Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ namo namo nimmaladaMsaNassa bAla brahmacArI zrI neminAthAya namaH pUjya Ananda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara-gurUbhyo namaH Agama-7 upAsakadazA AgamasUtra hindI anuvAda anuvAdaka evaM sampAdaka Agama dIvAkara muni dIparatnasAgarajI [ M.Com. M.Ed. Ph.D. zruta maharSi ] Agama hindI-anuvAda-zreNI puSpa- 7
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana/ sUtrAMka Agama sUtra 7, aMgasUtra-7, 'upAsakadazA' AgamasUtra-7- "upAsakadazA' aMgasUtra-7 -hindI anuvAda kahAM kyA dekhe? krama viSaya pRSTha / krama viSaya pRSTha 01 | AnaMda 05 / 06 | kuMDakolika kAmadeva 12 / 07 saddAlaputra 03 culanIpitA 08 mahAzataka 04 surAdeva 09 naMdinIpitA 05 | cullazataka | 19 / 10 leiyApitA muni dIparatnasAgara kRt " (upAsakadazA) AgamasUtra-hinda-anuvAda" Page 2
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 7, aMgasUtra-7, 'upAsakadazA' adhyayana/ sUtrAMka 45 Agama vargIkaraNa sUtra krama krama Agama kA nAma Agama kA nAma sUtra 01 | AcAra aMgasUtra-1 25 AturapratyAkhyAna payannAsUtra-2 sUtrakRt 26 payannAsUtra-3 sthAna mahApratyAkhyAna 27 bhaktaparijJA | taMdulavaicArika payannAsUtra-4 samavAya payannAsUtra-5 29 saMstAraka bhagavatI 06 jJAtAdharmakathA aMgasUtra-2 aMgasUtra-3 aMgasUtra-4 aMgasUtra-5 aMgasUtra-6 aMgasUtra-7 aMgasUtra-8 aMgasUtra-9 aMgasUtra-10 aMgasUtra-11 upAMgasUtra-1 30.1 | gacchAcAra 30.2 | candravedhyaka upAsakadazA aMtakRt dazA gaNividyA payannAsUtra-6 payannAsUtra-7 payannAsUtra-7 payannAsUtra-8 payannAsUtra-9 payannAsUtra-10 chedasUtra-1 devendrastava vIrastava anuttaropapAtikadazA praznavyAkaraNadazA 11 | vipAkazruta | aupapAtika 34 / nizItha 12 35 bRhatkalpa chedasUtra-2 13 upAMgasUtra-2 vyavahAra rAjaprazciya | jIvAjIvAbhigama 14 upAMgasatra-3 37 15 prajJApanA upAgasUtra-4 upAMgasUtra-5 17 upAMgasUtra-6 16 | sUryaprajJapti | candraprajJapti | jaMbUdvIpaprajJapti 19 | nirayAvalikA 20 | kalpavataMsikA chedasUtra-3 chedasUtra-4 chedasUtra-5 chedasUtra-6 mUlasUtra-1 mUlasUtra-2 mUlasUtra-2 mUlasUtra-3 mUlasUtra-4 cUlikAsUtra-1 18 upAMgasUtra-7 dazAzrutaskandha jItakalpa 39 mahAnizItha 40 Avazyaka 41.1 | oghaniyukti | piMDaniyukti dazavaikAlika 43 uttarAdhyayana nandI upAgasUtra-8 42 puSpikA upAMgasUtra-9 upAMgasUtra-10 upAMgasUtra-11 upAMgasUtra-12 puSpacUlikA anuyogadvAra cUlikAsUtra-2 vRSNidazA 24 | catu:zaraNa payannAsUtra-1 muni dIparatnasAgara kRt' (upAsakadazA)- AgamasUtra-hinda-anuvAda" Page 3
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ kra 1 3 4 Agama sUtra 7, aMgasUtra-7, 'upAsakadazA' 5 2 Agama anuvAda sAhitya: muni dIparatnasAgarajI prakAzita sAhitya Agama sAhitya sAhitya nAma mUla Agama sAhitya: 1 2 3 - 1- AgamasuttANi mUlaM print -2- AgamasuttANi-mUlaM Net -3- AgamamaJjUSA (mUla prata) -1- AgamasUtra gujarAtI anuvAda -2- AgamasUtra hindI anuvAda Net -3- AagamSootra English Trans. -4- AgamasUtra saTIka gujarAtI anuvAda -5- AgamasUtra hindI anuvAda print Agama vivecana sAhityaH - 1- AgamasUtra saTIkaM -2- AgamasUtrANi saTIkaM pratAkAra- 1 -3- AgamasUtrANi saTIkaM pratAkAra-2 -4- Agama cUrNi sAhitya -5- savRttika AgamasUtrANi - 1 | -6- savRttika AgamasUtrANi - 2 -7- sacUrNika AgamasuttANi Agama koSa sAhitya: - 1- Agama saddakoso -2- Agama kahAkoso -3- Agama-sAgara-koSaH -4- Agama-zabdAdi-saMgraha (prA-saM-gu) Agama anukrama sAhitya: - 1- khAgama viSayAnubha- (bhUja) - 2- Agama viSayAnukrama (saTIkaM) -3- Agama sUtra- gAthA anukrama bUksa krama 147 6 [49] [45] [53] 165 [47] [47] [11] [48] [12] 171 1 [46] 2 [51] 3 [09] 4 [09] 5 6 7 6 Agama sAhitya sAhitya nAma Agama anya sAhitya: - 1- Agama thAnuyoga -2- Agama saMbaMdhI sAhitya -3- RSibhASita sUtrANi 4- Agamiya sUktAvalI Agama sAhitya- kula pustaka adhyayana/ sUtrAMka anya sAhitya: tattvAbhyAsa sAhityasUtrAbhyAsa sAhityavyAkaraNa sAhitya vyAkhyAna sAhitya jinabhakti sAhitya vidhi sAhitya [40] [08] [08] 14 9 pUjana sAhitya [04] 10 tIrthaM42 saMkSipta harzana [01] 11 [05] 12 uslgi zulera [04] 09 02 04 03 ArAdhanA sAhitya 8 paricaya sAhitya hIyaratnasAgaranA laghuzodhanibaMdha Agama sivAyanuM sAhitya kUla pustaka muni dIparatnasAgaranuM sAhitya muni hIyaratnasAgaranuM khAgama sAhitya muni hIparatnasAgaranuM anya sAhitya [hula pustaka 516] [hula pustas 85] muni dIparatnasAgara saMkalita 'tattvArthasUtra'nI viziSTa DVD amArA prakAzano kula 601 + viziSTa DVD muni dIparatnasAgara kRt " ( upAsakadazA)" AgamasUtra - hinda-anuvAda" 1- Agama sAhitya (kula pustaka) 2- Agametara sAhitya (kula dIparatnasAgarajI ke kula prakAzana Dula pAnA 1,35,500 ba 10 06 02 01 01 516 Page 4 13 06 05 04 09 04 03 04 02 25 05 05 85 tenA sapanA [98,300] tenA hula pAnA [09, 270] tenAhutAnA [27,930] 51 08 60
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 7, aMgasUtra- 7, 'upAsakadazA ' [7] upAsakadazA aMgasUtra - 7- hindI anuvAda adhyayana- 1 - AnaMda ----- adhyayana / sUtrAMka sUtra - 1 usa kAla, usa samaya meM, campA nAmaka nagarI thI, pUrNabhadra caitya thA / (varNana aupapAtika sUtra samAna) / sUtra - 2, 3 usa kAla usa samaya AryasudharmA samavasRta hue| Arya sudharmA ke jyeSTha antevAsI Arya jambU nAmaka anagAra ne-pUchA chaThe aMga nAyAdhammakahAo kA jo artha batalAyA, vaha maiM sUna cUkA huuN| bhagavAna ne sAtaveM aMga upAsakadazA kA kyA artha vyAkhyAta kiyA ? jambU ! zramaNa bhagavAna mahAvIra ne sAtave aMga upAsakadazA ke dasa adhyayana prajJapta kiye / Ananda, kAmadeva, culanIpitA, surAdeva, cullazataka, kuMDakaulika, saddAlaputra, mahAzataka, nandinIpitA, zAlihIpitA / sUtra - 4 bhagavan ! zramaNa bhagavAna mahAvIra ne sAtave aMga upAsakadazA ke jo dasa adhyayana vyAkhyAta kie, unameM unhoMne pahale adhyayana kA kyA artha- kahA ? sUtra 5 jambU ! usa kAla, usa samaya, vANijyagrAma nagara thaa| usa ke bAhara IzAna koNa meM dUtIpalAza caitya thA / jitazatru vahA~ kA rAjA thaa| vahA~ vANijyagrAma meM Ananda nAmaka gAthApati thA jo dhanADhya yAvat aparibhUta thA / Ananda gAthApati kA cAra karor3a svarNa khajAne meM, cAra karor3a svarNa vyApAra meM, cAra karor3a svarNa dhana, dhAnya Adi meM lagA thaa| usake cAra vraja gokula the| pratyeka gokula meM dasa hajAra gAyeM thiiN| Ananda gAthApati bahuta se rAjAyAvat sArthavAha ke aneka kAryoM meM, kAraNoM meM, maMtraNAoM meM, pArivArika samasyAoM meM, gopanIya bAtoM meM, ekAnta meM vicAraNIya-vyavahAroM meM pUchane yogya evaM salAha lene yogya vyakti thA / vaha parivAra kA mer3hi yAvat sarva-kAryavardhApaka thA / Ananda gAthApati kI zivanandA nAmaka patnI thI, vaha paripUrNa aMga vAlI yAvat sarvAMgasundarI thii| Ananda gAthApati kI vaha iSTa-evaM anurakta thii| pati ke pratikUla hone para bhI vaha kabhI ruSTa nahIM hotI thI / vaha apane ke sAtha iSTa-priya sAMsArika kAmabhoga bhogatI huI rahatI thI / vANijya grAma nagara ke bAhara kollAka nAmaka sanniveza thA-vaha sanniveza samRddhivAn, nirupadrava, darzanIya, suMdara yAvat manakA prasannatA dene vAlA thA / vahA~ kollAka sanniveza meM Ananda gAthApati ke aneka mitra, jJAtijana - svajAtIya loga, nijaka, svajana, sambandhI, parijana-Adi nivAsa karate the, jo samRddha evaM sukhI the / usa kAla aura samaya meM zramaNa bhagavaMta mahAvIra pdhaare| parSadA nIkalI / vaMdana karake vApasa lauttii| koNika rAjA ki taraha jitazatru rAjA bhI nIkalA / vaMdana yAvat paryupAsanA kI / tatpazcAt AnaMda gRhapati ne bhagavaMta mahAvIra ke Ane kI bAta sUnI / arihaMta bhagavaMtoM kA nAma zravaNa bhI durlabha hai phira vaMdana namaskAra kA to kahanA hI kyA ? isIlie maiM vahA~ jAUM yAvat bhagavaMta kI paryupAsanA karuM / aisA socakara zuddha evaM sabhA meM pahanane lAyaka vastra dhAraNa karake, alpa evaM mahAmUlyavAna alaMkAra dhAraNa karake Ananda gRhapati apane gharase niiklaa| koraMTa puSpoM kI mAlA se yukta chatra dhAraNa kiyA huA aura janasamUha se parivRtta hokara calatA calatA vaha vANijya grAmanagara ke bIcoMbIca se nIkalakara jahA~ dUtipalAza caitya thaa| jahA~ bhagavAna mahAvIra the vahA~ Akara, bhagavaMta kI tIna bAra pradakSiNA karake vandana- namaskAra yAvat paryupAsanA karatA hai| muni dIparatnasAgara kRt' (upAsakadazA) AgamasUtra - hinda- anuvAda" Page 5
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 7, aMgasUtra-7, 'upAsakadazA' adhyayana/ sUtrAMka sUtra-6 tatpazcAt zramaNa bhagavAna mahAvIra ne Ananda gAthApati tathA mahatI parISad ko dharmopadeza kiyA / parSadA vApasa lauTI aura rAjA bhI nIkalA / sUtra -7 taba Ananda gAthApati zramaNa bhagavAna mahAvIra se dharma kA zravaNa kara harSita va parituSTa hotA huA yoM bolA-bhagavan ! mujhe nirgrantha pravacana meM zraddhA hai, vizvAsa hai / nirgrantha-pravacana mujhe rucikara hai / vaha aisA hI hai, tathya hai, satya hai, icchita hai, pratIcchita hai, icchita-praticchita hai / yaha vaisA hI hai, jaisA Apane kahA / devAnupriya ! jisa prakAra Apake pAsa aneka rAjA, aizvaryazAlI, talavara, mADaMbika, kauTumbika, zreSThI, senApati evaM sArthavAha Adi muNDita hokara, gaha-vAsa kA parityAga kara anagAra ke rUpa meM pravajita hae, maiM usa prakAra muNDita hokara pravajita hone meM asamartha hU~, isalie Apake pAsa pA~ca aNuvrata, sAta zikSAvrata mUlaka bAraha prakAra kA gRhadharma-grahaNa karanA cAhatA huuN| bhagavAna ne kahA-devAnupriya ! jisase tumako sukha ho, vaisA hI karo, para vilamba mata kro| sUtra-8 taba Ananda gAthApati ne zramaNa bhagavAna mahAvIra ke pAsa prathama sthUla prANAtipAta-parityAga kiyA / maiM jIvana paryanta do karaNa-karanA, karAnA tathA tIna yoga-mana, vacana evaM kAyA se sthUla hiMsA kA parityAga karatA hU~, tadanantara usane sthUla mRSAvAda-kA parityAga kiyA, maiM jIvana bhara ke lie do kAraNa aura tIna yoga se sthUla mRSAvAda kA parityAga kiyA, maiM jIvanabhara ke lie do kAraNa aura tIna yoga se sthUla mRSAvAda kA parityAga karatA huuN| usake bAda usane sthUla adattAdAna kA parityAga kiyA / maiM jIvanabhara ke lie do karaNa aura tIna yoga se sthUla corI kA parityAga karatA huuN| phira usane svadArasaMtoSa vrata ke antargata maithuna kA parimANa kiyA / apanI ekamAtra patnI zivanaMdA ke atirikta avazeSa samagra maithunavidhi kA parityAga karatA huuN| taba usane-parigraha kA parimANa karate hue-nidhAna cAra karor3a svarNa-mudrAoM, vyApAra-prayukta cAra karor3a svarNamudrAoM tathA ghara va ghara ke upakaraNoM meM prayukta cAra karor3a svarNa-mudrAoM ke atirikta maiM samasta svarNa-mudrAoM kA parityAga karatA huuN| phira usane catuSpada-vidhi parimANa kiyA / dasa-dasa hajAra ke cAra gokuloM ke atirikta maiM bAkI sabhI caupAe pazuoM ke parigraha kA parityAga karatA huuN| phira usane kSetra-vAstu-vidhi kA parimANa kiyA-sau nivartana ke eka hala ke hisAba se pA~ca sau haloM ke atirikta maiM samasta kSetra kA parityAga karatA hU~ / tatpazcAt usane zakaTavidhi kA parimANa kiyA / pA~ca sau gADiyA~ bAhara yAtrA meM tathA pA~ca sau gADiyA~ mAla Dhone Adi meM prayukta-ke sivAya maiM saba gAr3iyoM ke parigraha kA parityAga karatA huuN| phira usane vAhanavidhi-kA parimANa kiyA / pA~ca sau vAhana dig-yAtrika tathA pA~ca sau gRha-upakaraNa ke sandarbha meM prayukta ke sivAya maiM saba prakAra ke vAhana rUpa parigraha kA parityAga karatA huuN| phira usane upabhoga-paribhoga-vidhi kA pratyAkhyAna karate hue bhIge hue zarIra ko poMchane ke taulie Adi parimANa kiyA / maiM sugandhita aura lAla-eka prakAra ke aMgoche ke atirikta sabhI aMgoche rUpa parigraha kA parityAga karatA huuN| tatpazcAt usane datauna ke saMbaMdha meM parimANa kiyA - hari mulahaThI ke atirikta maiM saba prakAra ke dataunoM kA parityAga karatA hU~ / tadanantara usane phalavidhi kA parimANa kiyA - maiM kSIra Amalaka ke sivAya zeSa phalavidhi kA parityAga karatA huuN| usake bAda usane abhyaMgana-vidhi kA parimANa kiyA - zatapAka tathA sahasrapAka tailoM ke atirikta aura sabhI mAliza ke tailoM kA parityAga karatA hU~ / isake bAda usane ubaTana-vidhi kA parityAga kiyA / eka mAtra sugandhita gaMdhATaka-atirikta anya sabhI ubaTanoM kA maiM parityAga karatA huuN| usake bAda usane snAna-vidhi kA parimANa kiyA / pAnI ke ATha auSTrika-(ghar3e) ke atirikta snAnArtha jala kA parityAga karatA hU~ / usane vastravidhi kA parimANa kiyA-sUtI do vastroM ke sivAya maiM anya vastroM kA parityAga karatA huuN| usane vilepana vidhi kA parimANa kiyA-agara, kuMkuma tathA candana ke atirikta maiM sabhI vilepana-dravyoM muni dIparatnasAgara kRt " (upAsakadazA) AgamasUtra-hinda-anuvAda" Page 6
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 7, aMgasUtra-7, 'upAsakadazA' adhyayana/ sUtrAMka kA parityAga karatA hU~ / isake pazcAt usane puSpa-vidhi kA parimANa kiyA-maiM zveta kamala tathA mAlatI ke phUloM kI mAlA ke sivAya sabhI phUloM kA parityAga karatA huuN| taba usane AbharaNa-vidhi kA parimANa kiyA-maiM zuddha sone sAde kuMDala aura nAmAMkita mudrikA ke sivAya saba prakAra ke gahanoM kA parityAga karatA huuN| tadanantara usane dhUpanavidhi kA parimANa kiyA / agara, lobAna tathA dhUpa ke sivAya maiM sabhI dhUpanIya vastuoM kA parityAga karatA hU~ usane bhojana-vidhi kA parimANa kiyA / maiM ekamAtra kASTha peya atirikta sabhI peya padArthoM kA parityAga karatA huuN| usane bhakSya-vidhi kA parimANa kiyA / maiM-ghevara aura khAje ke sivAya aura sabhI pakavAnoM kA parityAga karatA huuN| usane odanavidhi kA parimANa kiyA-kalama jAti ke dhAna cAvaloM ke sivAya maiM aura sabhI prakAra ke cAvaloM kA parityAga karatA hU~ / usane sUpavidhi kA parimANa kiyA / maTara, mUMga aura urada kI dAla ke sivAya maiM sabhI dAloM kA parityAga karatA huuN| ghatavidhi kA parimANa kiyA / zarada Rtu ke uttama go-ghata ke sivAya meM sabhI prakAra ke ghRta kA parityAga karatA huuN| usane zAkavidhi kA parimANa kiyA / bathuA, laukI, suApAlaka tathA bhiMDI-ina sAgoM ke sivAya aura saba prakAra ke sAgoM kA parityAga karatA hU~ / mAdhurakavidhi kA parimANa kiyA / maiM pAlaMga mAdhuraka ke goMda se banAe madhura peya ke sivAya anya sabhI peyoM kA parityAga karatA hU~ | vyaMjanavidhi kA parimANa kiyA / maiM kAMjI bar3e tathA khaTAI bar3e mUMga Adi kI dAla ke pakaur3oM ke sivAya saba prakAra ke padArthoM kA parityAga karatA huuN| pIne ke pAnI kA parimANa kiyA / maiM ekamAtra AkAza se gire-pAnI ke sivAya anya saba prakAra ke pAnI kA parityAga karatA huuN| mukhavAsavidhi kA parimANa kiyA / pA~ca sugandhita vastuo se yukta pAna ke sivAya maiM sabhI padArthoM kA parityAga karatA hU~ |ttpshcaat usane cAra prakAra ke anarthadaNDa-apadhyAnAcarita, pramAdAcarita, hiMsra-pradAna tathA pApakarmopadeza kA pratyAkhyAna kiyaa| sUtra-9 bhagavAna mahAvIra ne zramaNopAsaka Ananda se kahA-Ananda ! jisane jIva, ajIva Adi padArthoM ke svarUpa ko yathAvat rUpa meM jAnA hai, usako samyaktva ke pA~ca pradhAna aticAra jAnane cAhie aura unakA AcaraNa nahIM karanA cAhie / yathA-zaMkA, kAMkSA, vicikitsA, para-pASaMDa-prazaMsA tathA para-pASaMDa-saMstava / isake bAda zramaNopAsaka ko sthUla-prANAtipAtaviramaNa vrata ke pA~ca aticAroM ko jAnanA cAhie, unakA AcaraNa nahIM karanA cAhie / bandha, vadha, chaviccheda, atibhAra, bhakta-pAna-vyavaccheda / tatpazcAt sthUla mRSAvAda-viramaNa vrata ke pA~ca aticAroM ko jAnanA cAhie, unakA AcaraNa nahIM karanA cAhie / sahasA-abhyAkhyAna, rahasya - abhyAkhyAna, svAdaramaMtrabheda, mRSopadeza, kUTalekhakaraNa / tadanantara sthUla adattAdAnaviramaNa-vrata ke pA~ca aticAroM ko jAnanA cAhie, unakA AcaraNa nahIM karanA cAhie / snehAhRta, taskaraprayoga, viruddharAjyAtikrama, kUTatulAkUTamAna, tatpratirUpakavyavahAra / tadanantara svadArasaMtoSa-vrata ke pA~ca aticAroM ko jAnanA cAhie, unakA AcaraNa nahIM karanA cAhie / itvarikaparigRhItAgamana, aparigRhItAgamana, anaMgakrIr3A, para-vivAhakaraNa tathA kAmabhogatIvrAbhilASa / zramaNopAsaka ko IcchA-parimANa-vrata ke pA~ca aticAroM ko jAnanA cAhie, unakA AcaraNa nahIM karanA cAhie / kSetravAstu-pramANatikrama, hiraNyasvarNa-pramANAtikrama, dvipadacatuSpada-pramANAtikrama, dhanadhAnyapramANAtikrama, kupya-pramANAtikrama / tadanantara digvrata ke pA~ca aticAroM ko jAnanA cAhie / unakA AcaraNa nahIM karanA cAhie / Urdhva-dikpramANAtikrama, adhodika-pramANAtikrama, tiryak-dika-pramANAtikrama, kSetra-vRddhi, smRtyantardhAna / upabhoga-paribhoga do prakAra kA kahA gayA hai-bhojana kI apekSA se tathA karma kI apekSA se / bhojana kI apekSA se zramaNopAsaka ko upabhoga-paribhoga vrata ke pA~ca aticAroM ko jAnanA cAhie, unakA AcaraNa nahIM karanA cAhie / sacitta AhAra, sacitta pratibaddha AhAra, apakva auSadhi-bhakSaNatA, duSpakva auSadhi-bhakSaNatA tathA tuccha auSadhi-bhakSaNatA / karma kI apekSA se zramaNopAsaka ko pandraha karmAdAnoM ko jAnanA cAhie, unakA AcaraNa nahIM karanA cAhie / ve muni dIparatnasAgara kRt " (upAsakadazA) AgamasUtra-hinda-anuvAda" Page 7
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 7, aMgasUtra-7, 'upAsakadazA' adhyayana/ sUtrAMka aMgArakarma, vanakarma, zakaTakarma, bhATIkarma, sphoTanakarma, dantavANijya, lAkSAvANijya, rasavANijya, rasavANijya, viSavANijya, kezavANijya, yantrapIDanakarma, nilchana-karma, davAgnidApana, sara-hrada-taDAgazoSaNa tathA asatI-janapoSaNa / usake bAda zramaNopAsaka ko anartha-daMDa-viramaNa vrata ke pA~ca aticAroM ko jAnanA cAhie, unakA AcaraNa nahIM karanA cAhie / kandarpa, kautkucya, maukharya, saMyuktAdhikaraNa tathA upabhoga paribhogAtireka / tatpazcAt zramaNopAsaka ko sAmAyika vrata ke pA~ca aticAroM ko jAnanA cAhie, unakA AcaraNa nahIM karanA cAhie / mana-duSpraNidhAna, vacana-duSpraNidhAna, kAya-duSpraNidhAna, sAmAyika-smRti-akaraNatA, sAmAyikaanavasthita-karaNatA / tadanantara zramaNopAsaka ko dezAvakAzika vrata ke pA~ca aticAroM ko jAnanA cAhie, unakA AcaraNa nahIM karanA / Anayana-prayoga, preSya-prayoga, zabdAnupAta, rUpAnupAta tathA bahiHpudgala-prakSepa / tadanantara zramaNopAsaka ko poSadhopavAsa vrata ke pA~ca aticAroM ko jAnanA cAhie, unakA AcaraNa nahIM karanA cAhie / apratilekhitaduSpratilekhita-zayyA-saMstAraka, apramArjitaduSpramArjita-zayyAsaMstAraka, apratilekhitaduSpratilekhita uccAraprasravaNa-bhUmi, apramArjitaduSpramArjita-uccAraprasravaNabhUmi tathA poSadhopavAsa-samyak-ananupAlana / tatpazcAt zramaNopAsaka ko yathA-saMvibhAga vrata ke pA~ca aticAroM ko jAnanA cAhie, unakA AcaraNa nahIM karanA cAhie / sacittanikSepaNatA, sacittapidhAna, kAlAtikrama, paravyapadeza tathA matsaritA / tadanantara apazcimamaraNAMtika-saMleSaNA-joSaNAArAdhanA ke pA~ca aticAroM ko jAnanA cAhie, unakA AcaraNa nahIM karanA caahie| ihaloka-AzaMsAprayoga, paraloka-AzaMsAprayoga, jIvita-AzaMsApra0, maraNa-AzaMsApra0,kAma-bhoga-AzaMsApra0 sUtra-10 phira Ananda gAthApati ne zramaNa bhagavAna mahAvIra ke pAsa pA~ca aNuvrata tathA sAta zikSAvratarUpa bAraha prakAra kA zrAvaka-dharma svIkAra kiyA / bhagavAna mahAvIra ko vandanA-namaskAra kara vaha bhagavAna se yoM bolAbhagavan Aja se anya yUthika-unake deva, una dvArA parigRhIta-caitya-unheM vandanA karanA, namaskAra karanA, unake pahale bole binA unase AlApa-saMlApa karanA, unheM azana-pAna-khAdima-svAdima-pradAna karanA, anupradAna karanA mere lie kalpanIya-nahIM hai / rAjA, gaNa-bala-deva va mAtA-pitA Adi gurujana kA Adeza yA Agraha tathA apanI AjIvikA ke saMkaTagrasta hone kI sthiti-mere lie isameM apavAda hai| zramaNoM, nirgranthoM ko prAsuka-acitta, eSaNIya-azana, pAna, khAdya tathA svAdya AhAra, vastra, pAtra, kambala, pAdaproJchana-pATa, bAjoTa, Thaharane kA sthAna, saMstAraka, bheSaja-davA denA mujhe kalpatA hai / Ananda ne yoM abhigraha - kiyA / vaisA kara bhagavAna se prazna pUche / prazna pUchakara unakA artha-prApta kiyA / zramaNa bhagavAna mahAvIra ko tIna bAra vaMdanA kii| bhagavAna ke pAsa se dUtIpalAza nAmaka caitya se ravAnA haA / jahA~ vANijyagrAma nagara thA, jahA~ apanA ghara thA, vahA~ AyA / apanI patnI zivanandA ko bolA-devAnupriye ! maiMne zramaNa bhagavAna ke pAsa se dharma sUnA hai / vaha dharma mere lie iSTa, atyanta iSTa aura rucikara hai / devAnupriye ! tuma bhagavAna mahAvIra ke pAsa jAo, unheM vandanA karo, paryupAsanA karo, pA~ca aNuvrata aura sAta zikSAvrata-rUpa bAraha prakAra kA gRhastha-dharma svIkAra kro| sUtra - 11 zramaNopAsaka Ananda ne jaba apanI patnI zivAnandA se aisA kahA to usane hRSTa-tuSTa-atyanta prasanna hote hue hAtha jor3e, 'svAmI aisA hai / taba zramaNopAsaka Ananda ne apane sevakoM ko bulAyA aura kahA-teja calane vAle, yAvat zreSTha ratha zIghra hI upasthita karo, upasthita karake merI yaha AjJA vApisa karo / taba zivanandA vaha dhArmika uttama ratha para savAra huI / bhagavAna mahAvIra virAjita the vahA~ jAkara tIna bAra AdakSiNa-pradakSiNA kI, yAvat paryupAsanA karane lagI / zramaNa bhagavAna mahAvIra ne zivanandA ko tathA usa upasthita parISad ko dharma-dezanA dI / taba zivanandA zramaNa bhagavAna mahAvIra se dharma sUnakara tathA usa hRdayameM dhAraNa karake atyanta prasanna huI / gRhIdharma-svIkAra kiyA, usI dhArmika uttama ratha para savAra hokara jisa dizA se AI thI, usI dizA kI ora calI gaI muni dIparatnasAgara kRt " (upAsakadazA) AgamasUtra-hinda-anuvAda" Page 8
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 7, aMgasUtra-7, 'upAsakadazA' adhyayana/sUtrAMka sUtra - 12 gautama ne bhagavAna mahAvIra ko vandana-namaskAra kiyA aura pUchA-bhante ! kyA zramaNopAsaka Ananda devAnupriya ke-Apake pAsa muNDita evaM parivajita hone meM samartha hai ? gautama ! aisA saMbhava nahIM hai / zramaNopAsaka Ananda bahuta varSoM taka zramaNopAsaka-paryAya-kA pAlana karegA vaha saudharma-kalpa-meM-saudharmanAmaka devaloka meM aruNAbha nAmaka vimAna meM deva ke rUpa meM utpanna hogA / vahA~ aneka devoM kI Ayu-sthiti cAra palyopama kI hotI hai| zramaNopAsaka Ananda kI bhI Ayu-sthiti cAra palyopama kI hogI / tadanantara zramaNa bhagavAna mahAvIra vANijyagrAma nagara ke dUtIpalAza caitya se prasthAna kara eka dina kisI samaya anya janapadoM meM vihAra kara ge| sUtra - 13 taba Ananda zramaNopAsaka ho gayA / jIva-ajIva kA jJAtA ho gayA yAvata zramaNanirgranthoM kA azana Adi se satkAra karatA huA vicaraNa karane lagA / usakI bhAryA zivAnaMdA bhI zramaNopAsikA hokara zramaNanirgranthoM kA satkAra karatI haI vicaraNa karane lgii| sUtra - 14 tadanantara zramaNopAsaka Ananda ko anekavidha zIlavrata, guNavrata, viramaNavrata, pratyAkhyAna-poSadhopavAsa Adi dvArA Atma-bhAvita hote hue-caudaha varSa vyatIta ho gae / jaba pandrahavAM varSa AdhA vyatIta ho cUkA thA, eka dina AdhI rAta ke bAda dharma-jAgaraNa karate hue Ananda ke mana meM aisA antarbhAva-cintana, Antarika mAMga, manobhAva yA saMkalpa utpanna huA-vANijyagrAma nagara meM bahuta se mAMDalika narapati, aizvaryazAlI evaM prabhAvazIla puruSa Adi ke aneka kAryoM meM maiM pUchane yogya evaM salAha lene yogya hU~, apane sAre kuTumba kA maiM AdhAra hU~ / isa vyAkSepa-ke kAraNa maiM zramaNa bhagavAna mahAvIra ke pAsa aMgIkRta dharma-prajJapti ke anurUpa AcAra kA samyak paripAlana nahIM kara pA rahA hU~ / isalie mere lie yahI zreyaskara hai, maiM kala prabhAta ho jAne para, maiM pUraNa kI taraha yAvat kuTumbIjanoM ko nimaMtraNA karake yAvat apane jyeSTha putra ko apane sthAna para niyukta karU~gA-apane mitra-gaNa tathA jyeSTha putra ko pUcha kara kollAka-sanniveza meM sthita jJAtakula kI poSadha-zAlA kA pratilekhana kara bhagavAna mahAvIra ke pAsa aMgIkRta dharma-prajJapti ke anurUpa AcAra kA paripAlana karU~gA / yoM Ananda ne saMprekSaNa kiyA / vaisA kara, dUsare dina apane mitroM, jAtIya janoM Adi ko bhojana karAyA / tatpazcAt unakA pracura puSpa, vastra, sugandhita padArtha, mAlA evaM AbhUSaNoM se satkAra kiyA, sammAna kiyaa| unake samakSa apane jyeSTha putra ko bulAyA / bulAkara, jaisA socA thA, yaha saba use kahA-putra ! vANijyagrAma nagara meM maiM bahuta se mAMDalika rAjA, aizvaryazAlI puruSoM Adi se sambaddha hU~, yAvat maiM samucita dharmopAsanA kara nahIM pAtA / ataH mere lie yahI zreyaskara hai ki tumako apane kuTumba ke mer3hi, pramANa, AdhAra evaM Alambana ke rUpa meM sthApita kara maiM yAvat samucita dharmopAsanA meM laga jaauuN| taba zramaNopAsaka Ananda ke jyeSTha putra ne jaisI ApakI AjJA' yoM kahate hue atyanta vinayapUrvaka apane pitA kA kathana svIkAra kiyA / zramaNopAsaka Ananda ne apane mitra-varga, jAtIya jana Adi ke samakSa apane jyeSTha putra ko kuTumba meM apane sthAna para sthApita kiyA / vaisA kara upasthita janoM se usane kahA-mahAnubhAvo ! Aja se Apa meM se koI bhI mujhe vividha kAryoM ke sambandha meM na kucha pUche aura na parAmarza hI kare, mere hetu azana, pAna, khAdya, svAdya Adi AhAra taiyAra na kare aura na mere pAsa lAe / phira Ananda ne apane jyeSTha putra, mitra-vanda jAtIya jana Adi kI anumati lI / apane ghara se prasthAna kiyA / vANijyagrAma nagara se, jahA~ kollAka sanniveza thA, jJAtakula evaM jJAtakula kI pauSadhazAlA thI, vahA~ pahu~cA / poSadha-zAlA kA pramArjana kiyA-zauca evaM laghuzaMkA ke sthAna kI pratilekhanA kI / vaisA kara darbha-kA saMstAraka-lagAyA, usa para sthita hokara poSadhazAlA meM poSadha svIkAra kara zramaNa bhagavAna mahAvIra ke pAsa svIkRta dharma-prajJapti-ke anurUpa sAdhanA-nirata ho gyaa| sUtra-15 tadanantara zramaNopAsaka Ananda ne upAsaka-pratimAeM svIkAra kI / pahalI upAsaka-pratimA usane yathAzruta muni dIparatnasAgara kRt " (upAsakadazA) AgamasUtra-hinda-anuvAda" Page 9
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 7, aMgasUtra-7, 'upAsakadazA' adhyayana/ sUtrAMka -yathAkalpa-yathAmArga, yathAtattva-sahaja rUpa meM grahaNa kI, usakA pAlana kiyA, use zodhita kiyA tIrNa kiyAkIrtita kiyA-ArAdhita kiyaa| sUtra - 16 zramaNopAsaka Ananda ne tatpazcAt dUsarI, tIsarI, cauthI, pA~cavI, chaThI, sAtavI, AThavI, nauvI, dasavI tathA gyArahavIM pratimA kI ArAdhanA kii| isa prakAra zrAvaka-pratimA Adi ke rUpa meM svIkRta utkRSTa, vipula prayatna tathA tapazcaraNa se zramaNopAsaka Ananda kA zarIra sUkha gayA, zarIra kI yAvat usake nAr3iyA~ dIkhane lgiiN| eka dina AdhI rAta ke bAda dharmajAgaraNa karate hue Ananda ke mana meM aisA antarbhAva yA saMkalpa utpanna huA-zarIra meM itanI kRzatA A gaI hai ki nAr3iyA~ dIkhane lagI haiM / mujha meM utthAna-bala-vIrya-puruSakAra parAkrama-zraddhA-dhRtisaMvega hai / jaba taka mere dharmAcArya, dharmopadezaka, jina-zramaNa bhagavAna mahAvIra vicaraNa kara rahe haiM, taba taka mere lie yaha zreyaskara hai ki maiM kala sUryodaya hone para antima maraNAntika saMlekhanA svIkAra kara lU~, khAna-pAna kA pratyAkhyAna-kara dU~, maraNa kI kAmanA na karatA haA, ArAdhanArata ho jAUM | Ananda ne yoM cintana kiyaa| dUsare dina savere antima maraNAntika saMlekhanA svIkAra kI, khAna-pAna parityAga kiyA, mRtyu kI kAmanA na karatA huA vaha ArAdhanA meM lIna ho gayA / tatpazcAt zramaNopAsaka Ananda ko eka dina zubha adhyavasAya-zubha pariNAmavizuddha hotI huI lezyAoM ke kAraNa, avadhi-jJAnAvaraNa karma ke kSayopazama se avadhi-jJAna utpanna ho gayA / phalataH vaha pUrva, pazcima tathA dakSiNa dizA meM pA~ca-sau, pA~ca-sau yojana taka kA lavaNasamudra kA kSetra, uttara dizA meM himavAn-varSadhara parvata taka kA kSetra, Urdhva dizA meM saudharma kalpa-taka tathA adhodizA meM prathama nAraka-bhUmi ratnaprabhA meM caurAsI hajAra varSa kI sthiti yukta, lolupAcyuta nAmaka naraka taka jAnane lagA, dekhane lgaa| sUtra -17 usa kAla vartamAna avasarpiNI ke cauthe Are ke anta meM, usa samaya bhagavAna mahAvIra samavasRta hue / pariSad jur3I, dharma sUnakara vApisa lauTa gaI / usa kAla, usa samaya zramaNa bhagavAna mahAvIra ke jyeSTha antevAsI gautama gotrIya indrabhUti nAmaka anagAra, jinakI deha kI UMcAI sAta hAtha thI, jo samacaturasra-saMsthAna-saMsthita thekasauTI para khacita svarNa-rekhA kI AbhA lie hue kamala ke samAna jo gaura varNa the, jo ugra tapasvI the, dIpta tapasvI-taptatapasvI-jo urAla-ghoraguNa-ghora tapasvI-ghora brahmacaryavAsI-utkSiptazarIra-jo vizAla tejolezyA apane zarIra ke bhItara sameTe hue the, bele-bele nirantara tapa kA anuSThAna karate hue, saMyamArAdhanA tathA tapazcaraNoM dvArA apanI AtmA ko bhAvita-karate hue vihAra karate the| bele ke pAraNe ke dina bhagavAna gautama ne pahale prahara meM svAdhyAya kiyA, dUsare prahara meM dhyAna, tIsare prahara meM atvarita-acala-asaMbhrAnta-mukhavastrikA kA pratilekhana kiyA, pAtroM aura vastroM kA pratilekhana evaM pramArjana kiyA pAtra uThAye, jahA~ zramaNa bhagavAna mahAvIra the, vahA~ Ae / unheM vandana, namaskAra kiyA / bole-bhagavan ! Apase anujJA prApta kara maiM Aja bele ke pAraNe ke dina vANijyagrAma nagarameM ucca nimna madhyama-sabhI kuloMmeM gRha-samudAnIbhikSA-caryA ke lie jAnA cAhatA hU~ / bhagavAna bole-devAnupriya ! jaise tumheM sukha ho, binA pratibandha-vilamba kie, karo / zramaNa bhagavAna mahAvIra kI AjJA prApta kara bhagavAna gautama ne dUtIpalAza caitya se prasthAna kiyA / binA zIghratA kie, sthiratApUrvaka anAkula bhAva se yuga-parimANa-mArga kA parilokana karate hue, IryAsamitipUrvakacalate hue, vANijyagrAma nagara Ae / Akara vahA~ ucca, nimna evaM madhyama kuloM meM samudAnI-bhikSA -hetu ghUmane lge| bhagavAna gautama ne vyAkhyAprajJapti sUtra meM varNita bhikSAcaryA ke vidhAna ke anurUpa ghUmate hue yathAparyApta-utanA AhAra-pAnI bhalI-bhA~ti grahaNa kara vANijyagrAma nagara meM cale / calakara jaba kollAka sanniveza ke na adhika dUra, na adhika nikaTa se nIkala rahe the, to bahuta se logoM ko bAta karate sUnA / devAnupriyo ! zramaNa bhagavAna mahAvIra ke antevAsI-zramaNopAsaka Ananda poSadhazAlA me mRtyu kI AkAMkSA na karate hue antima saMlekhanA, svIkAra kie ArAdhanA-rata haiM / aneka logoM se yaha bAta sUnakara, gautama ke mana meM aisA bhAva, cintana, vicAra yA saMkalpa uThA-maiM muni dIparatnasAgara kRt " (upAsakadazA) AgamasUtra-hinda-anuvAda" Page 10
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 7, aMgasUtra-7, 'upAsakadazA' adhyayana/sUtrAMka zramaNopAsaka Ananda ke pAsa jAUM aura use dekhU / aisA socakara ve jahA~ kollAka sanniveza thA, zramaNopAsaka Ananta thA, poSadhazAlA thI, vahA~ ge| sUtra - 18 zramaNopAsaka Ananta ne bhagavAn gautama ko Ate hue dekhA / dekhakara vaha (yAvat) atyanta prasanna huA, bhagavAna gautama ko vandana-namaskAra kara bolA-bhagavan ! maiM ghora tapazcaryA se itanA kSINa ho gayA hU~ ki nAr3iyA~ dIkhane lagI haiM / isalie devAnupriya ke-Apake pAsa Ane tathA caraNoM meM vandanA karane meM asamartha hU~ / ata eva prabho ! Apa hI svecchApUrvaka, anabhiyoga se yahA~ padhAreM, jisase maiM vandana, namaskAra kara sakU~ / taba bhagavAn gautama, jahA~ Ananda zramaNopAsaka thA, vahA~ gae / zramaNopAsaka Ananda ne tIna bAra mastaka jhukAkara bhagavAna gautama ke caraNoM meM vandana, namaskAra kiyA / vandana, namaskAra kara vaha yoM bolA-bhagavan ! kyA ghara meM rahate hue eka gRhastha ko avadhi-jJAna utpanna ho sakatA hai ? gautama ne kahA-ho sakatA hai| Ananda bolA-bhagavan ! eka gRhastha kI bhUmikA meM vidyamAna mujhe bhI avadhijJAna huA hai, jisase maiM pUrva, pazcima tathA dakSiNa dizA meM pA~ca-sau, pA~ca-sau yojana taka kA lavaNasamudra kA kSetra, uttara dizA meM himavAna-varSadhara parvata taka kA kSetra, Urdhva dizA meM saudharma kalpa-taka tathA adhodizA meM prathama nAraka-bhUmi ratna-prabhA meM lolupA-cyuta nAmaka naraka taka jAnatA hU~, vratA huuN| taba bhagavAna gautama ne zramaNopAsaka Ananda se kahA-gRhastha ko avadhijJAna utpanna ho sakatA hai, para itanA vizAla nahIM / isalie Ananda ! tuma isa sthAna kI AlocanA karo, tadartha tapaHkarma svIkAra karo / zramaNopAsaka Ananda bhagavAna gautama se bolA-bhagavan ! kyA jina-zAsana meM satya, tathyasadbhUta bhAvoM ke lie bhI AlocanA svIkAra karanI hotI hai ? gautama ne kahA-aisA nahIM hotA / Ananda bolAbhagavan ! jinazAsana meM satya bhAvoM ke lie AlocanA svIkAra nahIM karanI hotI to bhante ! isa sthAna ke lie Apa hI AlocanA svIkAra kreN| zramaNopAsaka Ananda ke yoM kahane para bhagavAna gautama ke mana meM zaMkA, kAMkSA, vicikitsA-utpanna huaa| ve Ananda ke pAsa se ravAnA hue / jahA~ dUtIpalAza caitya thA, bhagavAna mahAvIra the, vahA~ Ae / zramaNa bhagavAna mahAvIra ke na adhika dUra, na adhika najadIka gamana-Agamana kA pratikramaNa kiyA, eSaNIya-aneSaNIya kI AlocanA kI / AhArapAnI bhagavAna ko dikhalAkara vandana-namaskAra kara vaha saba kahA jo bhagavAna se AjJA lekara bhikSA ke lie jAne ke pazcAt ghaTita huA thA / bhagavan ! ukta sthAna ke lie kyA zramaNopAsaka Ananda ko AlocanA svIkAra karanI cAhie yA mujhe? bhagavAna mahAvIra bole-gautama ! isa sthAna ke lie tuma hI AlocanA karo tathA isake lie zramaNopAsaka Ananda se kSamApanA bhI / bhagavAna gautama ne zramaNa bhagavAna mahAvIra kA kathana, 'Apa ThIka pharamAte haiM', kahakara vinayapUrvaka sUnA / usa sthAna ke lie AlocanA svIkAra kI evaM zramaNopAsaka Ananda se kSamA-yAcanA kI / tatpazcAt zramaNa bhagavAna mahAvIra kisI samaya anya janapadoM meM vihAra kara gae / sUtra-19 yoM zramaNopAsaka Ananda ne anekavidha zIlavrata yAvat AtmA ko bhAvita kiyA / bIsa varSa taka zramaNopAsaka paryAya-pAlana kiyA, gyAraha upAsaka-pratimAoM kA anusaraNa kiyA, eka mAsa kI saMlekhanA aura eka mAsa kA anazana saMpanna kara, AlocanA, pratikramaNa kara maraNa-kAla Ane para samAdhipUrvaka deha-tyAga kiyA / vaha saudharma devaloka meM saudharmAvataMsaka mahAvimAna ke IzAna-koNa meM sthita aruNa-vimAna meM deva rUpa meM utpanna huaa| vahA~ aneka devoM kI Ayu-sthiti cAra palyopama kI hotI hai / zramaNopAsaka Ananda kI Ayu-sthiti bhI cAra palyopama kI hai / bhante ! Ananda usa devaloka se Ayu, bhava, evaM sthiti ke kSaya hone para devazarIra kA tyAga kara kahA~ jAegA? kahA~ utpanna hogA? gautama ! Ananda mahAvideha kSetra meM siddha hogA-siddha-gati yA mukti prApta kregaa| adhyayana-1 kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt " (upAsakadazA) AgamasUtra-hinda-anuvAda" Page 11
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 7, aMgasUtra-7, 'upAsakadazA' adhyayana/ sUtrAMka adhyayana-2 - kAmadeva sUtra - 20 he bhagavan ! yAvat siddhi-prApta bhagavAna mahAvIra ne sAtave aMga upAsakadazA ke prathama adhyayana kA yadi yaha artha-Azaya pratipAdita kiyA to bhagavan ! unhoMne dUsare adhyayana kA kyA artha batalAyA hai ? jambU ! usa kAla-usa samaya-campA nagarI thI / pUrNabhadra nAmaka caitya thA / rAjA jitazatru thA / kAmadeva gAthApati thA / usakI patnI kA nAma bhadrA thA / gAthApati kAmadeva kA cha: karor3a svarNa-khajAne meM, chaha karor3a svarNa-mudrAeM vyApAra meM, tathA chaha karor3a svarNa-mudrAeM ghara ke vaibhava meM lagI thIM / usake chaha gokula the / pratyeka gokula meM dasa hajAra gAyeM thIM / bhagavAna mahAvIra padhAre / samavasaraNa huA / gAthApati Ananda kI taraha kAmadeva bhI apane ghara se calAbhagavAna ke pAsa pahu~cA, zrAvaka-dharma svIkAra kiyaa| sUtra - 21 (tatpazcAt kisI samaya) AdhI rAta ke samaya zramaNopAsaka kAmadeva ke samakSa eka mithyAdRSTi, mAyAvI deva prakaTa huA / usa deva ne eka vizAlakAya pizAca kA rUpa dhAraNa kiyA / usakA vistRta varNana isa prakAra hai-usa pizAca kA sira gAya ko cArA dene kI bA~sa kI TokarI jaisA thA / bAla-cAvala kI maMjarI ke tantuoM ke samAna rUkhe aura moTe the, bhUre raMga ke the, camakIle the / lalATa bar3e maTake ke khappara jaisA bar3A thA / bhauMheM gilaharI kI pU~cha kI taraha bikharI haI thIM, dekhane meM baDI vikata aura bIbhatsa thiiN| 'maTakI' jaisI A~kheM. sira se bAhara nIkalI thIM dekhane meM vikRta aura bIbhatsa thIM / kAna TUTe hue sUpa-samAna bar3e bhadde aura kharAba dikhAI dete the / nAka mer3he kI nAka kI taraha thI / gaDDhoM jaise donoM nathUne aise the, mAnoM jur3e hue do cUlhe hoM / ghor3e kI pU~cha jaisI unakI pU~che bhUrI thIM, vikRta aura bIbhatsa lagatI thIM / usake hoTha UMTa ke hoThoM kI taraha lambe the / dA~ta hala kI lohe kI kuza jaise the / jIbha sUpa ke Tukar3e jaisI thI / ThuDDI hala kI noka kI taraha thI / kar3hAhI kI jyoM bhItara dhaMse usake gAla khaDDoM jaise lagate the, phaTe hue, bhUre raMga ke, kaThora tathA vikarAla the| usake kandhe mRdaMga jaise the / vakSaHsthala-nagara ke phATaka ke samAna caur3I thii| donoM bhujAeM koSThikA-samAna thiiN| usakI donoM hatheliyA~ mUMga Adi dalane kI cakkI ke pATa jaisI thIM / hAthoM kI aMguliyA~ loDhI ke sa usake nAkhUna sIpiyoM jaise the| donoM stana nAI kI ustarA Adi kI taraha chAtI para laTaka rahe the / peTa lohe ke koSThaka-samAna golAkAra / nAbhi bartana ke samAna gaharI thI / usakA netra-chIMke kI taraha thaa| donoM aNDakoSa phaile hue do thailoM jaise the / usakI donoM jaMghAeM eka jaisI do koThiyoM ke samAna thIM / usake ghuTane arjuna-vRkSa-vizeSa ke gA~Tha jaise, Ter3he, dekhane meM vikRta va bIbhatsa the| piMDaliyA~ kaThora thIM, bAloM se bharI thiiN| usake donoM paira dAla Adi pIsane kI zIlA ke samAna the / paira kI aMguliyA~ lor3hI jaisI thIM / aMguliyoM ke nAkhUna sIpiyoM ke sadRza the / usa pizAca ke ghuTane moTe evaM oche the, gAr3I ke pIche DhIle baMdhe kATha kI taraha lar3akhar3A rahe the / usakI bhauMheM vikRta-bhagna aura Ter3hI thIM / usane apanA darAra jaisA mu~ha phAr3a rakhA thA, jIbha bAhara nIkAla rakhI thI / vaha giragiToM kI mAlA pahane thA / cUhoM kI mAlA bhI usane dhAraNa kara rakhI thii| usake kAnoM meM kuNDaloM ke sthAna para nevale laTaka rahe the / usane apanI deha para sA~poM ko dupaTTe kI taraha lapeTa rakhA thA / vaha bhujAoM para apane hAtha Thoka rahA thA, garaja rahA thA, bhayaMkara aTTahAsa kara rahA thA / usakA zarIra pA~coM raMgoM ke bahuvidha kezoM se vyApta thaa| vaha pizAca nIle kamala, bhaiMse ke sIMga tathA alasI ke phUla jaisI gaharI nIlI, teja dhAra vAlI talavAra lie, jahA~ poSadhazAlA thI, zramaNopAsaka kAmadeva thA, vahA~ AyA / atyanta kruddha, ruSTa, kupita tathA vikarAla hotA huA, misamisAhaTa karatA huA-teja sA~sa chor3atA huA zramaNopAsaka kAmadeva se bolA-aprArthita-usa mRtyu ko cAhane vAle ! puNyacaturdazI jisa dina hIna-thI-ghaTikAoM meM amAvAsyA A gaI thI, usa azubha dina meM janme hue abhAge! lajjA, zobhA, dhRti tathA kIrti se parivarjita ! dharma, puNya, svarga aura mokSa kI kAmanA IcchA evaM pipAsA-rakhane vAle ! zIla, vrata, viramaNa, pratyAkhyAna tathA poSadhopavAsa se vicalita honA, vikSubhita honA, unheM muni dIparatnasAgara kRt " (upAsakadazA) AgamasUtra-hinda-anuvAda" Page 12
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 7, aMgasUtra-7, 'upAsakadazA' adhyayana/ sUtrAMka khaNDita karanA, bhagna karanA, ujjhita karanA-parityAga karanA tumheM nahIM kalpatA hai-inakA pAlana karane meM tuma kRtapratijJa ho / para, yadi tuma Aja zIla, evaM poSadhopavAsa kA tyAga nahIM karoge, maiM isa talavAra se tumhAre Tukar3eTukar3e kara dU~gA, jisase he devAnupriya ! tuma ArtadhyAna evaM vikaTa duHkha se pIr3ita hokara asamaya meM hI jIvana se pRthak ho jAoge-prANoM se hAtha dho baiThoge / usa pizAca dvArA yoM kahe jAne para bhI zramaNopAsaka kAmadeva bhIta, trasta, udvigna, kSubhita evaM vicalita nahIM huA; ghabarAyA nhiiN| vaha cUpacApa-zAnta bhAva se dharma-dhyAna meM sthita rhaa| sUtra - 22 pizAca kA rUpa dhAraNa kiye hae deva ne zramaNopAsaka ko yoM nirbhaya bhAva se dharma-dhyAna meM nirata dekhA / taba usane dUsarI bAra, tIsarI bAra phira kahA-mauta ko cAhane vAle zramaNopAsaka kAmadeva ! Aja prANoM se hAtha dhau beThoge / zramaNopAsaka kAmadeva usa deva dvArA dUsarI bAra, tIsarI bAra yoM kahe jAne para bhI abhIta rahA, apane dharmadhyAna meM upagata rhaa| sUtra - 23 ____ jaba pizAca rUpadhArI usa deva ne zramaNopAsaka ko nirbhaya bhAva se upAsanA-rata dekhA to vaha atyanta kruddha haA, usake lalATa meM tribalika-car3hI bhRkuTi tana gii| usane talavAra se kAmadeva para vAra kiyA aura usake Tukar3eTukar3e kara DAle / zramaNopAsaka kAmadeva ne usa tIvra tathA duHsaha vedanA ko sahanazIlatA pUrvaka jhelA / jaba pizAca rUpadhArI deva ne dekhA, zramaNopAsaka kAmadeva nirbhIka bhAva se upAsanA meM rata hai, vaha zramaNopAsaka kAmadeva ko nirgrantha pravacana-se vicalita, kSubhita, vipariNAmita-nahIM kara sakA hai, usake manobhAvoM ko nahIM badala sakA hai, to vaha zrAnta, klAnta aura khinna hokara dhIre-dhIre pIche haTA / pIche haTakara pauSadhazAlA se bAhara nIkalA / devamAyAjanya pizAca-rUpa kA tyAga kiyA / eka vizAlakAya, hAthI kA rUpa dhAraNa kiyA / vaha hAthI supuSTa sAta aMgoM se yukta thA / usakI deha-racanA sundara aura sugaThita thI / vaha Age se udagra-pIche se sUara ke samAna jhukA huA thA / usakI kukSi-bakarI kI kukSi kI taraha saTI huI thI / usakA nIce kA hoTha aura sUMDa lambe the / mu~ha se bAhara nIkale hue dA~ta ujale aura sapheda the / ve sone kI myAna meM praviSTa the / usakI sUMDa kA agalA bhAga kucha khIMce hae dhanaSa kI taraha sandara rUpa meM maDA haA thaa| usake paira kachae ke samAna pratiparNa aura capaTe the / usake bIsa nAkhUna the / usakI pU~cha deha se saTI huI thI / vaha hAthI mada se unmatta thA / bAdala kI taraha garaja rahA thaa| usakA vega mana aura vacana ke vega ko jItane vAlA thaa| aise hAthI ke rUpa kI vikriyA karake pUrvokta deva jahA~ poSadhazAlA thI, jahA~ zramaNopAsaka kAmadeva thA, vahA~ AyA / zramaNopAsaka kAmadeva se pUrva varNita pizAca kI taraha bolA-yadi tuma apane vratoM kA bhaMga nahIM karate ho to maiM tumako apanI sUMDa se pakar3a lU~gA / poSadhazAlA se bAhara le jAUMgA / Upara AkAza meM UchAlU~gA / uchAlakara apane tIkhe aura mUsala jaise dA~toM se jhelU~gA / nIce pRthvI para tIna bAra pairoM se raudUMgA, jisase tuma Artta dhyAna hokara vikaTa duHkha se pIr3ita hote hue asamaya meM hI jIvana se pRthak ho jAoge-hAthI kA rUpa dhAraNa kie hue deva dvArA yoM kahe jAne para bhI zramaNopAsaka kAmadeva nirbhaya bhAva se upAsanA-rata rhaa| sUtra - 24 hastIrUpadhArI deva ne jaba zramaNopAsaka kAmadeva ko nirbhIkatA se apanI upAsanA meM nirata dekhA, to usane dUsarI bAra, tIsarI bAra phira zramaNopAsaka kAmadeva ko vaisA hI kahA, jaisA pahale kahA thA / para, zramaNopAsaka kAmadeva pUrvavat nirbhIkatA se apanI upAsanA meM nirata rahA / hastI rUpadhArI usa deva ne jaba zramaNopAsaka kAmadeva ko nirbhIkatA se upAsanA meM lIna dekhA to atyanta kruddha hokara apanI sUMDa se usako pakar3A / AkAza meM UMcA uchAlA / nIce girate hue ko apanI tIkhe aura mUsala jaise dA~toM se jhelA aura jhelakara nIce jamIna para tIna bAra pairoM se rauMdA / zramaNopAsaka kAmadeva ne vaha asahya vedanA jhelii| jaba hastI rUpadhArI deva zramaNopAsaka kAmadeva ko nirgrantha-pravacana se vicalita, kSubhita tathA vipariNA muni dIparatnasAgara kRt " (upAsakadazA) AgamasUtra-hinda-anuvAda" Page 13
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 7, aMgasUtra-7, 'upAsakadazA' adhyayana/ sUtrAMka mita nahIM kara sakA, to vaha zrAnta, klAnta aura khinna hokara dhIre-dhIre pIche haTA / haTakara poSadhazAlA se bAhara nIkalA / vikriyAjanya hasti-rUpa kA tyAga kiyA / vaisA kara divya, vikarAla sarpa kA rUpa dhAraNa kiyA / vaha sarpa ugraviSa, pracaNDaviSa, ghoraviSa aura vizAlakAya thA / vaha syAhI aura mUsA jaisA kAlA thA / usake netroM meM viSa aura krodha bharA thA / vaha kAjala ke Dhera jaisA lagatA thA / usakI A~kheM lAla-lAla thIM / usakI duharI jIbha caMcala thI-kAlepana ke kAraNa vaha pRthvI kI veNI jaisA lagatA thA / vaha apanA utkaTa-sphuTa-kuTila-jaTila, karkazavikaTa-phana phailAe hue thA / luhAra kI dhauMkanI kI taraha vaha phukAra rahA thA / usakA pracaNDa krodha roke nahIM rukatA thA / vaha sarpa rUpadhArI deva jahA~ poSadhazAlA thI, jahA~ zramaNopAsaka kAmadeva thA, vahA~ AyA / zramaNopAsaka kAmadeva se bolA-are kAmadeva ! yadi tuma zIla, vrata bhaMga nahIM karate ho, to maiM abhI sarrATa karatA haA tumhAre zarIra para caDhU~gA / pU~cha kI ora se tumhAre gale meM lapeTa lagAUMgA / apane tIkhe, jhaharIle dA~toM se tumhArI chAtI para DaMka mArU~gA, jisase tuma Artta dhyAna aura vikaTa duHkha se pIr3ita hote hue asamaya meM hI jIvana se pRthak ho jAoge-mara jaaoge| sUtra-25 sarpa rUpadhArI deva ne jaba zramaNopAsaka kAmadeva ko nirbhaya dekhA to vaha atyanta kruddha hokara sarrATe ke sAtha usake zarIra para car3ha gayA / pIchale bhAga se usake gale meM tIna lapeTa lagA die / lapeTa lagAkara apane tIkhe, jhaharIle dA~toM se usakI chAtI para DaMka mArA / zramaNopAsaka kAmadeva ne usa tIvra vedanA ko sahanazIlatA ke sAtha jhelA / sarpa rUpadhArI deva ne jaba dekhA-zramaNopAsaka kAmadeva nirbhaya hai, vaha use nirgrantha-pravacana se vicalita, kSubhita evaM vipariNAmita nahIM kara sakA hai to zrAnta, klAnta aura khinna hokara vaha dhIre-dhIre pIche haTA / poSadhazAlA se bAhara niiklaa| deva-mAyAjanita sarpa-rUpa kA tyAga kiyA / fira usane uttama, divya deva-rUpa dhAraNa kiyA usa deva ke vakSaHsthala para hAra suzobhita ho rahA thA yAvat dizAoM ko udyotita, prabhAsita, darzanIya, manojJa, pratirUpa kiyA / vaisA kara zramaNopAsaka kAmadeva kI poSadhazAlA meM praviSTa huA / praviSTa hokara AkAza meM avasthita ho choTI-choTI ghaNTikAoM se yukta pA~ca vargoM ke uttama vastra dhAraNa kie hue vaha zramaNopAsaka kAmadeva se yoM bolA-zramaNopAsaka kAmadeva ! devAnupriya ! tuma dhanya ho, puNyazAlI ho, kRta-kRtya ho, kRtalakSaNa-vAle ho| devAnupriya ! tumheM nirgrantha-pravacana meM aisI pratipatti-vizvAsa-AsthA sulabdha hai, suprApta hai, svAyatta hai, nizcaya hI tumane manuSya-janma aura jIvana kA suphala prApta kara liyaa| devAnapriya ! bAta yoM haI-zakra-devendra-devarAja indrAsana para sthita hote hae caurAsI hajAra sAmAnika devoM yAvat bahuta se anya devoM aura deviyoM ke bIca yoM AkhyAta, bhASita, prajJapta yA prarUpita kiyA-kahA / devo ! jambU dvIpa ke antargata bharatakSetra meM, caMpA nagarI meM zramaNopAsaka kAmadeva poSadhazAlA meM poSadha svIkAra kie, brahmacarya kA pAlana karatA huA kuza ke bichaune para avasthita huA zramaNa bhagavAna mahAvIra ke pAsa aMgIkRta dharma-prajJapti ke anurUpa upAsanArata hai / koI deva, dAnava, gandharva dvArA nirgrantha-pravacana se yaha vicalita, kSubhita tathA vipariNAmita nahIM kiyA jA sakatA / zakra, devendra, devarAja ke isa kathana meM mujhe zraddhA, pratIti-nahIM huA / vaha mujhe arucikara lagA / maiM zIghra yahA~ AyA / devAnupriya ! jo Rddhi, dyuti, yaza, bala, vIrya, puruSocita parAkrama tumheM upalabdha-prApta tathA abhisamanvAgata-hai, vaha saba maiMne dekhA / devAnupriya ! maiM tumase kSamA-yAcanA karatA huuN| mujhe kSamA karo / Apa kSamA karane meM samartha haiM / maiM phira kabhI aisA nahIM karU~gA / yoM kahakara pairoM meM par3akara, usane hAtha jor3akara bAra-bAra kSamA-yAcanA kI / jisa dizA se Aya thA, usI dizA kI ora calA gayA / taba zramaNopAsaka kAmadeva ne yaha jAnakara ki aba upasarga-vighna nahIM rahA hai, apanI pratimA kA pAraNa-samApana kiyaa| sUtra - 26 zramaNopAsaka kAmadeva ne jaba yaha sUnA ki bhagavAna mahAvIra padhAre haiM, to socA, mere lie yaha zreyaskara hai, maiM zramaNa bhagavAna mahAvIra ko vandana-namaskAra kara, vApasa lauTa kara poSadha kA samApana karU~ | yoM socakara usane muni dIparatnasAgara kRt " (upAsakadazA) AgamasUtra-hinda-anuvAda" Page 14
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 7, aMgasUtra-7, 'upAsakadazA' adhyayana/ sUtrAMka zuddha tathA sabhA yogya mAMgalika vastra bhalI-bhA~ti pahane, apane ghara se nIkalakara campA nagarI ke bIca se gujharA, jahA~ pUrNabhadra caitya thA, zaMkha zrAvaka kI taraha AyA / Akara paryupAsanA kI / zramaNa bhagavAna mahAvIra ne zramaNopAsaka kAmadeva tathA parISad ko dharma-dezanA dii| sUtra - 27 zramaNa bhagavAna mahAvIra ne kAmadeva se kahA-kAmadeva ! AdhI rAta ke samaya eka deva tumhAre sAmane prakaTa huA thA / usa deva ne eka vikarAla pizAca kA rUpa dhAraNa kiyA / vaisA kara, atyanta kruddha ho, usane talavAra nIkAlakara tumase kahA-kAmadeva ! yadi tuma apane zIla Adi vrata bhagna nahIM karoge to jIvana se pRthak kara die jAoge / usa deva dvArA yoM kahe jAne para bhI tuma nirbhaya bhAva se upAsanArata rahe / kAmadeva kyA yaha ThIka hai ? bhagavana ! aisA hI haa| bhagavAna mahAvIra ne bahata se zramaNoM aura zramaNiyoM ko saMbodhita kara kahA-Aryo ! yadi zramaNApAsaka gRhI ghara meM rahate hue bhI devakRta, manuSyakRta, tiryaJcakRta-upasargoM ko bhalI-bhA~ti sahana karate haiM to Aryo! dvAdazAMga-rUpa gaNipiTaka kA adhyayana karane vAle zramaNa nirgranthoM dvArA upasargoM ko sahana karanA zakya hai hI zramaNa bhagavAna mahAvIra kA yaha kathana una bahu-saMkhyaka sAdhu-sAdhvIoM ne aisA hI hai bhagavan !' yoM kaha kara vinayapUrvaka svIkAra kiyA / zramaNopAsaka kAmadeva atyanta prasanna huA, usane zramaNa bhagavAna mahAvIra se prazna pUche, samAdhAna prApta kiyA / zramaNa bhagavAna mahAvIra ko tIna bAra vaMdana-namaskAra kara, jisa dizA se vaha AyA thA, usI dizA kI ora lauTa gayA / zramaNa bhagavAna mahAvIra ne eka dina campA se prasthAna kiyA / prasthAna kara ve anya janapadoM meM vihAra kara ge| sUtra - 28 tatpazcAt zramaNopAsaka kAmadeva ne pahalI upAsakapratimA kI ArAdhanA svIkAra kI / zramaNopAsaka kAmadeva ne aNuvrata dvArA AtmA ko bhAvita kiyA / bIsa varSa taka zramaNopAsakaparyAya-pAlana kiyA / gyAraha upAsaka-pratimAoM kA bhalI-bhA~ti anusaraNa kiyA / eka mAsa kI saMlekhanA aura eka mAsa kA anazana sampanna kara AlocanA, pratikramaNa kara maraNa-kAla Ane para samAdhipUrvaka deha-tyAga kiyA / vaha saudharma devaloka meM saudharmA vataMsaka mahAvimAna ke IzAna-koNa meM sthita aruNAbha vimAna meM devarUpa meM utpanna huaa| vahA~ aneka devoM kI Ayu cAra palyopama kI hotI hai / kAmadeva kI Ayu bhI devarUpa meM cAra palyopama kI batalAI gaI hai / gautama ne bhagavAna mahAvIra se pachA-bhante ! kAmadeva usa deva-loka se Aya, bhava evaM sthiti ke kSaya hone para deva-zarIra kA tyAga kara kahA~ jAegA? kahA~ utpanna hogA? gautama ! kAmadeva mahAvideha-kSetra meM siddha hogA-mokSa prApta kregaa| adhyayana-2 kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt " (upAsakadazA) AgamasUtra-hinda-anuvAda" Page 15
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 7, aMgasUtra-7, 'upAsakadazA' adhyayana/ sUtrAMka adhyayana-3 - culanIpitA sUtra - 29 upodghAtapUrvaka tRtIya adhyayana kA prArambha yoM hai - jambU ! usa kAla-usa samaya, vArANasI nagarI thii| koSThaka nAmaka caitya thA, rAjA jitazatru thA / vArANasI nagarI meM culanIpitA nAmaka gAthApati thA / vaha atyanta samRddha evaM prabhAvazAlI thA / usakI patnI kA nAma zyAmA thA / ATha karor3a svarNa-mudrAeM sthAyI pUMjI ke rUpa meM, ATha karor3a svarNa-mudrAeM vyApAra meM tathA ATha karor3a svarNa-mudrAeM ghara ke vaibhava-dhana, dhAnya Adi meM lagI thIM / usake ATha gokula the / pratyeka gokula meM dasa-dasa hajAra gAeM thIM / gAthApati Ananda kI taraha vaha rAjA, aizvaryazAlI puruSa Adi viziSTa janoM ke sabhI prakAra ke AryoM kA satparAmarza Adi dvArA vrdhaapk-thaa| bhagavAna mahAvIra padhAre-parISad jur3I / Ananda kI taraha culanIpitA bhI ghara se nIkalA-yAvat zrAvakadharma svIkAra kiyA / gautama ne jaise Ananda ke sambandha meM bhagavAna se prazna kie the, usI prakAra culanIpitA ke bhAvI jIvana ke sambandha meM bhI kie| Age kI ghaTanA gAthApati kAmadeva kI taraha hai / culanIpitA poSadhazAlA meM brahmacarya evaM poSadha svIkAra kara, zramaNa bhagavAna mahAvIra ke pAsa aMgIkRta dharma-prajJapti-dharma-zikSA ke anurUpa upAsanA-rata huaa| AdhI rAta ke samaya zramaNopAsaka culanIpitA ke samakSa eka deva prakaTa huA / usa deva ne eka talavAra nIkAlakara jaise pizAca rUpadhArI deva ne kAmadeva se kahA thA, vaise hI zramaNopAsaka culanIpitA ko kahA-yadi tuma apane vrata nahIM tor3oge, to maiM Aja tumhAre bar3e putra ko ghara se nIkAla lAUMgA / tumhAre Age use mAra DAlU~gA / usake tIna mAMsa-khaMDa karU~gA, ubalate AdrahaNa meM khaulAUMgA / usake mAMsa aura rakta se tumhAre zarIra ko sIMcU~gAjisase tuma ArtadhyAna evaM vikaTa duHkha se pIr3ita hokara asamaya meM hI prANoM se hAtha dho baiThoge / usa deva dvArA yoM kahe jAna para bhI zramaNopAsaka culanIpitA nirbhaya bhAva se dharmadhyAna meM sthita rhaa| jaba usa deva ne zramaNopAsaka culanIpitA ko nirbhaya dekhA, to usane usase dUsarI bAra aura phira tIsarI bAra vaisA hI kahA / para, culanIpitA pUrvavat nirbhIkatA ke sAtha dharma-dhyAna meM sthita rahA / deva ne culanIpitA ko jaba isa prakAra nirbhaya dekhA to vaha atyanta kruddha huA / vaha culanIpitA ke bar3e putra ko usake ghara se uThA lAyA aura usake sAmane use mAra DAlA / usake tIna mAMsa-khaMr3a kie, ubalate pAnI se bharI kar3hAhI meM khaulAyA / usake mAMsa aura rakta se culanIpitA ke zarIra ko sIMcA / culanIpitA ne vaha tIvra vedanA titikSApUrvaka sahana kI / deva ne zramaNopAsaka culanIpitA ko jaba yoM nirbhIka dekhA to usane dUsarI bAra kahA-mauta ko cAhane vAle culanIpitA ! yadi tuma apane vrata nahIM toDoge, to maiM tumhAre maMjhale putra ko ghara se uThA lAUMgA aura usakI bhI hatyA kara ddaaluuNgaa| isa para bhI culanIpitA jaba avicala rahA to deva ne vaisA hI kiyA / usane tIsarI bAra phira choTe lar3ake ke sambandha meM vaisA hI karane ko kahA / culanIpitA nahIM ghabarAyA / deva ne choTe laDake ke sAtha bhI vaisA hI kiyA / culanIpitA ne vaha tIvra vedanA titikSApUrvaka sahana kii| deva ne jaba zramaNopAsaka culanIpitA ko isa prakAra nirbhaya dekhA to usane cauthI bAra usase kahA-mauta ko cAhane vAle culanIpitA ! yadi tuma apane vrata nahIM tor3oge to maiM tumhAre lie deva aura guru sadRza pUja | Ara guru sadRza pUjanIya, tumhAre hitArtha atyanta duSkara kArya karane vAlI mAtA bhadrA sArthavAhI ko ghara se lAkara tumhAre sAmane usakI hatyA karU~gA, tIna mAMsa-khaMDa karU~gA / yAvat jisase tuma ArtadhyAna evaM vikaTa duHkha se pIr3ita hokara asamaya meM hI prANoM se hAtha dho baiThoge / usa deva dvArA yoM kahe jAna para bhI zramaNopAsaka culanIpitA nirbhayatA se dharmadhyAna meM sthita rhaa| usa deva ne zramaNopAsaka culanIpitA ko jaba nirbhaya dekhA to dUsarI bAra, tIsarI bAra phira vaisA hI kahAculanIpitA ! tuma prANoM se hAtha dho baitthoge| sUtra - 30 usa deva ne jaba dUsarI bAra, tIsarI bAra aisA kahA, taba zramaNopAsaka culanIpitA ke mana meM vicAra AyAyaha puruSa bar3A adhama hai, nIca-buddhi hai, nIcatApUrNa pApa-kArya karane vAlA hai, jisane mere bar3e putra ko ghara se lAkara muni dIparatnasAgara kRt " (upAsakadazA) AgamasUtra-hinda-anuvAda" Page 16
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 7, aMgasUtra-7, 'upAsakadazA ' adhyayana/ sUtrAMka mere Age mAra DAlA / usake mAMsa aura rakta se mere zarIra sIMcA-chIMTA, jo mere maMjhale putra ko ghara se le AyA, jo mere choTe putra ko ghara se le AyA, usI taraha usake mAMsa aura rakta se merA zarIra sIMcA, jo deva aura guru sadRza pUjanIya, mere hitArtha atyanta duSkara kArya karane vAlI, ati kaThina kriyAeM karane vAlI merI mAtA bhadrA sArthavAhI ko bhI ghara se lAkara mere sAmane mAranA cAhatA hai / isalie, acchA yahI hai, maiM isa puruSa ko pakar3a lU~ / yoM vicArakara vaha pakar3ane ke lie daur3A / itane meM deva AkAza meM ur3a gayA / culanIpitA ke pakar3ane ko phailAe hAthoM meM khambhA A gayA / vaha jora-jora se zoka karane lagA / bhadrA sArthavAhI ne jaba vaha kolAhala sUnA, to jahA~ zramaNopAsaka culanIpitA thA, vahA~ vaha AI, usase bolI- putra ! tuma jora-jora se yoM kyoM cillAe ? apanI mAtA bhadrA sArthavAhI se zramaNopAsaka culanIpitA ne kahA - mA~ ! na jAne kauna puruSa thA, jisane atyanta kruddha hokara mujhase kahA- mRtyu ko cAhane vAle zramaNopAsaka culanIpitA ! yadi tuma Aja zIla kA tyAga nahIM karoge, bhaMga nahIM karoge to tuma ArttadhyAna evaM vikaTa duHkha se pIr3ita hokara asamaya meM hI prANoM se hAtha dho baiThoge / usa puruSa dvArA yoM kahe jAne para bhI maiM nirbhIkatA ke sAtha apanI upAsana meM nIrata rahA / jaba usa puruSa ne mujhe nirbhayatApUrvaka upAsanArata dekhA to usane mujhe dUsarI bAra, tIsarI bAra phira kahA-zramaNopAsaka culanIpitA ! jaisA maiMne tumheM kahA hai, maiM tumhAre zarIra ko mAMsa aura rakta se sIMcatA hU~ aura usane vaisA hI kiyA / maiMne vedanA jhelI / choTe putra ke mAMsa aura rakta se zarIra sIMcane taka sArI ghaTanA usI rUpa meM ghaTita huI / maiM vaha tIvra vedanA sahatA gayA / usa puruSa ne jaba mujhe nIr3ara dekhA to cauthI bAra usane kahA- mauta ko cAhane vAle zramaNopAsaka culanIpitA ! tuma yadi apane vrata kA bhaMga nahIM karate ho to Aja prANoM se hAtha dho baiThoge / usake dvArA yoM kahe jAne para bhI maiM nirbhIkatApUrvaka dharma- dhyAna meM sthita rahA / usa puruSa ne dUsarI bAra, tIsarI bAra phira kahA - zramaNopAsaka culanIpitA ! Aja tuma prANoM se hAtha dho baiThoge / usa puruSa dvArA dUsarI bAra, tIsarI bAra yoM kahe jAne para mere mana meM aisA vicAra AyA, are ! isa adhamane mere jyeSTha putra ko, majhale putra ko aura choTe putra ko ghara se le AyA, unakI hatyA kI / aba tumako bhI ghara se lAkara mere sAmane mAra DAlanA cAhatA hai| isalie acchA yahI hai, maiM isa puruSa ko pakar3a lU~ / yoM vicAra kara maiM use pakar3ane ke lie uThA, itane meM vaha AkAza meM ur3a gayA / use pakar3ane ko phailAe hue mere hAthoM meM khambhA A gayA / maiMne jora-jora se zora kiyA / taba bhadrA sArthavAhI zramaNopAsaka culanIpitA se bolI- putra ! aisA koI puruSa nahIM thA, jo yAvat tumhAre choTe putra ko ghara se lAyA ho, tumhAre Age usakI hatyA kI ho / yaha to tumhAre lie koI deva-upasarga thA / isalie, tumane yaha bhayaMkara dRzya dekhA / aba tumhArA vrata, niyama aura poSadha bhagna ho gayA hai - khaNDita ho gayA hai / isalie putra ! tuma isa sthAna - vrata bhaMga rUpa AcaraNa kI AlocanA karo, tadartha tapaHkarma svIkAra karo / zramaNopAsaka culanIpitA ne apanI mAtA bhadrA sArthavAhI kA kathana 'Apa ThIka kahatI haiM' yoM kahakara vinayapUrvaka sUnA / usa sthAna kI AlocanA kI, (yAvat) tapaHkriyA svIkAra kI / sUtra - 31 tatpazcAt zramaNopAsaka culanIpitA ne Ananda kI taraha kramaza: pahalI, yAvat gyArahavIM upAsaka-pratimA kI yathAvidhi ArAdhanA kI / zramaNopAsaka culanIpitA saudharma devaloka meM saudharmAvataMsaka mahAvimAna ke IzAna koNa meM sthita aruNaprabha vimAna meM devarUpa meM utpanna huA / vahA~ usakI Ayu-sthiti cAra palyopama kI batalAI gaI hai / mahAvideha kSetra meM vaha siddha hogA / adhyayana- 3 kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa dIparatnasAgara kRt " ( upAsakadazA)" AgamasUtra - hinda- anuvAda" Page 17
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 7, aMgasUtra-7, 'upAsakadazA' adhyayana/ sUtrAMka adhyayana-4 - surAdeva sUtra-32 upodghAtapUrvaka caturtha adhyayana kA prArambha yoM hai / jambU ! usa kAla-usa samaya-vArANasI nAmaka nagarI thI / koSThaka nAmaka caitya thA / rAjA kA nAma jitazatru thA / vahA~ surAdeva gAthApati thA / vaha anyanta samRddha thA / chaha karor3a svarNa-mudrAeM sthAyI pUMjI ke rUpa meM usake khajAne meM thIM, yAvat usake chaha gokula the / pratyeka gokula meM dasa-dasa hajAra gAyeM thIM / usakI patnI kA nAma dhanyA thA / bhagavAna mahAvIra padhAre / Ananda kI taraha surAdeva ne bhI zrAvaka-dharma svIkAra kiyA / kAmadeva kI taraha vaha bhagavAna mahAvIra ke pAsa aMgIkRta dharma-prajJapti-ke anurUpa upAsanA-rata huaa| ekadA AdhI rAta ke samaya zramaNopAsaka surAdeva ke samakSa eka deva prakaTa huA / usane talavAra nIkAlakara zramaNopAsaka surAdeva se kahA-mRtyu ko cAhane vAle zramaNopAsaka surAdeva ! yadi tuma Aja zIla, vrata Adi kA bhaMga nahIM karate ho to maiM tumhAre bar3e beTe ko ghara se uThA lAUMgA / tumhAre sAmane use mAra DAlU~gA / usake pA~ca mAMsa-khaNDa karU~gA, ubalate pAnI se bharI kaDhAhI meM khaulAUMgA, usake mAMsa aura rakta se tumhAre zarIra ko sIMcaMgA, jisase tuma asamaya meM hI jIvana se hAtha dho baiThoge / isI prakAra usane majhale aura choTe lar3ake ko bhI mAra DAlane, unako pA~ca-pA~ca mAMsa-khaMr3oM meM kATa DAlane kI dhamakI dI / culanIpitA ke samAna hI usane kiyA, vizeSatA yaha ki yahA~ pA~ca-pA~ca khaMDa-kie / taba usa deva ne zramaNopAsaka surAdeva ko cauthI bAra bhI kahA-mRtyu ko cAhanevAle zramaNopAsaka surAdeva ! yadi apane vratoM kA tyAga nahIM karoge to Aja maiM tumhAre zarIrameM eka hI sAtha zvAsa-kAsayAvat kor3ha, ye solaha bhayAnaka roga utpanna kara dUMgA, jisase tuma ArttadhyAna se yAvat jIvana se hAtha dho baiThoge / taba bhI zramaNopAsaka surAdeva dharma-dhyAna meM lagA rahA to usa deva ne dUsarI bAra, tIsarI bAra phira vaisA hI khaa| sUtra - 33 usa deva dvArA dUsarI bAra, tIsarI bAra yoM kahe jAne para zramaNopAsaka surAdeva ke mana meM aisA vicAra AyA, yaha adhama puruSa yAvat anAryakRtya karatA hai / mere zarIra meM solaha bhayAnaka roga utpanna kara denA cAhatA hai / ataH mere lie yahI zreyaskara hai, maiM isa puruSa ko pakar3a lU~ / yoM socakara vaha pakar3ane ke lie uThA / itane meM vaha deva AkAza meM ur3a gayA / surAdeva ke pakar3ane ko phailAe hAthoM meM khambhA A gayA / vaha jora-jora se cillAne lgaa| surAdeva kI patnI dhanyA ne jaba yaha kolAhala sUnA to jahA~ surAdeva thA, vaha vahA~ AI / Akara pati se bolIdevAnupriya ! Apa jora-jora se kyoM cillAe? zramaNopAsaka sarAdeva ne calanIpitA ke samAna patnI dhanyA se sArI ghaTanA btaaii| dhanyA bolI-devAnapriya ! kisI ne tumhAre bar3e, majhale aura choTe lar3ake ko nahIM mArA / na koI puruSa tumhAre zarIra meM eka hI sAtha solaha bhayAnaka roga hI utpanna kara rahA hai / yaha to tumhAre lie kisI ne upasarga kiyA hai / culanIpitA ke samAna yahA~ bhI saba kathana samajhanA / anta meM surAdeva deha-tyAga kara saudharmakalpa meM aruNakAnta vimAna meM utpanna huaa| usakI Ayu-sthiti cAra palyopama kI batalAI gaI hai / mahAvideha-kSetra meM vaha siddha hogA-mokSa prApta kregaa| adhyayana-4 kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt " (upAsakadazA) AgamasUtra-hinda-anuvAda" Page 18
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 7, aMgasUtra- 7, 'upAsakadazA ' sUtra - 34 adhyayana- 5 cullazataka - - upodghAtapUrvaka pA~cave adhyayana kA Arambha / jambU ! usa kAla usa samaya AlabhikA nagarI thii| zaMkhavana udyAna thA / rAjA kA nAma jitazatru thA / cullazataka gAthApati thA / vaha bar3A samRddha evaM prabhAvazAlI thA / chaha karor3a svarNa-mudrAeM usake khajAne meM rakhI thIM- yAvat usake chaha gokula the / pratyeka gokula meM dasa-dasa hajAra gAyeM thiiN| usakI patnI kA nAma bahulA thaa| bhagavAna mahAvIra padhAre Ananda kI taraha cullazataka ne bhI zrAvaka-dharma svIkAra kiyaa| Age kA ghaTanAkrama kAmadeva kI taraha hai| yAvat aMgIkRta dharma-prajJapti ke anurUpa upAsanA-rata huA / sUtra 35 adhyayana / sUtrAMka - I eka dina kI bAta hai, AdhI rAta ke samaya cullazataka ke samakSa eka deva prakaTa huA / usane talavAra nIkAlakara kahA- are zramaNopAsaka cullazataka ! yadi tuma apane vratoM kA tyAga nahIM karoge to maiM Aja tumhAre jyeSTha putra ko ghara se uThA lAUMgA / culanIpitA ke samAna ghaTita huA / deva ne bar3e, maMjhale tathA choTe- tInoM putroM ko kramazaH mArA, mAMsa-khaNDa kie / mAMsa aura rakta se cullazataka kI deha ko chIMTA / vizeSatA yaha ki yahA~ deva ne sAta sAta khaMDa kie / taba bhI zramaNopAsaka cullazataka nirbhaya bhAva se upAsanArata rahA / deva ne zramaNopAsaka cullazataka ko cauthI bAra kahA - are zramaNopAsaka cullazataka ! tuma aba bhI apane vratoM ko bhaMga nahIM karoge to maiM khajAne meM rakhI tumhArI chaha karor3a svarNa mudrAoM, vyApAra meM lagI tumhArI chaha karor3a svarNa mudrAoM tathA ghara ke vaibhava aura sAja-sAmAna meM lagI chaha karor3a svarNa-mudrAoM ko le AUMgA / lAkara AlabhikA nagarI ke zRMgATaka yAvat rAjamArgoM meM saba tarapha bikhera dU~gA / jisase tuma ArttadhyAna evaM vikaTa duHkha se pIr3ita hokara asamaya meM hI jIvana se hAtha dho baiThoge usa deva dvArA yoM kahe jAne para bhI zramaNopAsaka cullazataka nirbhIkatApUrvaka apanI upAsanA meM lagA rahA / muni dIparatnasAgara kRt' (upAsakadazA) AgamasUtra - hinda- anuvAda" jaba usa deva ne zramaNopAsaka cullazataka ko yoM nirbhIka dekhA to usase dUsarI bAra tIsarI bAra phira vaisA hI kahA aura dhamakAyA- are ! prANa kho baiThoge ! usa deva ne jaba dUsarI bAra, tIsarI bAra zramaNopAsaka cullazataka ko aisA kahA, to usake mana meM culanIpitA kI taraha vicAra AyA, isa adhama puruSa ne mere bar3e, majhale aura choTetInoM putroM ko bArI-bArI se mAra kara, unake mAMsa aura rakta se sIMcA / aba yaha merI khajAne meM rakhI chaha karor3a suvarNa-mudrAoM, yAvat unheM AlabhikA nagarI ke tikone Adi sthAnoM meM bikhera dekhA cAhatA hai / isalie, mere lie yahI zreyaskara hai ki maiM isa puruSa ko pakar3a lU~ / yoM socakara vaha use pakar3ane ke lie surAdeva kI taraha daudd'aa| Age surAdeva ke samAna ghaTita huA thaa| surAdeva kI patnI kI taraha usakI patnI ne bhI usase saba pUchA / usane sArI bAta btlaaii| Age kI ghaTanA culanIpitA kI taraha hai| deha tyAga kara cullazataka saudharma devaloka meM aruNasiddha vimAna meM deva ke rUpa meM utpanna huA / vahA~ usakI Ayusthiti cAra palyopama kI batalAI gaI hai / yAvat vaha mahAvideha kSetra meM siddha hogA / / adhyayana-5 kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa Page 19
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 7, aMgasUtra-7, 'upAsakadazA' adhyayana/ sUtrAMka adhyayana-6 - kuMDakolika sUtra-37 jambU ! usa kAla-usa samaya-kAmpilyapura nagara thA / sahasrAmravana udyAna thA / jitazatru rAjA thA / kuMDakolika gAthApati thA / usakI patnI pUSA thI / chaha karor3a svarNa-mudrAeM surakSita dhana ke rUpa meM, chaha karor3a svarNamudrAeM vyApAra meM, chaha karor3a svarNa-mudrAeM-dhana, dhAnya meM lagI thIM / chaha gokula the / pratyeka gokula meM dasa-dasa hajAra gAyeM thiiN| bhagavAna mahAvIra padhAre / kAmadeva kI taraha kuMDakolika ne bhI zrAvaka-dharma svIkAra kiyA / yAvat zramaNa nirgranthoM ko zuddha AhAra-pAnI Adi dete hue dharmArAdhanA meM nirata rahane lgaa| sUtra-38 ___ eka dina zramaNopAsaka kuMDakolika dopahara ke samaya azoka-vATikA meM gayA / pRthvI-zilApaTTaka phuNcaa| apane nAma se aMkita aMgUThI aura dupaTTA utArA / unheM pRthvIzilApaTTaka para rakhA / zramaNa bhagavAna mahAvIra ke pAsa aMgIkRta dharma-prajJapti-anurUpa upAsanA-rata huA / zramaNopAsaka kuMDakolika ke samakSa eka deva prakaTa huA / usa deva ne kuMDakolika kI nAmAMkita mudrikA aura dupaTTA pRthvIzilApaTTaka se uThA liyA / vastroM meM lagI choTIchoTI ghaMTiyoM kI jhanajhanAhaTa ke sAtha vaha AkAza meM avasthita huA, zramaNopAsaka kuMDakolika se bolAdevAnupriya ! maMkhaliputra gozAlaka kI dharma-prajJapti-sundara hai / usake anusAra utthAna-karma, bala, vIrya, puruSakAra, parAkrama, upakrama / sabhI bhAva-niyata hai / utthAna parAkrama ina sabakA apanA astitva hai, sabhI bhAva niyata nahIM haibhagavAna mahAvIra kI yaha dharma-prajJapti-asundara hai| taba zramaNopAsaka kuMDakolika ne deva se kahA-utthAna kA koI astitva nahIM hai, sabhI bhAva niyata haiMgozAlaka kI yaha dharma-zikSA yadi uttama hai to utthAna Adi kA apanA mahattva hai, sabhI bhAva niyata nahI hai-bhagavAna mahAvIra kI yaha dharma-prarUpaNA anuttama hai-to deva ! tumheM jo aisA divya Rddhi, dyuti tathA prabhAva upalabdha, saMprApta aura svAyatta hai, vaha saba kyA utthAna, pauruSa aura parAkrama se prApta huA hai, athavA anutthAna, akarma, abala, avIrya, apauruSa yA aparAkrama se ? vaha deva zramaNopAsaka kuMDakolika se bolA-devAnupriya ! mujhe yaha divya Rddhi, dyuti evaM prabhAva-yaha saba binA utthAna, pauruSa evaM parAkrama se hI upalabdha huA hai / taba zramaNopAsaka kuMDakolika ne usa deva se kahA-deva ! yadi tumheM yaha divya Rddhi prayatna, puruSArtha, parAkrama Adi kie binA hI prApta ho gaI, to jina jIvoM meM utthAna, parAkrama Adi nahIM haiM, ve deva kyoM nahIM hue ? deva ! tumane yadi divya Rddhi utthAna, parAkrama Adi dvArA prApta ki hai to "utthAna Adi kA jisameM svIkAra nahIM hai, sabhI bhAva niyata haiM, gozAlaka kI yaha dharma-zikSA sundara hai tathA jisameM utthAna Adi kA svIkAra hai, sabhI bhAva niyata nahIM hai, bhagavAna mahAvIra kI vaha zikSA asundara hai|' tamhArA yaha kathana asatya hai| zramaNopAsaka kuMDakolika dvArA yoM kahe jAne para vaha deva zaMkAyukta tathA kAluSya yukta ho gayA, kucha uttara nahIM de sakA / usane kuMDakolika kI nAmAMkita aMgUThI aura dupaTTA vApasa pRthvIzilApaTTaka para rakha diyA tathA jisa dizA se AyA thA, usI dizA kI ora lauTa gayA / usa kAla aura usa samaya bhagavAna mahAvIra kA kAmpilya-pura meM padArpaNa huA / zramaNopAsaka kuMDakolika ne jaba yaha sUnA to vaha atyanta prasanna huA aura bhagavAna ke darzana ke lie kAmadeva kI taraha gayA, bhagavAna kI paryupAsanA kI, dharma-dezanA sunii| sUtra - 39 bhagavAna mahAvIra ne zramaNopAsaka kuMDakolika se kahA-kuMDakolika ! kala dopahara ke samaya azokavATikA meM eka deva tumhAre samakSa prakaTa huA / vaha tumhArI nAmAMkita aMgUThI aura dupaTTA lekara AkAza meM calA gayA / yAvat he kuMDakolika ! kyA yaha ThIka hai ? bhagavan ! aisA hI huA / taba bhagavAna ne jaisA kAmadeva se kahA thA, usI prakAra usase kahA-kuMDakolika ! tuma dhanya ho / zramaNa bhagavAna mahAvIra ne upasthita zramaNoM aura zramaNiyoM ko sambodhita kara kahA-Aryo ! yadi ghara meM rahane vAle gRhastha bhI anya matAnuyAyiyoM ko artha, hetu, prazna, muni dIparatnasAgara kRt " (upAsakadazA) AgamasUtra-hinda-anuvAda" Page 20
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 7, aMgasUtra-7, 'upAsakadazA' adhyayana/ sUtrAMka yukti tathA uttara dvArA niruttara kara dete haiM to Aryo ! dvAdazAMgarUpa gaNipiTaka kA adhyayana karane vAle zramaNa nirgrantha to anya matAnuyAyiyoM ko artha dvArA niruttara karane meM samartha haiM hI / zramaNa bhagavAna mahAvIra kA yaha kathana una sAdhu-sAdhvIyoM ne aisA hI hai bhagavan !' yoM kahakara svIkAra kiyA / zramaNopAsaka kuMDakolika ne zramaNa bhagavAna mahAvIra ko vaMdana-namaskAra kiyA, prazna pUche, samAdhAna prApta kiyA tathA jisa dizA se vaha AyA thA, usI dizA kI ora lauTa gyaa| bhagavAna mahAvIra anya janapadoM meM vihAra kara ge| sUtra -40 tadanantara zramaNopAsaka kuMDakolika ko vratoM kI upAsanA dvArA Atma-bhAvita hote hue caudaha varSa vyatIta ho gae / jaba pandrahavA varSa AdhA vyatIta ho cUkA thA, eka dina AdhI rAta ke samaya usake mana meM vicAra AyA, jaisA kAmadeva ke mana meM AyA thA / usI kI taraha apane bar3e putra ko apane sthAna para niyukta kara vaha bhagavAna mahAvIra ke pAsa aMgIkRta dharma-prajJapti ke anurUpa poSadhazAlA meM upAsanA-rata rahane lgaa| usane gyAraha upAsakapratimAoM kI ArAdhanA kii| anta meM vaha deha-tyAga kara vaha aruNadhvaja vimAna meM devarUpa meM utpanna huA / yAvat saba duHkhoM kA anta kregaa| adhyayana-6 kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt " (upAsakadazA) AgamasUtra-hinda-anuvAda" Page 21
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 7, aMgasUtra- 7, 'upAsakadazA ' adhyayana 7 saddAlaputra - adhyayana / sUtrAMka sUtra - 41 polAsapura nAmaka nagara thaa| sahasrAmravana udyAna thaa| jitazatru rAjA thaa| polAsapura meM sakaDAlaputra nAmaka kumhAra rahatA thA, jo AjIvika siddhAnta kA anuyAyI thaa| vaha labdhArtha- gRhItArtha-puSTArtha-vinizcitArthaabhigatArtha hue thA / vaha asthi aura majjA paryanta apane dharma ke prati prema va anurAga se bharA thA / usakA nizcita vizvAsa thA kI AjIvika mata hI artha yahI paramArtha hai / isake sivAya anya anartha- prayojanabhUta haiM / yoM AjIvika mata ke anusAra vaha AtmA ko bhAvita karatA huA dharmAnurata thaa| AjIvika matAnuyAyI sakaDAlaputra kI eka karor3a svarNa mudrAeM surakSita dhana ke rUpa meM khajAne meM rakhI thii| eka karor3a svarNa mudrAeM vyApAra meM thIM tathA eka karor3a svarNa-mudrAeM- sAdhana-sAmagrI meM lagI thiiN| usake eka gokula thA, jisameM dasa hajAra gAyeM thIM / AjIvi kopAsaka sakaDAlaputra kI patnI kA nAma agnimitrA thA / polAsapura nagara ke bAhara AjIvikopAsaka sakaDAlaputra kumhAragirI ke pA~ca sau ApaNa thIM / vahA~ bhojana tathA majadUrI rUpa vetana para kAma karane vAle bahuta se puruSa pratidina prabhAta hote hI, karave, gaDue, parAteM, ghar3e, choTe ghar3e, kalase, bar3e ghar3e, maTake, surAhiyA~, uSTrikA kUMpeM banAne meM laga jAte the| bhojana va majadUrI para kAma karane vAle dUsare bahuta se puruSa subaha hote hI bahuta se karave tathA kUMpoM ke sAtha sar3aka para avasthita ho, bikrI meM laga jAte the / sUtra 42 eka dina AjIvikopAsaka sakaDAlaputra dopahara ke samaya azokavATikA meM gayA, maMkhaliputra gozAlaka ke pAsa aMgIkRta dharma-prajJapti ke anurUpa vahA~ upAsanA-rata huA / AjIvikopAsaka sakaDAlaputra ke samakSa eka deva prakaTa huA / choTI-choTI ghaMTiyoM se yukta uttama vastra pahane hue AkAza meM avasthita usa deva ne AjIvikopAsaka sakaDAlaputra se kahA- devAnupriya kala prAtaHkAla yahA~ mahAmAhana- apratihata jJAna, darzana ke dhAraka, atIta, vartamAna evaM bhaviSya ke jJAtA, arhat-jina sarvajJa, sarvadarzI, tInoM loka jinakI sevA evaM upAsanA kI vAMchA lie rahate haiM, deva, manuSya tathA asura sabhI dvArA arcanIya - vandanIya - namaskaraNIya, yAvat paryupAsanIya tathya karma-sampadA saMprayukta pdhaareNge| tuma unheM vandana karanA, prAtihArika pITha phalaka- zayyA saMstAraka Adi hetu unheM AmaMtrita karanA / yoM dUsarI bAra va tIsarI bAra kahakara jisa dizA se prakaTa huA thA, usI dizA kI ora lauTa gayA / usa deva dvArA yoM kahe jAna para AjIvikopAsaka sakaDAlaputra ke mana meM aisA vicAra AyA manoratha, cintana aura saMkalpa uThA- mere dharmAcArya, dharmopadezaka, mahAmAhana, apratima jJAna darzana ke dhAraka, satkarma -sampatti yukta maMkhaliputra gozAlaka kala yahA~ pdhaareNge| taba maiM unakI vandanA, yAvat paryupAsanA karU~gA tathA prAtihArika hetu AmaMtrita karU~gA / sUtra - 43 - T tatpazcAt agale dina prAtaH kAla bhagavAna mahAvIra pdhaare| parISad jur3I, bhagavAna kI paryupAsanA kI / AjIvikopAsaka sakaDAlaputra ne yaha sUnA ki bhagavAna mahAvIra polAsapura nagara meM padhAre haiN| usane socA- maiM jAkara bhagavAna kI vandanA, yAvat paryupAsanA karU~ yoM socakara usane snAna kiyA, zuddha, sabhAyogya vastra pahane / thor3e se bahumUlya AbhUSaNoM se deha ko alaMkRta kiyA, aneka logoM ko sAtha lie vaha apane ghara se nIkalA, polAsapura nagara se sahasrAmravana udyAna meM, jahA~ bhagavAna mahAvIra virAjita the, aayaa| tIna bAra AdakSiNapradakSiNA kI, vandana-namaskAra kiyA yAvat paryupAsanA kI / taba zramaNa bhagavAna mahAvIra ne AjIvikopAsaka sakaDAlaputra ko tathA vizAla parISad ko dharma dezanA dii| zramaNa bhagavAna mahAvIra ne AjIvikopAsaka sakaDAlaputra se kahA- sakaDAlaputra ! kala dopahara ke samaya tuma jaba azokavATikA meM the taba eka deva tumhAre samakSa prakaTa huA, AkAzasthita deva ne tumheM yoM kahA- kala prAtaH muni dIparatnasAgara kRt " ( upAsakadazA)" AgamasUtra - hinda- anuvAda" Page 22
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 7, aMgasUtra- 7, 'upAsakadazA ' adhyayana / sUtrAMka arhat, kevalI AeMge / bhagavAna ne sakaDAlaputra ko paryupAsanA taka sArA vRttAnta khaa| phira pUchA- sakaDAlaputra ! kyA aisA huA ? sakaDAlaputra bolA- aisA hI huA / taba bhagavAna ne kahA- sakaDAlaputra ! usa deva ne maMkhaliputra gozAlaka ko lakSita kara vaisA nahIM kahA thA / zramaNa bhagavAna mahAvIra dvArA yoM kahe jAne para AjIvikopAsaka sakaDAlaputra ke mana meM aisA vicAra AyA- zramaNa bhagavAna mahAvIra hI mahAmAhana, utpanna jJAna, darzana ke dhAraka tathA satkarma-sampatti-yukta haiM / ataH mere lie yaha zreyaskara hai ki maiM zramaNa bhagavAna mahAvIra ko vandana - namaskAra kara prAtihArika pITha, phalaka hetu AmaMtrita karU~ / zramaNa bhagavAna mahAvIra ko vandana - namaskAra kiyA aura bolAbhagavan ! polAsapura nagara ke bAhara merI pA~ca sau kumhAragiri kI karmazAlAeM haiN| Apa vahA~ prAtihArika pITha, saMstAraka grahaNa kara birAje / bhagavAna mahAvIra ne AjIvikopAsaka sakaDalAputra kA yaha nivedana svIkAra kiyA tathA usakI pA~ca sau kumhAragiri kI karmazAlAoM meM prAsuka, zuddha prAtihArika pITha, phalaka, saMstAraka grahaNa kara bhagavAna avasthita hue / sUtra - 44 eka dina AjIvikopAsaka sakaDAlaputra havA lage hue miTTI ke bartana karmazAlA ke bhItara se bAhara lAyA aura usane unheM dhUpa meM rakhA / bhagavAna mahAvIra ne AjIvikopAsaka sakaDalAputra se kahA- sakaDAlaputra ! ye miTTI ke bartana kaise bane ? AjIvikopAsaka sakaDAlaputra bolA- bhagavan ! pahale miTTI kI pAnI ke sAtha gUMthA jAtA hai, phira rAkha aura gobara ke sAtha use milAyA jAtA hai, use cAka para rakhA jAtA hai, taba bahuta se karave, yAvat kUMpe banAe jAte haiM / taba zramaNa bhagavAna mahAvIra ne pUchA- sakaDAlaputra ! ye miTTI ke bartana kyA prayatna, puruSArtha evaM udyama dvArA banate haiM, athavA usake binA banate haiM ? AjIvikopAsaka sakaDAlaputra ne zramaNa bhagavAna mahAvIra se kahA- bhagavan prayatna, puruSArtha tathA udyama ke binA banate haiM prayatna, puruSArtha Adi kA koI sthAna nahIM hai, sabhI bhAva-niyata haiM taba zramaNa bhagavAna mahAvIra ne kahA- sakaDAlaputra ! yadi koI puruSa tumhAre dhUpa meM sukhAe hue miTTI ke bartanoM ko curA le yA yAvat bahAra DAla de athavA tumhArI patnI agnimitrA ke sAtha vipula bhoga bhoge, to usa puruSa ko tuma kyA daMDa doge ? sakaDAlaputra bolA- bhagavan ! maiM use phaTakArU~gA yA pIhU~gA yA yAvat asamaya meM hI usake prANa le luuNgaa| bhagavAna mahAvIra bole- sakaDAlaputra ! yadi udyama yAvat parAkrama nahIM hai| sarvabhAva nizcita hai to koI puruSa tumhAre dhUpa meM sukhAe hue miTTI ke bartanoM ko nahIM curAtA hai na unheM uThAkara bAhara DAlatA hai aura na tumhArI patnI agnimitrA ke sAtha vipula bhoga hI bhogatA hai, na tuma usa puruSa ko phaTakArate ho, na pITate ho na asamaya meM hI usake prANa lete ho| yadi tuma mAnate ho ki vAstava meM koI puruSa tumhAre dhUpa meM sukhAe miTTI ke bartanoM ko yAvat uThAkara bAhara DAla detA hai athavA tumhArI patnI agnimitrA ke sAtha vipula bhoga bhogatA hai, tuma usa puruSa ko phaTakArate ho yA yAvat asamaya meM hI usake prANa le lete ho, taba tuma prayatna, puruSArtha Adi ke na hone kI tathA hone vAle saba kAryoM ke niyata hone kI jo bAta kahate ho, vaha asatya hai / isase AjIvikopAsaka sakaDAlaputra ko saMbodha prApta huaa| sakaDAlaputra ne zramaNa bhagavAna mahAvIra ko vandana - namaskAra kiyA aura unase kahA- bhagavan ! maiM Apase dharma sUnanA cAhatA / taba zramaNa bhagavAna mahAvIra ne AjIvikopAsaka sakaDAlaputra ko tathA upasthita parISad ko dharmopadeza diyA / sUtra 45 AjIvikopAsaka sakaDAlaputra zramaNa bhagavAna mahAvIra se dharma sUnakara atyanta prasanna evaM saMtuSTa huA aura usane Ananda kI taraha zrAvaka-dharma svIkAra kiyaa| vizeSa yaha ki sakaDAlaputra ke parigraha ke rUpa meM eka karor3a svarNa mudrAeM surakSita dhana ke rUpa meM khajAne meM rakhI thI, eka karor3a svarNa mudrAeM vyApAra meM lagI thIM tathA eka karor3a svarNa mudrAeM ghara ke sAdhana-sAmagrI meM lagI thIM / usake eka gokula thA, jisameM dasa hajAra gAyeM thIM / muni dIparatnasAgara kRt (upAsakadazA) AgamasUtra hinda-anuvAda" Page 23
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 7, aMgasUtra-7, 'upAsakadazA' adhyayana/ sUtrAMka sakaDAlaputra ne zramaNa bhagavAna mahAvIra ko vaMdana-namaskAra kiyA / vahA~ se calA, polAsapura nagara ke bIca se gujarAta huA, apane ghara apanI patnI agnimitrA ke pAsa AyA aura bolA-devAnupriye ! zramaNa bhagavAna mahAvIra padhAre haiM, tuma jAo, unakI vandanA, paryupAsanA karo, unase pA~ca aNuvrata tathA sAta zikSAvrata rUpa bAraha prakAra kA zrAvaka-dharma svIkAra karo / zramaNopAsaka sakaDAlaputra kI patnI agnimitrA ne 'Apa ThIka kahate haiN| yoM kahakara vinayapUrvaka apane pati kA kathana svIkAra kiyA / taba zramaNopAsaka sakaDAlaputra ne apane sevakoM ko bulAyA aura kahA-devAnupriyoM ! teja calane vAle, eka jaise khura, pU~cha tathA aneka raMgoM se citrita sIMga vAle, gale meM sone ke gahane aura jota dhAraNa kie, gale se laTakatI cA~dI kI ghaMTiyoM sahita nAka meM uttama sone ke tAroM se mizrita patalI sI sUta kI nAtha se jur3I rAsa ke sahAre vAhakoM dvArA samhAle hue, nIle kamaloM se bane AbharaNayukta mastaka vAle, do yuvA bailoM dvArA khIMce jAte, aneka prakAra kI maNiyoM aura sone kI bahuta sI ghaMTiyoM se yukta, bar3hiyA lakar3I ke ekadama sIdhe, uttama aura sundara bane hue jue sahita, zreSTha lakSaNoM se yukta dhArmika-zreSTha ratha taiyAra karo, taiyAra kara zIghra mujhe sUcanA do| zramaNopAsaka sakaDAlaputra dvArA yoM kahe jAne para sevakoM ne yAvat uttama yAna ko zIghra hI upasthita kiyaa| taba sakaDAlaputra kI patnI agnimitrA ne snAna kiyA, zuddha, sabhAyogya vastra pahane, thor3e se bahumUlya AbhUSaNoM se deha ko alaMkRta kiyA / dAsiyoM ke samUha se ghirI vaha dhArmika uttama ratha para savAra huI, savAra hokara polAsapura nagara ke bIca se gujaratI, sahasrAmravana udyAna meM AI, dhArmika uttama ratha se nIce utarI, dAsiyoM ke samUha se ghirI jahA~ bhagavAna mahAvIra virAjita the, vahA~ gaI, jAkara vandana-namaskAra kiyA, bhagavAna ke na adhika nikaTa na adhika dUra sammukha avasthita ho namana karatI huI, sUnane kI utkaMThA lie, vinayapUrvaka hAtha jor3e paryupAsanA karane lagI / zramaNa bhagavAna mahAvIra ne agnimitrA ko tathA upasthita parISad ko dharmopadeza diyaa| sakaDAlaputra kI patnI agnimitrA zramaNa bhagavAna mahAvIra se dharma kA zravaNa kara harSita evaM parituSTa huii| usane bhagavAna ko vaMdana-namaskAra kiyA / vaha bolI-bhagavan ! mujhe nirgrantha-pravacana meM zraddhA hai yAvat jaisA Apane pratipAdita kiyA, vaisA hI hai / devAnupriya ! jisa prakAra Apake pAsa bahuta se ugra-bhoga yAvat pravrajita hue / maiM usa prakAra muNDita hokara pravrajita hone meM asamartha huuN| isalie Apake pAsa pAMca aNuvrata, sAta zikSAvrata rUpa bAraha prakAra kA zrAvaka-dharma grahaNa karanA cAhatI hU~ | devAnupriye ! jisase tumako sukha ho, vaisA karo, vilamba mata karo / taba agnimitrA ne zramaNa bhagavAna mahAvIra ke pAsa pA~ca aNuvrata, sAta zikSAvrata rUpa bAraha prakAra kA zrAvakadharma svIkAra kiyA, zramaNa bhagavAna mahAvIra ko vaMdana-namaskAra kiyA / usI uttama dhArmika ratha para savAra haI tathA jisa dizA se AI thI usI kI ora lauTa gii| tadanantara zramaNa bhagavAna mahAvIra polAsapura nagara se sahasrAmravana udyAna se prasthAna kara eka dina anya janapadoM meM vihAra kara ge| sUtra - 46 tatpazcAta sakaDAlaputra jIva-ajIva Adi tattvoM kA jJAtA zramaNopAsaka ho gayA / dhArmika jIvana jIne lagA / kucha samaya bAda maMkhaliputra gozAlaka ne yaha sUnA ki sakaDAlapatra AjIvika-siddhAnta ko choDakara zramaNanirgranthoM kI dRSTi-svIkAra kara cUkA hai, taba usane vicAra kiyA ki maiM sakaDAlaputra ke pAsa jAUM aura zramaNa nirgranthoM kI mAnyatA chur3Akara use phira AjIvika-siddhAnta grahaNa karavAUM / vaha AjIvika saMgha ke sAtha polAsapura nagara meM AyA, AjIvika-sabhA meM pahu~cA, vahA~ apane pAtra, upakaraNa rakhe tathA katipaya AjIvikoM ke sAtha jahA~ sakaDAlaputra thA, vahA~ gayA / zramaNopAsaka sakaDAlaputra ne maMkhaliputra gozAlaka ko Ate hue dekhA / na use Adara diyA aura na paricita jaisA vyavahAra hI kiyA / Adara na karatA haA, paricita sA vyavahAra na karatA huA, cUpacApa baiThA rhaa| zramaNopAsaka sakaDAlaputra se Adara na prApta kara, usakA upekSA bhAva dekha, maMkhaliputra gozAlaka pITha, phalaka, zayyA tathA saMstAraka Adi prApta karane hetu zramaNa bhagavAna mahAvIra kA guNa-kIrtana karatA huA zramaNo muni dIparatnasAgara kRt " (upAsakadazA) AgamasUtra-hinda-anuvAda" Page 24
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 7, aMgasUtra-7, 'upAsakadazA' adhyayana/ sUtrAMka pAsaka sakaDAlaputra se bolA-devAnupriya ! kyA yahA~ mahAmAhana Ae the? zramaNopAsaka sakaDAlaputra ne maMkhaliputra gozAlaka se kahA-devAnupriya ! kauna mahAmAhana? maMkhaliputra gozAlaka ne kahA-zramaNa bhagavAna mahAvIra mahAmAhana haiM / devAnupriya ! zramaNa bhagavAna mahAvIra ko mahAmAhana kisa abhiprAya se kahate ho ? sakaDAlaputra ! zramaNa bhagavAna mahAvIra apratihata jJAna darzana ke dhAraka haiM, tInoM lokoM dvArA sevita evaM pUjita haiM, satkarmasampatti se yukta haiM, isalie maiM unheM mahAmAhana kahatA hU~ | kyA mahAgopa Ae the ? devAnupriya ! kauna mahAgopa ? zramaNa bhagavAna mahAvIra mahAgopa haiM / devAnupriya ! unheM Apa kisa artha meM mahAgopa kaha rahe haiM ? he sakaDAlaputra ! isa saMsAra rUpI bhayAnaka vana meM aneka jIva nazyamAna haiM-vinazyamAna haiM-chidyamAna haiM-bhidyamAna haiM-lupyamAna haiM-vilupyamAna haiMunakA dharma rUpI daMDa se rakSaNa karate hue, saMgopana karate hue unheM mokSa rUpI vizAla bAr3e meM sahArA dekara pahu~cAte haiM / sakaDAlaputra ! isalie zramaNa bhagavAna mahAvIra ko maiM mahAgopa kahatA hU~ / he sakaDAlaputra ! mahAsArthavAha Ae the? mahAsArthavAha Apa kise kahate haiM ? sakaDAlaputra ! zramaNa bhagavAna mahAvIra mahAsArthavAha haiM / kisa prakAra ! he sakaDAlaputra ! isa saMsAra rUpI bhayAnaka vana meM bahuta se jIva nazyamAna, vinazyamAna evaM vilupyamAna haiM, dharmamaya mArga dvArA unakI surakSA karate hue-sahArA dekara mokSa rUpI mahAnagara meM pahu~cAte haiM / sakaDAlaputra ! isa abhiprAya se maiM unheM mahAsArthavAha kahatA huuN| gozAlaka-devAnupriya ! kyA mahAdharmakathI Ae the? devAnupriya ! kauna mahAdharmakathI? zramaNa bhagavAna mahAvIra mahAdharmakathI haiM / zramaNa bhagavAna mahAvIra mahAdharmakathI kisa artha meM haiM ? he sakaDAlaputra ! isa atyanta vizAla saMsAra meM bahuta se prANI nazyamAna, vinazyamAna, khAdyamAna, chidyamAna, bhidyamAna, lupyamAna haiM, vilupyamAna haiM, unmArgagAmI haiM, satpatha se bhraSTa haiM, mithyAtva se grasta haiM, ATha prakAra ke karma rUpI andhakAra-paTala ke parde se Dhake hue haiM, unako aneka prakAra se sat tattva samajhAkara vizleSaNa kara, cAra-gatimaya saMsAra rUpI bhayAvaha vana se sahArA dekara nIkAlate haiM, isalie devAnupriya ! maiM unheM mahAdharmakathI kahatA hU~ / gozAlaka ne punaH pUchA-kyA yahA~ mahA-niryAmaka Ae the ? devAnupriya ! kauna mahAniryAmaka ? zramaNa bhagavAna mahAvIra mahAniryAmaka haiM ? sakaDAlaputra-kisa prakAra ? devAnupriya ! saMsAra rUpI mahAsamudra meM bahuta se jIva nazyamAna, vinazyamAna evaM vilupyamAna haiM, DUba rahe haiM, gote khA rahe haiM, bahate jA rahe haiM, unako sahArA dekara dharmamayI naukA dvArA mokSa rUpI kinAre para le jAte haiM / isalie maiM unako mahAniryAmaka-karNadhAra yA mahAn khevaiyA kahatA hU~ / tatpazcAt saka sakaDAlaputra ne maMkhaliputra gozAlaka se kahA-devAnupriya ! Apa itane cheka vacakSaNa nipuNa-nayavAdI, upadezalabdha-bahazrata, vijJAna-prApta haiM, kyA Apa mere dharmAcArya, dharmopadezaka bhagavAna mahAvIra ke sA karane meM samartha haiM? gozAlaka-nahIM, aisA saMbhava nahIM hai| sakaDAlaputra-devAnupriya ! kaise kaha rahe haiM ki Apa mere dharmAcArya mahAvIra ke sAtha tattvacarcA karane meM samartha nahIM haiM ? sakaDAlaputra ! jaise koI balavAna, nIroga, uttama lekhaka kI taraha aMguliyoM kI sthira pakar3avAlA, pratipUrNa paripuSTa hAtha-paira vAlA, pITha, pArzva, jaMghA Adi sugaThita aMgayukta-atyanta saghana, golAkAra tathA tAlAba kI pAla jaise kandhoM vAlA, laMghana, plAvana-vegapUrvaka jAne vAle, vyAyAmoM meM sakSama, mauSTika-yoM vyAyAma dvArA jisakI deha sudRDha tathA sAmarthyavAlI hai, Antarika utsAha va zaktiyukta, tAr3a ke do vRkSoM kI taraha sudRDha evaM dIrgha bhujAoM vAlA, suyogya, dakSa-prAptArtha-nipuNazilpopagata-koI yuvA puruSa eka bar3e bakare, mer3he, sUara mUrge, tItara, baTera, lavA, kabUtara, papIhe, kaue yA bAja ke paMje, paira, khura, pU~cha, paMkha, sIMga, roma jahA~ se bhI pakar3a letA hai, use vahIM nizcala tathA niSpanda-kara detA hai, isI prakAra zramaNa bhagavAna mahAvIra mujhe aneka prakAra ke tAttvika arthoM, hetuoM tathA vizleSaNoM dvArA jahA~-jahA~ pakar3a leMge, vahIM vahIM mujhe niruttara kara deMge / sakaDAlaputra ! isIlie kahatA hU~ ki bhagavAna mahAvIra ke sAtha maiM tattvacarcA karane meM samartha nahIM huuN| taba zramaNopAsaka sakaDAlaputra ne gozAlaka maMkhaliputra se kahA-devAnupriya ! Apa mere dharmAcArya mahAvIra kA satya, yathArtha, tathya tathA sadbhUta bhAvoM se guNakIrtana kara rahe haiM, isalie maiM Apako prAtihArika pITha tathA muni dIparatnasAgara kRt " (upAsakadazA) AgamasUtra-hinda-anuvAda" Page 25
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 7, aMgasUtra-7, 'upAsakadazA' adhyayana/ sUtrAMka saMstAraka hetu AmaMtrita karatA hU~, dharma yA tapa mAnakara nahIM / Apa mere kuMbhakArApaNa meM prAtihArika pITha, phalaka grahaNa kara nivAsa kareM / maMkhaliputra gozAlaka ne zramaNopAsaka sakaDAlaputra kA yaha kathana svIkAra kiyA aura vaha usakI karma-zAlAoM meM prAtihArika pITha grahaNa kara raha gayA / maMkhaliputra gozAlaka AkhyApanA-prajJApanAsaMjJApanA-vijJApanA-karake bhI jaba zramaNopAsaka sakaDAlaputra ko nirgrantha-pravacana se vicalita, kSubhita tathA vipariNAmita-nahIM kara sakA-to vaha zrAnta, klAnta aura khinna hokara polAsapura nagara se prasthAna kara anya janapadoM meM vihAra kara gyaa| sUtra -47 tadanantara zramaNopAsaka sakaDAlaputra ko vratoM kI upAsanA dvArA Atma-bhAvita hote hue caudaha varSa vyatIta pandrahavA varSa cala rahA thA, taba eka bAra AdhI rAta ke samaya vaha zramaNa bhagavAna mahAvIra ke pAsa aMgIkRta dharmaprajJapti ke anurUpa poSadhazAlA meM upAsanArata thA / ardha-rAtri meM zramaNopAsaka sakaDAlaputra samakSa eka deva prakaTa haA / usa deva ne eka bar3I, nIlI talavAra nIkAlakara zramaNopAsaka sakaDAlaputra se usI prakAra kahA, vaise hI upasarga kiyA, jaisA culanIpitA ke sAtha deva ne kiyA thaa| kevala yahI antara thA ki yahA~ deva ne eka ke nau nau mAMsa-khaMDa kie / aisA hone para bhI zramaNopAsaka sakaDAlaputra nirbhIkatApUrvaka dharma-dhyAna meM lagA rhaa| usa deva ne jaba zramaNopAsaka sakaDAlaputra ko nirbhIka dekhA, to cauthI bAra usako kahA-mauta ko cAhane vAle zramaNopAsaka sakaDAlaputra ! yadi tuma apanA vrata nahIM tor3ate ho to tumhArI dharma-sahAyikA-dharmavaidyA athavA dharmadvItiyA, dharmAnurAgaraktA, samasukhaduHkha-sahAyikA-patnI agnimitrA ko ghara se le AUMgA, tumhAre Age usakI hatyA karU~gA, nau mAMsa-khaMDa karU~gA, ubalate pAnI se bharI kar3hAhI meM khaulAUMgA, usake mAMsa aura rakta se tumhAre zarIra ko sIMcUMgA, jisase tuma ArttadhyAna aura vikaTa duHkha se pIr3ita hokara prANoM se hAtha dho baiThoge / deva dvArA yoM kahe jAne para bhI sakaDAlaputra nirbhIkatApUrvaka dharma-dhyAna meM lagA rahA / taba usa deva ne zramaNopAsaka sakaDAlaputra ko punaH dUsarI bAra, tIsarI bAra vaisA hI kahA / usa deva dvArA punaH dUsarI bAra, tIsarI bAra vaisA kahe jAna para zramaNopAsaka sakaDAlaputra ke mana meM culanIpitA kI taraha vicAra utpanna huA / vaha socane lagA-jisane mere bar3e putra ko, maMjhale putra ko tathA choTe putra ko mArA, unakA mAMsa aura rakta mere zarIra para chir3akA, aba merI sukha duHkha meM sahayoginI patnI agnimitrA ko ghara se le Akara mere Age mAra denA cAhatA hai, ataH mere lie yahI zreyaskara hai ki maiM isa puruSa ko pakar3a lU~ / yoM vicAra kara vaha daur3A / sakaDAlaputra kI patnI agnimitrA ne kolAhala sUnA / zeSa culanIpitA kI taraha hai / kevala itanA bheda hai, sakaDAlaputra aruNabhUta vimAna meM utpanna huA / mahAvideha kSetra meM vaha siddha-mukta hogaa| adhyayana-7 kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt " (upAsakadazA) AgamasUtra-hinda-anuvAda" Page 26
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 7, aMgasUtra-7, 'upAsakadazA' adhyayana/ sUtrAMka adhyayana-8-mahAzataka sUtra-48 Arya sudharmA ne kahA-jambU ! usa kAla-usa samaya-rAjagRha nagara thA / guNazIla caitya thA / zreNika rAjA thA / rAjagRha nagara meM mahAzataka gAthApati thA / vaha samRddhizAlI thA, vaibhava Adi meM Ananda kI taraha thA / kevala itanA antara thA, usakI ATha karor3a kAMsya-parimita svarNa-mudrAeM surakSita dhana ke rUpa meM khajAne meM rakhI thI, ATha karor3a kAMsya-parimita svarNa-mudrAeM vyApAra meM lagI thI, ATha karor3a kAMsya-parimita svarNa-mudrAeM ghara ke vaibhava meM lagI thiiN| usake ATha vraja-gokula the / pratyeka gokula meM dasa-dasa hajAra gAyeM thIM / mahAzataka ke revatI Adi teraha rUpavatI patnIyA~ thIM / ahInapratipUrNa yAvat sundara thI / mahAzataka kI patnI revatI ke pAsa apane pIhara se prApta ATha karor3a svarNa-mudrAeM tathA dasa-dasa hajAra gAyoM ke ATha gokula vyaktigata sampatti ke rUpa meM the / bAkI bAraha patnoM ke pAsa unake pIhara se prApta eka-eka karor3a svarNa-mudrAeM tathA dasa-dasa hajAra gAyoM kA eka-eka gokula vyaktigata sampatti ke rUpa meM thaa| sUtra - 49 usa samaya bhagavAna mahAvIra kA rAjagRha meM padArpaNa huA / parISad jur3I / mahAzataka Ananda kI taraha bhagavAna kI sevA meM gayA / usane zrAvaka-dharma svIkAra kiyA / kevala itanA antara thA, mahAzataka ne parigraha ke rUpa meM ATha-ATha karor3a kAMsya-parimita svarNa-mudrAeM nidhAna Adi meM rakhane kI tathA gokula rakhane kI maryAdA kii| revatI Adi teraha patnIyoM ke sivAya avazeSa maithuna-sevana kA parityAga kiyA / eka vizeSa abhigraha liyA-maiM pratidina lena-dena meM do droNa-parimANa kAMsya-parimita svarNa-mudrAoM kI sImA ralU~gA / taba mahAzataka, jo jIva, ajIva Adi tattvoM kA jJAna prApta kara cUkA thA, zramaNopAsaka ho gayA / dhArmika jIvana jIne lagA / zramaNa bhagavAna mahAvIra anya janapadoM meM vihAra kara ge| sUtra -50 eka dina AdhI rAta ke samaya gAthApati mahAzataka kI patnI revatI ke mana meM, jaba vaha apane pArivArika viSayoM kI cintA meM jaga rahI thI, yoM vicAra uThA-maiM ina apanI bAraha, sautoM ke vighna ke kAraNa apane pati zramaNo-pAsaka mahAzataka ke sAtha manuSya-jIvana ke vipula viSaya-sukha bhoga nahIM pA rahI hU~ / ataH mere lie yahI acchA hai ki maiM ina bAraha sautoM kI agni-prayoga, zastra-prayoga yA viSa-prayoga dvArA jAna le la~ / isa lU~ / isase inakI ekaeka karoDa svarNa-madrAeM aura eka-eka gokala mujhe sahaja hI prApta ho jAegA / maiM mahAzataka ke sAtha manuSyajIvana ke vipula viSaya-sukha bhogatI rahU~gI / yoM vicAra kara vaha apanI bAraha sautoM ko mArane ke lie anukUla avasara, sUnApana evaM ekAnta kI zodha meM rahane lgii| eka dina gAthApati kI patnI revatI ne anukUla pAkara apanI bAraha sautoM meM se chaha ko zastra-prayoga dvArA aura chaha ko viSa-prayoga dvArA mAra DAlA / yoM apanI bAraha sautoM ko mAra kara unakI pIhara se prApta eka-eka karor3a svarNa-mudrAeM tathA eka-eka gokula svayaM prApta kara liyA aura vaha zramaNopAsaka mahAzataka ke sAtha vipula bhoga bhogatI huI rahane lagI / gAthApati kI patnI revatI mAMsa-bhakSaNa meM lolupa, Asakta, lubdha tathA tatpara rhtii| vaha lohe kI salAkha para seke hue, ghI Adi meM tale hue tathA Aga para bhUne hue bahuta prakAra ke mAMsa evaM surA, madhu, meraka, madya, sIdhu va prasanna nAmaka madirAoM kA AsvAdana karatI, majA letI, chaka kara sevana krtii| sUtra - 51 eka bAra rAjagRha nagara meM amAri-kI ghoSaNA huii| gAthApati kI patnI revatI ne, jo mAMsa meM lolupa evaM Asakta thI, apane pIhara ke naukaroM ko bulAyA aura unase kahA-tuma mere pIhara ke gokuloM meM se pratidina do-do bachar3e mArakara mujhe lA diyA karo / pIhara ke naukaroM ne gAthApati kI patnI revatI ke kathana ko 'jaisI AjJA' kahakara vinayapUrvaka svIkAra kiyA tathA ve usake pIhara ke gokuloM meM se hara roja savere do bachar3e lAne lgii| muni dIparatnasAgara kRt " (upAsakadazA) AgamasUtra-hinda-anuvAda" Page 27
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 7, aMgasUtra- 7, 'upAsakadazA ' adhyayana / sUtrAMka gAthApati kI patnI revatI bachar3oM ke mAMsa ke zUlaka- salAkhoM para seke hue Tukar3oM Adi kA tathA madirA kA lolupa bhAva se sevana karatI huI rahane lagI / sUtra 52 zramaNopAsaka mahAzataka ko vividha prakAra ke vratoM, niyamoM dvArA AtmabhAvita hote hue caudaha varSa vyatIta ho gae / Ananda Adi kI taraha usane bhI jyeSTha putra ko apanI jagaha sthApita kiyA - pArivArika evaM sAmAjika uttaradAyitva bar3e putra ko sauMpA tathA svayaM poSadhazAlA meM dharmArAdhanA meM nirata rahane lagA / eka dina gAthApati kI patnI revatI zarAba ke naze meM unmatta, lar3akhar3AtI huI, bAla bikhere, bAra-bAra apanA uttarIya- pheMkatI huI, poSadhazAlA meM jahA~ zramaNopAsaka mahAzataka thA, AI bAra-bAra moha tathA unmAda janaka, kAmoddIpaka kaTAkSa Adi hAva bhAva pradarzita karatI huI zramaNopAsaka mahAzataka se bolI- dharma, puNya, svarga tathA mokSa kI kAmanA, IcchA evaM utkaMThA rakhane vAle zramaNopAsaka mahAzataka ! tuma mere sAtha manuSya jIvana ke vipula viSaya sukha nahIM bhogate, devAnupriya ! tuma dharma, puNya, svarga tathA mokSa se kyA pAoge zramaNopAsaka mahAzataka ne apanI patnI revatI kI isa bAta ko koI Adara nahIM diyA aura na usa para dhyAna hI diyaa| vaha mauna bhAva se dharmArAdhanA meM lagA rhaa| usakI patnI revatI ne dUsarI bAra tIsarI bAra phira vaisA kahA / para vaha usI prakAra apanI patnI revatI ke kathana ko Adara na detA huA, usa para dhyAna na detA huA dharmadhyAna meM nirata rahA / yoM zramaNopAsaka mahAzataka dvArA Adara na die jAne para, dhyAna na die jAne para usakI patnI revatI, jisa dizA se AI thI usI dizA kI ora lauTa gaI / sUtra - 53 I zramaNopAsaka mahAzataka ne pahalI upAsakapratimA svIkAra kI / yoM pahalI se lekara kramazaH gyArahavIM taka sabhI pratimAoM kI zAstrokta vidhi se ArAdhanA kI / ugra tapazcaraNa se zramaNopAsaka ke zarIra meM itanI kRzatA-A gaI kI nADiyA~ dIkhane lagIM / eka dina arddha rAtri ke samaya dharma- jAgaraNa- karate hue Ananda kI taraha zramaNopAsaka mahAzataka ke mana meM vicAra utpanna huA ugra tapazcaraNa dvArA merA zarIra atyanta kRza ho gayA hai, Adi / usane antima mAraNAntika saMlekhanA svIkAra kI, khAna-pAna kA parityAga kiyA anazana svIkAra kiyA, kI mRtyu kAmanA na karatA huA, vaha ArAdhanA meM lIna ho gayA / tatpazcAt zramaNopAsaka mahAzataka ko zubha adhyavasAya ke kAraNa avadhijJAnAvaraNa karma ke kSayopazama se avadhijJAna utpanna ho gayA / phalataH vaha pUrva, pazcima tathA dakSiNa dizA meM eka-eka hajAra yojana taka kA lavaNa samudra kA kSetra, uttara dizA meM himavAn varSadhara parvata taka kSetra tathA adholoka meM prathama nArakabhUmi ratnaprabhA meM caurAsI hajAra varSa kI sthiti vAle lolupAcyuta nAmaka naraka taka jAnane-dekhane lagA / sUtra - 54 - tatpazcAt eka dina mahAzataka gAthApati kI patnI revatI zarAba ke naze meM unmatta bAra-bAra apanA uttarIya pheMkatI huI poSadhazAlAmeM jahA~ zramaNopAsaka mahAzataka thA, AI mahAzataka se pahale kI taraha bolii| dUsarI bAra, tIsarI bAra, phira vaisA hI khaa| apanI patnI revatI dvArA dUsarI bAra, tIsarI bAra kahane para zramaNopAsaka mahAzataka ko krodha A gayA / usane avadhijJAna kA upayoga lagAyA / avadhijJAna dvArA jAnakara usane apanI patnI revatI se kahA- mauta ko cAhane vAlI revatI! tU sAta rAta ke andara alasaka nAmaka roga se pIr3ita hokara - vyathita, duHkhita tathA vivaza hotI huI Ayu-kAla pUrA hone para azAntipUrvaka marakara adholoka meM prathama nAraka bhUmi ratnaprabhA meM lolupAcyuta nAmaka naraka meM caurAsI hajAra varSa ke AyuSya vAle nairayikoM meM utpanna hogI / zramaNopAsaka mahAzataka ke yoM kahane para revatI apane Apa se kahane lagI- zramaNopAsaka mahAzataka mujha para ruSTa ho gayA hai, mere prati usameM durbhAvanA utpanna ho gaI hai, vaha merA bUrA cAhatA hai, na mAlUma maiM kisa bUrI mauta se mAra DAlI jAUM / yoM socakara vaha bhayabhIta, trasta, vyathita, udvigna hokara, DaratI - DaratI dhIre-dhIre vahA~ se nIkalI, ghara muni dIparatnasAgara kRt (upAsakadazA) AgamasUtra hinda- anuvAda" " Page 28
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 7, aMgasUtra-7, 'upAsakadazA' adhyayana/ sUtrAMka AI / usake mana meM udAsI chA gaI, yAvat vyAkula hokara soca meM par3a gii| tatpazcAt revatI sAta rAta ke bhItara alasaka roga se pIDita ho gaI / vyathita, duHkhita tathA vivaza hotI huI vaha apanA AyuSya pUrA kara prathama nAraka bhUmi ratnaprabhA meM lolupAcyuta nAmaka narakameM 84000varSa ke AyuSya vAle nairayikoM meM nAraka rUpa meM utpanna huii| sUtra- 55 usa samaya zramaNa bhagavAna mahAvIra rAjagRha meM padhAre / samavasaraNa huA / parISad jur3I, dharma-dezanA sUnakara lauTa gaI / zramaNa bhagavAna mahAvIra ne gautama ko sambodhita kara kahA-gautama ! yahI rAjagRha nagara meM merA antevAsI-mahAzataka nAmaka zramaNopAsaka poSadhazAlA meM antima mAraNAntika saMlekhanA kI ArAdhanA meM lagA huA, AhAra-pAnI kA parityAga kie hue mRtyu kI kAmanA na karatA huA, dharmArAdhanA meM nirata hai / mahAzataka kI patnI revatI zarAba ke naze meM unmatta, yAvat poSadhazAlA meM mahAzataka ke pAsa AI / zramaNopAsaka mahAzataka se viSaya-sakha sambandhI vacana bolI / usane dUsarI bAra, tIsarI bAra phira vaisA hI kahA / apanI patnI revatI dvArA dUsarI bAra, tIsarI bAra yoM kahe jAne para zramaNopAsaka mahAzataka ko krodha A gayA / usane avadhijJAna kA prayoga kiyA, prayoga kara upayoga lgaayaa| avadhijJAna se jAna kara revatI se kahA yAvat nairayikoM meM utpanna hoogii| gautama ! satya, tattvarUpa, tathya, sadbhUta, aise vacana bhI yadi aniSTa-akAnta, apriya, amanojJa, amanAmaaise hoM to antima mAraNAntika saMlekhanA kI ArAdhanA meM lage hue, anazana svIkAra kie hue zramaNopAsaka ke lie unheM bolanA kalpanIya-nahIM hai / isalie devAnupriya ! tuma zramaNopAsaka mahAzataka ke pAsa jAo aura use kaho ki antima mAraNAntika saMlekhanA kI ArAdhanA meM lage hue, anazana svIkAra kie hue zramaNopAsaka ke lie satya, vacana bhI yadi aniSTa, akAnta, apriya, amanojJa, mana pratikUla ho to bolanA kalpanIya nahIM hai / devAnupriya! tumane revatI ko satya kintu aniSTa vacana kahe / isalie tuma isa sthAna kI AlocanA karo, yathocita prAyazcitta svIkAra karo / bhagavAna gautama ne zramaNa bhagavAna mahAvIra kA yaha kathana 'Apa ThIka pharamAte haiN| yoM kahakara vinayapUrvaka sUnA / ve vahA~ se cale / rAjagRha nagara ke bIca se gujhare, zramaNopAsaka mahAzataka ke ghara pahu~ce / zramaNopAsaka mahAzatakane jaba bhagavAna gautama ko Ate dekhA to vaha harSita evaM prasanna huA / unheM vandana-namaskAra kiyA / bhagavAna gautama ne zramaNopAsaka mahAzataka se kahA-devAnupriya ! zramaNa bhagavAna mahAvIra ne aisA AkhyAta, bhASita, prajJapta evaM prarUpita kiyA hai-kahA hai-yAvat pratikUla hoM to unheM bolanA kalpanIya nahIM hai / devAnupriya ! tuma apanI patnI revatI ke prati aise vacana bole, isalie tuma isa sthAna kI AlocanA karo, prAyazcitta kro| sUtra-56 taba zramaNopAsaka mahAzataka ne bhagavAna gautama kA kathana 'Apa ThIka pharamAte haiN| kahakara vinayapUrvaka svIkAra kiyA, apanI bhUla kI AlocanA kI, yathocita prAyazcitta kiyA / tatpazcAt bhagavAna gautama zramaNopAsaka mahAzataka ke pAsa se ravAnA hue, rAjagRha nagara ke bIca se gujare, jahA~ zramaNa bhagavAna mahAvIra the, vahA~ Ae / bhagavAna ko vaMdana-namaskAra kiyA / vaMdana-namaskAra kara saMyama evaM tapa se AtmA ko bhAvita karate hue dharmArAdhanA meM laga gae / tadanantara zramaNa bhagavAna mahAvIra, kisI samaya rAjagRhase prasthAna kara anya janapadoM meM vihAra kara gae yoM zramaNopAsaka mahAzataka ne anekavidha vrata, niyama Adi dvArA AtmA ko bhAvita kiyA- / bIsa varSa taka zramaNopAsaka-kA pAlana kiyA / gyAraha upAsaka-pratimAoM kI bhalI-bhA~ti ArAdhanA kI / eka mAsa kI saMlekhanA aura eka mAsa kA anazana sampanna kara AlocanA, pratikramaNa kara, maraNakAla Ane para samAdhipUrvaka dehatyAga kiyA / vaha saudharma devaloka meM aruNAvataMsaka vimAna meM deva rUpa meM utpanna huA / vahA~ Ayu cAra palyopama kI hai / mahAvideha kSetra meM vaha siddha-mukta hogaa| adhyayana-8 kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt " (upAsakadazA) AgamasUtra-hinda-anuvAda" Page 29
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 7, aMgasUtra-7, 'upAsakadazA' adhyayana/ sUtrAMka adhyayana-9-naMdinIpitA sUtra - 57 jambU ! usa kAla-usa samaya-zrAvastI nagarI thI, koSThaka caitya thA / jitazatru rAjA thA / zrAvastI nagarI meM nandinIpitA nAmaka samRddhizAlI gAthApati nivAsa karatA thA / usakI cAra karor3a svarNa-mudrAeM surakSita dhana ke rUpa meM khajAne meM rakhI thIM, cAra karor3a svarNa-mudrAeM vyApAra meM lagI thIM tathA cAra karor3a svarNa-mudrAeM ghara kI sAdhanasAmagrI meM lagI thIM / usake cAra gokula the / pratyeka gokula meM dasa-dasa hajAra gAyeM thIM / usakI patnI kA nAma azvinI thA / bhagavAna mahAvIra zrAvastI meM padhAre / samavasaraNa haA / Ananda kI taraha nandinIpitA ne zrAvaka-dharma svIkAra kiyaa| bhagavAna anya janapadoM meM vihAra kara ge| nandinIpitA zrAvaka-dharma svIkAra kara zramaNopAsaka ho gayA, dharmArAdhanApUrvaka jIvana bitAne lagA / tadanantara zramaNopAsaka nandinIpitA ko aneka prakAra se aNuvrata, guNavrata Adi kI ArAdhanA dvArA AtmabhAvita hote hue caudaha varSa vyatIta ho gae / usane Ananda Adi kI taraha apane jyeSTha putra ko pArivArika evaM sAmAjika uttaradAyitva sauMpA / svayaM dharmopAsanA meM nirata rahane lagA / nandinIpitA ne bIsa varSa taka zrAvaka-dharma kA pAlana kiyA / Ananda Adi se itanA antara hai-deha-tyAga kara vaha arUNaga vimAna meM utpanna huA / mahAvideha kSetra meM vaha siddha-mukta hogaa| adhyayana-9 kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa adhyayana-10 - leiyApitA sUtra -58 jambU ! usa kAla-usa samaya-zrAvastI nagarI thI, koSThaka caitya thA / jitazatru rAjA thA / zrAvastI nagarI meM leiyApitA nAmaka dhanADhya evaM dIpta-gAthApati nivAsa karatA thaa| usakI cAra karor3a svarNa-mudrAeM surakSita dhana ke rUpa meM khajAne meM rakhI thIM, cAra karor3a svarNa-mudrAeM vyApAra meM lagI thIM tathA cAra karor3a svarNa-mudrAeM ghara ke vaibhavasAdhana-sAmagrI meM lagI thiiN| usake cAra gokula the / pratyeka gokula meM dasa-dasa hajAra gAyeM thiiN| usakI patnI kA nAma phAlgunI thA / bhagavAna mahAvIra zrAvastI meM padhAre / samavasaraNa huA / Ananda kI taraha leiyApitA ne zrAvaka-dharma svIkAra kiyA / kAmadeva kI taraha usane apane jyeSTha putra ko pArivArika evaM sAmAjika uttaradAyitva sauMpA / bhagavAna mahAvIra ke pAsa aMgIkRta dharmazikSA ke anurUpa svayaM poSadhazAlA meM upAsanA nirata rahane lgaa| itanA hI antara rahA-use upAsanA meM koI upasarga nahIM huA, pUrvokta rUpa meM usane gyAraha zrAvaka-pratimAoM kI nirvighna ArAdhanA kI / usakA jIvana-krama kAmadeva kI taraha samajhanA cAhie / deva-tyAga kara vaha saudharma-devaloka meM aruNakIla vimAna meM devarUpa meM utpanna haA / usakI Ayusthiti cAra palyopama kI hai| mahAvideha kSetra meM vaha siddha-mukta hogaa| adhyayana-10 kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt " (upAsakadazA) AgamasUtra-hinda-anuvAda" Page 30
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 7, aMgasUtra-7, 'upAsakadazA' adhyayana/ sUtrAMka zeSa kathana sUtra-59 dasoM hI zramaNopAsakoM ko pandrahave varSa meM pArivArika, sAmAjika uttaradAyitva se mukta ho kara dharmasAdhanA meM nirata hone kA vicAra huA / dasoM hI ne bIsa varSa taka zrAvaka-dharma kA pAlana kiyA / jambU ! siddhiprApta bhagavAna mahAvIra ne sAtave aMga upAsakadazA ke dasaveM adhyayana kA yaha artha-pratipAdita kiyA / sUtra-60 sAtaveM aMga upAsakadazA meM eka zruta-skandha hai / dasa adhyayana haiN| unameM eka sarIkhA svara-hai, isakA dasa dinoM meM upadeza kiyA jAtA hai / do dinoM meM samuddeza aura anujJA dI jAtI hai / isI prakAra aMga kA samuddeza aura anumati samajhanA caahie| sUtra - 61 prastuta sUtra meM varNita upAsaka nimnAMkita nagaroM meM hue-Ananda vANijyagrAma meM, kAmadeva campA meM, culanIpitA vArANasI meM, surAdeva vArANasI meM, cullazataka AlabhikA meM, kuMDakaulika kAmpilyapura meM jAnanA / tathAsUtra - 62 sakaDAlaputra polAsapura meM, mahAzataka rAjagRha meM, nandinIpitA zrAvastI meM, leiyApitA zrAvastI meM huaa| sUtra - 63 zramaNopAsakoM kI bhAryAoM ke nAma nimnalikhita the-Ananda kI zivanandA, kAmadeva kI bhadrA, culanIpitA kI zyAmA, surAdeva kI dhanyA, cullazataka kI bahulA, kuMDakaulika kI pUSA, sakaDAlaputra kI agnimitrA, mahAzataka kI revatI Adi teraha nandInipitA kI azvinI aura leiyApitA kI phAlgunI / sUtra - 64 zramaNopAsakoM ke jIvana kI vizeSa ghaTanAeM nimnAMkita thI-Ananda ko avadhijJAna vistAra ke sambandha meM gautama svAmI kA saMzaya, bhagavAna mahAvIra dvArA samAdhAna / kAmadeva ko pizAca Adi ke rUpa meM devopasarga, zramaNo-pAsaka kI anta taka dRDhatA | culanIpitA ko deva dvArA mAtRvadha kI dhamakI se vrata-bhaMga aura prAyazcitta / surAdeva ko deva dvArA solaha bhayaMkara roga utpanna karane kI dhamakI se vrata-bhaMga aura prAyazcitta / cullazataka ko deva dvArA svarNa-mudrAeM Adi sampatti bikhera dene kI dhamakI se vrata-bhaMga aura prAyazcitta / kuMDakaulika ko deva dvArA uttarIya evaM aMgUThI uThAkara gozAlaka mata kI prazaMsA, kuMDakaulika kI dRDhatA, niyativAda kA khaNDana, deva kA niruttara honA / sakaDAlapatra ko vratazIla patnI agnimitrA dvArA bhagna-vrata pati ko punaH dharmasthita karanA / mahAzataka ko vrata-hIna revatI kA upasarga, kAmoddIpaka vyavahAra, mahAzataka kI avicalatA / nandinIpitA ko vratArAdhanA meM koI upasarga nahIM haa| aura leiyApitA ko vratArAdhanA meM koI upasarga nahIM haa| sUtra-65 zramaNopAsaka deha tyAgakara nimnAMkita vimAnoM meM utpanna hae-Ananda aruNa meM, kAmadeva aruNAbha meM, culanIpitA aruNaprabha meM, surAdeva aruNakAnta meM, cullazataka aruNazreSTha meM, kuMDakaulika aruNadhvaja meM, sakaDAlaputra aruNabhUta meM, mahAzataka aruNAvataMsa meM, nandinIpitA aruNagava meM aura leiyApitA aruNakIla meM utpanna hue| sUtra-66 zramaNopAsakoM ke godhana kI saMkhyA nimnAMkita rUpa meM thIM-Ananda kI 40 hajAra, kAmadeva kI 60 hajAra, culanIpitA kI 80000, surAdeva kI 60000, cullazataka kI 60 hajAra, kuMDakaulika kI 60 hajAra, sakaDAla putra kI 10 hajAra, mahAzataka kI 80 hajAra, nandInipitA kI 40 hajAra aura leiyApitA kI 40 hajAra thiiN| sUtra - 67 zramaNopAsakoM kI sampatti nimnAMkita svarNa-mudrAoM meM thI-Ananda kI 12 karoDa, kAmadeva kI 18 muni dIparatnasAgara kRt " (upAsakadazA) AgamasUtra-hinda-anuvAda" Page 31
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 7, aMgasUtra-7, 'upAsakadazA' adhyayana/ sUtrAMka karor3a, culanIpitA kI 24 karor3a, surAdeva kI 18 karor3a, cullazataka kI 18 karor3a, kuMDakaulika kI 18 karor3a, sakaDAlaputra kI 3 karor3a, mahAzataka kI kAMsya-parimita 24 karor3a, nandinIpitA kI 12 karor3a aura leiyApitA kI 12 karor3a thiiN| sUtra - 68 Ananda Adi zramaNopAsakoM ne nimnAMkita 21 bAtoM meM maryAdA kI thIM-zarIra poMchane kA toliyA, datauna, keza evaM deha-zuddhi ke lie phala-prayoga, mAliza ke taila, ubaTana, snAna ke lie pAnI, pahanane ke vastra, vilepana, puSpa, AbhUSaNa, dhUpa, peya / tathAsUtra-69 bhakSya-miThAI, odana, sUpa, ghRta, zAka, vyaMjana, pIne kA pAnI, mukhavAsa / sUtra - 70 ina dasa zramaNopAsakoM meM Ananda tathA mahAzataka ko avadhi-jJAna prApta huA, AnaMda kA avadhijJAna isa prakAra hai-pUrva, pazcima tathA dakSiNa dizA meM lavaNasamudra meM pA~ca-pA~ca sau yojana taka, uttara dizA meM cullahimavAn varSadhara parvata taka, Urdhva-dizA meM saudharma devaloka taka, adhodizA meM prathama nAraka bhUmi ratnaprabhA meM lolupAcyuta nAmaka sthAna tk| sUtra-71 pratyeka zramaNopAsaka ne 11-11 pratimAeM svIkAra kI thIM, jo nimnAMkita haiM-darzana-pratimA, vrata-pratimA, sAmAyika-pratimA, poSadha-pratimA, kAyotsarga-pratimA, brahmacarya-pratimA, sacittAhAra-varjana-pratimA, svayaM Arambhavarjana-pratimA, bhRtaka-preSyArambha-varjana-pratimA, bhRtaka-preSyArambha-varjana-pratimA, uddiSTa-bhakta-varjana-pratimA, shrmnnbhuut-prtimaa| sUtra - 72 ina sabhI zramaNopAsakoM ne 20-20 varSa taka zrAvaka-dharma kA pAlana kiyA, anta meM eka mahIne kI saMlekhanA tathA anazana dvArA deha-tyAga kiyA, saudharma devaloka meM cAra-cAra palyopama Ayu ke devoM ke rUpa meM utpanna hae / devabhava ke anantara sabhI mahAvideha kSetra meM utpanna hoMge, mokSa-lAbha kreNge| 7 - upAsakadazA-aMgasUtra-7 kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt " (upAsakadazA) AgamasUtra-hinda-anuvAda" Page 32
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 7, aMgasUtra-7, 'upAsakadazA' adhyayana/ sUtrAMka namo namo nimmaladaMsaNassa pUjyapAd zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurUbhyo nama: HEART PROPORNO PHORTH upAsakadazA AgamasUtra hindI anuvAda [anuvAdaka evaM saMpAdaka] Agama dIvAkara muni dIparatnasAgarajI [ M.Com. M.Ed. Ph.D. zruta maharSi] vebasATa:- (1) (2) deepratnasagar.in bhalA Dresa:- jainmunideepratnasagar@gmail.com bhopAla 09825967397 muni dIparatnasAgara kRt (upAsakadazA)- AgamasUtra-hinda-anuvAda" Page 33