Book Title: Vasudevhindi Bharatiya Jivan Aur Sanskruti Ki Bruhat Katha
Author(s): Shreeranjan Suridevi
Publisher: Prakrit Jainshastra aur Ahimsa Shodh Samsthan
View full book text ________________
वसुदेवहिण्डी : भारतीय जीवन और संस्कृति की बृहत्कथा
पवादिआणि < प्रवादितानि (पृ. १३०), पादवसंघरिस - समुट्ठिओ < पादपसंघर्ष - समुत्थित: (पृ. १६१), पिप्पलादेण< पिप्पलादेन (पृ. १५२), कयपादसोओ < कृतपादशौच : (पृ. २०५); पादवसंकुलो< पादपसङ्कल: (पृ. १७२), पीणुण्णयहारहसिरहितयहरसंहितपयोहरा < पीनोन्नतहारहासशीलहृदयहरसंहितपयोधरा (पृ.१२३); कतलीखंभसन्निभोरु < कदलीस्कम्भ(स्तम्भ) - सन्निभोरु (पृ.१२३); विविधसत्थविसारतो< विविधशास्त्रविशारदः (पृ.२५५); धणतोवमानं < धनदोपमानं (पृ. २१८); चोदेहि< चोदय (पृ.२०७); कविलातीहिं< कपिलादिभि: (पृ.२०६) आदि-आदि। इस सन्दर्भ से यह बात अधिक स्पष्ट होती है कि 'वसुदेवहिण्डी' की भाषिक प्रवृत्ति में अर्द्धमागधी के तत्सम-प्रयोग की सहज प्रवृत्ति का बाहुल्य है ।
५०८
६. 'वसुदेवहिण्डी' की भाषा में अर्द्धमागधी की भाँति प के स्थान पर व की सहज प्रवृत्ति परिलक्षित होती है । कतिपय उदाहरण :
कूवो < कूप: (पृ. ८), उवगारं < उपकारं (पृ. १४); खवियं < क्षपितं (पृ. १७); पिउसमावे पितृसमीपे (पृ.१८), उवायपुव्वं < उपायपूर्वं (पृ. २१), दससागरोवम < दशसागरोपम (पृ. २५), जणवओ< जनपदः (पृ.२९); उवणिज्जउ< उपनयतु (पृ.२९), सद्दाविओ < शब्दापित: (पृ.३३), भोयणमंडवे < भोजनमण्डपे (पृ. ३३), काहावणेणं < कार्षापणेन (पृ.५७); लवियं - लपितं (पृ.६६), पावजणावासकम्पनिलए< पापजनावासकर्मनिलये (पृ.७५); रूवस्सिणी < रूपवती (पृ.७८), तवस्सी < तपस्वी (पृ. १०१), ण्हाविओ< स्नापित: (पृ.१०७), वाविं< वापीं (पृ.१२३); वीणावावारो < वीणाव्यापारः (पृ. १३२), पायवं पादपं (पृ. १३५), अहमवि < अहमपि (पृ. १४७); रिवुदमनो< रिपुदमन: (पृ.५९); तावसा< तापसाः (पृ.१६३), पडिमापडिवण्णो < प्रतिमाप्रतिपन्नः (पृ.१७७); दीवमणिपगासियं < दीपमणिप्रकाशितं (पृ.१७८), कोवपसायणोवायचिंतापरो < कोपप्रसादनोपायचिन्तापर: (पृ. १७८), विवागकहा < विपाककथा (पृ. २१९), रूवसिरी < रूपश्री: (पृ.२३३); उववण्णो< उपपन्न: (पृ.२३५); ठवेइ< स्थापयति (पृ. २३९); समणोवासओ < श्रमणोपासकः (पृ.२४); कुवियाणणा < कुपितानना (पृ.२४१), वेविरकोवणा < वेपिरकोपना (पृ. २४७), पावाए < पापया (पृ.२५०); दयावरो< दयापरः (पृ. २६१), मरुप्पवाया < मरुत्प्रपाता: (पृ. २६६), निरुवलेवेण निरुपलेपेन (पृ.२६६), महुरपलाविणो - मधुरप्रलापिन: (पृ. २६९), तवोकम्मेण < तपः कर्मणा (पृ.२७४), पयावइस्स< प्रजापते: (पृ.२७६); तिविट्टू < त्रिपृष्ठ: (पृ.२७६), विणिवायं विनिपातं (पृ.३२८); अरिंजयपुराहिवेण< अरिंजयपुराधिपेन (पृ. ३६५), कवटमरण - कपटमरण (पृ. ३६६), नंदगोवगोट्ठे < नन्दगोपगोष्ठे (पृ. ३७०), उवज्झायो < उपाध्याय: (पृ.३७०) आदि-आदि। कहना न होगा कि पके व में परिवर्तन की प्रवृत्ति वसुदेवहिण्डी की भाषा में आद्यन्त दृष्टिगत होती है। साथ ही, प की यथास्थिति भी बहुलता से उपलब्ध होती है ।
७. 'वसुदेवहिण्डी' की भाषिक प्रवृत्ति में स्वरमध्यवर्ती 'य' की यथास्थिति मिलती है, किन्तु 'य' का 'त' भी अपनी विकृति के साथ अनेकत्र प्रयुक्त है। उदाहरणस्वरूप' कतिपय प्रयोग द्रष्टव्य है :
(क) जिब्मिदिय< जिह्वेन्द्रिय (पृ. ६),
<
विणयपणओ< विनयप्रणतः (पृ.७), पलायमाणेण< पलायमानेन (पृ.८), हिययगहण < हृदयग्रहण (पृ.१३); पायसं < पायसं (पृ.२२), रूवातिसयं < रूपातिशयं (पृ.३८), सयणिज्जं < शयनीयं (पृ.४१), पयागं- प्रयागं (पृ.४३), विपलातो ( विपलायो अथवा य - श्रुतिरहित विपलाओ ) < विपलायितः (पृ.४४), वायामकढिणगत्तो < व्यायामकठिनगात्र: (पृ. ४५), 'आहाइतो (आहाइओ-यो) < आधावित: (पृ.४५), सोयपुण्णहियतो < शोकपूर्णहृदय: (पृ.४७), ठितो
Loading... Page Navigation 1 ... 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654