________________
વિવેકચૂડામણિ ભગવાનની કૃપા જ જેમાં કારણ છે, એ મનુષ્યજન્મ, સંસારમાંથી મુક્ત થવાની ઈચ્છા અને મહાપુરુષોને સમાગમઆ ત્રણ દુર્લભ જ છે.
શ્રદ વાથષ્ઠિાનમ ડુમ तत्रापि पुंस्त्वं श्रुतिपारदर्शनम् । થવામિનુ ર ત મૂવી - स ह्यात्महा स्वं विनिहन्त्यसदग्रहात ॥४॥
દુર્લભ મનુષ્યજન્મ મેળવીને અને તેમાં પણ વેદાંતના સિદ્ધાંતનું જ્ઞાન થઈ શકે એવું પુરુષત્વ પામીને પણ જે મૂઢ બુદ્ધિવાળે મનુષ્ય આત્માની મુક્તિ માટે પ્રયત્ન કરતું નથી, એ આત્મઘાતક જ છે; અને એ, અસત્-દેહ વગેરે વસ્તુઓ ઉપર આસક્તિ ધરાવવાથી પોતે જ પિતાને હણે છે.
इतः कोऽन्वस्ति मूढात्मा यस्तु स्वार्थे प्रमाधति ।' दुर्लभं मानुषं देहं प्राप्य तत्रापि पौरुषम् ॥५॥
દુર્લભ. મનુષ્યદેહ અને તેમાં પણ પુરુષત્વ પામ્યા છતાં જે માણસ તત્ત્વજ્ઞાનરૂપી સ્વાર્થ સાધવામાં આળસ કરે છે, એનાથી મૂર્ખ બીજે કેણ હેઈ શકે? वदन्तु शास्त्राणि यजन्तु देवान्कुर्वन्तु कर्माणि भजन्तु देवताः। आत्मैक्यबोधेन विनापि मुक्तिन सिध्यति ब्रह्मशतान्तरेऽपि ॥६॥
ભલે કઈ માણસ શાસ્ત્ર સમજે-સમજાવે, દેવની પૂજા કરે, અનેક (શુભ) કર્મ કરે અથવા દેને ભજે, તે પણ “બ્રહ્મ અને આત્મા એક જ છે” એવા જ્ઞાન વિના સે બ્રહ્મા થઈ જાય તેટલા કાળે પણ (તેની) મુક્તિ થતી નથી.
अमृतत्वस्य नाशास्ति वित्तेनेत्येव हि श्रुतिः। ब्रवीति कर्मणो मुक्तेरहेतुत्वं स्फुटं यतः ॥७॥ ૧ આપઘાત કરનાર. ૨ મેહ.
