Book Title: Vinshati Vinshika Sarth
Author(s): Haribhadrasuri, Kantivijay, Hembhushanvijay, Chandrabhushanvijay
Publisher: Paramshreddhay Prakashan
View full book text
________________
योगविधानविंशिका सप्तदशी
133 જ હોય છે. “મહાજન'નો અર્થ, શાસ્ત્રાનુસારી પુરુષ કરવો, નહિ કે “અજ્ઞલોકોનું ટોળું” – આંધળા ગમે તેટલી મોટી સંખ્યામાં મળે - ભેગા થાય, તો પણ તેઓ જોઈ શકે તો નહિ જ. જીતવ્યવહારની તમે વાત કરી. તે અંગે આટલું સમજી લેવું જરૂરી છે કે – “જેનું આચરણ સંવિગ્ન પુરુષોએ કર્યું છે. શાસ્ત્રવાક્યોથી જે અવિરુદ્ધ છે અને જે વિશુદ્ધ પરંપરાથી આવેલું છે. તેને જીત કહેવાય. મૃતનું આલંબન ન લેનાર અસંવિગ્નોએ જેનું આચરણ કર્યું છે તે જીત નથી પણ અંધપરંપરા છે. માટે વિધિરસિક પુરુષોએ સંવિગ્ન જીતનું આલંબન લેવું, તે શ્રીજિનેશ્વર દેવોની આજ્ઞા છે. શંકા – જો આ પ્રમાણે આગ્રહપૂર્વક વિધિનો જ પક્ષપાત કરશો તો, વહિયા वरमकयं, असूयवयणं भणंति सव्वन्नू । पायच्छित्तं जम्हा, अकए गुरुयं लहुअं
“અવિધિએ કરવા કરતાં ન કરવું સારું” એ ઉત્સુત્ર પ્રરૂપણા છે. એમ શાસ્ત્ર જ કહે છે, એનું શું કરશો ? ઉત્તર. આ શાસ્ત્રવચનો મૂલથી જ અવિધિ પ્રવૃત્તિનું મંડાણ નથી કરતા. પણ વિધિ અનુસાર પ્રવૃત્તિ કરનારથી પણ છદ્મસ્થપણાના કારણે અવિધિ થઈ જાય. એટલે જો માત્ર “અવિધિથી ક્રિયા ન જ કરવી” એટલું જ કહીએ તો – “રખેને અવિધિ થઈ જશે તો ?” એ બીકે ક્રિયાનો જ ત્યાગ કોઈ કરી ન બેસે. પરંતુ પ્રારંભમાં વિધિના પૂર્ણ જ્ઞાનના અભાવે અને પાછળથી પણ કંઈ અવિધિ થઈ જાય (અનાભોગે પ્રમાદાદિ કારણે) કિન્તુ પ્રજ્ઞાપનીય આત્માને અવિધિનો અનુબંધ નથી પડતો, તેથી તેને આવું અનુષ્ઠાન પણ બાધક નથી બનતું. વિધિ બહુમાનના કારણે અને ગુરુપારતચના યોગે તેનું આવું અનુષ્ઠાન પણ વિધિ સ્વરૂપ જ છે. એ વાતનું પ્રતિપાદન કરવા જ ઉપરોક્ત વચન છે. અધ્યાત્મસાર ૨/૧૬ શ્લોકમાં પણ આજ વાત કહી છે – “અશક્કા પિ શુદ્ધાયા:..." વળી યોગદૃષ્ટિસમુચ્ચમાં (શ્લો. ૨૨૧) તાર્વિક્ષ: પક્ષપાત માવશૂન્ય ર લા દિયા મનયોરન્તર યં भानुखद्योतयोरिव ॥ २२१ ॥
ગ્રન્થકર્તા સૂચવે છે કે – વિધિના બહુમાન વિનાનો અવિધિક્રિયા કરતો હોય એના કરતાં તો ક્રિયા ન કરનાર પણ વિધિ સ્થાપનરસિક સારો. એથી એવું માની ન લેવું કે – છઠ્ઠ સાતમા ગુણસ્થાનની પરિણતિથી સાધ્ય એવી વિધિયુક્ત આચરણાના અભાવે આપણા જેવાનું વર્તમાનકાલીન આવશ્યકાદિ આચરણ અકર્તવ્ય જ ઠરે છે કારણ કે – “ના ના હવન્ન ગયU[ સા સા રે નિઝરી હોટ્ટ ” આ શાસ્ત્રવચનના આધારે થોડું પણ વિધિયુક્ત અનુષ્ઠાન થતું હોય કે ઈચ્છાયોગ સંપાદક એવું અવિધિ અનુષ્ઠાન પણ બાળ જીવોને ઉપકારક બનતું હોવાથી અકર્તવ્ય થતું નથી. અર્થાત વિકલાનુષ્ઠાન પણ આદરણીય તો છે જ. ઈચ્છાનુયોગવાળા અને વિકલાનુષ્ઠાનવાળા ગીતાર્થોએ પણ પ્રરૂપણા તો વિધિની જ કરવી જોઈએ. કારણ કે તેમાં જ તેમનું હિત સમાયેલું છે.
