________________
પીઠબંધ
માહનિદ્રાનું પરિણામ.
૧
પ્રસંગ પણ આવ્યે નહિ અને તેના સ્વાદ કેવા હશે તેનું તેને સ્વસ પણ આવ્યું નહિ.” આ પ્રમાણે નિપુણ્યકના સંબંધમાં કથાપ્રસંગે કહેવામાં આવ્યું છે તે આ જીવના સંબંધમાં અરાખર મળતું આવે છે. આ જીવની ચિત્તવૃત્તિ મહામેાહથી હણાયલી હાવાને લીધે અનેક દોષાનાં કારણભૂત ધન વિષય સ્રી વિગેરે તેને હેરાન કરનાર-ત્રાસ આપનાર હેાવા છતાં તેને પેાતાની જાતને સુખ આપનાર અને આત્માને હિતકારી માને છે અને પેાતે ઇચ્છે ત્યારે મેળવી શકે તેવું સ્વાધીન, અતિ ઉચ્ચ પ્રકારના વિશિષ્ટ આનંદને આપી શકે તેવું મહાકલ્યાણ કરનાર ચારિત્રરૂપ ક્ષીરભાજન છે તેને એ આપડો કાંદ અડકતા પણ નથી, કારણ કે મહામેાહની નિદ્રામાં પડેલા તે જીવનાં વિવેકરૂપ નેત્રો મીંચાઇ ગયેલાં છે, તેથી જેમ ઊંઘમાં પડેલા માણસને સારાસારના વિવેક રહેતા નથી તેમ પેાતાને કઇ વસ્તુથી લાભ છે અને કાનાથી નુકશાન છે તેના વિચાર આ પ્રાણીને મહામેાહની નિદ્રામાં પડ્યા પછી રહેતા નથી. અનંત કાળ સુધી આ સંસારમાં પરિભ્રમણ કરતાં કદાચ કોઇ વખત તે સુંદર ભેાજન આ પ્રાણીને મળેલ હોત તેા સર્વ કલેશના નાશ કરનાર મેક્ષ આ પ્રાણીને ક્યારનું મળી ગયું હાત, આટલા બધા કાળ એ સંસારમાં રખડતા હેાતજ નહિ અને મારે જીવ તેા સંસારમાં હજી પણ રખડ્યા કરે છે, તેથી એમ નિશ્ચય થાય છે કે આ જીવે સચ્ચારિત્રરૂપ સુભાજન પૂર્વે કદિ પણ મેળવ્યું નથી. આવી રીતે ભિખ માગતાં અને ત્રાસ પામતાં અદૃષ્ટભૂલપર્યન્ત નગરનાં ઊંચાં નીચાં ઘરમાં, જૂદા જૂદા આકારવાળી શેરીઓમાં અને ગલીઓમાં જરા પણ થાક લીધા વગર બહુ વખત તે દરિદ્રી ભટક્યો.” આ પ્રમાણે હકીકત નિપુણ્યકના કથાપ્રસંગમાં કહેવામાં ૧ આવેાજ વિચાર કલ્યાણમંદિરમાં બતાવ્યેા છે તે સરખાવે. अस्मिन्नपारभववारिनिधौ मुनीश ! मन्ये न मे श्रवणगोचरतां गतोऽसि; आकर्णिते तु तव गोत्र पवित्रमंत्रे, किं वा विपद्विषधरी सविधं समेति.
અનંત કાળથી રખડપટ્ટી.
“હે પ્રભુ! આ અપાર સંસારસમુદ્રમાં તારૂં નામ પણ મેં સાંભળ્યું નહિ હાય એમ મને લાગે છે, કેમકે કાનને પવિત્ર કરનાર તારા નામને મંત્ર સાંભળ્યા પછી વિપત્તિરૂપ સર્પણી કદિ આવે ખરી ?’ આની પછીનાં બે કાવ્યા પણ લક્ષ્યમાં લેવા
યેાગ્ય છે.
૨ જૂદા જૂદા આકારવાળી શેરીએ તે ત્રિક, ચતુષ્ક, ચવર આદિ સમજવા. એક જગા પર ત્રણ રસ્તા મળે તેને ત્રિક' કહેવામાં આવે છે, ચાર રસ્તા સાથે એકઠા થાય તેને ચતુષ્ક' કહેવામાં આવે છે. શહેર વચ્ચે ચેક હેાય તેને ચવર’ કહેવામાં આવે છે, ૧૧
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
