Book Title: Vinshati Vinshika Sarth
Author(s): Haribhadrasuri, Kantivijay, Hembhushanvijay, Chandrabhushanvijay
Publisher: Paramshreddhay Prakashan
View full book text
________________
122
योगविधानविंशिका सप्तदशी
"प्रणिधानं तत्समये स्थितिमत्तदधः कृपानुगं चैव । નિરવદ્યવસ્તુવિષય પાર્થનિષ્પત્તિસારં ચ । ષોડ. ૩/૭ || परोपकारसिद्धिप्रधानं सतां सर्वस्यापि प्रवृत्तेः उपसर्जनीकृत
-
प्रधानीकृतपरमार्थत्वात् ।
(૨) પ્રવૃત્તિ = ‘અધિત ધર્મસ્થાનોદેશેન' તનુપાયવિષય ફતિર્રાવ્યતા શુદ્ધ: शीघ्रक्रियासमाप्तीच्छादिलक्षणौत्सुक्यविरहितः प्रयत्नातिशयः प्रवृत्तिः ।
નિર્ધારિત અનુષ્ઠાનમાં કુશલતાપૂર્વકનો અને તે અનુષ્ઠાન ઝટ ક્યારે પૂરું થાય તેવી અકાલે ફળવાંછારૂપ ઉત્સુકતા વિનાનો પ્રબલ પ્રયત્ન તે પ્રવૃત્તિ.
(૩) વિઘ્નજય = પ્રસ્તુત અનુષ્ઠાનમાં આવતા અંતરાયોનો જેનાથી જય થાય, તેવો આત્મપરિણામ તે ત્રણ પ્રકારે .
૧. પરીષહોપસર્ગ : માર્ગમાં જેમ કાંટા હોય છે, તેમ મોક્ષમાર્ગમાં પ્રયાણ કરનારને આ પરીષહ અને ઉપસર્ગ રૂપ કાંટા નિરાકુલપણે પ્રવૃત્તિ કરવા ન દે. એ પરીષહ અને ઉપસર્ગને કર્મક્ષયમાં મદદગાર છે એમ માની સહન કરી લેવામાં આવે તો નિરાકુલપણે પ્રવૃત્તિ થઈ શકે.
૨. શારીરિક રોગો : જેમ જ્વર હોય તો પંથ કાપી ન શકાય. ભલે ઈચ્છા ગમે તેટલી પ્રબળ હોય. તેમ રોગી પોતાની ઈચ્છાનુસાર ધર્મારાધન ન કરી શકે. "हियाहारा मियाहारा अप्पाहारा य जे नरा ।
અપ્પાળ તે વિનિયંતિ ન તે વિન્ના વિદ્યિા ।'' (પિં.નિ.ગા. ૬૪૮) એ પ્રમાણે નિયમિત રહી રોગના કારણો જ ઉભા ન થવા દેવા અને બીજું આ પરીષહો તો દેહને જ માત્ર બાધક છે. મારા આત્મસ્વરૂપને તે જરા પણ બાધક નથી. એવી ભાવના ભાવી ધર્મારાધન માટે સજ્જ બનવું.
૩. મિથ્યાત્વજનિતમનોવિભ્રમ : જેમ માર્ગમાં ચાલતાં દિભ્રમ થઈ જાય તો, બીજા મુસાફરોની પ્રેરણા છતાં ચાલવાનો ઉત્સાહ ન જાગે, તેમ મોક્ષમાર્ગમાં મિથ્યાત્વમોહનો ઉદય સમજવો. વિનનયસ્તુ ગુરુપારતન્ત્રળ મિથ્યાત્વાતિપ્રતિપક્ષમાવના મનોવિશ્રમાપનયનાવિચ્છિન્નપ્રયાળપંપાઃ । (આ ત્રણે વિઘ્નો જીતાય તો જ ‘વિઘ્નજય' આશય સિદ્ધ થયો ગણાય. નહિતર નહિ.) આ વિઘ્નોને દૂર કરવામાં આવે તો જ પ્રવૃત્તિ થઈ શકે છે. કહ્યું છે કે પ્રવૃત્તિ ફળવાળો આ ત્રણ પ્રકારે વિઘ્નજય છે. (પ્રવૃત્તિનો વિઘ્નનય:) અર્થાત્ વિવિધવિઘ્નો.. જે વિવક્ષિત અનુષ્ઠાનમાં પ્રવૃત્તિ કરવામાં નડતર કરતા હોય તેમને હઠાવી ધારેલ અનુષ્ઠાન પાર પાડવું.
૪. સિદ્ધિ = અતિચારરહિત અધિકગુણી એવા ગુર્વાદિપ્રત્યે વિનય, વૈયાવચ્ચ, ભક્તિ, બહુમાન વગેરે અને હીનગુણી પ્રત્યે કે નિર્ગુણી પ્રત્યે કરુણા તથા તેની મુશ્કેલીઓ દૂર કરવાપૂર્વક અધિકૃત અહિંસાદિ ધર્માનુષ્ઠાનની સિદ્ધિ = પ્રાપ્તિ, તે તાત્ત્વિક સિદ્ધિ.
-
