________________
૬૫
ઉપમિતિ ભવપ્રપંચા કથા.
[ પ્રસ્તાવ ૩
સર્વ શાસ્ત્રોમાં પ્રવીણ છે, સર્વ ગુણાની લગભગ કસેાટિ જેવા છે અને બહુ માટી વિખ્યાતિ પામેલ અસાધારણ પુરૂષ છે-આવી આવી ઘણી વાતે તેના સંબંધમાં અમે સાંભળી હતી, છતાં એણે આવી અત્યંત પાપયુક્ત ચેષ્ટા શામાટે કરી હશે તે કાંઇ સમજાતું નથી ! ”
વિવેકાચાર્ય—“ રાજન્! એ બાપાને એમાં કાંઇ પણ દોષ નથી, તમે એના જે જે ગુણેનું વર્ણન કર્યું તે સર્વ ગુણોથી યુક્ત તે પાતાના 'સ્વરૂપમાં હેાય ત્યારે ખરાખર વર્તે છે. ’
અરિદમન—ત્યારે સાહેબ! એવા ચરિત્ર માટે ો એને કાંઇ દાષ નથી તે તે સર્વ દોષ કોનેા છે તે આપ મને કૃપા કરીને સમાવેશ."
વિવેકાચાર્યે
મનુષ્યો બેઠેલા છે તેનેા એ સર્વ દોષ છે.
રાજાએ પેાતાની આખા વિકસ્વર કરીને આચાર્ય તરફ પુંડ કરીને બેઠેલા પેલા બે કાળા મનુષ્યા તરફ નજર કરી અને પછી તે બન્ને મનુષ્યેાને ધારી ધારીને વારંવાર જોયા.
અરિદમન
મહારાજ ! દૂરથી જોતાં તે એ એ કાળા વર્ણના મનુષ્યોમાં એક પુરૂષ દેખાય છે અને બીજી સ્ત્રી દેખાય છે.” વિવેકાચાર્ય તે જેયું તે તદ્દન બરાબર છે.” અરિદમન--“ મહારાજ! એ પુરૂષ કેણુ છે ? ’ વિવેકાચાર્ય—“ રાજન ! એ પુરૂષ મહામોહ રાજાના પૌત્ર (દીકરાના દીકરા) થાય છે, અને દ્વેષગજેંદ્રના પુત્ર (દીવેશ્વાનર હિંસાનું કરા) થાય છે, એની માતાનું નામ અવિવેકિતા છે અને એનું પોતાનું નામ વૈશ્વાનર કહેવાય છે. એના જ્યારે દ્વેષગજેંદ્રને ઘરે અવિવેકિતાની કુક્ષીએ જન્મ થયેા ત્યારે તે પ્રથમ તેનું ક્રોધ એવું નામ આપવામાં આવ્યું હતું, પણ ત્યાર પછી એનામાં જેમ જેમ ગુણેા(?) વધતા ગયા તેમ તેમ તેના માબાપે જ સગા સંબંધીઓને બલાવીને તેને સર્વને પસંદ આવે તેવું ગુણાનુરૂપ “વૈશ્વાનર ” નામ સ્થાપન કર્યું. '
તાત્ત્વિક સ્વરૂપ.
અરિદમન—' ત્યારે સાહેબ ! એ પુરૂષ સાથે બીજી સ્ત્રી બેઠેલી છે તે કાળુ છે?'
પેલા તેનાથી થાડે છેટે એ તદ્દન કાળા રૂપવાળા
**
૧ પાતાના સ્વરૂપે ચેતનમાં અનંત ગુણેા છે. કર્મને લીધે ગુણપર આવરણ થાય છે.
૨ વૈશ્વાનર એટલે અમિ. ક્રોધી માણસ નિરંતર ખલ્યાજ કરે છે, ક્રોધના ધમધનટમાં જ રહે છે અને તેને મગજ સર્વયા તેછ જ રહે છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
