________________
ગુજરાતી વિવેચનાદિ સમન્વિત
૧૩૫
-
7 ઉપશમ સમ્યક્ત સાથે કોઈપણ જીવ દેવગતિ સિવાય બાકીની ત્રણ ગતિમાં જતો નથી. એટલે અહીં દેવાનુપૂર્વી સિવાય બાકીની ત્રણ આનુપૂર્વીનો ઉદયવિચ્છેદ કહ્યો.. (ઉપશમસમ્યક્તી દેવગતિમાં પણ અનુત્તર દેવલોકમાં જ ઉત્પન્ન થાય, એટલે અનુત્તરવાસી દેવોને લઈને જ અહીં દેવાનુપૂર્વીનો ઉદય સમજવો..)
(૧) કેટલાંક આચાર્ય ભગવંતો અપર્યાપ્તાવસ્થામાં કોઈને પણ ઉપશમસમ્યક્ત માનતા નથી. તેઓનું કહેવું છે કે, ભવક્ષયે ઉપશમશ્રેણિથી પડનાર જીવને પહેલાં જ સમયથી ક્ષાયોપથમિક સમ્યક્ત આવી જાય છે. એટલે તે જીવને લઈને પણ અપર્યાપ્તાવસ્થામાં દેવોને ઉપશમસમ્યક્ત ન મનાય..
(૨) કેટલાંક આચાર્ય ભગવંતો અપર્યાપ્તાવસ્થામાં પણ ઉપશમસમ્યક્ત હોવાનું માને છે. તેઓના મતે, ભવક્ષયે ઉપશમશ્રેણિથી પડનાર જીવ ઉપશમસમ્યક્ત સાથે લઈને દેવલોકમાં જાય છે. એટલે આ મત પ્રમાણે ઉપશમસમ્યક્ત માર્ગણામાં દેવાનુપૂર્વીનો ઉદય ઘટી શકે છે. (આ મત સપ્તતિકાચૂર્ણિકાર, પંચસંગ્રહકાર, ષડશીતિકાર વગેરેનો છે.)
ઉપશમસમ્યક્તમાં અત્યંત વિશુદ્ધિ હોવાથી અને અલ્પકાળ હોવાથી થીણદ્વિત્રિકનો ઉદય સંભવે નહીં... કમ્મપયડી-ઉપશમનાકરણવૃત્તિમાં પણ ઉપશમસમ્યક્તની પ્રાપ્તિ વખતે નિદ્રાદિક-અન્યતરનો જ ઉદય કહ્યો છે. માટે અહીં થીણદ્વિત્રિકનો ઉદયવિચ્છેદ કહ્યો છે...
તેથી ર૫ પ્રકૃતિઓ છોડીને ઉપશમસમ્યક્તમાર્ગણામાં ઓધે અને અવિરતગુણઠાણે ૯૭ પ્રકૃતિઓનો ઉદય કહેવો..
(૫) ૯૭માંથી દેશવિરતગુણઠાણે વૈક્રિયદ્ધિક, દેવત્રિક, નરકાયુષ્ય - * "उवसंतो कालगओ सव्वढे जाइ" इति वचनात् ।
• अभिहितञ्च शतकबहच्चूर्णी- "जो उवसमसम्मद्दिट्ठी उवसमसेदीए कालं करेइ सो पढमसमए चेव सम्मत्तपुंजं उदयावलियाए छोढूण सम्मत्तपुग्गले वेएइ, तेण न उवसमसम्मद्दिट्ठी મન્નત્તનો તબ્બરૂ' રૂતિ
ઉદયસ્વામિત્વ પરની સંસ્કૃતવૃત્તિમાં, ઉપરોક્ત બંને મતોનું સુવિશદ નિરૂપણ કર્યું છે, જિજ્ઞાસુઓને ત્યાંથી જોવાની ખાસ ભલામણ..
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
