Book Title: Aatmsiddhi Shastra In Sanskrit
Author(s): Bechardas Doshi
Publisher: Mansukhlal Mehta Mumbai
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009726/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svargIya zatAvadhAnI zrImadrAjacandraviracita aatmsiddhi| saMskRta padya-lekhaka, zrIyukta paM0 bahecaradAsa, nyAya aura vyAkaraNatIrtha / Taken from Book "Atmasiddhi" Samskrut Padya Author - Pandit Bahechardas Doshi and Hindi author Padit Udaylal Kashalivaal - Published by - Mansukhalal Ravjibhai Mehta (1975 - Ashadh Month) eLibrary Sr. number 002678. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacandrapraNIta aatmsiddhi| yatsvarUpamavijJAya prAptaM duHkhamanantakam / tatpadaM jJApitaM yena tasmai sadgurave nmH||1|| vartamAne kalau prAyo mokSamArgasya luptatA / so'trA'to bhASyate spaSTamAtmArthinAM vicaarnne||2|| kecit kriyAjaDA jAtAH kecid jJAnajaDA jnaaH| manvate mokSamArga taM dRSTvA'nukampate mnH|| 3 // bAhyakriyAsamAsaktA vivekavikalA nraaH| jJAnamArga niSedhantaste'tra kriyAjaDA mtaaH||4|| 'kalpitau bandha-mokSau staH' iti vAg yasya kevalam / caritaM mohanApUrNa te'tra jJAnajaDA janAH // 5 // Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgyAdi tadA'vandhyaM yadyAtmajJAnayogayuk / tathaiva hetustaccaiva vivekajJAnaprAptaye // 6 // yasya citte na tyAgAdi na hi sa jJAnavAn bhavet / ye tu tyAgAdisaMsaktA nijatAM vismaranti te // 7 // yad yatra vartate yogyaM tad jJeyaM tatra yogataH / tat tathaiva samAcaryametadAtmArthilakSaNam // 8 // yaH zrayet sadguroH pAdAn svAgrahatyAgapUrvakam / / prApnuyAt paramaM tattvaM jAnIyAd nijatAM dhruvam // 9 AtmajJAnI samAnekSI udayAd gatiyogavAn / apUrvavaktA sadjJAnI sadgurureSa ucyate // 10 // pratyakSasadgurutulyA parokSopakRtirna hi| akRtvaitAdRzaM lakSyaM nodgacchedAtmacAraNam // 11 // vinA sadguruvAcaM hi jJAyate na jinaatmtaa| jJAne tu sulabhA saivA'jJAne upakRtiH katham // 12 // - Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatra pratyakSatA nAsti sadgurutAtapAdIyA / satpAtre zaraNaM zAstraM tatrAtmAdinirUpakam // 13 // sadguruNA'thavA proktaM yad yadAtmahitAya tat / nityaM vicAryatAmantastyaktvA pakSa-matAntaram // 14 // rundhIta jIvaH svAtantryaM prApnuyAnmuktimeva tu / evamanantAH saMprAptA uktmetjineshvraiH|| 15 // pratyakSasadguruyogAt svAtantryaM rudhyate takat / anyaistu sAdhanopAyaiH prAyo dviguNameva syAt // 16 vartanaM sadgurulakSye tyaktvA svAtantryamAtmanaH / matAgrahaM ca, samyaktvamuktaM pratyakSakAraNAt // 17 // svAtantryAnna hi hanyante mhaamaanaadishtrvH| sadguroH zaraNe prApte nAzasteSAM susAdhanaH // 18 // yatsadgurUpadeze yaH prApad jJAnamapazcimam / chAdmasthye'pi gurostasya vaiyAvRttyaM karoti sH||19 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinayasyedRzo mArgo bhASitaH zrIjinezvaraiH / etanmArgasya mUlaM tu kazcijjAnAti bhAgyavAn // 20 // yadyasadgururetasya kiJcillAbhaM labheta tu / mahAmohavazAnmajjed bhavAmbhodhau bhayaMkare // 21 // mumukSuryadi jIvaH syAjjAnAtImAM vicAraNAm / matArthI yadi jIvaH syAjjAnIyAd viparItatAm // matArthI puruSo yaH syAnnAtmAnveSI sa saMbhavet / tasyA'tra lakSaNaM proktaM pakSadoSavivarjitam // 23 // jJAnahInaM guruM satyaM bAhyatyAgaparAyaNam / manyeta, vA mamatvaM vai kuladharmagurau dharet // 24 // jinasya RddhiM dehAdimAnaM ca jinavarNanam / manute, svIyabuddhiM yastatraivA'bhinivizate // 25 // pratyakSasadguroryoge kuryAd dRSTivimukhatAm / yo'sadguruM dRDhIkuryAnnijamAnAya mukhyataH // 26 // Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devAdigatibhaGgeSu jAnIyAchutajJAnatAm / manyate nijaveSaM yo muktimArgasya kAraNam // 27 // aprApte lakSaNe vRttvRttimttvaabhimaanitaa| paramArtha na vinded yo lokapUjArthamAtmanaH // 28 // yaH zuSkaH zabdamAtreNa manyeta nizcayaM nayam / sadvyavahAramAlumped gacchecca hetuhInatAm // 29 // jJAnAvasthAM na yaH prAptastathA sAdhanasadRzAm / kurvANastena saMgaM nA buDet saMsArasAgare // 30 // matArthI jIva eSo'pi sviiymaanaadihetunaa| prAmuyAnna paraM tattvamanadhikArikoTigaH // 31 // kaSAyopazamo naiva nAntarviraktimat tathA / saralatvaM na mAdhyasthyaM tad daurbhAgyaM matArthinaH // 32 matArthilakSaNaM proktaM matArthatyAgahetave / AtmArthilakSaNaM vakSye'dhunA''tmasukhahetave // 33 // Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmajJAnaM bhaved yatra tatraiva gurutA RtA / kulaguroH kalpanA hyanyA evamAtmArthimAn nA // 34 pratyakSasadguruprAptervindedupakRtiM parAm / yogatrikena ekatvAd vartetA''jJAparo guroH // 35 // triSu kAleSu ekaH syAt paramArthapatho dhruvam / prerayet paramArtha taM grAhyo vyavahAra AmataH // 36 // antarevaM samAlocya zodhayet sadguroryujim / kAryamAtmArthamekaM tad nAparA mAnasI rujA // 37 // upazAntiH kaSAyANAM nirvANe kevalaM gRdhiH| bhave khedo dayA sattve ttraa''tmaarthtvsNgtiH||38|| etAdRzIM dazAM yAvad yogyAM jIvo labheta n| mukimArga na prAmoti tAvaccA'styAntarI rujaa||39|| syAdIdRzI dazA yatra sadgurubodhapUrvikA / sadvicAraH tayA''vissyAt sukhado'duHkhado nRNAm Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadvicAro bhaved yatra tatrA''tmatvaprakAzanam / tena mohaM kSayaM nItvA prApnuyAnnirvRtipadam // 41 // saMbhavet sadvicAro yaiH sujJAnaM muktivartma ca / tAni vakSye padAni SaT saMvAde guru-ziSyayoH // 42 jIvo'sti sa ca nityo'sti kartA'sti nijakarmaNaH / bhoktAsti ca punarmuktirmuktyupAyaH sudarzanam // 43 SaTsthAnIyaM samAsena darzanAni SaDucyate / [ SaDdarzanyapi ucyate ] proktA sA jJAnibhirjJAtuM paraM tattvaM dharAspRzAm // 44 adRzyatvAdarUpitvAjjIvo nAstyeva bhedabhAk / anubhUteragamyatvAnnRzaGgatyeva kevalam // 45 // [ nRzaGgatyeva bho guro ! ] deha eva vA jIvossti prANarUpo'thavA sa ca / indriyAtmA tathA manyo naivaM bhinno hyalakSaNaH // 46 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadi syAd bhedavAn jIvo'nubhUyeta kathaM na hi ? 1 yadasti sakalaM tat tu jJAyate kaca - kAcavat // 47 aisal naiva AtmAssti tato muktiprathA vRthA / enAmAbhyantarIM rekAmutkIlaya prabho ! prabho ! // 48 // adhyAsAd bhAsitA deha dehinoH samatA, na sA / tayordvayoH subhinnatvAlakSaNaiH prakaTairaho ! // 49 // adhyAsAd bhAsitA deha - dehinoH samatA, na sA / tayordvayoH subhinnatvAdasikozAyate dhruvam // 50 // dRSTeSTA'sti yo vetti, rUpaM sarvaprakAragam / bhAtya'bAdhyA'nubhUtiryA sA'sti jIvasvarUpikA 51 svasvaviSaye saMjJAnaM pratIndriyaM vibhAti bhoH ! | paraM tu teSAM sarveSAM jAgarti mAnamAtmani // 52 // na tad jAnAti deho'yaM naiva prANo na cendriyam / sattayA dehino dehe tatpravRttiM nibodha re ! // 53 // Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yo'vasthAsu samastAsu jJAyate bhedabhAk sadA / cetanatAmayaH spaSTaH sa hyAtmA naanylkssnnH||54|| ghaTAdisarva jAnAsi atastanmanyase shisho| taM na jAnAsi jJAtAraM tad jJAnaM brUhi kIdRzam // 55 kRze dehe ghanA buddhiraghanA sthuulvigrhe| syAd deho yadi Atmaiva naivaM tu ghaTanA bhavet // 56 kevalaM bhinna evA'sti svabhAvo jdd-jiivyoH| kadApi na tayoraikyaM dvaitaM kAlatrike tayoH // 57 // AtmAnaM zaGkate AtmA svayamajJAnato dhruvam / yaH zaGkate sa vai AtmA svenA'ho ! svIyazaGkanam 58 ziSye bhagavatA proktA AtmA'stitvasya yuktayaH / tataH saMbhavanaM tasya jJAyate'ntarvicAraNAt // 59 // tathA'pi tatra zaGkA''tmA nazvaraH, naa'vinshvrH| dehasaMyogajanmA'sti dehanAzAt tu naashbhaak||60|| Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athavA kSaNikaM vastu pariNAmi pratikSaNam / tadanubhavagamyatvAnnA''tmA nityo'nubhUyate // 61 // dehamAtraM tu saMyogi dRzyaM rUpi jaDaM ghanam / jIvotpatti-layAvatra nItau kenAnubhUtitAm ? // 62 // utpatti-layabodhau tu yasyAnubhavavartinau / sa tato bhinna eva syAnnAnyathA bodhanaM tayoH ||63 || dRzyante ye tu saMyogA jJAyante te sadAtmanA / nAtmA saMyogajanyo'taH kintvAtmA zAzvataH sphuTam jAdutpadyate jIvo jIvAdutpadyate jaDam / eSA'nubhUtiH kasyApi kadApi kvA'pi naiva re ! // 65 yasyotpattistu kebhyo'pi saMyogebhyo na jAyate / na nAzaH saMbhavet tasya jIvo'to dhruvati dhruvam 66 krodhAditAratamyaM yat sarpa -siMhAdijantuSu / pUrvajanmajasaMskArAt tat tato jIvanityatA // 67 // Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA'sti dravyato nityaH paryAyaiH pariNAmabhAk / bAlAdivayaso jJAnaM yasmAdekasya jAyate // 68 // kSaNika vastviti jJAtvA yaH kSaNikaM vdedho| sa vaktA kSaNiko nA'sti tadanubhavanizcitam // 69 // kadA'pi kasyacinnAzo vastuno naiva kevalam / cetanA nazyati cet tu kiMrUpaH syAd gaveSaya ? 70 AtmA no karmaNaH kartA karmakartA'sti karma vai| vA sahajaH svabhAvaH syAt karmaNo jIvadharmatA // 71 syAdasaMgaH sadA jIvo bandho vA prAkRto bhavet / vezvarapreraNA tatra tato jIvo na bandhakaH // 72 // tataH kenA'pi hetunA mokSopAyo na gamyate / jIve karmavidhAtRtvaM nAstyasti cenna nazyatAm // 73 cetanapreraNA na syAdAdadyAt karma kaH khalu ? / preraNA jaDajA nA'sti vastudharmo vicaarytaam||7|| Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadi jIvakriyA na syAt saMgraho naiva karmaNaH / ato na sahajo bhAvo naiva vA jIvadharmatA // 75 // yadi syAt kevalo'saGgaH kathaM bhAseta na tvayi ? / tattvato'saMga evA'sti kiMtu tannijabodhane // 76 // nezvaraH ko'pi kartA'sti sa vai zuddhasvabhAvabhAk / yadi vA prerake tatra mate doSaprasaGgatA // 77 // yadA''tmA vartate sauve svabhAve tatkarastadA / yadAtmA vartate'sauve svabhAve'tatkarastadA // 78 // stAdAtmA karmaNaH kartA kintu bhoktA na yujyate / kiM jAnAti jaDaM karma yena tat phaladaM bhvet||79|| bhavedIzvaraH phaladastadA'tmA bhogabhAg bhavet / apyaizvarya na yujyeta Izvare phalade mate / 80 // asiddhe Izvare naiva yujyate jagataH sthitiH / zubhA'zubhavipAkAnAM tataH sthAnaM na vidyate // 1 // Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvakarma nijA klRptiratazcetanarUpatA / jIvavIryasya sphUrtestu lAti karmacayaM jaDam // 82 // viSaM sudhA na vitto'pi khAdakaH phalamApnuyAt / evameva zubhAzubhakarmaNo jIvabhoktRtA // 83 // eko raGkaH prajApo'nyaH ityAdibhedadarzanam / kArya nAkAraNaM kvA'pi vedyamevaM zubhAzubham // 84 IzvaraH phaladastatrAssvazyako na hi karmaNi / pariNamet svabhAvAt tad bhogAd dUraM vinazyati5 tattabhogyavizeSANAM sthAnaM dravyasvabhAvatA / vArteyaM gahanA ziSya ! saMkSepe sarvathoditA // 86 // kartA bhoktAstu jIvospi tasya mokSo na vidyate / vyatIto'nantakaH kAlastathA'pyAtmA tu doSabhAk 87 zubhakarmakaro jIvo devAdipadavIM vrajet / azubhakarmakRjjIvaH zvabhraM, na kvA'pyakarmakaH // 88 // Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yathA zubhAzubhaM karma jIvavyApArataH phali / phalavannirvANamapyasya tadavyApAratastathA // 89 // sadasatkarmaNo bhAvAdanantaH samayo gataH / saMpadyeta taducchede jIve muktisvabhAvatA // 90 // Atyantiko viyogo yo dehAdiyogajaH khalu / tannirvANaM samAkhyAtaM tatrA'nantasukhaikatA // 91 // mokSasthAnaM kadApi syAnnA'virodhyupAyi tat / anantakAlajaH karmacayacchedyaH kathaM bhavet ? // 12 // vA matAni subhinnAni naikopAyaprada ni / mataM satyaM tu kiM tatra zakyaiSA na vivekitA // 93 // kasyAM jAtau bhavenmokSo veSe kasmiMzca nirvRtiH ? / nizcetumetanno zakyaM bahubhedo hi dUSaNam // 94 // tata evaM hi saMsiddhaM mokSopAyo na vidyate / jIvAdijJAnasaMprAptau kopakAro bhvedhaa!!|| 95 // praznapaJcottare labdhe samAdhiH sakalo'jani / yadi tat sAdhanaM vidyAM zivaM zreyo bhavecchivam 96 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcottareNa saMjAtA pratItistava hyAtmani / mokSopAyastathA tAta ! eSyati sahajaM manaH // 97 // ajJAnaM karmabhAvo'sti mokSabhAvo nijasthitiH / jvalite jJAnadIpe tu nazyedajJAnatAtamaH // 98 // yo yo bandhasya hetuH syAd bandhamArgo bhavet sa sH| bandhocchedasthitiyoM tu mokSamArgoM bhvaantkH||99|| rAgo dveSastathA'jJAnaM karmaNAM grnthirgrgaa| yasmAt takannivRttiH syAnmokSamArgaH sa eva bhoH ! saMzcetanAmayo jIvaH srvaabhaasvivrjitH| prApyate sa yataH zuddho mokSamArgaH sa eva bhoH ! // 11 // anantabhedakaM karma cASTau mukhyAni teSvapi / tatrA'pi mohanA mukhyA vakSye taddhanane vidhim // 102 // mohanaM dvividhaM tatra dRsstti-caaritrbhedtH| bodho hi darzanaM hanyAccAritraM rAgahInatA // 103 // % 3D Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krodhAdiyogataH karmabandhaH zAntyAdighAtakaH / atrAnubhUtiH sarveSAM tatra kA saMzayAlutA ? // 104 // matadRSTyAgrahaM tyaktvA vikalpAcaraNaM tathA / ArAdhyetoktamArgo yaiH teSAM hi jananAlpatA // 105 // padaSadasya SaT praznAH pRSTAH saMcintya re ! tvyaa| tatpadAnAM samUhatve muktivAsaH sunizcitam // 106 // jAterveSasya no bhedo yadi syAduktamArgatA / tAM tu yaH sAdhayet sadyo na kAcit tatra bhinnatA 107 kaSAyasyopazAntatvaM mokSe rucirhi kevalam / bhave khedo dayA citte sA jijJAsA samucyate // 108 // sadgurorbodhamApnuyAt sa jijJAsunaro yadi / tadA samyaktvalAbhaH syAdAtmazodhanatA api // 109 // matadRSTyAgrahaihIMnA yadvRttirgurupAdayoH / sa saMlabheta samyaktvaM yatra bhedo na pakSatA // 110 // anubhUtiH svabhAvasya tallakSyaM tatra pratyayaH / nijatAM saMvahed vRttiH satyaM samyaktvamucyate // 111 // Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUtvA varddhiSNu samyaktvaM mithyAbhAsaM praTAlayet / cAritrasyodayastatra vItarAgapadasthitiH // 112 // kevalaM svasvabhAvasya sthirA yatra bhavenmatiH / socyate kevalajJAnaM dehe satyapi nirvRtiH // 113 // svapno'pi koTivarSasya nidrocchede samApyate / vibhAvo'nAdijo dUre nazyed jJAne tathA sati // 114 // dehAdhyAso yadi nazyet tvaM kartA na hi karmaNAm / na hi bhoktA ca teSAM tvaM dharmasyaitad gUDhaM matam // 115 // mokSa eva tato dharmAnmokSAtmA ca tvameva bhoH ! / anantadarzanaM tvaM ca avyAvAdharUpastvakam // 116 // zuddho buddhazcidAtmA ca svayaMjyotiH sukhAlayam / vicAraya tato viddhi svaM bahu tu kimucyate ? // 117 // sarveSAM jJAninAmatra samAptimeti nizcayaH / uktvaivaM guruNA maunaM samAdhau sahaje dhRtam // 118 // Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadgurorupadezAt tvA''gataM bhAnamapUrvakam / nije nijapadaM labdhamajJAnaM layatAM gatam // 119 // tad bhAsitaM nijaM rUpaM zuddhaM caitanyalakSaNam / ajaraM cAmaraM sthAsnu dehAtItaM sunirmalam // 120 // yadA vibhAvabhAvaH syAd bhoktA kartA ca karmaNaH / yadA'vibhAvabhAvaH syAd bhoktA kato na karmaNaH 121 svAbhAvikyasti vA vRttiH zuddhA yA cetanAmayo / tasyAH kartA'sti bhoktA'sti nirvikalpasvarUpabhAk 122 ukto mokSo nijA zuddhiH sa mArgo labhyate ytH|| saMkSepeNoditaH ziSya ! nairgranthaH sakalaH pthH|| 123 // kRpApAnIyakUpAra ! gurudeva ! aho ! aho ! / ayamupakRto dInazcopakArastvaho ! aho ! // 124 // prabhoH pAde dhareyaM kimAtmato hInakaM samam / arpitaH prabhuNA so'sti bhaveyaM tadvazaMvadaH // 125 // adyatastaccharIrAdi jAyatAM prabhuceTakam / dAso dAso'smi dAso'smi tatpabhordInazekharaH // 126 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAnaSadaM visaMjJApya bhinnaM darzitavAn bhavAn / asikozamivA''tmAnaM cAmito'yamanugrahaH // 127 // sthAnaSaTve samApyante darzanAni SaDeva bhoH ! / na tatra saMzayaH ko'pi yadyAlocyeta vistaram // 128 // AtmabhrAntisamo rogo nAsti bhiSag gurUpamaH / gurorAjJAsamaM pathyaM dhyAnatulyaM na cauSadham // 129 // prepsavaH paramArthaM ye te kurvantvAtmapauruSam / bhavasthityAdihetostu na cchindantu nijaM balam // 130 // AkarNya nizcitAM vANI tyAjyaM naiva susAdhanam / rakSitvA nizcaye lakSyamAcaryaH saadhnaacyH|| 131 // nizcayo vyavahAro vA nAtraikAntena darzitaH / yatra sthAne yathAyogyaM tathA tad yugalaM bhavet // 132 // sadvyavahArahInA'sti kalpanA mata-gacchayoH / nijabhAnAd Rte tAta! nizcayo na hi sundrH||133|| abhUvan jJAninaH pUrva vartante ye ca naa''gtaaH| vidAM teSAM sameSAM vai mArgabhedo na vidyate // 134 // Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhatulyAn samAn jIvAn yo jAnAti bhavet sa sH| arhatsthitigurorAjJA nimittaM tatra vidyate // 135 // upAdAnacchalenaiva nimittAni tyajanti ye| labhante siddhabhAvaM no bhrAntAH syuste uta dhruvam // 136 yakti jJAnakathAM vaktrAJcittaM mohatamAvRtam / yasya raGkasya maya'sya jJAnidrohI sa kevalam // 137 // dayA zAntiH kSamA sAmyaM vairAgyaM tyAga-satyate / mumukSuhRdaye nityamete syuH prakaTA guNAH // 138 // yatrA'sti mohanaM kSINaM vA prazAntaM bhavet takat / / vAcyA jJAnidazA sA'nyA bhrAntatA spaSTamucyate 139 ucchiSTAnnAyamAnaM vA svapnavad vetti yo jagat / eSA jJAnisthitivAcyA zeSaM vAgjAlamAmatam // 14 // sthAnapaJcakamAlocya SaSThake yaH pravartate / prApnuyAt paJcamaM sthAnaM nA'tra zaGkAkaNo'pi re ! // 141 dehAtItA dazA yasya dehe satyapi vartate / tajjJAnicaraNe me'stu vandanA'gaNitA tridhA // 142 // Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsadgurucaraNArpaNamastu / saM0 1952 ku~vAra vidI 1, guruvAra, nddiyaad| /