________________
૨૦૬
વીરશાસન. "
મુનિશ્રીઅમૃતવિજયજી.
સમાજસુધારણુના અંગે વિવિધ વિષયનો ઉપદેશ અપાય છે, ટીકાઓ થાય છે; તેની સાથે એક અગત્યના અંગ તરફ સુત લેખકે એ ધ્યાન આપવા જેવું છે અને તે એ છે કે સંધમાં જે અનુકરણીય વ્યક્તિએ થઈ જાય, જેઓનાં જ્ઞાન અને ચારિત્ર નિર્મળ હોય, વિવિધ પ્રકારના સદ્ગણોથી જેઓએ પિતાનું જીવન પુરૂ કરેલ હોય, તેવા પુરૂષોનાં દ્રષ્ટાંત સમાજ આગળ મુકવાં, તેમ કરવાથી સમાજને ઘણું જાણવાનું અને અનુકરણ કરવાd મળે છે. ( સમાજ યા લેકસમુદાયમાં અનુકરણ ટેવ રહેલી છે. અનુકરણ સારું અને નઠારું, એમ બે પ્રકારનું હોય છે અને તે અનુકરણ કરનારની રૂચી ઉપર આધાર રાખે છે. અનાદિથી કુસંસ્કારોનું અનુકરણ કરવામાં જીવ બહુ કુશળ હોય છે. પાણીને નીચાણ તરફ વહેવામાં કંઈ ગતિ આપવાની જરૂર પડતી નથી પણ તેને સપાટીથી ઉચે ચઢાવવું હોય છે ત્યારે ગતિ આપવાની જરૂર પડે છે અને તેને માટે પ્રયાસ પણ કરવો પડે છે. પાણી ઉચે ચઢાવવાનું કારખાનું જેવાથી જણાઈ આવશે કે જેટલે ઉચે પાણીને લઈ જવાની ધારણું હેય છે તેટલી ઉંચાઇવાળી પાણીની ટાંકીઓ ગોઠવી, યંત્રદ્વારા પાણીને ઉંચે લઈ જઈ પછી નળદ્વારા લઈ જવાથીજ તેટલા (ધારેલા ) લેવલની ઉંચાઇ સુધી પાણી લઈ શકાય છે. એજ ન્યાયે સમાજને જેટલા ઉડ્યા લેવલ પર લઈ જવા ધારણું હોય, તેટલા ઉંચા સદગુણેને ધરાવનારા, કર્તવ્યપરાયણશીલ, જ્ઞાની, ધ્યાન, તપસી, અનેક સગુણ ધરાવનારા, જે જે રને સમુદાય કે સંઘમાં ઉત્પન્ન થઈ જાય તેમના જીવનચરિત્રની શોધ કરી સમાજ આગળ મુકવાથી સમાજને યા ભવિષ્યને માટે ઘણું સારી અસર ઉપજાવી શકાશે.
જન પ્રાચીન સાહિત્યમાં કથાનુયોગને જે એક ભાગ છે, તે કથાનુયોગમાં શંકાને સ્થાન જ નથી; છતાં પ્રાચીનતાના લીધે કેટલીક વખત ચરિત્રોને દંતકથા અને કલ્પનાઓનું ૨૫ક ૫ણ આપવાનું સાહસ કરવામાં આવે છે, પરંતુ થોડા કાળમાં ઉત્પન્ન થયેલી વ્યક્તિઓના સંબંધમાં એ શંકાને સ્થાન જ નહિં રહે. - હાલમાં ચરિત્ર લખાવાનાં તે વર્તમાન કાળમાં થયેલી વ્યક્તિઓનાં-વર્તમાનમાં અતિશય જ્ઞાનીઓને અભાવ છે; અને જે વ્યકિતઓનું ચરિત્ર લખવામાં આવે, તે સર્વ સદગુણસંપન્ન કદાપિ ન હોય, તો પણ સમાજમાં જેમનું જીવન ઉચ્ચ કોટીનું હોય, સમાજમાં જેમના માટે ઘણું ભાગે માન હેય, પિતાના ઉચ્ચ જીવનથી જેમણે સ્વાર કલ્યાણ કિવા ઉપકાર કરેલા હોય અને વીતરાગપ્રણીત માર્ગનું આલંબન પકડી ગૃહસ્થ વા સાધુ જીવન ઉચ્ચ રીતે ગુજારી જીવનને સફલ કર્યું હોય, તેવાં દ્રષ્ટાન્ત બેશક સમાજને કોઈપણ રીતે ઉપકારક નીવડયા શિવાય રહેશે નહિ. એવી વ્યક્તિઓ પ્રસિદ્ધિમાં થોડી હોય છે. અપ્રસિદ્ધ વ્યક્તિઓ સમુદ્રના રત્નની જેમ સમાજમાં હોય તે તેઓની હયાતીબાદ તેમને સમાજ આગળ લાવવાને જરૂર પ્રયત્ન કરવો જોઈએ.
આટલું લખવાને પ્રસંગ જે કારણથી ઉદ્દભવ પામેલ છે, તે મુનિ અમૃતવિજયજીના
