJAnI che. je traNa jJAnavALA che, te matijJAnI, zrutajJAnI ane avadhijJAnI che athavA AbhinibodhikajJAnI, zrutajJAnI ane mana:paryavajJAnI che. kemake avadhijJAna vinA paNa mana:paryavajJAna saMbhave che. siddha prAbhRta AdimAM tathA aneka bhede abhidhAnathI che. je cAra jJAnavALA che te - abhinibodhikajJAnI, zrutajJAnI, avadhijJAnI, mana:paryavajJAnI che. je ekajJAnI che te kevaLajJAnI che. kevalajJAnanA abhAve bAkInA jJAno cAlyA jAya che. "chAsthika jJAna naSTa thatAM" e vacanathI. | (zaMkA) kevaLajJAna utpanna thatAM zeSa jJAno kema cAlyA jAya che ? jeTalA je bAkInA matyAdi jJAno pota-potAnA AvaraNanA kSayopazamathI janme che, tenAthI nirmaLa sva-sva AvaraNa vilaya thatAM, te cAritra pariNAmavatu zobhana thAya. kahyuM che - AvaraNonA dezathI vigama vaDe mati-gRtAdi thAya che. AvaraNanA sarva vigamamAM te jIvane te kema na hoya ? kahe che - jema jAtya maskata, maNI Adi jyAM sudhI badho maLa cAlyo na jAya, tyAM sudhI je - je dezathI malavilaya thAya te-te dezathI abhivyakti thAya che. te kvaci-kadAci-kathaMcit aneka prakAre thAya che. te rIte AtmA paNa sarvakALa - x * jeTalA maLathI vilaya pAme * x * teTalo zuddha thAya, dezathI kamamaloccheda thatAM teTaluM jJAna upaje. te aneka prakAre thAya * * * A aneka prakAratA mati-zrutAdi bhedathI jANavI. jema makata-maNi Adino sava mala cAlyo jAya, tyAre samasta deza spaSTa thaI jAya - x * tema AtmA paNa jJAna-darzana-cAstrinA prabhAvathI sarva AvaraNa viccheda thatAM ati parikrUTa sarva vastu paryAya prapaMca sAkSAtkArI jJAna upaje che. * * * * * je ajJAnI che, te be ajJAnI ke traNa ajJAnI che. temAM je be ajJAnI che, te mati ajJAnI ane zruta ajJAnI che. je traNa ajJAnI che te matiajJAnI, zrutAjJAnI, virbhAgajJAnI che. yogadvAramAM manoyogI, vAmyogI, kAyayogI, ayogI che. temAM ayogIpaNuM zailezI avasthA pratipane hoya che. upayoga dvArA ane AhAra dvAra beIndriyavatuM che, upapAta - adha:saptamI nAkAdi vajIne kahyo. kahyuM che ke - sAtamI nAraka pRthvImAM tejaskAyika, vAyukAyika anaMtara udvartIne mAnuSyane pAmatA nathI. sthitidvAramAM - jaghanyathI aMtamuharta ane utkRSTathI traNa palyopamanI sthiti che. samuThThAtane AzrIne maraNavicAraNA karatA samavahata thaIne paNa mare, asamavahata paNa mare. - cyavanadvAramAM - anaMtara udvartIne badhAM nairayikomAM, badhAM tiryaMcayonikomAM, baghAM manuSyomAM, badhAM devomAM anuttaropapAtika sudhI jAya che. keTalAMka siddha-buddhamukata-parinivRta ane sarve duHkhonA aMtakara thAya che tema kahevuM. temAM ANImAdi aizvarya prAptithI tavAvidha manuSyavRtva apekSAe nihitArtha thAya, ahIM asarvajJa paNa koI siddha che tema kahe, tethI AvA pratyayane TALavA kahyuM - "budhyate' nisavaraNatvathI Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-/49 203 204 jIvAbhigamaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda kevala avabodha vaDe samasta vastujAta. e rIte asiddha paNa bhavastha kevalI e pramANe varte che. tema na thAya, ema pratIti mATe kahe che - mukyane - pucApunyarUpathI chU kamathI. A paNa aparinivRtA ja bIjA vaDe IcchAya che - "mukti pada prApta thavA chatAM paNa tIrthanikAra darzanathI ahIM Ave che." A vacanathI kahyuM. tethI maMdamatinI buddhi bhramita na thAya mATe kahe che - panivani - badhAM karmo agnimAM baLI gayA jevA thAya che. tethI zuM kahe che ? sarve zArIrika, mAnasika duHkhono vinAza kare che. ukta kAraNe ja gati-Agati dvAramAM cAra gati ane pAMca gati thAya kemake siddha gatimAM gamana thAya che. parId-pratyeka zarIrI, saMkhyaya-saMkheyakoTI pramANatvathI kahyuM. have devone kahe che - * sUtra-pa0 : te devo zuM che ? deze cAra bhede kahyA che, te A rIte - bhavanavAsI, vyaMtara, jyotika, vaimAnika. te bhavanavAsI zuM che ? teo daza bhede kahyA che. te A pramANe - asukumAro yAvatu anitakumAra. te bhavanavAsI kahan. te vyaMtaro zuM che ? sarve deva bhedo kahevA. cAvata te saMkSepathI be bheda kahyA che. te A - patA ane paryAptA. traNa zarIro - vaikriya, taijasa, kAmaNa. avagAhanA be bhede che - bhavadhAraNIya ane uttara aikicika. temAM je te bhavadharaNIya te jaghanyathI gulano asaMkhyAta bhAga, ukRSTathI sAta hAtha. uttara vaidiyika zarIra jAnyathI aMgulano asaMkhyAta bhAga, utkRSTathI eka lAkha yojanA zarIro-cha saMghayaNamAMnA koIpaNa saMghayaNa rahita evA asaMghayaNI che, kemake temane hADakA zirA, nAya na hovAthI saMghayaNa paNa nathI. je ISTa, kAMta cAva4 yugalo che, te yugalo ja saMghAyatapaNe pariName che. kayAM saMsthAne saMsthita che ? gautama! be bhede che - te A pramANe - bhavadhAraNIya ane uttaravaikiyika. temAM je bhavadhAraNIya che, te samacaturasa saMsthAna saMsthita che, temAM je uttara aikriya che, te vividha saMsthAne saMsthita sAgaropama. baMne rIte kare che. udvatane nairayikamAM jatA nathI. yathA saMbhava tica ane manuSyomAM jAya che, devomAM jatA nathI. be gatika, be Agatika che. parittA asaMkhyAtA kahyA che.. te devo kahA, te paMcendriya kA. udAra-trasa-prANa kahA. * vivecana-5o : te devo koNa che ? AcArya kahe che - devo cAra bhede kahyA che. te A rIte - bhavanavAsI, vyaMtara, jayotika, vaimAnika. ukta prakArathI bhedo kahevA, jema prajJApanAmAM kahyA che tema kahevA, te A rIte- te bhavanavAsI koNa che ? bhavanavAsI daza bhedo kahyA che. ItyAdirUpa, te vyAkhyAna sahita kahevA. te saMkSopathI be bhede kahyA che - paryAptA, apaMiA . AmanuM apayaktitva utpattikALe ja kahevuM. aparyApti nAma karmodaya thakI nahIM. kahyuM che ke- nAraka, devo, asaMkhyAta vaSayaka garbhaja tiryaMca ane manuSyo., A badhAM upapAtakALe ja aparyAptA jANavA. zarIrAdi dvAra vicAraNAmAM zarIra dvAre traNa zarIro che - vaikriya, vaijasa ane kAmaNa. avagAhanA - bhavadhAraNIya jaghanyathI gulanA asaMkhyAta bhAga mAga che, utkarSathI sAta hAtha pramANa che. uttara paikriyanI jaghanyathI aMgulano asaMkhyAta bhAga pramANa, ukarSathI eka lAkha yojana pramANa che. saMhanana dvAramAM - cha saMhananomAMthI koI paNa saMhanana na hovAthI asaMhananI che. kaI rIte ? te kahe che - te devonA zarIramAM koI hADakAM nathI, zirA paNa nathI, snAyuo paNa nathI. saMhanana e asthi nicayAtmaka che, tethI asthi AdinA abhAvathI saMtanano abhAva che. paraMtu je pudgalo ISTa-manamAM IcchAne prApta, temAM kiMcita akAMta hovA chatAM paNa keTalAMkane ISTa hoya che. tethI kahe che - wta - kamanIya, zubhavarNayukta hovAthI cAvatu karaNathI priya-manojJa-maNAma jANavA. temAM je kAraNathI ja kAMta che, tethI ja priya - sadaiva potAmAM priya buddhine utpanna kare che. tathA zubha - zubha sa, gaMdha, pazatmakapaNAthI. manojJa-vipAkamAM paNa sukhajanakatAthI manane prahalAda hetupaNe che maNAma - sadaiva bhojayapaNe jIvonA manamAM pamAya che. AvA prakAranA pugalo temane zarIra saMghAtane mATe pariName che. saMsthAna dvAramAM bhavadhAraNIya zarIra badhAMne ja samacatusa saMsthAnapaNe che. uttavaikriya vividha saMsthAna saMsthita che. tenA IcchAnusAra prAdubhava thAya che. kaSAya cAra che. saMjJA cAra che. lezyA cha che. Indriyo pAMca che. samuddhAto pAMca che - te vedanA, kaSAya, mAraNAMtika, zaikriya ane taijasa samuThThAtanA saMbhavathI kahyA. saMjJIdvAramAM saMjJI paNa che, asaMjJI paNa che. tene nairayikavata kahevA. vedadvAramAM strIvedavALA paNa che, puruSavezavALA paNa che, napuMsakaddavALA nathI. pati -daiSTidarzana nairayikavat jANavA. kahela che. cAra kaSAyo, cAra saMjJA, cha leyA, pAMca Indriyo, pAMca samudaghAto, saMjJI paNa * asaMjJI paNa, vedI paNa che ane paravedI paNa che, napuMsakavedI nathI. pati-patio pAMca, traNa dRSTi, traNa darzana, jJAnI paNa che - ajJAnI paNa che. je jJAnI che, te niyamAM traNa jJAnI che, ajJAnI bhajanAe che. be upayoga, traNa yoga, AhAra niyama cha dizAthI grahaNa kare che.. avasajja kAraNane AgrIne vaNathiI pILo ane zeta cAvatuM bahAra AhAra che. upapAta-tici, manuSyomAM che. sthiti-jAnyathI daza hajAra varSa, uckRSTa 39 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-50 205 206 jIvAbhigamaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda jJAna dvAramAM - jJAnI paNa che, ajJAnI paNa che. * x * temAM je jJAnI che, te niyamathI traNa jJAnavALA che. te A rIte- Abhinibodhika jJAnI, zrutajJAnI ane avadhijJAnI. temAM je ajJAnI che, temAM keTalAMka be ajJAnI che, keTalAMka traNa ajJAnI che. temAM je be ajJAnI che, te niyamA mati ajJAnI ane zrata ajJAnI che. je traNa ajJAnI che, te niyamA mati ajJAnI, zrata ajJAnI, virbhAgajJAnI che. A be ke traNa ajJAnIno vikalA asaMjJI maLethI je utpanna thAya che, tenA prati kahevuM. te nairayikavat kahevuM. upayoga - AhAra dvAro nairayikavat kahevA. upapAta-saMjJI-asaMjJI paMcendriya tiryaca-garbhaja manuSyothI che. sthiti-jaghanyathI 10,000 varSa, utkRSTathI tetrIza sAgaropama che. samuThThAtane AzrIne maraNa vicAraNAmAM samavahata thaIne paNa mare che, asamavahata thaIne paNa mare che. cyavanadvAramAM anaMtara udvartIne pRthvI, apa, vanaspati kAyika garbha bukAMtika saMkhyAta vaSaya tiryaMca paMcendriya manuSyomAM jAya che, bAkInA jIva sthAnomAM nahIM. tethI gati-AgitadvAramAM be gati-be Agati, tiryaMca ane manuSyagati apekSAe kahela che. parId-pratyekazarIrI, asaMkhyAtA kahyA che. upasaMhArArthe, te A devo, te paMcendriyAdi kahyuM. have sthAvara ane basanuM bhavasthiti kALamAna kahe che - * sUtra-51 - bhagavanA sthAvaranI keTalo kALa sthiti kahI che ? gautamI janyathI aMtamuhUrva, utkRSTathI rara,sthiti kahI che. bhagavana ! trasanI keTalI kALa sthiti kahI che ? gautama ! jaghanyathI aMtamuhUrta, utkRSTathI 33-sAgaropama sthiti kahI che. bhagavanA thAvasthAvaravamAM kALathI kyAM sudhI rahe ? jaghanyathI aMtarmahatta, utkRSTathI anaMtakALa anaMtI utsarpiNI-avasarpiNI kALathI, kSetrathI anaMtaloka - asaMkhyAta yugala parivarta. te pugala parAvatuM AvalikAthI asaMkhyAta bhAga. bhagavana / basa, basatvathI kALathI keTalo kALa hoya ? jAnyathI aMtamuhUrta utakRSTathI asaMkhyAta kALa-asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNI kALathI, kSetrathI asaMkhyAta loka. bhagavAna ! sthAvaranuM keTalA kALanuM aMtara hoya che ? basanI saMciNA mujaba kahevuM. bhagavAna ! basane keTalA kALanuM aMtara hoya che jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa vanaspatikALa. bhagavAna ! A basa ane sthAvaramAM koNa, konAthI alA-bahu, tulyavizeSAdhika che ? gautama! sauthI thoDAM trasa che, sthAvaro anaMtagaNA che. te A dvividhA saMsAra samApaNA jIvo kahyA. * vivecana-pa1 : jaghanyathI aMtarmuhad, utkRSTathI 22,000 varSa, A pRthvIkAyane AzrIne jANavuM. bIjA sthAvara kAyane utkRSTathI ATalI bhavasthitino abhAva che. trasakAyanI jaghanyathI aMtarmuhad, utkRSTathI bIza sAgaropama, A deva-nAka apekSAo jANavuM. bIjA trasakAyane utkRSTathI ATalI bhavasthitino abhAva che. have A baMnenI kAyasthiti kALamAnane kahe che - sthAvara, A rUpe sthAvarava evo bhAva che. kALathI keTalo kALa hoya ? gautama! jaghanyathI aMtarmuhafkALa, utkRSTathI anaMtakALa. te ja anataMkALa. kALa ane kSetra vaDe nirUpe che - anaMtI utsarpiNI - avasarpiNI, kALathI. phogathI anaMta loka. zuM kahe che ? anaMtalokamAM jeTalo AkAza pradezo che, temAM prati samaya eka-ekanA apahArathI jeTalI anaMtI avasarpiNI-utsarpiNI thAya che. AnuM ja pudgalaparAvarta mAna kahe che-asaMkhya pudgala parAvarta. asaMkhya pudgala parAvartAmAM kSetrathI eTale pada sAMnidhyathI phoTA padagala parAvartAmAM jeTalA saMbhave che. te anaMtI utsarpiNI-avasarpiNI sudhI samajavuM. A asaMmeya asaMkhyaya bhedAtmaka che, tethI pudgalaparAvarta asaMkhyayava nidhari che. pudgala parAvarta AvalikAno asaMkhyAta bhAga. AvalikAnA asaMkhyAtame bhAge jeTalA samayo che teTaluM pramANa samajavuM. A vanaspatikAya sthitine AzrIne jANavuM. paNa pRthvI-akAya sthitinI apekSAe nahIM. te baMnenI kAyasthiti utkarSathI asaMkhyaya utsarpiNI pramANatvathI che. tethI prajJApanAmAM kahyuM che - pRthvIkAyika, pRvIkAyikapaNe kALathI keTalo kALa hoya ? gautama! jaghanyathI. aMtamuhad, utkRSTathI asaMkhyAtakALa, asaMkhyAta utsarpiNI - avasarpiNI kALathI, phogathI asaMkhyAtaloka, e rIte apukAyika paNa jANavA. je vanaspatikAyanI sthiti che, te cokta pramANa tyAM kahela che - bhagavatu ! vanaspatikAyika, vanaspatikAyikapaNe kALathI keTalo kALa hoya ? gautama! jaghanyathI aMtarmuhurta, utkRSTathI anaMtakALa - anaMtI utsarpiNI-avasarpiNI kALathI, kSetrathI anaMta loka asaMkhyAta pudgala pAd AvalikAno asaMkhyAta bhAga. A ja vanaspati sthitikALa sAMvyavahArika jIvone AzrIne kahyo che, asAMvyavahArika jIvone to kAyasthiti anAdi jANavI. tathA "vizeSavatImAM kahyuM che - anaMtA jIvo che, jenA vaDe trasAdi pariNAma prApta thatAM nathI, teo anaMtAnaMta nigodavAsamAM vase che. te paNa te asAMvyavahArika jIvonI anAdi kAyasthiti keTalAMkane anaMtakALa hoya che, jeo kadI asAMvyavahArika rAzimAMthI udvartIne sAMvyavahArika sazimAM paDaze nahIM. keTalAMkane anAdi sAMta hoya che, je asAMvyavahArika rAzimAMthI udvartIne sAMvyavahArika rAzi pAme che. have kaI rIte asAMvyavahArika sazithI nIkaLIne sAMvyavahArika rAzimAM Ave che ? jethI evI prarUpaNA karAya che. kahevAya che, Ave che ? kaI rIte mAnavuM ? tethI kahe che - pUrvacAryanA upadezathI tathA kahe che - "duSamaaMdhakAra nimagnajana pravacana Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-/51 ra09 jIvAbhigamaupAMgasUtra - saTIkaanuvAda pradIpa" bhagavana jinabhadragaNi kSamAzramaNa "vizeSaNavatI''mAM kahe che. A saMvyavahAra rAzi mathethI jeTalA siddha thAya che, teTalA temAM anAdi vanaspati sazithI Ave che. have trasakAyanI kAyasthiti kahe che - basa e paryAyathI kALa vaDe keTalo kALa rahe che ? gautamAjaghANI aMtarmahad, utkRSTathI asaMkhyAtakALa. Ane ja asaMkhyaya kALa ane kSetra vaDe nirUpe che. asaMkhyaya utsarpiNI-avasarpiNI kALathI, kSetrathI asaMmeya loka - asaMgeya lokamAM jeTalA AkAza pradezo che, temAM prati samaya eka-ekane bahAra kADhatA jeTalI asaMkhya utsarpiNI-avasarpiNI thAya che, teTalo kALa. A ATalI kAyasthiti gati basa tejaskAyika ane vAyukAyikane AzrIne jANavI, labdhi basane AzrIne nahIM. labdhimasanI kAyasthiti utkRSTathI keTalAMka varSa adhika be hajAra sAgaropama pramANa che. prajJApanAmAM kahyuM che - bhagavat trasakAya, trasakAyava thakI kALathI keTalo kALa hoya ? gautama! jaghanyathI aMtarmuharta ane utkRSTathI be hajAra sAgaropama saMkhyAta varSa abhyadhika. bhagavan! teukAyika kALathI keTalo kALa teukAyikapaNe hoya che ? gautama! jaghanyathI aMtarmuhUrta, utkRSTathI asaMkhyAtakALa, asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNI kALathI, kSetrathI asaMkhyAta loka. e pramANe vAyukAyikane paNa kahevA. - - - have sthAvaratvanuM aMtara kahe che - bhagavad ! sthAvaranuM aMtara ItyAdi sugama che. vizeSa e - asaMkhyaya utsarpiNI-avasarpiNI kALathI, kSetrathI asaMkhyAta loka. eTalA pramANa aMtara tejaskAyika, vAyukAyika madhya gamanamAM jANavuM. anyatra gatimAM ATalA pramANanuM aMtara na saMbhave. * basanuM aMtara paNa sugama che. paNa te utkRSTathI vanaspatikALa kahevuM. te A rIte - utkRSTathI anaMtAnaMta utsarpiNI - avasarpiNI kALathI, kSetrathI anaMtaloka, asaMkhyAta pudgalaparAvarta, te pudgala parAvarta AvalikAno asaMkhyAta bhAga che. ATaluM aMtara vanaspatikAya madhyamAM gayelathI jANavuM. anyatra gatimAM ATaluM aMtara prApta thatuM nathI. *** have alAbahatva kahe che - bhagavan! A basa-sthAvara jIvo madhya koNa konAthI alA-bahu tulya-vizeSAdhika che ? sUtrArtha mujaba jANavuM. muni dIparatnasAgare karela pratipatti-1-no TIkAsahitano anuvAda pUrNa " bhAga-17mo pUrNa ka Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama saTIka anuvAdanuM vibhAgIkaraNa 15 - 16 | 17 | AgamanuM nAma bhAga kramAMka AcArAMga | | 1 ane 2 sUtrakRtAMga 3 ane 4 sthAnAMga 5 thI 7 samavAyAMga bhagavatI 9 thI 13 jJAtAdharmakathA 14 upAsakadazA, aMtakRtadazA, anuttaropapAtikadazA, praznavyAkaraNa vipAkazruta, aupapAtika rAjapraznIyA jIvAjIvAbhigama 17 thI 19 prajJApanA 20 thI 22 sUrya/caMdra-prajJapti 23,24 jaMbUdvIpa prajJapti 25 thI 27 nirayAvalikA paMcaka ane payannAsUtro-10+1 | 28 nizItha, vyavahAra, bRhatkalpa dazAzrutaskaMdha ane jItakalpa mahAnizIthA Avazyaka 31 thI 34 piMDaniryukti, oghaniryukti | 35 | dazavaikAlika 36 uttarAdhyayana 37 thI 39 naMdIsUtra | 40 anuyogadvArA kalpa (bArasA) sUtra | 42. 29 30 ] 41.