________________
પોતાની બુદ્ધિનો જેને ખ્યાલ છે અને શાસ્ત્રની અપારતાનો પણ જેને પરિચય છે, એ બધાને શિષ્ટપુરુષોનું પ્રામાણ્ય સમજાવવાની આવશ્યકતા નથી. આપણી બુદ્ધિ અલ્પ છે અને શાસ્ત્ર અપાર છે-એમાં કોઈ સંદેહ નથી. જે કોઈ પણ સવાલ છે તે શિષ્ટને પ્રમાણ માનવાનો છે. આ દૃષ્ટિમાં એ સવાલ પણ હોતો નથી. ઉત્કટ જિજ્ઞાસા; શિષ્ટ પ્રત્યેની અગાધ શ્રદ્ધા અને પોતાની બુદ્ધિની અલ્પતાનો ખ્યાલ આવવો...ઈત્યાદિ આ દૃષ્ટિની વિશેષતા છે, જેના યોગે ત્રીજી દષ્ટિની પ્રાપ્તિ સરળ બને છે. ૨૨-૯।।
000
ત્રીજી બલાદષ્ટિનું નિરૂપણ કરાય છેसुखस्थिरासनोपेतं, बलायां दर्शनं दृढम् । પા ચ તત્ત્વશુશ્રૂષા, ૬ ક્ષેત્તે યોળોષઃ ॥૨૨-૨ના
“સુખકારક અને સ્થિર એવા આસનથી યુક્ત દૃઢ દર્શન(બોધ) બલાદષ્ટિમાં હોય છે. તેમ જ આ દૃષ્ટિમાં શ્રેષ્ઠ એવી તત્ત્વવિષયિણી શુશ્રૂષા અને યોગના વિષયમાં ક્ષેપનો અભાવ હોય છે...’-આ પ્રમાણે દશમા શ્લોકનો સામાન્ય અર્થ છે. કહેવાનો આશય એ છે કે આ બલા નામની ત્રીજી દષ્ટિમાં યમ અને નિયમ વગેરે આઠ યોગનાં અઙ્ગોમાંથી ‘આસન’ સ્વરૂપ ત્રીજા અઙ્ગની પ્રાપ્તિ થાય છે. આસનસ્વરૂપ એ યોગનું અઙ્ગ સુખકારક અર્થાત્ તેનાથી ઉદ્વેગ ન થાય એવું હોવું જોઈએ; તેમ જ સ્થિર-નિષ્કમ્પ હોવું જોઈએ. સુખ-સ્થિર જ આસન યોગના અઙ્ગ તરીકે વર્ણવાય છે. યોગસૂત્રમાં સૂત્રકાર પતઝલિએ જણાવ્યું છે કે; જેનાથી સુખનો લાભ થાય છે તે સ્થિર એવા આસનને
૧૫
